پهاڪا Proverbs

سنڌي ۽ انگريزي ٻولي جا 1662 پهاڪا

Renown proverbs of
Sindhi & English Language

Proverbs

Proverbs contain truth, common sense, experience and wisdom, and they are indisputable.

سنڌي ۽ انگريزي ٻولي جا 1662 پهاڪا

By: Baloch Suhbat Ali
B.Sc, LL.B, LL.M


ڪنول پبليڪيشن، قنبر

ڊجيٽل ايڊيشن:
2019ع
سنڌ سلامت ڪتاب گهر

سمورا حق واسطا ليکڪ وٽ محفوظ

Book No. 220

ڪتاب: سنڌي ۽ انگريزي پهاڪا
موضوع: پهاڪا
سهيڙيندڙ: بلوچ صحبت علي
ڪمپوزنگ: علي انور لغاري
ڇپائيندڙ: ڪنول پبليڪيشن، قنبر
ڇاپو: پهريون
ڳاڻيٺو: هڪ هزار
سال: 2018
قيمت: Rs.240/-

All Rights are Reserved with writer

Sindhi & English Proverbs

By: Baloch Suhbat Ali
Edition: 1st
Year: 2018
Composed & Layout: Ali Anwer Leghari
Published by: Kanwal, Publication Kamber
Price: 240 /-

ارپنا

پنهنجي مٺڙي جيجل ماءُ
مسمات ڄامل جي ناءُ
جنهن جي محبت، شفقت، پيار ۽ اتساهه
مونکي علم ۽ ادب سان روشناس ڪرايو.


[b] بلوچ صحبت علي[/b]

ڀلو ڪر ته ڀلو ٿيئي

If you do
GOOD, GOOD
WILL be Done
to you.

ڀلو ڪر ته ڀلو ٿيئي

سنڌ سلامت پاران

سنڌ سلامت ڊجيٽل بوڪ ايڊيشن سلسلي جو نئون ڪتاب ”پھاڪا Proverbs“اوهان اڳيان پيش آهي. 1662 سنڌي ۽ انگريزي پھاڪن تي مشتمل ھن تحقيقي ڪتاب جو سھيڙيندڙ بلوچ صحبت علي آھي.
بلوچ صحبت علي هونءِ ته ادب جي شاعراڻي ۽ نثري مڙني پاسن جو پاسدار رهيو ئي رهيو آهي. پر هن ڪتاب ”پهاڪا“ ذريعي پنهنجي تعليمي ۽ علمي سڃاڻپ ڏانهن، پڻ وک سوري اٿس. پاڻ انگريزي ۽ سنڌي جا جيڪي مشهور پهاڪا سهيڙي سامهون آندا آهن، سي نوجوان نسل ۽ نون پڙهندڙن لاءِ اهڙي ئي مشعل آهن، جيڪا گُهگهه اونداهي رات ۾ هڪ رهنما جو سگهارو ڪردارا ادا ڪندي آهي.

ھي ڪتاب 2018ع ۾ ڪنول پبليڪيشن قنبر پاران ڇپايو ويو آھي. ٿورائتا آهيون بلوچ صحبت علي صاحب جا جنھن ڪتاب سنڌ سلامت ڪتاب گھر ۾ اپلوڊ ڪرڻ لاءِ موڪليو.


محمد سليمان وساڻ
مينيجنگ ايڊيٽر ( اعزازي )
سنڌ سلامت ڊاٽ ڪام
sulemanwassan@gmail.com
www.sindhsalamat.com
books.sindhsalamat.com

پبلشر پاران

بلوچ صحبت علي؛ علمي ۽ ادبي جاکوڙ جو اهڙو ئي جڳمڳائيندڙ جگنو آهي، جنهن جو هنئڙو اوٺيءِ وڳ، جئن، هڪ جاءِ جائتو ناهي. اهو مختلف طرفن کان ووڙ ۽ واڪا ڪندو، روشني ڦهلائڻ لاءِ، نگر نگر، جهنگ جهنگ بي چين ڦيرائٽيون ڏيندو رهي ٿو. بلوچ صحبت علي هونءِ ته ادب جي شاعراڻي ۽ نثري مڙني پاسن جو پاسدار رهيو ئي رهيو آهي. پر هن ڪتاب ”پهاڪا“ ذريعي پنهنجي تعليمي ۽ علمي سڃاڻپ ڏانهن، پڻ وک سوري اٿس. پاڻ انگريزي ۽ سنڌي جا جيڪي مشهور پهاڪا سهيڙي سامهون آندا آهن، سي نوجوان نسل ۽ نون پڙهندڙن لاءِ اهڙي ئي مشعل آهن، جيڪا گُهگهه اونداهي رات ۾ هڪ رهنما جو سگهارو ڪردارا ادا ڪندي آهي.
بلوچ صحبت علي جو هي شهڪار، جيڪو محدود جاءِ ۾ لازوال ۽ باڪمال رنگن جو ميلو آهي. ان ۾ سماج ۽ زندگيءِ جو وهنوار سان لاڳاپيل لڳ ڀڳ مڙوئي مامرن بابت ٿيندڙ گفتگو ۾ حسن پيدا ڪندڙ پهاڪن جي پيشڪاري آهي. زندگي جيتري گوناگون آهي، ٻولي ان کان به وڌيڪ وسيع ۽ گهڻ طرفا جهان رکندڙ آهي. اها مسلسل ترقي ڪندڙ ۽ سماج ۾ ڪتب ايندڙ، واهپن، ۽ لفظي نواڻ کي دلي طرح قبولي، پاڻ سان ائين مجسم ڪري ڇڏي ٿي، جو اهو شيون ڪڏهن ڌاريون لڳن ئي نه ٿيون. عالمي ٻولي انگريزي ۽ علائقائي ٻولي سنڌي جو هڪ ٻئي سان واهپو، ويجهڙ جي تاريخ جو حصو آهي. سنڌي ٻوليءَ جي وشال قالب ۾ ايندڙ ڪيئي انگريزي لفظ اڄ بنان شڪ جي پنهنجو اصل رنگ، ڍنگ ڇڏي علائقائي ويس ۾ سمائجي ويا آهن. بلوچ صحبت علي عالمي پهاڪن ۽ ديسي چوڻين کي گڏيل متعارف ڪرايو آ، تيئن جيئن عام وهنواري ٻوليءَ ۾ ويتر حسناڪي اچي. سندس ان منفرد پورهئي جي جيتري واکاڻ ڪجي، گهٽ آهي.


سعيد سومرو
ڪنول پبليڪشن قنبر
Cell No.0333-7523132
Saeedsoomro44@gmail.com

پنهنجي پاران

پهاڪا توڙي سنڌي ٻوليءَ جا هجن، انگريزي ٻوليءَ ۾ هجن، يا وري اردو يا فارسي ٻوليءَ ۾ هجن. انهن جو ٻوليءُ ۾ استعمال، ٻوليءَ کي اڃان به وڌيڪ اثرائتو، دلچسپ ۽ سهڻو بڻائي ٿو. مون ڪنهن دور ۾ سنڌي سفرنامي جي دنيا جي ابن بطوطا محترم سائين الطاف شيخ صاحب جو ڪتاب، رُٺي آهي گهوٽ سان” پر سڄو پهاڪو ائين آهي ته “رُٺي آهي ڳوٺ سان، ڳالهائي نه ٿي ڳوٺ سان” پڙهيو. هن ڪتاب ۾ نه فقط پهاڪا آهن پر ان سان گڏ وري چوڻيون به آهن. هي ڪتاب نيو فيلڊس پبليڪيشنس، ٽنڊو ولي محمد حيدرآباد سنڌ 1996 ۾ ڇپرائي پڌرو ڪيو هو. سچ ته مون کي ڏاڍو سٺو لڳو. الطاف صاحب ان ۾ سنڌي ٻولي سان گڏ مختلف ٻولين جا پهاڪا ۽ چوڻيون پڻ آنديون ويون هيون. جهڙوڪ ان ۾ سنڌي، ملئي، چيني ۽ جاپاني ٻوليءجا پهاڪا ۽ چوڻيون وغيره. مطلب ته هي ڪتاب پڙهڻ وٽان آهي.
ان کان اڳ ۾ مون “پهاڪن جي پاڙ ” ڪتاب خريد ڪري پڙهيو، جيڪو اڄ به منهنجي ذاتي لائبريري ۾ موجود آهي. هن ڪتاب جو سهڙيندڙ محترم سائين ڊاڪٽر عبدالڪريم سنديلو جن آهن. هي ڪتاب سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو ، سنڌ ڇپرايو آهي. اصل ۾ هن ڪتاب جي ارپنا مون کي روئاري وڌو. اسين حساس طبيعت جا ماڻهو اهڙين جي جهوريندڙ لکڻيڻ تي نِيڻن جي بارشن کي نه ٿا روڪي سگهون. ڇو ته ارپنا هڪ ته سرائڪي زبان ۾ آهي ۽ ٻي ته وري، سنديلو صاحب پنهنجي ارپنا پنهنجي ننڍڙي نالي “ناوڙي” جيڪا 14 فيبروري 1962 ع کين کان وڇڙي وئي هئي، ان کي ڪتاب ارپيو اٿس. اصل ۾ هي ڪتاب جيئين ته عنوان مان ئي ظاهر ٿو ڪري ته هن ۾ پهاڪن جي پاڙ آهي، پهاڪي جي شروعات آهي. ته پهاڪو شروع ڪيئن ٿا. ان جو سڄي ڪهاڻي ٻڌائي وئي آهي. مثال “پهاڪن جي پاڙ” ۾ هڪڙو مشهور پهاڪو آهي، “اهڙي جٺ ڪيائينس، جهڙي ٻرڙو ڪري ٻارن سان”. ان پهاڪي جي پاڙ سنديلو صاحب ٻڌائي ٿو ته ؛ هڪ دفعي (مسلمانن جي هڪ ذات) پنهنجي دوست جي گهر، مهمان ٿي ويو. صبح سان، مهمان کي نيرن ڪرائي، گهر جا ڀاتي، رونبي تي ويا ۽ مهمان کي چيائون ته “ٻارڙن جي سنڀال ڪج”. اڃان اڌ ڪلاڪ مس گذريو ته ٻارن رئڻ شروع ڪيو. ويچارو مهمان، گهڻو ئي ٻارن کي پرچائي، پر ٻار ماٺ ئي نه ڪن! جڏهن مهمان کان ڳالهه زور وٺي ويئي، تڏهن ٻارن کي گُنديءَ ۾ وجهي ڇڏيائين. جڏهن منجهند جو، گهر جا ڀاتي، رونبي تان موٽيا، تڏهن مهمان کان ٻارن جو پڇيائون. مهمان گُنديءَ جو ڏس ڏنن. اهڙيءِ اڻ سهائيندڙ حالت کي ڏسي، ڪنهن ائين چيو.
يا وري جڏهن مون محترم انجنيئر عبدالوهاب سهتو صاحب جو ڪتاب، “ورجيسون (پسمنظر ۽ ڪارج) جيڪو سنڌي ساهت گهر، حيدرآباد، 2003ع ۾ ڇپيو، ان ڪتاب به منهنجي شوق ۾ اظافو ڪيو ته پهاڪن کي پڙهجي ۽ ٻولي جو رس چس وٺجي.
ان کان علاوه مون محترم سائين نورالدين سرڪي صاحب جو ڪتاب “پهاڪا ڏات جا ڏيئا” پڙهيو، جنهن به مون کي سوچڻ تي مجبور ڪيو ته سنڌي ۽ انگريزي پهاڪن تي ڪم ڪجي. پر خاص ڪري جنهن ڪتاب مون کي سڀ کان وڌيڪ منهنجي دلچسپي جو ڪارڻ بڻيو اها هئي سنڌي ٽو انگريزي ڊڪشنري، جنهن جي آخر ۾ پهاڪا ڏنل آهن. اها ڊڪشنري محترم اي ٽي شاهاڻي صاحب جي لکيل آهي. مطلب ته اهي پهاڪا پڙهندي مون شوق ٿيو ته اهي پهاڪا ڪنهن الڳ ڪتاب ۾ ملن پر مون کي نه مليو، هي پهاڪن جو ڪتاب ان شوق جو نتيجو آهي. جيڪو اڄ توهان جي هٿن ۾ آهي.



