ڊِيل (Deal)
مُنهنجي ڳالهه ٻُڌي هن هلڪو مسڪرايو ۽ پوءِ گنڀيرتا سان چوڻ لڳو، ”ائين نه چئُه، انسان آهن، ڪا بيماري، ڪا مجبوري يا ڪنهن حادثي سبب هنن جي ذهن تي اثر ٿيو هُجي. يا وري اخبارن ۾ پڙهيو هوندئي ته ڪيترائي ماڻهو، ملڪيتون حاصل ڪرڻ يا ٻين مفادن خاطر، ڪنهن چڱي ڀلي ماڻهوءَ کي پاڳل بنائڻ يا اثر رسوخ ذريعي نارمل انسان کي پاڳل ڊڪليئر ڪرائي هتي ڇڏي ٿا وڃن.“
”سوري، مونهنجو مطلب طنز ڪرڻ نه هو.، مون ڪريم جي انهن مريضن لاءِ جذبن کي محسوس ڪندي آهستي چيو، ”صحي ٿو چئين، ماڻهو ڪيئن نه انسانيت جو گلو ٿا ڪٽين.“ اهڙيون ڪُجهه ڳالهيون ڪري مان هن کان موڪلايو.
ڊاڪٽر ڪريم پنهنجي نرم دلي ۽ انساني دوستيءَ سبب جلد ئي هاسپيٽل جي عملي ۽ داخل مريضن ۾ مقبول ٿي ويو. سڀ هن جي عزت ڪرڻ لڳا هُئا. ڪُجهه ڏينهن کانپوءِ مون هن سان هاسپيٽل گهمائڻ جي فرمائش ڪندي چيو، ”يار ڊاڪٽر! ڪڏهن هاسپيٽل ته گهماءِ، مان به تنهنجي مريضن سان ملڻ ٿو چاهيان.“ مُنهنجي ڳالهه ٻُڌي ڊاڪٽر ٻئي ڏينهن تي هاسپيٽل اچڻ جو چيو.
اڄ مان هاسپيٽل جي مين گيٽ ٻاهران بيٺو، گيٽ جي اندرين دنيا بابت سوچي رهيو آهيان، مريضن جي لطيفن تي، مريضن جي مجبورين ۽ سندن مٿان گذرندڙ وارتائن تي ته من اداس ٿي وڃي ٿو، من جي اها اداسي کڻي، هاسپيٽل ۾ داخل ٿي ڪريم جي ڪمري ۾ اچان ٿو. ڊاڪٽر ڪريم چانهه جو چئي، مون ڏي نهاري مسڪرائي چئي ٿو، ”آخر تون به هن چار ديواريءَ اندر اچي وئين.“
”ها“ مون کلي چيو، ”پر مان پاڳل ناهيان.“
”هتي اچڻ کان پوءِ سڀ ائين چوندا آهن“ ڪريم هلڪو ٽهڪ لڳايو. ايتري ۾ هڪ ماڻهو چانهه کڻي اچي ٿو ۽ سليقي سان چانهه اسانجي اڳيان رکي ٿو. ڪريم مسڪرائي هن ڏانهن ”ٿئنڪ يو“ چوڻ جي انداز ۾ نهاري ٿو ته هو به مسڪرائي ڪنڌ لوڏي هليو وڃي ٿو.
”ڇا خيال آ.... اهو ڪير هو“ ڪريم هن جي وڃڻ کانپوءِ چانهه جي سپ وٺي مون ڏي نهاريو.
”ڪو ملازم هوندو“، مُنهنجو جواب ٻُڌي ڪريم ناڪار ۾ ڪنڌ لوڏيو، ”اهو مريض هو، جيڪو هاڻي ڪُجهه ٺيڪ ٿي ويو آهي.“
”اوه!“ مُنهنجي وات مان بي اختيار نڪتو.
اسان اڃان چانهه پي رهيا هُئاسين ته هڪ وردي وارو ملازم اندر آيو ۽ ٻڌايائين ته، مريض وارڊن مان ٻاهر نڪري آيا آهن ۽ گرما گرم بحث ڪري رهيا آهن. ڪٿي وڙهي نه پون. سندس ڳالهه ٻُڌي ڪريم چانهه اڌ ۾ ڇڏي هڪدم اٿيو ۽ مون کي به ساڻ اچڻ جو اشارو ڪري ٻاهر نڪري ويو. اسان ٻئي ان جاءِ تي پهتاسين جتي مريض ميڙ ڪري بيٺا هُئا. اسان کي ايندو ڏسي، هڪ مريض چپن تي آڱر رکي چيو، ”شش....شش.... جج صاحب اچي ويو.“
”هاڻي فيصلو ٿيندو“ ٻئي مريض چيو ۽ ڊوڙ پائي، پرتي رکيل هڪ ڀڳل ڪرسي آڻي ڪريم جي ڀرسان رکي، سندس ڪلهن تي زور ڏئي کيس ڪرسيءَ تي ويهاريو.
