جين جي ارتقا (Evolution of Gene)
ساهواري جو وجود جين (Gene) جي پيداوار آهي. جيڪڏهن جين کي ٽوڙيو وڃي ته ان اندر اهڙو جز هوندو جنهن تي گاڊ جين جو نالو لکيل آهي. اهو جز ئي آهي جنهن ڊي اين اي جو بنياد رکيو. ان جز ۾ پيدا ڪرڻ جي صلاحيت آهي. اهو امائينو ايسڊز (Amino Acids) جو ٺهيل آهي.
جين جي ارتقا امائينو ايسڊز جو اهڙو سفر آهي جيڪو ان اندر شعور جي تڪميل کان پوءِ شروع ٿيو. شعور جو روشن ٿيڻ دماغ جي پيڙهه جو پٿر اجاگر ٿيڻ آهي. گاڊ جين پاڻ شعور آهي، اهڙي روشني جنهن ۾ اوندهه اندر لڪيل زندگي ظاهر ٿي. امائينو ايسڊز جي ترتيب (Sequence) تخم (Genome) جي ابتدا ڪئي. هڪ جين ٻيءَ جين جا در کولي ٿي ۽ ائين جين جو هجوم ڊي اين اي ٺهيو. ڊي اين اي سڀ کان پهريون پنهنجو بچاءُ ڪندي پاڻ چوڌاري جهلي (Membrane) جي اڏاوت ڪئي ۽ عضويات (Organelles) پيدا ڪري پاڻ کي سهارو ڏنو ۽ ائين جيوگهرڙي جي ابتدا ٿي. شعور جو سرچشمو صرف دماغ نه آهي پر شعور وجود جي هر حصي ۾ لاٽ جيان ٻري ٿو. جڏهن دنيا ۾ پهريون جيوگهرڙو مڪمل ٿيو ته اهو هڪ جيوگهرڙو الڳ وجود هيو، ان ۾ اهي سڀ خوبيون موجود هيون جيڪي ڪنهن ساهواري لاءِ ضروري آهن. ائين هر جيوگهرڙو شعور سان روشناس آهي. گهڻ جيوگهرڙائي (Multicelluar) جاندارن ۾ هر جيوگهرڙو ان جي وجود جو حصو هوندي الڳ وجود آهي، جيڪڏهن مناسب ماحول ڏنو وڃي ته هڪ جيوگهرڙو جسم کان ٻاهر به جيئرو رهي ورهائجي سگهي ٿو ۽ ٽشو (Tissue) ٺاهي سگهي ٿو. هڪ انسان لکين وجودن جو هجوم آهي. جسم اندر ٽي لمڦو سائيٽس (T-Lymphocytes) جيڪي رت جا اڇا جيوگهرڙا آهن، انهن کي ياداشت جي قوت آهي. اهي جسم اندر داخل ٿيندڙ وائرسز يا ٻين جراثيمن جو مقابلو ڪندا آهن. جيڪڏهن جسم ۾ داخل ٿيل هڪ وائرس يا جراثيم کي ڏسي ڇڏين ته سالن کانپوءِ ان کي جسم ۾ داخل ٿيڻ شرط سڃاڻي ويندا آهن. ٽي لمڦوسائيٽس جو دماغ ڪهڙي هنڌ آهي؟ ڪنهن کي خبر نه آهي پر اها ڳالهه واضح ڪري ٿي ته ياداشت ۽ شعور لاءِ دماغ جو هجڻ ضروري نه آهي. اهي خاصيتون پوري وجود ۾ سمايل ٿي سگهن ٿيون، جيئن هڪ گهرڙيائي (Unicellular) ساهوارا جن ۾ ايموبا شامل آهن.