سنڌي ٻولي ۽ ادب جو ادنان شاگرد
بلوچ صحبت علي

پهاڪو ڇا آهي

1- پھاڪو اھو آھي، جنهن ۾ موجود معنيٰ کي ڪنهن مثال سان ظاھر ڪجي. جيئن چئجي ته ڪنهن کان ڪو ڪم نٿو پڄي ته چئي “خراب آھي” پھاڪي وارو ان کي ھنن چند لفظن ۾ ظاھر ڪري ٿو: ”گدڙ ڊاک نه پڄي آکي ٿو کٽا.“
2- چوڻيون به سھڻي معنيٰ وٺڻ لاءِ آڻجن ٿيون ۽ مفھوم حقيقت پسندانه آھي. چئي: ”بُک ۾ بصر به مٺا“. ھونئن جيڪا شي شوق پئي نه کائجي اھا به بک لڳڻ وقت مٺِي لڳي.
3- اصطلاح، جي ھيئتي جوڙجڪ (form) مصدر جي صورت ۾ ھوندي آھي؛ پر نهايت معنيٰ خيز ۽ گفتي کي سونهن بخشيندي آھي. مثلًا: ”کير کنڊ ٿيڻ“، يعني پاڻ ۾ صلح ۽ محبت سان رھڻ.
4- ورجيس اھڙن ٻن ٽن لفظن جي ميڙ سان ٺھي ٿي، جنهن ۾ معنيٰ ته سھڻي بيھي ٿي، پر اڪثر ٻيو لفظ پھرئين جي صوتياتي زور کي ضابطي ۾ رکي ٿو. جيئن: ڇڊوپاڊو.
جڏھن ٻوليءَ جي سونهن وڌائڻ جي ڳالھ ڪريون ٿا، تڏھن ھن جي ڪنهن به صنف جي اھميت، ھيئت جي مدنظر نه پر معنيٰ جي مدنظر آھي. ان ڪري ھي پھاڪا ۽ اصطلاح وغيره ڪيئن سنڌيءَ جو جوھر ۽ حسن وڌائين ٿا.

پھاڪا Proverbs

---

1 کان 100

1. Who spends before he thrives, will starve before he thinks.
Spend= خرچ ڪرڻ
Thrive= To grow
To Prosper
To be Successful
To flourish
Starve: بُک مرڻ 1. آپ نه پالي پالي ڏون.

2. پاڻ پني گهوڙا ڳنهي.
2. It is a silly fish that is caught with the same habit.
جو آزمائي کي آزمائي، سو ڌوڙ منهن ۾ پائي.

3. Much a do about nothing
Ado: Bustle
Trouble
Difficulty 1. آڱري ننهن ڄائو، لوڪ تماشو آيو.
2. ڳالهه ٿوري، بڙ بڙ گهڻي.

4. The prayer of the innocent is never unheard.
آهه غريبان، قهرِ خدائي.

5. Willful waste makes woeful
آهي ته عيد، نه ته روزو
willful= Governed only by one’s want will.
obstinate.
Done intentionally woeful= Sorrowful or afflicted.
Deplorable, wretched

6. Give him an inch and he will take an ell (a varying measure of length originally taken from the arm).
ell= a varying measure of length originally taken from the arm: A cloth measure equal to 1 ¼ yards,
a concession will encourage the taking of Liberties.
1. آئي ٽانڊو کڻڻ، بورچاڻي ٿي ويٺي.
2. سڄڻ ڏي سڄي ٻانهن............
3. رڳو چيچ رکڻ جي جڳهه ڏيو..........

7. Murder will out.
1. خون کستوري ڳجهو نه رهي
2. سج به ڪو تريءَ هيٺان لڪي
 Murder can not remain hidden.
 The truth will come out.

8. He who spits against the wind spits against his own face,
Spit= To throw out saliva from the mouth . ٿُڪ هڻڻ / اڇلائڻ
Spit out= To speak out
جو اُڀ ۾ ٿُڪ اڇلائي، سو منهن ۾ پائي.


9. A light purse makes a heavy heart.
 Money is the God of the world. کيسو خالي، مڙس موالي
 Money makes the mare go
1. اٿ به ناڻو، ويهه به ناڻو، ناڻي بنا نر ويڳاڻو.
2. پئسو ناهي پاس، جيرو آهي اداس.
3. نہ عیسیٰ پیر، نہ موسیٰ پیر- سب سے بڑا ہے پئسہ پیر۔
4. جيڪو ڪري ناڻو، سو نه ڪري راڻو.
5. هجئي ناڻو ته گهم لاڙڪاڻو.

10. The mare is the better horse.
The wife rules her husband, or is the abler (than the husband)
زال سياڻي، مڙس مڄو.
Mare = گهوڙي
Mare = nightmare

11. I talk of chalk and you of cheese.
 To know nothing about the matter.
اٽو چئي (چي) گهوٻاٽو.
cudgel for flour هڪ جو ٻيو مطلب ڪڍڻ.
پاڙ؛- ڪنهن سائل، هڪ در تي اچي سين هنئي. گهر جي مالڪ، نوڪر کي چيو ته، ”فقير کي اٽو ڏي، نوڪر اٽو اکر ٻڌو ئي ڪونه- هن سمجهيو ته شايد هو چوي ٿو فقير کي گهوٻاٽو ڏي“ سو گهوٻاٽو (لٺ) کڻي فقير ڏئي وريو. فقير ڀانيو ته گهوٻاٽو (لٺ) کڻي، شايد مون کي مارڻ ٿو اچي، تنهن ڪري ويچاري رکيو پيرن تي زور! مالڪ بيٺو سارو لقاءُ ڏٺو- بي اختيار زبان مان نڪري ويس ”اٽو ’چي‘ گهوٻاٽو

12. One doth the blame another bears the shame.
 The mouse ate the flour, but the beating fell on the calf
blame: To find fault with.
Shame= humiliating= having appeared to disadvantage in one’s own eyes, or those of others, as by short coming offence, or un seemingly exposure. 1. اٽو کاڌو ڪُئي، مار پئي گابي تي.
2. کٽيو کائي فقير، لٺيون جهلي ڀولڙو.
(ڪمائي هڪڙو کائي ٻيو)

13. Years know more than books.
year= a period of time determined by the revolution of the earth in its orbit. سال
 The time taken by any specified planet to revolve round the sun.
 The period beginning with 1st January and ending with 31st December consisting of 365 days except in a leap year, when one day is ended to February making the number 366.
1. اُٺ ٻڍو ته به ٻه ڪنواٽ لهي.
2. وڏن ۾ وڏي ڪلا.

14. Pigs grunt about every thing and nothing.
Grunt= To make a sound like a pig. 1. اُٺ ڀريو به رڙي، سکڻو به رڙي.
2. اُٺ جي وات ۾ لوڻ وجهه ته به رڙي، ڳڙ وجهه ته به رڙي.

15. It is the last straw that breaks the camel’s back.
اُٺ تان وڃڻي لٿي، ته به اُٺ ٿيو هلڪو.
Straw: The stalk of corn dried stalks. ڪک ڪانا

16. Crabbed age and youth can not live together.
Crabbed= ill-natured, harsh, rough
1. ڏاڏي جيڏي ڏگهه سان، ٽنگ جيڏي ڪنوار.
2. ميان گورلائق، بيبي سيهه لائق.
3. مڙس پوڙهو، زال جوان، تنهن کي اڄ پاڻي ڪک جو ڪان.

17. Cheese is cousin to Eve.
اٺين پيڙهيءَ اُٺ، ماڪاڙو ماسات.

18. Procrastination is thief of time.
Procrastinate= To put off till some future time, to defer. 1. اڄ جو ڪم سڀان تي نه ڇڏجي.

19. Count not your chickens before they are hatched=
Hatch: To bring out from the egg: To breed. ڦوڙڻ
To depend too securely on some un certain future event.
1. ڄائو ناهي، نانيءَ مهانڊي.
2. اڃان مينهون جهنگ ۾، ڌوئي ڌريائون رڇ.
3. سلي کان اڳي سنگ کڻڻ.
4. پاڻي کان اڳي ڪپڙا لاهڻ.

20. Hatches, matches and dispatches=
newspaper announcements of births, marriages, and deaths.

21. A man may lead a horse to the water, but he cannot make him drink unless he will.
اڃاري پيئندي، ڇڪياري ڪين پيئندي.

22. A bird in hand is worth than two in the bush .
 A certainty is not to be thrown away for a poor chance of same thing better.
 It is better to be content with what one has than to risk losing every thing by being too greedy.
 He, who giving up the half runs after the whole, loses the half also.
اڌ کي ڇڏي جو سڄي پٺيان ڊوڙي، تنهنجو اڌ به وڃي.

23. It is easier to pull down than build.
ٺاهڻ کان ڊاهڻ سولو آهي.
اڏيندي ڏينهن لڳي وڃن، ڊاهيندي ويرم نه لڳي.
A friend is not so soon got, as lost.

24. Spare the rod and spoil the child.
Spare= To use frugally.
= to do without.
= To afford.
= To refrain from.
= To treat mercifully.
= To avoid.
1. استاد جي مار، ٻار جي سنوار.
2. پٽ ٻٽيهه لکڻو، موچڙو ڇٽيهه لکڻو.
3. ڇڙي/لٺ جو صرفو ٿيو ته ٻار کريو.

25. An oak is not felled with one stroke.
Oak= شاهه بلوط جو وڻ
1. اڪ جي ماکي ناهي جا لاهي وٺبي.
2. ٺپ کوهه ڪين کڄندا آهن.
3. پهڻ ڪونئرا هئا، ته هوند گدڙن کائي ڇڏيا.
کچڻي ناهي کائي وٺبي.
يا وري
If wishes were horses, beggars would ride.
عشق ٻاراڻي ڪا راند ناهي.