”ڇا جو فيصلو آ ڀائي“ ڪريم ڪرسي تي ويهي، شفقت سان هنن ڏي نهاري مسڪرائي پڇيو.
”هي ٻئي پاڻ ۾ ڪڪڙ وانگر ڦڙڪيون ٿا هڻن.“ هڪ مريض ٿورو پرتي بيٺل ٻن مريضن ڏانهن اشارو ڪندي چيو، جيڪي هڪ ٻئي کي گهوري رهيا هُئا. ڪريم هنن ڏي نهاري، هنن کي ڀرسان اچڻ لاءِ چيو ته هو فرمانبرداريءَ جي انداز ۾ ڪريم جي سامهون آيا ڪريم پڇيو، ”ڇا ڳالهه آ.... ڪهڙو مسئلو آهي.“
”جج صاحب!“ انهن ٻن مان هڪ مريض، ٻئي کي گهوريندي، ”مان چوان ٿو ته مان لارڊ مائونٽ بيٽن آهيان پر هي مڃي ئي ڪونه ٿو. چئي ٿو ته هي مائونٽ بيٽن آهي.“
”هل ڙي چلهه جا مارنگ“ ٻئي مريض هڪل ڪندي چيو، ”مان ئي اصلي مائونٽ بيٽن آهيان.“ ائين چئي هُن کيسي مان ڪو ڪارڊ ڪڍي ڏيکاريندي ”هي ڏسو مُنهنجو سڃاڻپ ڪارڊ“
”هل ڙي خارج ٿيل ووٽ“ پهرين مريض به کيسي مان ڪو ڪارڊ ڪڍي ڏيکاريندي، ”گذريل اليڪشن ۾ هن ئي ڪارڊ تي پنجاهه ووٽ ڏئي آيو آهيان.“
ٻيو مريض سياست دانن وانگر هٿ کڻي، ”تنهنجو ڪارڊ، اسيمبلي ميمبرن جي ڊگرين وانگر جعلي آهي.“ ڪارڊ ڪريم جي آڏو لهرائيندي، ”اوهان ڏسو جج صاحب، مان به ان ڪارڊ تي پنجونجاهه ووٽ ڏئي آيو آهيان.“
”خبردار“، هڪ ٽئين اڌڙوٽ مريض دانهن ڪئي، ”انهن ڪارڊ ٺاهڻ وارن تي اعتبار نه ڪجو، اُهي ته ڪارڊ ۾ رشتن سان گڏ جنس به بدلائي ٿا ڇڏين“ هن به کيسي مان ڪارڊ ڪڍي سامهون ڪندي چيو، ”هي ڏسو! مان آهيان مُني بدنام هُئي“ سندس ڳالهه ٻُڌي سڀ مريض کلڻ لڳن ٿا. مان به پنهنجي کل کي وڏي مشڪل سان روڪي سگهيس پر ڪريم شفقت ۽ همدرديءَ سان ٻنهي کي اٽينڊ ڪندو رهيو.
”تون چپ ڪر مُني ڊارلنگ“ پهرين مريض دانهن ڪري هن کي روڪيو، ”پهريائين اسان جو فيصلو ٿيڻ ڏي.“
”ها...ها... اوهان ئي فيصلو ڪيو ته اصلي مائونٽ بيٽن ڪير آهي.“ ٻنهي پنهنجا ڪارد، ڪريم کي ڏنا، ڪريم ڪارڊن کي اٿلائي پٿلائي ڏسڻ لڳو، اُهي ڪي پراڻا وزيٽنگ ڪارڊ هُئا. ڪريم ڪارڊ ڏسي ڪنڌ لوڏيو ۽ کين صلاح ڏني ته، ”اوهان ٻئي صحيح آيو.... هاڻي مُنهنجي خيال ۾ اندر ڪمري ۾ وڃو ۽ پاڻ ۾ مذاڪرات ڪري معاملو ٺيڪ ڪيو.“ ڪريم جي ڳالهه ٻُڌي، سڀ مريض تعريفي انداز ۾ ڪنڌ لوڏڻ لڳا.