شعور خوف کي جنم ڏئي ٿو ۽ بچاءَ جا در کولي ٿو. خوف لاشعوري طور وجود جي سگهه ۾ اضافو ڪري ٿو. ڪائنات جي تخليق کان اڳ اسود اعظم (ڪاري ڊگهي رات) جنهن جي سانت کي بيان ڪري نه ٿو سگهجي. جڏهن عظيم ڌماڪو (Big bang) ٿيو ته ڪائنات جي اک کلي وئي ۽ هر طرف خوف ڇائنجي ويو. ان خوف جو اثر ڪائنات جي هر حصي ۾ رهجي ويو. ريگستان ۾ لڳل ٿوهر پنن کانسواءِ ڪنڊيدار آهي، ڇو جو ٻوٽي کي خوف آهي ته پاڻيءَ جي اڻ هوند ان جي موت جو سبب ٿي سگهي ٿي. ڪنڊن مان پاڻي گهٽ خارج (Evaporate) ٿيندو آهي ۽ اهو ان جي وجود ۾ محفوظ رهندو آهي. هڪ ٻوٽي تي ڪنڊن جو هجڻ ظاهر ڪري ٿو ته اهو ڊنل آهي متان ٻيا ساهوارا کيس نقصان نه پهچائين، ڇو جو ڪنڊا ان جي حفاظت ڪن ٿا. ڌرتيءَ تي صرف سانڊو رنگ نه بدلائيندو آهي پر اهڙيون ٻيون ڪيتريون ئي ساتيون (Species) آهن جن ۾ اها صلاحيت موجود آهي. اهي ماحول جي رنگ سان رنگ ملائي نظر نه اينديون آهن ۽ دشمن جي نظرن کان محفوظ رهنديون آهن. نانگن جا اهڙا قسم آهن جيڪي وڻ جي سڪل ڏانڊيءَ جهڙا هوندا آهن ۽ شڪار جي ويجهي اچڻ تي جهپٽي پوندا آهن. ڪي جانور اهڙا به آهن جن جي وجود تي ٻوٽن جهڙا پن آهن. ڪجهه پکي سمنڊ اندر مڇيءَ جيان ترندا آهن ۽ ڪي مڇيون پاڻيءَ مان نڪري اڏامي سگهنديون آهن. ڌرتيءَ جا سڀ جاندار هڪ ٻئي جو حصو آهن. جاندار ئي آهن جيڪي جاندار کان ڊنل آهن ڇو جو جاندار جي حياتيءَ جو دارومدار جاندار تي ئي آهي.
انسان جي ڦيرڦار (Modification) ۾ خوف جو ڪردار آهي. ڪائنات عظيم ڌماڪي جي سحر کان ٻاهر نڪري نه سگهي آهي. هاڻي به ڪو ڌماڪو ٻڌي ماڻهوءَ جي دل زور سان ڌڙڪي ٿي. خوف جي صورت ۾ سڀ حواس جاڳي پون ٿا. دل دماغ جو ساٿ ڏيڻ لاءِ کيس وڌيڪ رت پهچائي ٿي جنهن ڪري ان جي ڌڙڪن وڌي وڃي ٿي. گاڊ جين ساهواري جا ڊيڄوڙي اشارا (Fear Signals) وصول ڪري بچاءَ جون ترڪيبون ڏئي ٿي. جنياتي ڦير ڦار (Gene Modification) گاڊ جين جي اختيار ۾ آهي.
ڏٺو وڃي ته گاڊ جين پاڻ خوف جي پيداوار آهي. ڪائنات جا لقاءَ، ڏينهن، رات، سج گرهڻ، چنڊ گرهڻ، ستارا، آنڌيون، مينهن، کنوڻ، گجگوڙ، ٻوڏون، زلزلا، وبائون ۽ ٻيون آفتون، جن ضرور اوائلي انسان کي منجهائي وڌو هوندو. خوف کان کيس ڪنهن هستيءَ جي ضرورت محسوس ٿي هوندي ۽ خوف جي زير اثر جيوگهرڙي ۾ گاڊ جين جو ظهور ٿيو هوندو.