26. Look not for a musk in a dog- kennel
Musk = a strong- smelling substance, used in perfumery, got chiefly from male musk- deer
1. ٻٻرن کان ٿو ٻير گُهري.
2. اڪن کان ٿو آما گهري.

27. He who would catch fish, must not mind getting wet.
جي اُکرين ۾ مٿا وجهن، سي مهرين کان نه ڊڄن.
سمنڊ ۾ گهڙڻ کان پوءِ ڦڙن کان ڪهڙو ڊڄڻ.

28. Life is Short, yet sweet.
اک ۾ گهاڻو، ته به مٺو جڳاڻو.
جيتوڻيڪ زندگي مختصر آ پر پو به مٺي آ-

29. All is well that ends well.
The beginning is good, when the end is good.
اڳياڙي تڏهن سرهي، جڏهن پڇاڙي سُرهي.
اڳياڙي تڏهن ڀلي، جڏهن پڇاڙي ڀلي.

30. First come, first served-
1. جو اڳي سو تڳي.
2. پہلے آئیے، پہلے پائیے۔

31. Necessity never made a good bargain.
پسئي پَلو مهانگو.

32. Weight right, and sell dear.
اگهه کٽيو کائجي، وٽ (وزن) کٽيو نه کائجي.

33. Touch pitch and be defiled.
Defile= To be foul= غليظ ڪرڻ / پليت ڪرڻ
To Pollute or corrupt=
To violate=
آڱرن سٺي هٿ ڪارا.

34. A good name keeps its luster in the dark.
جن جي منهن مڻيا، سي پاڻيهي پڌرا.
Luster= Sheen.
Gloss.
Brightness. چميڪيدار
Splendor.
Renown.

35. Where shall the ox go, but he must labour.
Ox: A general name for male or female of common domestic cattle ( bull and cow) especially a castrated (خسي) male of the species.
اَن جو منهن جنڊ ڏي.

36. It is not hood that makes the monk.
Monk= Formerly, a hermit (سنياسي) a man (other than a friar (فقير- سنياسي) but loosely often applied to a friar also) of religious community living together under vows.
1. اندر اڇو نه ڪري، ڌوئي ٿو ڌاڳا.
2. من نه ٿيو مسلمان، ڪلمو پڙهيو ته ڇا ٿيو.

37. Sad hours seem long.
غريبن رکيا روزا ته ڏينهن به وڏا ٿيا.

38. Among the people, scoggin is a doctor.
1. اَنڌن ۾ ڪاڻو راجا.
2. ٽُنڊن ۾ منڊو راجا.
Scoggin= (Scogan) Supposed fool of Edward iv, on whom the contents of a 16th- century jest- book were fathered: hence a buffoon.

39. Seek and ye (You) shall find.
Seek= To look for.
To try to find.
To ask for.
The blind have been able to find Multan.
1. انڌن وڃي ملتان ڏٺو.
2. لوچ ته لهين لعل کي.
3. ڏور ته پويئي ڏس.
ڏورڻ واريون ڏور، هڏ نه آهن هوت کان.

40. A pebble and a diamond are alike a blind man.
Pebble= A small roundish stone, especially, water-worn: Transparent and clourless rock- crystal پٿري.
Blind= انڌو.
1. انڌي جهڙي پيڪين، تهڙي ساهورين.
2. انڌي لاءِ جهڙو ڏينهن تهڙي رات.
3. اڄاڻ کي جهڙي مصري تهڙي ڦٽڪي.

41. To err is human, to for give is divine.
 Man is the abode of error.
Err= To make a mistake.
To sin.
1. انسان خطا جو گهر آهي.
2. بندو ڀلوئي بيٺو آهي.
3. عيبن کان آجو هڪ الله.
4. انسان گنهگار آهي، يا خطادار آهي.

42. Unreasonable silence is folly.
Even mother does not suckle her child un asked.
1. اڻگهريو ماءُ به پٽ کي نه ڌارائي.
2. شرع ۾ ڪهڙو شرم.

43. The goose is dead that laid golden eggs.
Goose= هنس پکي
Lay eggs- آنا ڏيڻ
1. اهي تنيائي مري ويا، جي گهٽا ڏيندا هئا.
2. اهي لاهوتي ئي لڏي ويا.
3. اهي وڻ ئي ويا ته وهيرا به ويا.

44. Fall not out with a friend for a trifle.
Trifle= Any thing of little importance
or value- (معمولي/خسيس)
1. اهو سون ئي گهوريو جو ڪن ڇني.
2. اها ساهه ئي گهوري جا سر تڪي.

45. Provide against the rainy season.
Rainy= (برساتي)
1. اهو ڪي ڪجي جو مينهن وسندي ڪم اچي.
2. ڏکي وقت لاءِ اڳواٽ بندوبست ڪري رکجي.

46. A fool may give a wise man counsel.
اياڻو چوي سياڻو وڃائي.
Wise= Having knowledge: Learned:- able to make good use of knowledge (سياڻو)

47. Good health is above wealth.
Health is worth a thousand blessings.
تندرستي هزار نعمت آهي
Health is wealth.
Wealth : valuable possession of any kind.
Riches. (دولت)
wealth is lost nothing is lost,
Health is lost something is lost,
character is lost every thing is lost.
دولت وئي ته ڪجهه به نه ويو،
صحت وئي ته ٿورو گهڻو ويو.
ڪردار ويو ته هڙ ويو.

48. Kill two birds with one stone.
هڪ ڌڪ ۾ ٻه شڪار
ايڪ پنٿ دو ڪارج
To effect one thing by the way, or by the same means with which another thing is done.

49. Fire and water are good servants but bad masters.
Fire: A once- supposed substance reckoned one of the four elements: The heat and light of burning. (باهه)
Water: in a state of purity, at ordinary temperatures, a clear transparent colourless liquid, perfectly natural in its reaction, and devoid of taste or smell-
باهه ۽ پاڻي ٿورا ڪري نه ڄاڻن.

50. Bad servants wound their masters fame.
بڇڙو ڪتو ڌڻي پڻائي.
Master: one who commands or controls:
مالڪ

51. Great boast little roast.
Boast= To talk vaingloriously.
To brag of. ٻٽاڪ هڻڻ.
بدن ۾ دم نه لڀي، نالو زوراور خان
Braggart: لٻاڙي.
Roast: ڪباب-پچائڻ To cook before afire.

52. Uneasy Lies the head that wears the crown.
بڙا ڪهاوڻ بڙا دک پاوڻ، ڇوٽي ڪا دک دور
Uneasy= بي چيني
Crown= تاج A circular head ornament, especially as a mark of honour.

53. A hungry man, an angry man.
پيٽ ۾ نه جيسين روٽي، تيسين ڳالهه مڙيائي کوٽي.
Hunger= Carving for food. بک
Hungary= Having eager desire for food. بکايل
Anger= Hot displeasure, often involving a desire for retaliation. ڪاوڙ
Angry: Excited with anger. ڪاوڙيل

54. Man proposes, God disposes.
1. بندي جي من ۾ هڪڙي صاحب جي من ٻي.
2. ماڻهو سوچي ڇا ٿو ۽ ٿي ڇا ٿو وڃي.
3. تقدير اڳيان ڪهڙي تدبير.
The slave has one thing in his mind, the master has an other. What machinations can avail against destiny

55. Ignorance is bliss.
بي عقل جي بلا دور.
Ignorance= بيخبري / جهالت
Bliss= خوشي- راحت

56. Crooked by nature is never made straight by education.
ڪلر منجهان ڪين ٿئي توڙي جال پيارينس جَرَ.
ڪُتي جو پڇ سو سالن کان پوءِ به اهڙي جو اهڙو.

57. All saint without all devil within.
1. منهن جو مٺو اندر جو ڪارو.
2. منهن جو مُلو، اندر جو ڪاسائي.
3. منهن ۾ موسيٰ، اندر ۾ ابليس.
Saint= A holy person بزرگ

58. A fair face may hide a foul heart.
1. اڇي ڏاڙهي اٽو خراب.
2. اڇي پڳ نه پس، اندر مڙيئي اڳڙيون.
3. اڇي ڏاڙهي نانءِ دلبر.
4. ڏوران ڏاڙهي اوريان ڪک.
5. ٻاهران چکي مَکي، اندران بڙ بڙ دکي.

59. Money makes mere go.
هجي ناڻو ته گهم لاڙڪاڻو.
پئسو صحت آ.
پئسو گهڻن بيمارين جو اعلاج آ.

60. The blood of the soldier makes the glory of the general.
1. وڙهن سپاهي، نالو سردار جو.
2. ٻري تيل، کامي وٽ، واهه ڙي ڏيا واهه!
Blood brother: جاني ڀاءُ.
Blood- Shed: رت وهڻ
Blood- Wagon: An ambulance.
Bloody- minded: Cruel- ظالم

61. The goat browses where he is tied.
ٻڪري جنهن وڻ سان ٻجهي، سو وڻ چري.
Goat: Ruminant (capra) allied to the sheep. ٻڪري
Brows: To feed on rough shoots of plants. چرڻ

62. Grasp no more than thy (your) hand will hold.
1. ٻه گدرا هٿ نه اچن.
2. ٻه تراريون هڪ مياڻ ۾ نه ماپن.
Grasp: To seize and hold. جهلڻ- پڪڙڻ- سمجهڻ

63. I taught you to swim and now you would drown me.
Swim: ترڻ
Drown: ٻوڙڻ 1. منهنجي ئي ٻلي مونکي ئي ميانءُ.
2. ٻلي شير پڙهايا، شير ٻلي ڪون کاوڻ آيا،
چڱائي ڪر ڄٽ سان ته ڦيري هڻي پٽ سان

64. The wish is father to the thought.
A cat sees offal in the dreams.
1. ٻليءَ کي خواب ۾ ڇيڇڙا.
2. جي جاڳندي، سُتي به سيئي.

65. Who steals a penny will steal a pound.
1. ڪک چور، سو لک چور.
2. چوري نه موري ته به گهوري.
Penny: A coin (سڪو) originally silver, (چاندي) Later copper (ٽامو) bronze from 1860, formerly worth 1/12 of a shilling, or 1/240 of a pound, nor (new Penny) equal to hundredth part of £ 1 (pound)
A penny for your thoughts: what are you thinking so deeply about .
توهان ايڏو گِهرو ڇا سوچي رهيا آهيو.
Pound: unit of weight of varying value, long used in western and central Europe, more or less answering to the Roman Libra, whose symbol 16, is used for pound: in avoirdupois weight, 16 ounces avoirdupois, 7000 grains, or 0.45359237 Kilogram: Formerly in troy weight, 12 ounces troy, 5760 grains, or about 373.242 grams.

