30. انڌير نگري، چرٻٽ راجا، ٽڪي سير ڀاڄي، ٽڪي سير کاڄا.
مراد ته؛ جتي نياءُ ڪونھي ۽ جتي رڍون سڀ ٻوٿ-ڪاريون، اتي ڪميڻي ۽ اشراف جو تفاوت نڏ ھوندو. تنھنڪري اھڙي ھنڌ يا صحبت کان گوشو ڪجي.
ڀلي بري جھان ايڪ سي، تھان نه بئسي جاءِ،
جيون انياءُ-پور مين بِڪي کَڙُ گُڙُ ايڪي ڀاءِ.
بنياد:
انڌير نگريءَ جو قصو ھن طرح آھي.
ھڪڙو گرو ۽ ٻيو سندس چيلو، سانگي سان انڌير نگريءَ ۾ وڃي لٿا. جڏھن بک لڳين تڏھن چيلو بزار ۾ جيڪا شيءِ گھري سا چونس ته؛ ”ٽڪي سير!“
ھيءُ ٻه چار ٽڪا ڏيئي، ٻه چار سير مٺائيءَ جا وٺي ويو، ۽ گروءَ سان شھر جي اگھ-پار جي وڃي ڳالھ ڪيائين.
گروءَ چيس؛ ”ٻچا! ھتي رھڻ پنھنجو ڌرم نه آھي. ھتان ڀڄ ته ڀڄون.“
چيلو چوي ته؛ ”سائين ھھڙا سستا مال ڇڏي آ نه ھلندس!“
گرو پوءِ کيس ڇڏي پاڻ ڪنھن پاسي نڪري ويو ۽ چيلي سستا مال کائي اڻاسي مٽي پئي چاڙھي.
ھڪڙي ڏينھن انھيءَ نگريءَ جي سواميءَ راجا چرٻٽ سان ڪنھن ڳالھ ڪئي ته؛ ”فلاڻي جي پٽ مٿان ڀت ڪري پيئي ۽ ھو مري ويو.“
راجا ڪاوڙجي حڪم ڏنو ته؛ ”يڪدم ڀت کي ڦاھي ڏيو!“
درٻارين چيو ته؛ ”ڀت کي ڦاسي اچي ڪين سگھندي.“
تڏھن حڪم صادر ٿيو ته؛ ”جنھن رازي اھا ڀت جوڙي ھئي تنھن کي ڦاھيءَ تي چاڙھيو!“
راجا جا ماڻھو امالڪ انھيءَ رازي کي ڳولي وٺي آيا. تنھن چيو ته؛ ”سائين! اوساري کڻڻ مھل گھر-ڌياڻيءَ جا ڳھ ٺھي آيا ھوا سو شايد مڻين ۾ خيال ھئڻ سبب ڀت ۾ ڏنگ رھجي ويو.“
راجا حڪم ڪيو ته؛ ”انھيءَ صورت ۾ سوناري کي ڦاسي اچڻ گھرجي.“
سوناري حاضر ٿي چيو ته؛ ”جيئندا قبلا! مون کي به مڻيا جڏھن مالڪن ٺاھڻ لاءِ ڏنا تڏھن مون ٺاھيا. نه ته جيڪر مان ڇو ٺاھيان ھا؟“
راجا چيو ته؛ ”ھن جو اھو چوڻ واجبي آھي. انھيءَ گھر جي مالڪ جي اھا سڀ بيوقوفي آھي. تنھنڪري ھنکي ڦاھيءَ تي چاڙھيو.“
گھر جي مالڪ درٻار ۾ حاضر ٿي چيو ته؛ ”حضور پٽ به منھنجو مئو آھي ۽ ڦاسي به مون کي ٿا ڏيو.“
ھن ويچاري گھڻو ئي پڪاريو، پر ٻڌيس ڪير؟ آخر ھن کي ڦاسي ڏيڻ لاءِ وٺي ويا. پر رسيءَ جو منھن ھئو ويڪرو ۽ ھن جي ڳچي ھئي سوڙھي. تنھنڪري راجا حڪم ڏنو ته؛ ”جنھن کي ڦاھي ٺھي اچي تنھن کي وڃي لڙڪايو.“
سڄي شھر ۾ گروءَ جي چيلي جھڙو سٽر-وٽر ٻيو ڪو نه ھو. تنھنڪري ھنکي وڃي جھليائون. چيلو اوڏي مھل گروءَ جي ڳالھ دل تي آڻي ٻڪَ پاڻيءَ جا روئڻ لڳو. چي؛ ”نانگ تي پير پيم، جو ھن نگريءَ ۾ رھيس.“
اتفاقًا انھيءَ ڏينھن گرو پنھنجي چيلي جو واءُ-سواءُ لھڻ لاءِ موٽي انھيءَ نگريءَ ۾ آيو. چيلي کي گرفتار ٿيل هسي ھن احوال پڇيس ۽ پوءِ چيلي کي اھڙو ڪو اشارو ڪيائين جو چيلو چوڻ لڳو ته؛ ”بيشڪ مون کي ڦاسي ڏيو.“
گروءَ چيو ته؛ ”ھن کي ڇڏيو ۽ مون کي ڦاسي ڏيو.“
آخر اھا ڳالھ راجا جي ڪن تائين ويئي. تنھن انھيءَ ردل-بدل جو سبب پڇيو.
گروءَ چيو ته؛ ”سائين! اڄوڪي ڏينھن جو اھڙو مھا تم آھي جو جيڪو سوريءَ تي چڙھندو سو اڻ-پڇيو سرڳ ۾ ويندو.“
راجا چيو ته؛ ”جي ائين آھي ته وچان ئي آ ٿو سوريءَ تي چڙھان.“
پوءِ ته ھڻي راجا کي لڙڪائي ڦٽو ڪيائون.