نٽهڻ اس ۾ انسان پاڇي جي ڳولها ۾ رهيو آهي. حياءَ ۽ شرم جي احساس کيس جسم تي ڪک ٻڌڻ تي مجبور ڪيو هوندو. بک مٽائڻ لاءِ سوين سانگ رچايا هوندا. واريءَ ۾ رهندڙ نانگ جو رنگ واريءَ جهڙو آهي. اهو واريءَ ۾ لڪي نظرن کان اوجهل شڪار جو انتظار ڪري ٿو. هڪ آفريڪي انڪري ڪارو آهي ته سندس چمڙيءَ ۾ *ميلانن(Melanin) ٿئي ٿي. آفريڪا ۾ سج جا ڪرڻا سئوان سڌا پون ٿا. اتي گرمي پد وڌيڪ آهي. ميلانن چمڙيءَ جي ڪينسر کان بچائي ٿي. جڏهن ته يورپ ۽ اولهه جي ملڪن جا ماڻهو رنگ جا اڇا ٿين ٿا. انهن جي چمڙيءَ ۾ ميلانن نه هجڻ برابر ٿئي ٿي ڇو جو اتي سج جا ڪرڻا انهن لاءِ ايڏا هاڃيڪار نه آهن. آسٽريليا ۾ سج جا ڪرڻا تيز ٿين ٿا. جڏهن يورپ جي ملڪن مان سزا کاڌل ماڻهن کي آسٽريليا جلاوطن ڪيو ويو ته انهن جي اڇي چمڙي ماحول سان مطابقت نه رکڻ ڪري ڪرڻن کي برداشت نه ڪري سگهي ۽ انهن مان ڪيترن کي منهن تي ڪينسر ظاهر ٿي. اها هڪ زخم جي صورت ۾ هئي جنهن کي روڊينٽ السر (Rodent Ulcer) چوندا هيا. هاڻي ضروري اپائن ڪري ان ۾ گهٽتائي آئي آهي.
اهو سڀ جين جو شعور آهي جنهن تعبيدار جين (Gene of obedience) جو بنياد رکيو. تعبيدار جين ساهواري جي اشارن (Signals) کي قبول ڪري ٿي. اها ساهواري جي ارادي ۽ خواهش موجب جين آف ماڊيفڪيشن کي چست ڪري ٿي. اها ڊي اين اي تي اثر انداز ٿي آر اين اي وسيلي اهڙا ڪوڊ ٺاهي ٿي جيڪي ترجمو ٿي جسم اندر تبديليون آڻين ٿا. اهي تبديليون ماحول جي ڦير گهير ۽ ساهواري جي خواهشن جو پورائو ڪن ٿيون. جيوگهرڙي اندر اهڙي تبديليءَ جي ظاهر ٿيڻ ۽ نسلن جي جسماني ڦيرڦار ۾ هزارين سال لڳي وڃن ٿا. جين جي ارتقا جو دارومدار وقت جي تقاضائن تي آهي. دراصل ساهواري جو
* ميلانن ڪاري رنگ جو مادو آهي، جيڪو چمڙيءَ جا جيوگهرڙا ميلانوسائيٽز (Melanocytes) ٺاهيندا آهن.
هر جيوگهرڙو جيئري رهڻ جي جدوجهد ڪري ٿو ۽ ان صدقي پورو وجود جيئرو رهي ٿو.
ارادو انسان جو اندروني جوش آهي، جڏهن ته خوف ٻاهريون احساس. ارادو ۽ خوف هڪ ٻئي جا دشمن آهن. خوف ۾ مبتلا ماڻهوءَ جو ارادو خوف کان نجات جي جدوجهد آهي. ارادي لاءِ اعتماد جي ضرورت پوي ٿي. اعتماد جدوجهد سان حاصل ٿئي ٿو. موقعا (Chances) انهن لاءِ آهن جيڪي جدوجهد ڪن ٿا. جدوجهد لاءِ ساهواري جو بهادر هجڻ ضروري آهي جيڪا کيس ڪاميابيءَ جا در کولي ٿي.
خوف شعور جو سرچشمو آهي. خوف نه هجي ها ته ارادا نه هجن ها. ارادا نه هجان ها ته جدوجهد نه هجي ها. جدوجهد نه هجي ها ته ارتقا جو وجود نه هجي ها. ارتقا جو وجود نه هجي ها ته زندگيءَ جو نانءُ نشان نه هجي ها.
بادشاهه پاڻ بچائڻ لاءِ قلعو جوڙي ٿو. اها قلعي جي ٿلهي ڀت رعايا لاءِ نه پر بادشاهه لاءِ آهي. رعايا انڪري محفوظ رهندي جو اها بادشاهه جي خدمتگذار آهي. بادشاهه رعايا کانسواءِ بادشاهه نه رهندو ۽ بک مرندو.