66. Good mind, Good find.
1. جهڙي نيت تهڙي مُراد.
2. نيت بد روٽي رد.
3. نيت صاف مراد حاصل.
Evil to him that evil thinks.
Mind: Memory- ياداشت
If you don’t mind, means, if you have no objection
جيڪڏهن توهان کي ڪو اعتراض نه هجي ته
out of ones mind: mad چريو
Find: To come upon or meet with ڳولڻ / ملڻ

67. Walls have ears: There may be listeners.
ڀتين کي به ڪن آهن.
Turn a deaf year: Refuse to listen to
ٻڌڻ کان انڪار ڪري ڇڏڻ.
Over head and years : over whelmed
زير ڪرڻ – ڀريو پيو- پورو ورتل.
He is in debt over head and ears.
هي سڄو قرض ۾ پوريو پيو آهي.

68. It is not the burden but the over burden that kills the beast.
ڀري ماري، ڀيرو نه ماري.
ڀري ڇني کان ڀيرو ڇنو چڱو.

69. Hold with hares, and hunt with hounds.
ناني نوري سڀ ۾ پوري.
Hare: (سهو) A common very timid (ڊڄڻو) and very swift mammal of the order Rodentia or in some classifications the order lagomorpha, in appearance like, but larger than, a rabbit.
Hound: (شڪاري ڪتو) A dog of kind used in hunting.
1. ڀڄندڙن جي اڳ ۾ ۽ لڪندڙن جي پٽ ۾.
2. ڀت جي اڳاڙي ۽ جهيڙي جي پڇاڙي.

70. A cracked bell never sounds well.
Cracked- ڏار پيل
Sound- وڄڻ
ڀڳو گهڙو ڍؤن ڍؤن ڪري.

71. Do well and have well.
* Good mind good find ڀلو ڪر ته ڀلو ٿئي
* Do good have good.
Do away with: To abolish- مسمار ڪرڻ
To destroy- تباهه ڪرڻ
Do in: To deceive- ڌوڪو ڏيڻ
Do to death: To murder.
Do up: To fasten- بند ڪرڻ- ٻڌڻ
Nothing doing: No (نه)
That’s done it: It is completed (ڪم) پورو ٿي ويو آهي.
What’s to do ? what is the matter ? ڇا ڳالهه آ ؟ ڇا مسئلو ؟

72. A little neglect may breed great mischief.
تِر جي گُٿي سئو چوٽون کائي.
Neglect: To treat carelessly.
غفلت ڪرڻ – نظر انداز ڪرڻ.
Breed: پيدا ڪرڻ / جنم ڏيڻ

73. Haste is waste.
* More haste, less speed
1. تڪڙ ڪم شيطان جو.
2. تڪڙي ڪُتي انڌا گلر ڄڻي.
Haste: To hurry on تڪڙ ڪرڻ
Haste- تڪڙ – جلدي
Waste: زيان – ضايع Devastated.

74. Conciliatory manners Command esteem.
ٿڌو گهڙو پاڻ کي پاڻيهي ڇانءَ ۾ وهاري.
Conciliate: پرچائڻ
To gain: وٺڻ- فائدو حاصل ڪرڻ
To win over- کٽڻ.
To reconcile صلح ڪرائڻ
Reconciliation صلح
To make friends. عزيز دوست/ پيارو رکڻ

75. The greatest wealth is contentment with little.
* Small gains yield abundance.
ٿوري کٽيءَ گهڻي برڪت.
ٿوري تي ڪِرڪِر نه ڪجي.
ٿوري تي به خوش رهجي.
Contentment راضي- مطمئن
Content: راضي
Contents: فهرست
Contention: جهيڙو- تڪرار

76. Light supper makes long life.
ٿورو گِرهين گهڻو کائجي.
Light: هلڪو
Supper: (روز جي معمولي مطابق) رات جي ماني
A meal taken at the close of the day

77. A nod for a Wiseman, and a rod for a fool.
1. ٽٽونءَ کي ٽارو، تازيءَ کي اشارو.
Nod: هاڪار ۾ ڪنڌ ڌوئڻ
Nay- ناڪار ۾ ڪنڌ ڌوئڻ.
Rod- ڏنڊو / شيخ
Wiseman- داناءُ / سياڻو / عقلمند

78. Test and try before you buy.
An earthen vessel / pot should be tasted before purchasing.
ٺڪر وٺجي ته به ٺوڪي وٺجي.
ڏسي وائسي خريد ڪجي.
Utensil= ٿانو

79. Try is the key to success.
ڪوشش ڪاميابي جي ڪنجي آهي.

80. God’s mills grind slow but grind to powder.
خدا جي ديڳ دير سان تپي.
پاپ جو گهڙو ڀرجي ڀرجي نيٺ ڦاٽي.
Grind: پيهڻ

81. Self preservation is the first law of nature.
پاڻ مرندي ڪهڙا سيڻ؟
Self: نفس / خود / پاڻ
Preserve: محفوظ رکڻ
Preservation: حفاظت – بچاءُ
Self-Preservation: care, action, or instinct for the preservation of one’s own life. پنهنجي حفاظت / پنهنجو پچاءُ
Self affected: خود پرست
Self-conceit- خودبيني.
Conceit مغرور- آڪڙ- غرور
Self-denial- من مارڻ
Self-indulgent خود پرست
Selfish- خود غرض
Nature فطرت

82. The child is the father of man. Child is the father of nation.
ٻار ٻاروتڻ ۾ پڌرو.
ٻار قوم جو آئندو آهي.
نڀاڳو ٻار پينگهي ۾ پڌرو- سمهار سڌو ته اونڌي جو اونڌو

83. Child is the beauty of home.
ٻار گهر جو سينگار آهي.

84. He who nothing questioneth, nothing learnth.
جيڪو پُڇي نه ٿو سو سکي نه ٿو.
He who asks, learns a lot. پڇڻا نه مجهڻا

85. Dry bread is better than roast at abroad.
اپٹی وطن دی رُکی روٹی تہ بہ اکیاں تے۔
پرائي پلاءُ کان پنهنجي رُکي ماني به چڱي

86. Set not your house on fire to be revenged of the moon.
پرائي ماڙي ڏسي، پنهنجو ڀونگو نه ڊاهجي.
Revenge - پلاند / بدلو
Set on fire- باهه ڏيڻ

87. The pot/griddle calls the kettle black.
پرڻ (پروڻ) چوي ڏونگهي کي هل ڙي ٽي ٽونگا.
مينهن پنهنجي ڪارنهن نه ڏسي.
مينهن چوي ڳئون کي هل ڙي پُڇ ڪاري.
Pot: ٿانو
Kettle: ڪٽلي
Call- سڏڻ / چوڻ

88. A bad workman quarrels with his tools.
1. پڙهي پاڻ نه ڄاڻي مار ختابي تي.
2. اُٿي پاڻ نه سگهي لک لعنت گوڏن تي
Quarrel جهڳڙو ڪرڻ
Tool- سامان – اوزار

89. No one knows what will happen to him before sun set.
پنهنجي پُٺ ڪنهن به ورائي نه ڏٺي آهي.
ٻين کي چوڻ کان اڳ ۾ پنهنجي گريبان ۾ جهاتي پائي ڏسو.
Happen- ٿيڻ
Sun set- سج لهڻ

90. Every cook Praises his own broth.
پنهنجي ڌنئري کي ڪير کٽو چوندو.
Praise: Admire تعريف ڪرڻ
Broth- ٻوڙ Curry.
Curd- ڌونئرو
Butter- milk لسي.

91. In one’s saddle one sides safest.
1. پنهنجي سهنجي.
2. پنهنجي ڪکين ڪوئي نه لکي.
Saddle: گدي

92. He who cuts willfully deserves no balsam (ٻوٽو)
پنهنجي ڪئي جو نه ڪو ويج نه ڪو طبيب
Balsam apple- ڪريلو
Balustrade- ڪٽهڙو
Balsam: A plant of genus family impatiens (Balsaminaceae)

93. Every dog is valiant at his own door.
 Every cock fights best on his own dug-hill
پنهنجي گهر ۾ ٻلي به شينهن.
Valiant: Strong- طاقتور
Brave- بهادر

94. Be ware of him who regards not his reputation.
1. نانگو ننگان نڪتو، نانگي ڪهڙو ننگ.
2. ميهار مينهن مان نڪتو ته وڇن ڪهڙي پارت.
Regard- ادب ڪرڻ
Reputation- عزت
جنهن کي پنهنجي عزت جي پرواهه ناهي. اهو ٻئي جي عزت ڇا ڪندو.

95. Make hay while the sun shines.
 To seize an opportunity while it lasts.
پوکڻي اٿئي ته پوک جيسين پاڻي اٿئي ٻار ۾
 For rainy day, lay store away.
اهو ڪم ڪجي جو مينهن وسندي ڪم اچي.
Hay- (گاهه) Grass
Lucerne- لوسڻ گاهه

96. If it were not for the belly the back might wear gold.
پيٽ نه هجي ته سونيون ڀتيون اڏجن.
Belly: پيٽ The part of the body between the breast and the thighs, containing the bowels.

97. The voice of people is voice of God.
1. هر ماڻهو دا قدر ڪرين متان ڪنهن وچ رب دي ذات هوئي.
2. آواز خلق کو نقارہ خدا سمجھ۔
3. خدا ماڻهون ۾ رهندو آ
Voice آواز God dwells among the people.

98. Drops can make ocean.
 Penny and Penny laid up will be many. ڦڙي ڦڙي تلاءُ
Drop off: To fall asleep. ننڊ پئجي وڃڻ
At the Drop of a hat: Immediately. هڪدم – يڪدم

99. Hope well and have well.
عدل ري ڇٽان نه آءٌ، ڪر ڪو ڦيرو فضل جو.
Hope. اميد ڪرڻ Anticipate

100. Building and marrying are great wastes.
جاءِ چوي جوڙائي ڏس، شادي چوي ڪري ڏس.
Build: اڏڻ – ٺاهڻ To construct.
Marry- شادي ڪرڻ To wed.
To take for husband or wife.
Bride: ڪنوار-
Bride groom- گهوٽ
Dowry: ڏاج
Divorce- طلاق
Hen- pecked زال جو ماريل

101 کان 200

101. Paddle your own canoe.
اپڻي گهوٽ ته نشا ٿيوي
Paddle: هلائڻ
Canoe: ٻيڙي
Grind your own bhang(ڀنگ) so that you may get toxicated.

102. Ask and it shall be given.
 گهر ته ملئي.
 اڻگهريو ماءُ به پٽ کي نه ڌارائي.
Even the mother does not suckle her child, unasked.
Ask پڇڻ / چوڻ

103. Better a tooth out than aching.
Scarify a tooth that tear the ears.
اهو سون ئي گهوريو جو ڪن ڇني.
Batter- بهتر
Tooth out ڏند ڪڍرائڻ
Scarify: قرباني ڏيڻ

104. Waste not, want not
آهي ته عيد نه ته روزو.
If there is a money, it is EID otherwise a fasting day.
Waste: ضايع ڪرڻ
(If you never waste any thing specially food or money) you will always have it, when you need it.