”ٺيڪ آ جج صاحب“ اسان ٻئي گول ميز تي مذاڪرات ڪري ٿا اچون.“ ٻئي مريض ٿورو اڳتي وڃن ٿا ته هڪ مريض پٺي ورائي، ڪريم ڏي نهاري، ”اوهان اتي ئي ويهجو. ڀڄي نه وڃجو.“
”ها...ها....ها.... مان اتي ئي ويٺو آهيان، پر گهڻي دير نه لڳائجو.“ ڪريم کلي کين دلجاءِ ڏني.
هو ٻئي ڪمري ۾ هليا ويا ۽ اسان ۽ ٻيا مريض هيڏي هوڏي اچ وڃ ڪندي سندن انتظار ائين ڪرڻ لڳاسين جيئن آپريشن ٿيئٽر ٻاهران ڊليوري ڪيس ۾ مريضه جا مائٽ ڪندا آهن.
ٿوري دير کانپوءِ هو ٻئي ڄڻا پريمي جوڙي وانگر هٿ ۾ هٿ ڏئي خوش خوش ٻاهر نڪتا ته سڀ مريض هنن جي چوڌاري ڦري ويا. هنن ٻنهي مان هڪ مريض اعلانيه انداز ۾ هٿ کڻي چيو، ”مذاڪرات واهه جا ٿيا، اسان پاڻ ۾ هڪ ڊيل Deal ڪئي آهي.“
”گڊ، اوهان ٻئي سمجهندار آهيو“ ڪريم هنن جي تعريف ڪندي چيو، ”ڪهڙي ڊيل ڪئي آ.“
ٻئي مريض چيو، ”ميثاقِ جمهوريت، اسان ۾ اُها ڊيل ٿي آهي ته هي مائونٽ بيٽن ۽ مان ليڊي مائونٽ بيٽن آهيان.“
”ويري گڊ“ ڪريم کين شاباس ڏني.
”ٻيو اُهو ته“ پهرين مريض چيو، ”نون مهينن کانپوءِ هي مائونٽ بيٽن ۽ مان ليڊي مائونٽ بيٽن ٿيندس. ائين واري واري سان حڪومت ڪنداسين.“ سندن ڳالهه ٻُڌي سڀ مريض تاريون وڄائڻ لڳن ٿا.
”شاباس... اوهان ٻنهي ڏاڍو سُٺو فيصلو ڪيو آهي“ ڪريم اٿي سندن پٺي تي ٿڦڪي ڏيندي چيو، ”چڱو هاڻي اوهان هلي آرام ڪيو، ٿڪجي پيا هوندا نه.“ ڪريم جي ڳالهه ٻُڌي سڀ مريض ڪنڌ لوڏيندا هليا وڃن ٿا، تڏهن ڪريم مون ڏانهن معنيٰ خيز انداز مان نهاريو ڄڻ چوندو هُجي، ”ڇا ٿو سمجهين“ مون ڪنڌ لوڏي آهستي چيو، ”واقعي همدرديءَ جي لائق آهن.“ ٻئي واپس ڪريم جي ڪمري ڏانهن اچون ٿا. هلندي ڪريم چئي ٿو، ”ڏس، ڪيڏا نه معصوم آهن...“ پوءِ ٿورو جذباتي ٿي، ”هي نفرتن جا ماريل آهن دوست.... هنن کي پيار جي ضرورت آهي. ڪير پنهنجي مرضيءَ سان هن حال تي ناهي پهچندو. اهو اسانجو سماج ئي آهي جيڪو سياڻي کي پاڳل ۽ پاڳل کي سياڻو بنائيندو آهي.“ ان ويل ڊاڪٽر ڪريم فرشتي وانگر لڳو هو. دل ۾ سوچيم، ”جيڪڏهن سڀ ڊاڪٽر ڪريم جهڙا انسان دوست ۽ همدرد ٿي وڃن ته جيڪر ماڻهن جون اڌ کان وڌيڪ بيماريون ختم ٿي وڃن.
آفيس ۾ ٻئي ڄڻا ڪُجهه دير خاموشي سان ان واقعي تي سوچيندا رهياسين، ٿوري دير کان پوءِ ڪريم هڪ اونهو ساههُ کنيو ۽ مون ڏانهن نهاري چيائين، ”خير.... تُنهنجو معاملو ڪٿي پهتو؟“
ڪريم کي خبر هُئي ته گذريل ڇهن مهينن کان بابا ۽ چاچا ۾ ملڪيت جي ورهاست تي اختلاف هلندڙ هُئا جن جي نتيجي ۾ چاچا، مُنهنجي گهر واري جيڪا هن جي ڌيءَ آهي ۽ ٻن ٻارن کي پاڻ وٽ ويهاري ڇڏيو آهي ۽ سندس ضد آهي ته جيستائين ورهاست نه ٿيندي تيستائين پنهنجي ڌيءُ ۽ ٻارن کي مون وٽ نه ڇڏيندو.