ساڳي حالت ڊي اين اي جي آهي. ان اندر جين هر حال ۾ جيئري رهڻ جي ڪوشش ڪري ٿي. اها خوف ۾ ورتل هئي جنهن ڪري قلعي جهڙي ڀت ان چوڌاري وجود ورتو جنهن کيس محفوظ ڪيو. نه صرف ڊي اين اي پر انسان جا سڀ قيمتي عضوا (Vital Organs) هڏن ۾ محفوظ آهن. دماغ کوپڙيءَ ۾ محفوظ آهي ۽ دل ڇاتيءَ اندر. ڇاتيءَ جي هڏن ۾ موجود ڦڦڙ ايڏا ته نازڪ آهن جو پيٽ ۾ هجن ها ته اڳٺ جي سٽ سهي نه سگهن ٿا.
وجود حفاظت ڳولهي ٿو. آنڊا نرم پيٽ ۾ وڌيڪ فرحت ۾ آهن. هٿ جون پنج آڱريون مڪمل آهن. وڌيڪ آڱريون آهن ته اهو جينياتي نقص (Genetic Defect) آهي. جينياتي نقص ساهواري جي غير فطري اعمالن جو نتيجو آهي. اهڙا اعمال ضروري نه آهن ته ڀوڳيندڙ پاڻ ڪيا هجن پر اهي وڏڙن جي ڪيل اعمالن جو نتيجو ٿي سگهي ٿا. ترت (Urgent) ماحولياتي تبديليون ڊي اين اي تي ايڏو ته جلد اثر انداز ٿين ٿيون جو جيسين اهو انهن مطابق وجود کي تبديل ڪري اهي جينياتي نقص (Genetic defect) جي صورت ۾ ظاهر ٿين ٿيون. ترت ماحولياتي تبديليون جلد اثر ڏيکارين ٿيون، جڏهن ته جيوگهرڙي کي ڪنهن به ماحولياتي تبديليءَ کي قبول ڪرڻ لاءِ نسل درنسل سڌارن جي ظاهر ٿيڻ ۾ هزارين سال لڳي وڃن ٿا ۽ پوءِ ماحولياتي تبديلي جسم جو حصو بڻجي وڃي ٿي.
ويهين صديءَ ۾ ترت ماحولياتي تبديلين انساني جسم کي سخت متاثر ڪيو. ائين به آهي ته ساهوارو جنهن ماحول ۾ صدين کان پروان چڙهيو هجي، ان ماحول جي صدين کان ٿيندڙ اثرن ڊي اين اي کي وجود اندر ماحول سان مطابقت جا موقعا نه ڏنا هجن، جيئن آفريڪا يا ايشيا جي ڪن ملڪن ۾ موجود ڏاٽيدار گهٽ رتيائي (Sickle cell anaemia) جيڪا رت جي جينياتي (Genetic) بيماري آهي. ان ۾ رت جا ڳاڙها جيوگهرڙا ڏاٽي جي شڪل جهڙا ٿي پوندا آهن. اها بيماري اتي آهي جتي مليريا جي بيماري گهڻي آهي. مليريا جا جراثيم رت جي ڳاڙهن جيوگهرڙن تي حملو ڪن ٿا. جينياتي بچاءَ جي ردعمل (Immunological Genetic Response) تحت اهي رت جا ڳاڙها جيوگهرڙا ڏاٽي جي شڪل اختيار ڪري ويا جيئن مليريا جي حملي کان بچي سگهن. اهو ئي سبب آهي جو ڏاٽيدار گهٽرتيائي جي مريضن ۾ مليريا گهٽ ٿيندي آهي پر اهو جينياتي ردعمل هڪ ٻيءَ بيماريءَ جي صورت ۾ ظاهر ٿيو.