105. In hunger even onions taste sweet.
Hunger is the best sauce.
بک ۾ بصر به ڀلا.
Hunger- بُک
Onions- بصر
Taste- زائقو
Sauce- چٽڻي

106. Willful labour is better than unemployment.
بيڪار/بيروزگار کان ونگار ڀلي.
Better work for nothing than no employment.
Forced labour- بيگار
Un employment- بيروزگاري
nothingness- عدم
A labour of love: Task done out of enthusiasm or devotion not from necessity or for profit.
پيار جو پورهيو.

107. Money has no blood relations.
ٻه ڀائر ٽيون ليکو
Two brothers and the third an (even) reckoning.
For my money: in my opinion. منهنجي خيال ۾
Money box- ڀانڊارو
Hard money - سڪا- ريجو.

108. Time is money. One should not waste time that could be used to earn money.
وقت وڏي دولت آهي.

109. Two are twelve. ٻه ته ٻارنهن.
Union is strength ٻڌي ۾ طاقت آهي.
Union: ٻڌي- اتحاد

110. One can not serve two masters.
ٻه گدرا هڪ مٺ ۾ نه اچن.
• (usually in negative sentences) Follow two conflicting parties, principles, etc.
Two melons can not be held in one hand.

111. Even iron from a foundered boat is something.
ٻُڏي ٻيڙي جو لوهه به چڱو.
Of an ill pay master, get what you can, though it be but a straw.
Founder- (noun) باني
Founder- 1 (verb, Fail: break down.
ناڪام ٿي وڃن. ختم ٿي وڃڻ.- خراب ٿي وڃڻ.
2. (of a ship) fill with water and sink. پاڻي سان ڀرجي ٻڏي وڃڻ
ill= Sick بيمار
ill= badly: wrongly خراب نموني سان
For example: 1. An ill- written book
خراب نموني سان لکيل ڪتاب
2. The children were ill-cared for.
ٻارن کي نظرانداز ڪيو ويو، يا
ٻارن جي صحيح پرورش نه ٿي.

112. One hand can not clap.
* It takes two to make a quarrel.
تاڙي هڪ هٿي نه وڄندي آهي.

113. Easy come, easy go.
* Some thing specially money, obtained without difficulty is quickly looser spent.
مال مفتان، دل بي رحم.

114. Count not your chickens (before they are hatched).
* count one’s chickens (before they are hatched).
Be too confident that some thing will be successful.
. 1. ڄائو ناهي ناني مهانڊي.
2. پاڻي کان اڳ ۾ ڪپڙا لاهڻ.

115. Be a fool for one’s pains.دهل وڄي دوسو نه نچي! پرائين دهلين احمق نچي.
* Do something for which one gets no reward or thanks.
* Don’t be a fool for their pains.
بیگانو کی شادی میں عبداللھ دیوانا
ڄڃ پرائي احمق نچي

116. No gains, without pains.
* Nothing venture, nothing gain/win.
* No money without trouble.
ڪمائجي فقير ٿي کائجي امير ٿي تڪليف سواءِ ناهي پئسو.
پگهر بنا پئسو ڪونهي.

117. Of one’s own= Belonging to one self / no one else Dependence is a power trade.
پنهنجي سهنجي.

118. Rub salt into the wound / some body’s wounds
زخمن تي لوڻ ٻرڪڻ.
* Make a painful experience even more painful for some body

119. Much corn, much care.
گهڻو مال گهڻو وبال
Much wealth, much trouble
جيڏو مال اوڏو خيال
* Plenty and discontent go hand in hand.

120. A jack of all trades, master of none.
حرفن موليٰ.
* Person who can do many different kinds of work but not necessarily well.

121. Every man to his trade.
جسکا کام تسکو ساجی۔
جنهن جو ڪم تنهن کي ئي سونهين
Every one understands his own business well.
جنهنجو ڪم سوئي ڪري.
Let the cobbler stick to his last.

122. As you sow, so shall you reap.
جهڙي ڪرڻي تهڙي ڀرڻي.
* Tit for Tat. ادلي جو بدلو
* As the doing, so the reward.
* As you sow, so must you reap. جيڪو پوکيندو اهوئي لڻندو
* As you wish, so you get.
جهڙي نيت تهڙي مراد.

123. High winds blows on high hills.
جيڏا اُٺ تيڏا لوڏا.

124. Out of Sight, out of mind= we tend to forget people or things that are absent or can no longer be seen.
جو چلهه تي سو دل تي.
Near the hearth, near the heart

125. Many hands make light work.
* A task is soon completed if many people help.
گهڻي کنئي ڇپر کڄو پوي.
* Money hands can move a mountain.

126. Make a mountain out of a mole hill.
* Make a trivial matter seem important.
ڳالهه مان ڳالهڙو نه ڪجي.
Don’t magnify a trifle into a serious matter.

127. Sour grapes: کٽا انگور
* (said when some body pretends that what he can not have is of little or no value or importance.
گدڙ ڊاک نه پُڄي آکي ٿُو کٽا.
Jackal can not reach the grapes so call them sour.

128. An impediment of each step.
* Impediment (to some body/something person or thing that hinders or obstructs the progress or movement of something.
قدم قدم تي رڪاوٽ.

129. Money talks:
* if one is wealthy it enables one to get special treatment influence people, promote one’s own interest, etc.
پئسو ٿو ڳالهائي.
پئسو ٿو ٻولي.

130. Rome was not built in a day.
روم هڪڙي ڏينهن ۾ نه ٺهيو هو.
* Time and hard work are necessary for a difficult or important task.
کچڻي ته ناهي جا کائي وٺجي.
It is not cooked rice, that can be eaten easily.
اڪ جي ماکي ناهي جا لاهي وٺجي.

131. When in Rome do as the Romans do.
* One should change one’s behavior to suit the customs of the place one is living in or of the people one is living with.
جهڙو ديس تهڙو ويس.

132. Practice makes a man perfect.
مشقت ماڻهوءَ کي ماهه ڪري ڇڏي جو ڪهي سو لهي.
* Doing something (e.g. a skill or craft) repeatedly is the only way to become very good at it.

133. Love is blind.
عشق انڌو آهي.
* People who are in Love can not see each other’s faults.

134. Love me Love my dog.
جنهن پرين جو پار نه سڃاتو تنهن پرين ناهي سڄاتو.
* If one Loves somebody, one will or should Love every one and every thing.

135. Much ado about nothing.
* Little work and much noise.
1. هنگڻ ٿورو ڦڙ ڦڙ گهڻي.
2. قبر ۾ لڀي ڪُجهه به نه، ماني تي زور.

136. Cut one’s coat according to one’s cloth.
* Spend money or produce something within the limits of what one can afford.
سَوَڙ آهر پير ڊگهيڙڻ

137. Make some body’s life a misery.
* Cause somebody to be un happy or suffer pain in daily life.
زندگي زهر ڪري ڇڏڻ.

138. A matter of life and death.
* Issue that is crucial to survival, success, etc.
زندگي ۽ موت جو مسئلو.

139. Alexander was once a crying baby.
* No one is born great. ڄمندي ڄام ڪونه ٿيندو.

140. Taste and try you buy
ٺڪر وٺجي ته به ٺڪي ٺوڪي

141. Evil gotten, evil spent
پاپ جي مايا، پراڇت کايا

142. Count not your chickens before they are hatched
پاڻيءَ کان اڳ ٿو ڪپڙا لاهي

143. A fool dances on the beats of wedding drums at the doors of others
پرائين دُهلين احمق نچي

144. No sweet, without sweat.
پگهر بنا پئسو ڪونهي

145. Every cock fights best on his own dung-hill
پنهنجي گهر ۾ ڪُڪُڙ به شينهن

146. Great boast, little roast
دم دال جو، آڪڙ پلاه جي

147. To be proud with excess of wealth
دماغ چڙهي وڃڻ

148. The journey of a thousand miles begins with one step
پنڌ ڪئي بنا ، ڪو ننگر نه پھتو آهي

Good mind, good find. .149.
Do good, have good
ڀلا ڪر ڀلا ٿيويئي

150. It takes two to make a quarrel.
تاڙي هڪ هٿي ڪين وڄندي آهي

151. Give twice, that gives in trice
تُرت دان، مها پُڃ

152. Haste makes waste
تڪڙُ ڪم شيطان جو

153. Man proposes, god disposes
تقدير اڳيان ڪهڙي تدبير

154. Even walls have ears
ڀتين کي به ڪَن اَٿئي

155. The journey of a thousand miles begins with one step
پنڌ ڪئي بنا ، ڪو ننگر نه پھتو آهي

156. Money has no blood relations
ٻه ڀائر ٽيون ليکو

157. Union is strength
ٻه ته ٻارنهن

158. You can serve two masters
ٻه گدرا هڪ مُٺ ۾ نه اَچن

159. Of an ill paymaster, get what you can, though it be but a straw
ٻُڏيءَ ٻيڙيءَ جو جو لوهه به چڱو

160. Even in dreams a cat sees offal
ٻِليءَ کي خواب ۾ ڇڇڙا

161. Kill two birds with one stone
هڪ پنڌ ٻه ڪارجَ

162. Good health is above wealth
صحت هزار نعمت آهي

163. Hunger is the best sauce
بُک ۾ بصر به مٺا

164. Man proposes, god disposes
بندي جي مَنَ ۾ هڪڙي، ربَ جي مَنَ ۾ ٻي

165. Better work for nothing, than no employment
بيڪار کان بيگار ڀلي

166. Seek and ye shall find
انڌن وڃي ملتان لڌو

167. Ask and it shall be given
اَڻ گُهريو ماءُ به پُٽَ کي نه ڌارائي

168. Make hay while the sun shine
اُهو ڪو ڪي ڪجي جو مينهن وسندي ڪم اچي

169. Better a tooth out than aching
اهڙو سون ئي گهوريو، جيڪو ڪَنَ ڇني

170. Waste not, want not
آهي ته عيد نه ته روزو

171. I talk of chalk and you of cheese
اَٽي جو گهوٻاٽو

172. One doth the blame, another bears the shame
اَٽو کاڌو ڪوُئي، مار پئي گابي تي

173. Paddle your own canoe
اَپڻي گهوٽ ته نشا هووي

172. A bird in hand is worth two in the bush
اڌ کي ڇڏي جو سڄي ڏي ڀڄي، تنهنجو اڌ به وڃي

173. All is well that ends well
اڳياڙي تڏهن سُرهي، جڏهن پڇاڙي سُرهي

174. انڌن به ملتان لڌو
Which means that: even the ‘blind’ could find the city of Multan. The above proverb implies that nothing is impossible if one sets ones heart and mind to accomplish a certain task.

Some proverbs are funny, some are nasty and some are educational. But all give us an insight into a Sindhi way of life.

175. بندي جي من ۾ ھڪڙي، صاحب جي من ۾ ٻي.
Literally means: While man has something in mind and God has another.