”اتي ئي آهي“ مون آهستي، ڏُک مان چيو، ”بابا ۽ چاچا ٻئي پنهنجي ضد تي آهن. هوڏانهن بابا جو اهو خيال آهي ته وڏڙن جي ملڪيت جي ورهاست سان رشتن جي وچواري محبت ختم ٿي ويندي.“
”اُهي ملڪيتن جا چڪر به عجيب آهن.“ ڪريم مايوسانه انداز ۾ چئي ٿو، ”سڀ رشتا، ناتا ۽ محبتون انهن ملڪيتن جي تڪرارن جي ور چڙهي، پنهنجي معنيٰ ئي وڃائي ويهن ٿيون.“ ڪريم ڪُجهه سوچيندي، ”هڪ ته اهو مسئلو آهي ته اسان جا وڏا پنهنجي حياتين ۾ ملڪيتون ورهائي نه ويندا هُئا، پر سندن مري وڃڻ کانپوءِ پويان ڇڏي ويندا اهن، اُهي جهڳڙا ۽ ڄنڊا پٽ.“
”هنن جو ڏوهه به ڪونهي“ مون آهستي چيو، ”اُهو وقت ٻيو هو، جڏهن هڪ ٻئي تي اعتبار هوندو هو، پر هاڻي ته اُهي ويليوز ئي ناهن رهيا.“
”ها... هاڻي زمانو بدلجي ويو آهي. ويليوز ختم ٿي ويا آهن“ ڪريم گنڀيرتا سان چئي ٿو، ”هاڻي نه رڳو ماڻهن جون خواهشون وڌي ويون آهن، پر ماڻهو اناپرست به ٿي ويا آهن.“
”صحي ٿو چئين“ مون هاڪار ۾ ڪنڌ لوڏيو، ”پر اُها ڳالهه هنن کي ڪير سمجهائي!؟“
”تون سمجهاءِ“ ڪريم هڪدم چيو، ”تون پڙهيل لکيل ۽ سلجهيل ذهن جو مالڪ آهين“ مان ڪريم جون ڳالهيون ٻڌندو رهيس، ”اهو بهتر ناهي ته پاڻ ۾ ويهي، ڪُجهه ڪس رس کائي معاملا طئي ڪجن ته رشتا به قائم رهندا، محبتون ۽ عزت به برقرار رهندي.“ ڪريم ٿورو رڪيو ۽ وري چوڻ شروع ڪيائين، ”مُنهنجي ڳالهه ٻُڌا، ڏس نه هيڏانهن تنهنجي زندگي به ڊسٽرپ آهي ته هوڏانهن ڀاڄائي به سک سان ڪانه ويٺي هوندي، تنهن کان سواءِ تنهنجا ٻار. اُهي ڪيڏو نه مس ڪندا هوندا. ڪڏهن انهن جي مستقبل لاءِ سوچيو اٿئي؟؟“ ڪريم سواليه انداز ۾ مون ڏي نهاريندي، ”تو ڏٺو، جن کي تون پاڳل سمجهين ٿو، انهن ڪيئن پنهنجو معاملو سلجهائي ورتو ۽ ڪريم هلڪو مسڪرائي، ”... ۽ هنن ڊيل به ڪري ورتي... اوهان ته سالم دماغ وارا آهيو. ڇو نه ٿا ڪو مناسب عزت ڀريو حل ڪڍو. ان سان عزت به رهجي ايندي ۽ محبتون به قائم رهنديون.“ ڪريم خاموش ٿي ويو. مان ڪُجهه دير رهي ڪريم کان موڪلائي هليو آيس پر مُنهنجي ذهن ۾ ڪريم جا اُهي لفظ گونجندا رهيا ته، ”جن کي تون پاڳل ٿو سمجهين، انهن ڪيئن پنهنجو معاملو سلجهائي ورتو... اوهان ته سالم دماغ وارا آهيو... اوهان ته سالم دماغ وارا آهيو....“
۽ ڪُجهه ڏينهن کان پوءِ.
اڄ مان ڏاڍو خوش آهيان. بابا جي اجازت ۽ چاچا جي رضامندي سان پنهنجي گهر واري ۽ ٻارن کي واپس گهر آڻڻ لاءِ وڃي رهيو آهيان....