ٿيليسيميا (Thalassaemia) بيماري جيڪا پڻ رت جي ڳاڙهن جيوگهرڙن کي متاثر ڪري ٿي، هڪ جينياتي نقص آهي. ان بيماريءَ ۾ رت جي ڳاڙهن جيوگهرڙن ۾ هيمو گلوبن جو مقدار گهٽ هوندو آهي جنهن ڪري اهي جسم ۾ آڪسيجن جو صحيح مقدار پهچائي نه سگهندا آهن. اها بيماري ويجهن رشتن ۾ شاديءَ سبب ٿئي ٿي، نه صرف اها پر اهڙيون ڪيتريون ئي جينياتي نقص واريون بيماريون سوٽن، ماساتن، پڦاٽن، ماروٽن ۽ ٻين خون جي رشتن ۾ شاديون ڪرڻ سبب ٿين ٿيون. هاڻي سڌريل ملڪن ۾ شاديءَ کان اڳ جوڙن جون جينياتي ٽيسٽون ڪرايون وڃن ٿيون. جيڪڏهن شادي ڪندڙ جوڙي ۾ مرد ۽ عورت ٻنهي جي جين ۾ ڪو نقص آهي ته قانوني طرح اهي شادي نه ٿا ڪري سگهن، ڇو جو ائين ڪرڻ سان جينياتي نقص اولاد اندر بيماريءَ جي صورت ۾ ظاهر ٿيندو. جيڪڏهن شادي ڪندڙ جوڙي مان هڪ ۾ جينياتي نقص آهي ۽ ٻيو نقص کان پاڪ آهي ته اهي شادي ڪري سگهن ٿا. ائين ڪرڻ سان اولاد ۾ بيماري لڪيل هوندي ۽ پيدا ٿيندڙ ان نقص جا ٻوجهائي (Carries) هوندا. بهتر اهو آهي ته شادي ڪندڙ جوڙي مان ڪنهن ۾ به جينياتي نقص نه هجي. ان حالت ۾ اولاد هر نقص کان پاڪ هوندي.
ٿيليسميا جي بيماري رومي سمنڊ جي پوري خطي ۾ ڪڏهن عام هئي، شادي ڪندڙ جوڙن ۾ جينياتي نقصن جو تجزيو ڪري ان بيماريءَ کي قابو ڪيو ويو آهي. اسان وٽ سعودي عرب ۽ ايران ان جو مثال آهن. ٻيا ڪيترا وچ اوڀر جا ملڪ ان بيماريءَ کان پاڪ ٿي چڪا آهن پر ٽيسٽن لاءِ سرڪاري سرپرستي نه هجڻ ڪري اها بيماري اسان جي ملڪ ۾ موجود آهي.
ان بيماريءَ تي ضابطو ثابت ڪري ٿو ته انسان ڪڌين رسمن کي ٽوڙي سماج ۾ سڌارو پيدا ڪري سگهي ٿو. هڪ جيوگهرڙي اندر جينياتي سڌارا (Gene purification) جي گنجائش آهي. جينياتي نقصن کان پاڪ تخمن ۾ اها سگهه آهي ته اهي جينياتي نقصن تي اثرانداز ٿي انهن کي بدلائي وجهن.
جين جي ارتقا ۾ انسان جي ڪردار جو عمل دخل آهي. ان جي سوچن، خواهشن ۽ ارادن جو اثر آهي. تاريخ ۾ بکايل قومون ويڙهاڪ رهيون آهن ۽ سُکايل قومن دفاع ڪيو آهي. انسان کي کائڻ لاءِ نه هجي ته اهو کسي وٺندو. فطري طرح ڪن قومن وٽ وسيلا گهٽ، ڪن وٽ وڌيڪ ۽ ڪن وٽ نه هئڻ برابر رهيا آهن. تيل جي ڳولها کان اڳ عرب جو خطو، ان کان مٿين طرف تاتارستان ۽ منگوليا جي بيابانن ۾ معاشي حالتون ان لائق نه هيون ته ماڻهو جو پيٽ پالي سگهن. برطانيا ۽ يورپ جا ٻيا ملڪ ڪڏهن بدحاليءَ جي زندگي گذاريندا هيا. جنگ انهن ملڪن جي معيشت بڻجي پئي. هڪ جنگجو نسل ٻئي جنگجو نسل کي جنم ڏئي ٿو. وڙهاڪ نسلن جا فرد وڙهاڪ ثابت ٿين ٿا. اهو سڀ جينياتي ڦيرڦار جو نتيجو آهي. چين کان عراق ۽ افغانستان تائين موجود نسلن ۾ هن وقت چنگيز خان جي ٻه سيڪڙو جين موجود آهي. ان جو سبب چنگيز خان جي حوس هئي، اهو جڏهن به ڪو ملڪ فتح ڪندو هيو ته سڀ خوبصورت عورتون ان جي حرم ۾ پيش ڪيون وينديون هيون. ان حوس پرست بادشاهه جو موت ان وقت ٿيو جڏهن لشڪر سان گڏ گهوڙي تي ويٺل هيو. هيٺ ڪريو ۽ مري ويو.