The above proverb shows that Sindhis believed in God’s will, and felt that: Man proposes and God disposes. Sindhis not only believed in God’s will, but also in His mercy. Hence they claimed:

176. مارڻ واري کان، رکڻ وارو ويجھو آھي.
Which means: God, the Protector is nearer than he who wants to harm you.

A common saying in Sindh stated:

177. آيا مير، ڀڳا پير.
Which literally means that: when the Meer (rulers) came, the wise ones fled.

In connection with death, Sindhis said:

178. جن جو ھِتي کپ، تن جو ھُتي به کپ.
Literally means: Those who are most needed on earth Seem to be needed by God as well. Or, those, who are needed, die sooner than we like them to.

When one speaks a lie, one tends to speak so many more to substantiate the first untruth. Hence Sindhis believed:

179. سچ، ته بيٺو نچ.
Which literally means: If you speak the truth you can continue to dance with joy.

In other words, if you speak the truth, you can enjoy peace as there is no fear of you contradicting yourself. Sindhis claimed:
180. عقل، کائي غم
Which literally means that: the wise one swallows own pains and pride for the benefit of the majority. Sindhis also claimed:

181. چور جي ماءُ، ڪنڊ ۾ روئي.
Which literally means that: the mother of the thief cries in a corner. This proverb implies that the mother of a guilty, cannot share her grief with anyone, and hence cries alone. Such people console themselves by telling themselves to forget about what has transpired, and to look to the future. Hence they stated:

182. ڏٺو سڀ وسار، اڻڏٺي کي ياد ڪر.
Which literally means that: one must forget what he has seen, and look towards the unseen future. Is it a fact which one literally sees with his own eyes? Sindhis claim that: sometimes one’s own eyes deceive him. The latter is what the next proverb claims:

183. ڪڏھن ڪڏھن اکيون به، دوکو کائي وينديون آھن.
If one learns to sit in a corner of a room on the floor, no one will push one around. It is the belief for which the following proverb agrees with:

184. جنھن کاڌو ترو، تنھن کي نه سور نه ٻرو.
يا
جيڪي پيئن ترو، تن کي سور نه ٻرو.
Which literally means that: if one eats the food from the bottom of the saucepan, one will not suffer from pain or humiliation. It implies and praises to be humble.

Obviously Sindhis believed in the wisdom of the last proverb because they claim the opposite to be true. They say:

185. جيڏا اُٺ، تيڏا لوڏا.
Which means: Bigger the camel, bigger the jerks it experiences. Sindhis believe in reciprocating a favor.

186. کاڌو ڳلو کائي، اکيون لڄائين.
يا
کائي گلو، وڃي ھيکلو.
Which means that: if you partake of somebody’s food, you feel embarrassed until you reciprocate the favor. Also Sindhis claimed:

187. جنھنجو کائجي، تنھنجو ڳائجي.
يا
جنھجو کائبو، تنھنجو ڳائبو
Which means that: one must appreciate and praise those who feed him and / or favor him. The following saying echoes the latter proverb’s feeling.

188. کاڌو کائبو ته کنگھبو به.
Which means that: For getting something to eat, someone have to make voice for showing presence as Watayo did while he was sitting over a tree. Also in Sindhi:

189. اڻ گھريو، ما به ٿڃ نه ڌارائي
An ghuryo, maau b thanj n dharaey
Which means that: Without shouting, mother does not feed the breast milk. On the subject of food, Sindhis observed:

190. داڻي داڻي تي مُھر لڳل آ.
داڻي داڻي تي کائڻ واري جو نالو لکيل آھي.

Which means that: every grain of food is stamped with the name of the eater. The above proverb ascertains that Sindhis believed in destiny.

Sindhis connected well-being with food. The latter they very poetically connected with Muslim festivals, with which Hindu Sindhis were familiar, as they lived midst Sindhi Muslims.

191. آھي ته عيد، ناھي ته روزو.
Which means that: if one is financially sound, then he eats well; like one does during the festival of "Eid". If one, on the other hand, is not economically comfortable, then he perforce fast /"Roza” like during holy month of Ramzan.

Sindhis were sensible enough to realize that too much money does not automatically buy them happiness. Hence they claimed:

192. اھو سون ئي گھوريو، جيڪو ڪن ڇني.
Which implies that: those golden earrings are not worthy of possession if they are too heavy and tear your ears. Yet Sindhis believed that wealth was an important requisite to happiness. Hence they stated:

193. ناڻي بنا، نَرُ ويڳاڻو.
Which means that: without money man feels alone and dejected.

Sindhis observed that being depressed unhappy and worried is like a disease. Hence they stated:

194. خوشي جھڙي خوراڪ ناھي، ڳڻتي جھڙو مرض ناھي.
Which means that: there is no nourishment like joy, and no disease is worse than worry. In the next proverb Sindhis, as a matter of fact, compared worry to death. They stated:

195. چنتا، چکيا سمان.
Then how does one get peace and joy? Sindhis advised:

196. ونڊي ورھائي کا، سُکُ پا.
Which means that: Give share from your earning to others you will be bestowed with joy and happiness. Sindhis believed that if one gives something to another for safe-keeping, second must honorably return it when the time came. Hence they stated:

197. امانت ۾ خيانت نه ڪجي.
Amaanat mein khyaanat na kajey
Sindhis believed that: those who are honest will never want even though they may be cheated. Hence they claimed:

198. ٻني سائي جي سائي، گاھي بکئي جو بکيو.
Which literally means that: the grass of an honest person will remain green, no matter how many people continue to partake of it, and remain ungratified.
The entrance and exit of money, prestige, and possessions are stages that come at different times into everyone’s life. Hence Sindhis urged not to criticize others as one never knows when ones turn will come. They said:

199. آج ھما، سڀان تما
Which literally means: today I suffer, tomorrow you might.
People have a way of noticing how much money comes into the house, but they generally never keep count of how much goes into expenditure. Hence the saying:

200. ايندو ھرڪو ڏسي، ويندو ڪير نه ڏسي.
Eendo harko disey, vendo ker na disey
What happens when wealth bids adieu? Sometimes it takes your good qualities with it. Hence the saying:

201 کان 276

201. لڇمي وڃي، لڇڻ به وڃن.
What happens when God is unhappy with you? According to the Sindhis, you lose your good sense. Hence the saying:

202. رب رسي، مت کسي
رب رسي مت کسي، ھڻي ڪين ھٿيار،
ڏسي اھڙو پار، جنھن سان جوکو جي جو.
Must one be dejected when bad days are around? Not at all! Sindhis believed that when one door closes, another hundred open. Hence the saying:

203. رب ھڪڙي لٽي، سھسين پٽي.
Sindhis believed that: one must be sensible before embarking on a tricky mission. Hence they urged one to adopt a course which would make one achieve ones goal, without stepping on anyone else’s happiness. They said:

204. اھڙو ڪم ڪجي جو، لال به لڀي پريت به رھجي اچي.
Which means: Let us act in such a manner that we find the sought for gem and we continue to retain the friendship.

The following proverb urges one not to take up too many tasks at one time as it would spoil ones endeavors. About such people Sindhis observed:

205. اھي ئي ھٿ روٽي ۾، اھي ئي ھٿ سوٽي ۾.
Which means that: People, who take up too many tasks at one time, are like those who use the same hands to knead dough, and the same hands to plait their hair.

The latter proverb implies that if one performs these two tasks at the same time, then his food would not get hygienically prepared, and his hair would get soiled.

The following proverb, though it may sound similar, has a different meaning altogether.

206. اھي ئي ھٿ نير ۾، اھي ئي ھٿ کير ۾.
It literally states that the same hands that are immersed in the water (tears) are also immersed in the milk. The implied meaning of this proverb is that: at times life doles out two tasks at the same time. One provides pain, and the other gives joy.

Sindhis believed that you should do what you have to do as soon as possible. They stated:

207. ترت دان، مھا ڪلياڻ. يا: ترت ڪام، مھا پِڃُ.
Which means that: if you execute your duty promptly, it is equivalent to performing a good deed.
Sindhis believed that it was the tongue, or unkind words which caused the most harm, they not only hurt the ones that the harsh language was meant for but also the one who uttered them. Sindhis stated:

208. اھا ئي زبان اسّ ۾ ويھاري، اھا ئي زبان ڇان ۾ ويھاري.
Which literally means that: the same tongue makes you sit under the sun and it is the same tongue that makes you sit in the shade.

Sindhis urged one never to harm the down-trodden, as God would take up their cause and take revenge for the harm done to the poor. Hence the saying:

209. آھِ غريبان، قھر خدائي.
Which literally means that: if the down trodden cry in pain for the harm inflicted upon them, then God Himself takes revenge. Sindhis also believed that:

210. اڻ ھيريا نه ھير، متان ھرنئي،
ھيريا نه ڦير، متان وڙھنئي.
This proverb states that: one should not get someone used to constant favors done out of goodwill, because when you stop doing them the benefaction, they might turn against one. Alternately Sindhis stated:

211. سخي کان شوم ڀلو جو ترت ڏئي جواب.
Which means that: he is better, who promptly says "No" to a proposition, rather than the one who says "Yes" to proposals, and then goes on to resent the same.
There are people who do favors unto you, but hurt you by constantly reminding you, and/or being nasty to you. To such people Sindhis advise:

212. ڏجي نه ته ڏکوئجي به نه.
Which literally means: "Do not give, if you must hurt the person later.

It is ever so difficult to please everyone all the time. And to top it, to please oneself seem to be, even a more monumental task. There is no argument to the statement that if one is happy, the world seems a great place to live in. Hence;

213. جي خوش، جھان خوش
Which literally means that: if one is happy, the world is a cheerful place to live in.
It is easy to criticize others, because we are not in their shoes. One cannot argue the fact that only the person who is in the situation is aware of why he/she behaves the way he/she does. Hence the observation:

214. ڳڙ ڄاڻي ته ڳڙ جي ڳوٿري ڄاڻي.
Which literally means that: the sugar knows, and the bag that carries the sugar knows (how light or heavy, how empty or full, or how clean or dirty the contents and/or the bag are).

Sindhis urged their fellow brethren to be good. They claimed that there were various benefits to derive from being exemplary. They stated:

215. ٿڌو گھڙو پاڻ کي پاڻھي ڇان ۾ ويھاري.
Which means that: a cool pot of water seats itself in the shade. It implies that if one stays composed one stays out of conflict.

To stay out of conflict, one has to sometimes bow down to a fool to benefit there from. Hence the Sindhis stated:

216. پنھنجي ٿوري، پؤ گڏھ کي پيري.
Which literally means that: for ones benefit, one sometimes should pamper a donkey (a fool).

217. لڇمي وڃي، لڇڻ به وڃن
Which literally means that: What happens when wealth bids adieu? Sometimes it takes your good qualities with it.

Another method of remaining peaceful is not to be distressed, when one possesses less, and not be proud when one has much. Thus:

218. ٿورو ڏسي ارھو نه ٿجي، گھڻو ڏسي سرھو نه ٿجي.
Sindhis believed that: one should live according to ones means. Hence they observed:

219. سوڙ آھر، پير ڊگھاڙجن
Which means that: one should stretch ones legs according to ones blanket.

It is believed that if your right hand does a good deed, your left hand should not get to know about it. On this creed, Sindhis opined:

220. نيڪي ڪر، کوھ ۾ اڇلا.
Which literally means that: after having performed a good deed, drop the thought of it into the well.

There are people, who do nothing but exaggerate. About such humans, Sindhis stated in Sindhi that:

221. نوڙي مان نانگ نه ڪجي.
Which literally means that: such people convert a rope into a snake.

222. ٽٽون کي ٽارو، تازي کي اشارو
Which means that: Spur to the good running horse but whip for slow moving.

223. جتي لوڀي ھجن، اتي ٺوڳي بک نه مرن
Which means that: Where there is greedy, the cunning will not remain hungry

224. ھڪ ھٿ ۾ ٻه گدرا کڻي ڪو نه سگھبا
Which means that: Two swords cannot be occupied in a single sheath.

225. مير بجار کي ڪنن جي ڳالھين مارايو.
It means: whispering makes others suspicious and there is internal friction and house divided easily falls just like cards!

226. جو وڃي جاوي، سو ول نه آوي،
جي ول آوي، ته پڙ پوٽي ڍاوي.

پئسي بنا پرساد، ھرو نه ڏئي ھٿ ۾.

شڪ جي دوا، حڪيم لقمان وٽ به ناھي
It means that: there is no remedy for Suspicion!

227. زبان آھي ننڍڙي، پر ڄاڻ وھ جي ڳنڍڙي
It means that: Tongue though is a small, but it may be considered full of poison, if not used properly. For people who exaggerate, Sindhis said:

228. جبل کي ٿيا سور، ڄائي ڪُئي.
Which literally means that: the mountain had labor pains, but only a mouse took birth. Similarly:

229. ڪُئي لڌي ھيڊ ڳڙي، چي: مان پساري آھيان.
Which literally means that: a mouse found a piece of turmeric, and claims to own a grocery store.

About people who paint an exaggerated image about themselves, Sindhis claimed:

230. لڀي گھر ۾ لٺ ڪا نه، چي: بابو بندوقن وارو.
Which means that: he is a type of person who does not even own a stick, and he claims to be a master of guns.

In matters of relationships, Sindhis made interesting observations.

For a brave man they believed that:

231. مڙس ته ڦڏو، نه ته جڏي جو جڏو.
Which literally means that: unless a husband is hard to please, he is not good enough.

Probably the macho image of a difficult man was attractive to a Sindhi woman. On the other hand, may be the proverb was coined by the parents of the girl to make her life more satisfactory, by praising the negative traits of her husband.

In the following proverb however, they categorically compare a son-in-law to a crooked stick. Sindhis state:

232. ناٺي، ڏنگي ڪاٺي.
Present time Sindhis would probably disagree with the above observation, as one often sees sons-in law as caring as ones sons and daughters.
During the time that our fore-fathers lived their life in Sindh, daughters must have been a lifelong liability, hence Sindhis stated:

233. ابو گسي، ڌي وسي.
Which literally means: father has to work very hard so that his daughter prospers.

It is interesting to observe how much the daughter’s parents would give in for the happiness of their female off-spring.

The following proverb was probably coined by dejected girls’ parents who would not reciprocate the humiliation inflicted upon them by the in-laws of their daughter. They stated:

234. جن کي ڏنيون ڄايون، تن سان سينو ڪھڙو ساھيون
Which means that: once one has given ones daughters in marriage, one cannot get angry with her new family.

The previous two proverbs point to the fact that having daughters put one through difficulties and humiliation at the time when these sayings were coined. However it is interesting to note that the Sindhis of yore believed that a son shares you properties and possessions whereas a daughter partakes of your joys and sorrows. Hence Sindhis stated:

235. پٽ ٿئي مال ڀائي، ڌي ڀئي حال ڀائي.
Sindhis stated:

236. ماءُ جي دل مکڻ، پٽ جي دل پٿر.
Which literally means that: a mother’s heart is soft as butter while the heart of the son is made of stone.

Elders claimed that though a mother-in-law be hard as wood , she is good to have around, as during times of need she would always be there to extend a helping hand. Hence they stated:

237. سس، ڪاٺ جي به گھوري.
About a daughter in law, Sindhis believed:

238. نئين ڪنوار نَوَ ڏينھن، ڇڪي تاڻي ڏھ ڏينھن.
Which literally means that: Bride remains a new bride for 9 days or utmost for 10 days. This proverb probably means that a bride gets to rest for 9 days after which she starts her domestic duties.

The mother-in-law of those days resented the relationship her daughter-in-law had with her own family. Hence there is the saying:

239. ويٺي ھئي رٺي، مٿان آيس پيڪاڻو نياپو.
Which literally means: She was sitting annoyed and upset, and to make it worse, came someone to visit from her family.

Yet strangely, to contradict the above, the following saying states that: the in-laws of one’s off-spring are as dear to one, as one’s own eye pupils. Thus Sindhis stated:

240. سيڻ، آھن نيڻ.
Sindhis believed that:

241. جيڪو ڏاڍو، سو گابو.
Which means that: he who stands his ground, eventually wins.

Yet during arguments and discussions, Sindhis wisely observed that:

242. تاڙي، ھڪ-ھٿي نه وڄندي آھي.
Which literally means that: one cannot clap with one hand. It implies that wherever there is an argument, all parties are probably to blame to a certain extent.

About the grand children from the daughter’s side, Sindhis claimed:

243. ڏوھٽا وڌندي جا ويري.
Which implies that: the children from ones daughter were never close enough to their maternal grand-parents, however much the latter pampered the kids.

This was probably due to the fact that children spent more time with their paternal grand-parents, and hence were influenced by their opinion.

It is interesting to note that this proverb does not generally ring true now-a-days, probably because grand-children spend enough time with their maternal grand-parents and formulates their own beliefs. Maternal grand-parents claimed:

244. ناني رڌڻ واري، ڏوھٽا کائڻ وارا.
Which literally means that: maternal grand-children eat while the grand-mother toils and cooks.

Grand-parents believed that:

245. مور کان وياج مٺو.
Which means that: the interest is always more enjoyable than the principal amount, thereby implying that one tends to love ones grand-children more than their parents.

Talking about interest accrued from wealth, Sindhis observed that: interest "runs" which implies that it augments even during the night. Thus they stated:

246. وياج، رات جو به پنڌ ڪري.
About interest they also claimed:

247. وياج آھي صورتي گھوڙو.
Which means that: interest is like a racing horse. On the subject of debts Sindhis observed:

248. قرض، وڏو مرض.
Which means that: owing debts is like suffering from a bad disease.

249. ويندو ڏسي ڪو نه، ايندو سڀ ڪو ڏسي
Which means that: People have a way of noticing how much money comes into the house, but they generally never keep count that how much goes into expenditure.

However whatever one is able to salvage from a bad debt is good. Hence if a ship drowns, salvage the iron. The latter is what is expressed in the following proverb:

250. ٻڏل ٻيڙي مان، لوھ ملي ته به ڀلو.
The following proverb states that:

251. جو چلهه تي، سو دل تي.
Which means that: one is always fonder of those members of one’s family with whom one lives and eats together.

The following proverb did not contend with the last saying’s belief because Sindhis claimed:

252. ڏيرياڻيون ۽ ڄيٺياڻيون، ستن جنمن جون ويرياڻيون.
This means that: sister’s in -law (wives of brothers), continue to remain enemies since the last seven generations. Even though they probably stayed and ate together.
Maybe the reason for the arguments and quarrels was the fickle mind of the woman. For such females, Sindhis claimed:

253. چري کي چوڙو، ڪڏھن ٽنگ ۾ ته ڪڏھن ٻانھن ۾
This literally means that: a crazy woman wears a bangle, sometimes on her wrist and sometimes on her leg. This proverb is pointing to the fickle nature of an unstable woman.

Misunderstandings on financial matters were probably as common then, as they are now, hence elders very wisely stated:

254. ٻه ڀائر، ٽيون ليکو.
Which literally means that: where there are two brothers, a written document (of finance and properties) must exist.

Well, brothers seemed to enjoy a certain power. Then what about a brother’s wife? Elders observed:

255. غريب جي جوءِ، جڳ جي ڀاڄائي.
Which means that: the wife of a poor man is like a brother’s wife to the world.

I believe that the above means that just like a brother’s wife was supposed to serve one with respect, so was a poor man’s wife.

When sensitive mothers-in law would want their new daughters-in law to follow a certain code of conduct, they would instruct their daughters, and naturally the daughter- in- law of the house would emulate the same act. Hence the saying:

256. چؤ ڌي کي، سکي ننھن.
Which means: If you instruct your daughter, your daughter-in-law learns.

Obviously during the days of yore, there must have been daughters in law or/and wives who spent enough time following their own pursuits or the following proverb would not have been formulated. It claims:

257. گھر گھوڙن کي، ٻار چورن کي.
Which literally means that: the house has been left to the horses, and the children have been left under the care of thieves.

Sindhis probably did not broad-cast the above news, because they believed that one must not wash dirty linen in public. Hence they stated:

258. گھر جو ڪن، گھر ۾ ڌوئجي.
Which literally means that: one must wash ones dirty laundry at home.
Talking of homes Sindhis stated:

259. گھر ۾ گھر، ٻڏي وڃي مر.
Which means that: if your extended joint families live under the same roof, you are as good as dead.

Obviously Sindhis were talking about the intrigues, tensions and arguments that would result because of so many people of different hue and character living together. Hence they stated:

260. گھر جي گهه پيهه، مٽن جو پاڻي سڪائي ڇڏي.
Which literally means that: arguments in a house can get so hot, that they are capable of drying up the water in the earthen pots.

261. جي خوش، جھان خوش
Which means that: If you are with health and pleasure, you will find the world in pleasure. Laugh and the world laughs with you.

The following saying was probably formulated by a dejected mother-in-law who claims:

262. شيدي سِڪي ويا، سيبائتي سونھن ڪاڻ،
سس سِڪي وئي، سياڻي ننھن ڪاڻ.
Which means that: the dark-skinned people yearn for a fair complexion, whereas I long for a sensible daughter-in-law.

The above mother-in-law probably agrees with the following proverb:

263. سھڻي صورت کان، سھڻي سيرت ڀلي.
Which means that: it is better to have uprightness, rather than possess good looks.

Yet another saying exists to confirm the above belief.

264. سھڻا ٽوهه پٽن تي پيا آھن.
Which literally means that: beautiful "tooh" abound in the desert.