يورپ جي هڪ پادريءَ ان سان ملاقات ڪئي هئي. پادري پنهنجي سنواح عمريءَ ۾ لکي ٿو ته “مون کيس مذهب ڏانهن راغب ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي، موڪلائڻ وقت چنگيز خان چيو ته “کيس اهڙي دعا ٻڌائي جنهن جي گهرڻ سان عمر وڏي ٿي سگهي. “ان جي ڳالهه تي پادري مرڪيو ۽ موڪلائي هليو ويو.
عمر دعائن سان وڌي نه ٿي سگهي. عمر اسان جي عمل ۽ حڪمت سان وڌي سگهي ٿي. جيوگهرڙائي سائيڪل جا ڦير مقرر آهن. ڊي اين اي جي ڪوڊنگز ۾ موتيا تي جين ڪنهن مقدر جيان لکيل آهي.
دنيا تي راڄ بکايل قومن جو رهيو آهي. حملي آور قومون دنيا جون مالڪ رهيون آهن. جنگ هڪ ڪاروبار جي صورت ۾ کين منافعو بخشيو آهي. امن پسند قومن جا نسل سست ۽ پرهيزگار رهيا آهن. خوشحالي امن جو اهڃاڻ آهي. جيڪڏهن انسان کي اٽو، لٽو ۽ اجهو عزت ڀرئي انداز ۾ ڏنو وڃي ته هو ڪڏهن فساد نه ڪندو. نظام کي اهميت نه آهي، اهميت انسان جي زندگيءَ کي آهي. اهڙو ڪو به نظام جيڪو عوام جون بنيادي ضرورتون پوريون ڪري ٿو اهو ڪامياب آهي. جيڪڏهن هڪ بادشاهه مان رعايا خوش آهي ته ان بادشاهه کي ظالم ۽ نظام کي ڊڪٽيٽر شپ نه ٿو چئي سگهجي. جمهوريت جهڙو پختو نظام ڪڏهن جاهلن جي ور چڙهي عوام لاءِ عذاب بڻجي وڃي ٿو.
ڪڏهن پرامن قومون ڌرتيءَ تان ميسارجي وڃن ٿيون. دنيا جون ڪيتريون عظيم قومون، جن جو تاريخ ۾ ذڪر آهي اڄ ڌرتيءَ تي موجود نه آهن. ڦينيشيا (Pheonician) جون قومون جيڪي ايشيا ۾ بحر روم جي اوڀر جي ڪنارن تي آباد هيون، اهي اڄ نه آهن. اهي پرامن قومون جن جي اپت جا وسيلا کپت کان وڌيڪ هيا. جن جا ٻيڙا ميڊيٽرينين ۾ سِسِلي، روم ۽ يونان جي ٻيٽن تائين تجارت ڪندا هيا. اهي سڀ غوراب غرق ٿي ويا. انهن جا ديو مالائي ڦينيڪس (Pheonix) پکي جيڪي باهه مان جنم وٺي رک ٿي وري جنم وٺندا هيا. اهي امر پکي فنا ٿي چڪا آهن. آفريڪا ۾ بحر روم جي ڏکڻ ڪناري آباد ڪارٿج جون قومون جيڪي تجارت ڪري خوشحال هيون، اهي نه رهيون آهن. ڪارٿج جو علائقو جيڪو تيونس، لبيا ۽ ڀرپاسي ملڪن تائين ڦهليل هيو، اهي ڌرتيءَ تان مليا ميٽ ٿي چڪا آهن. ڪارٿج جي قوم سوين سال روم کي ڏن ڏنو. اتي رومين جي ڪيل ظلم جي ردعمل ۾ هني بال جهڙو جوڌو پيدا ٿيو. ان رومين کي ڪيترن محاذن تي شڪست ڏني پر تڏهن به روم قائم رهيو ۽ ڪارٿج مٽجي ويو.
چوڻي آهي ته “بک بڇڙو ٽول، دانائن کي ديوانو ڪري” پر ائين نه آهي. “بک اهڙو ٽول جيڪو ديوانن کي داناءُ ڪري” ڇو جو بک کسڻ جي حڪمت عملي تيار ڪري ٿي. اها حڪمت عملي تاريخ ۾ انسان کي بهادر ثابت ڪري ٿي. دنيا جا بهادر اهي ليکيا وڃن ٿا جن لشڪر ڪشيون ڪري پرامن قومن کي تباهه ڪيو. قتل، لٽ مار ۽ بدڪاريون ڪيون. تاريخ ۾ سڪندر کي سڪندرِ اعظم چيو وڃي ٿو. اهڙا ڪئي اعظم ۽ معظم تاريخ جي صفحن تي سونهري اکرن ۾ لکيل آهن. سڪندر اعظم ۾ هم جنس پرست جين هئي، ايران جي فتح کانپوءِ جڏهن اهو پنهنجي سهڻي دوست سان ايران ۾ داخل ٿيو ته کيس سهڻي دوست کي سڪندر سمجهي گلن جا هار پارايا ويا. اهڙي ماجرا ڏسي هڪ ايراني شاعر نظم لکيو جنهن جون سِٽون هيون.
“ڪڏهن بادشاهن کان وڌيڪ
انهن جي،
لونڊن جي لئي هوندي آهي،
ڪڏهن عمل عادت ۽
عادت عبادت ٿي پوندي آهي.”
ساهواري جو اهڙو عمل جيڪو مسلسل هجي، اهو جين تي اثرانداز ٿئي ٿو. جيئن سٺي عمل جو سٺو نتيجو آهي، ائين بري عمل جو برو نتيجو آهي. خراب عادت ۽ سٺي عادت ماڻهوءَ کي ورثي ۾ ملي ٿي. ساهواري ۾ هر عادت جي راغبيت (Tendency) ٿئي ٿي. اها راغيبت کيس عمل کي تسڪين پهچائي ٿي. دنيا جي ڪن ملڪن ۾ هم جنس پرستن کي شاديءَ جي قانوني اجازت آهي. ويٽيڪن جا وڏا پوپ ان علت جو شڪار آهن. مدرسن جا هجرا سلامت نه آهن.
جين جي ارتقا جو دارومدار ماحول جي ترقي ۽ زوال تي منحصر آهي. انسان کي ڀل مٺو انب وڻي پر هو کٽي انب جي چٽڻي کائي وات جو ذائقو بدلائي ٿو. کوهه جو ڏيڏر نيٺ تنگ ٿي ٽپا ڏئي ٻاهر نڪرڻ جي ڪوشش ۾ دم ڏئي ٿو. موت بيزاريءَ جي آخري سرحد آهي. ماحول جي لاشعوري تشدد سبب ڊي اين اي ۾ موتيا تي جين وجود ورتو.
هڪ انسان کي محلات ۾ دنيا جون سڀ آسائشون مهيا ڪري ڏنيون وڃن ته اهي عارضي تسڪين(Temporary Satisfaction) ڏينديون. ساهوارو تبديليءَ ۾ خوش آهي. اهو هڪ تسڪين ڇڏي متبادل تسڪين ڳولهي ٿو. شعوري يا لاشعوري طور ڪو به انسان دنيا مان مطمئن نه آهي. مذهبي طرح سوچجي، جيڪڏهن خدا هڪ انسان کي جنت ڏيندو ته اهو ڪجهه وقت کانپوءِ ٻئي جنت گهرندو.
جين جي ارتقا جو ظهور ساهواري جي اهڙي ردعمل جو نتيجو آهي. ساهوارو پنهنجي لوح پنهنجي قلم سان لکي ٿو. لوح ۽ قلم ان جي اندر محفوظ آهن. خدا انسان کي پاڻ بااختيار بنايو آهي.
•