This proverb implies that just like "tooh", which is beautiful in look but bitter in taste and grows in plenty in deserts. Similarly good looking people have no value, unless they possess good qualities.
Sindhis believed that:

265. نادان دوست کان، دانا دشمن ڀلو.
Which means that: it is better to have a wise enemy than a foolish friend.
Sindhis also believed that it is better to be criticized by a wise man rather than be praised by a fool. Hence they stated:

266. مورک جي خوشامد کان، سياڻي جي ٽوڪ ڀلي.
Sindhis probably believed that a stupid friend is like a:

267. سکڻي ڪُني، اڀامي گھڻي.
Which means that: an empty vessel bubbles more, or makes the most sound. Empty vessel, thunders much.

Probably that is why Sindhis concluded that it is better to cut a bad finger, rather than the poison spreads. Hence they stated:

268. ڪِني آڱر، وڍي ڀلي.
Yet Sindhis did not want to make generalizations. They realized that:

269. سڀ آڱريون برابر ناھن.
Which means that: all fingers are not of the same size or shape.

Not only about people and friends, but Sindhis observed that, children born from the same parents never enjoy the same destiny. Hence they claimed:

270. ماءُ ڄڻيندي پٽڙي، ڀاڳ نه ڏيندي ونڊ.
Which means that: though a mother gives birth and life to children, yet she cannot divide the same destiny equally amongst them.

Even though each of us enjoy separate and different destinies from our siblings, relatives and friends, Sindhis believed that rather than burn in envy because others enjoy better fortune, one must remember that by wishing them well, one tends to benefit from their good fortune, if one continues to be their friend. Hence they say:

271. سائي مان سَوَ سُک.
Which means that: one can derive a lot of benefit from the fortunate ones.

Sindhis urged the less fortunate ones; not to lose heart but to have patience. One should never lose heart, during the ups and downs of life, but be patient. They claimed:

272. صبر جو ڦل، مٺو آھي.
Which means that: patience brings a sweet reward. The Sindhi wise ones believed that:

273. پَرُ پيو، گھرُ ويو.
Which implies that: when an intruder enters ones house, he may be the cause of the destruction of one’s home.

Though Sindhis were famous for their "Mehmaan navaazi" which means that Sindhis were excellent hosts, they were also wary of intruders and therefore urged others to eye them with suspicion. About such people they said:

274. آئي ٽانڊو کڻڻ، بورچياڻي ٿي ويٺي.
Which means that: she came only to borrow a charcoal, but remained to take full charge of the kitchen.

Sindhis did not only criticize what harm others can inflict upon you, but realized that you alone can be responsible for what fate holds for you if you choose to do the wrong thing Hence they said:

275. ڪوئلن جي دلالي ۾، ھٿ به ڪارا پير به ڪارا.
Which means that: if you work in a coal mine, your hands and feet are bound to get soiled.
I would like to close this offering in the form of this booklet of ours by one of the wiser sayings of our fore-fathers which claims:

276. جان جي، تان سِکُ.
Which means that: there is no end to learning and that while one continues to live one continues to learn.
One will learn more from the wise sayings of ancestors. He should have to follow the roots of society through these sayings and get moved towards the future with intelligence, perseverance, pride and dignity.

277 کان 732

277. پُڇڻا نه منجهڻا، جي پڇن سي وِيرَ،
278. جو لَکَڻُ ۾ ماڙُھئِين، سو ڪُلَکَڻُ ۾ کير.
279. بک بڇڙو ٽول داناءَ ديوانا ڪري.
280. ڄٽ ملوڪ، غلم جو زيان.
281. چرين ڪهڙا چت، مئن ڪهڙا مامرا؟
282. نڀاڳن جا نار واڍن چاڙھيا واٽ تي.
283. ھڪ رانجھو لکان دا مَٽُ.
284. انڌي جھڙي پيڪين تھڙي ساھرين.
285. اهو سون ئي گهوريو جيڪو ڪنَ ڇني.
286. گھر جو پير چلهه جو مارنگ
287. ڄٽ ۽ ڦٽ، نه ڇٽي نه کٽي.
288. آئي ٽانڊي ڪاڻ، ٿي ويٺي بورچاڻي.
289. اگھين ته پاءُ نه ته مڻن ئي موٽ آ.
290. پرچي ته پل ڀري، ڏمرجي ته به ڏيئي.
291. اھا ڪي ڪجي جا آئيءَ ويل ڪم اچي.
292. سکڻي ڪُني گھڻو اڀامي.
293. ٻاراڻي پوتي، جھڙي ڌوتي تھڙي نه ڌوتي.
294. تِر جي گُٿي، سؤ چوٽون کائي.
295. سؤ وڃائجي پر ساءُ نه وڃائجي.
296. نار ھلي نه ھلي، مڙئي ڪم رينگٽ سان.
297. جھڙي ڪرڻي، تھڙي ڀرڻي.
298. 20. جيڪو ٻئي لاءِ کڏ کوٽيندو، انھيءَ ۾ پاڻ پوندو.
299. 21. تڪبر ڪنڌ ڀر ڪيرائي ٿو.
300. ڏکن پٺيان سک، گھوريا سک ڏکن ريءَ.
301. سڀڪو قرب جو بکيو آ، پيٽ جو بکيو ڪو به ناھي.
302. ٻٽيھه منڊ منڊي ۾، سؤ ستر ڪاڻو، گھرئون ڏيئي ناڻو، ته به ماراءِ منڊي کي.
303. انڌي ھنگي، ٻه سيڙائي.
304. ڄٽ جي عبادت، لنڊي گڏهه جي ڀيل.
305. مندي جن جي من ۾ تن لاءِ ڏھاڙي ڏڪار، پيسي لڳي خرار ته به بک وڃي بکئي جي.
306. ٻٽيهه منڊ منڊي ۾، سؤ ستر ڪاڻو، جڏھن گنجو ساماڻو، تڏھن مڙني ماٺ ڪئي.
307. نيم ملان خطره ايمان، نيم حڪيم خطره جان.
308. ڌوٻيءَ جو ڪتو نه گھر جو نه گھاٽ جو.
309. جيڪو ڪمائي سو کائي، جيڪو سستي ڪري سو سڪي مري.
310. سچ ته بيٺو نچ، ڪوڙ جي منھن ۾ ڌوڙ.
311. ھٿ جي ھڻيس ته پکي ٿي پئي.
312. لتر کي پڄي چڪر.
313. سِلو اھو جو انگورين ڀلو.
314. مڙس ڊڀ نه آھن جو وري موربا.
315. ڏٻرو گھوڙو، سيٽيل سوار.
316. بار کڻندا باري، ناھي ڪم ڪچن جو.
317. ھجيئي ناڻو ته گھم لاڙڪاڻو.
318. بي وس بار اُٺن به ڇڏي ڏنا.
319. پڇ ٻڌي مھري اُٺ ڪرڻ.
320. سخي ۽ ڪنجوس جو ٻارھين مھيني ليکو ساڳيو.
321. نه عقل نه موت، رڳو چوت جي چوت.
322. لائجي ته نڀائجي، نه ته اصل نه لائجي.
323. شير شاهه جي شڪري وانگر، وت گھر جا ڪڪڙ ماريندو.
324. سرمون سڀڪا پائي پر اک اک جو ڦير آھي.
325. ڀان ڀان دي ڪتي، ھرڻان دا پڇ.
326. جھڙي صحبت، تھڙو اثر.
327. اکيون ٻوٽ ته مڙيوئي ميدان.
328. جيسين ڍائو اُٿي تيسين بکئي جو ساهه وڃي.
329. جھونا ٿيا جھاز، سٽ نه جھلن سڙهه جي.
330. سڀاڳو پٽ پينگھي ۾ پڌرو.
331. جنھن جو رب، تنھن جو سڀ.
332. حيف اٿئي انھن کي جن ڄڻي ڏيھ ڏيکاريئي.
333. ناڙي راڻي، ڇٽ ٻانھي.
334. ڏوئي ڍڪڻ گيھ ۾ اٿئي.
335. اھو ڪو ٻيو فھم، جنھن سان پسجي پرين کي.
336. جھڙا روح، تھڙا ختمان.
337. جيڏا اُٺ، تيڏا لوڏا.
338. ائين ڪجي جو نانگ به مري ۽ لٺ به بچي وڃي.
339. لکيو منجھ نراڙ، قلم ڪياڙي نه وھي.
340. جھڙي نيت، تھڙي مراد.
341. نيت صاف، مراد حاصل.
342. جنھن جي نيت بد، تنھن جي روٽي ئي رد.
343. منھن ڏسي، مٺائي گھرجي.
344. نه ھڙئون نه ھنجئون، خدا جي گنجئون.
345. پرائي گھرئون ڌڪو اچي ته به ڀلو، جيڪي ڪجھ اڳڀرو ٿينداسي.
346. مکڻ پوندي، مٿو ٿو سڙئي.
347. جن سان مٺا کائبا، تن سان ڪڙا به کائبا.
348. ڪنڌيءَ کي به ڪن ھوندا آھن.
349. مشن خالي ڪين وھاءِ، پڇا ٿيندئي پرزن جي.
350. لوٽي کان منگھ ڳورو ٿي پوڻ.
351. ڀري ٻيڙيءَ ۾ واڻيون ڳرو.
352. ملان ته ڀت، گھوڙا ته پٽ.
353. يار ليکي نه ليکي، اسان يار جي ليکي.
354. چوت چوت کي سؤ ڪوھ تي سڃاڻي.
355. مٿي ۾ ميٽ ھجيئي، ته به مون وٽ اچي ڪڍ.
356. بار گڏھ تي، ٽٽ ڇڏي کوتي.
357. جنھن جو کائجي، انھيءَ جو خير به گھرجي.
358. جنھن جو استاد ناھي، تنھن جو بنياد ئي ناھي.
359. ناسودي کي نوَ نڪ، ھڪ وڍيو ته ٻيو موريو.
360. نه گھٽتائي گھوٽ ۾، نه ڪمي منجھ ڪنوار.
361. جھڙو گھوٽ تھڙي وني، جھڙي ڇالي تھڙي پني.
362. سپڙ ھڪ ئي نال بس.
363. ڪُتيءَ کي پيٽ ۾ سور، سرائيءَ کي بڇ تي زور.
364. ڀاڙيءَ جي ڀاڪر کان، جوان جو ڀونڊو به ڀلو آهه.
365. ڀڄ چريا جو مست ٿا اچنين.
366. رب ٿئي مھربان ته گڏھ به خاندان.
367. ٻٻرن کان ٿو ٻير گھرين.
368. ڏٺو به لولو مل جو ڪڙمي اٿئي.
369. گڏهه ساڳيو آ پر استر مٽيل اٿس.
370. لوٽو لٺ تي، ٽپڙ ٽيشڻ تي، ھلو يارو ھلو.
371. رب ٿئي راضي ته ڪيا ڪري ملان ۽ ڪيا ڪري قاضي.
372. نانءَ چڙھيو واپاري، کٽيو کائي.
373. مولا مينھن وساءِ ته ڪانئر ڇٽن ڪم کئون.
374. اھو سوار ئي نه آھي، جنھن ڌڪو نه کاڌو ھجي.
375. ڪتي جو پڇ نڙ ۾ وڌو ھئائون، ٻارنھين مھيني ڪڍيئونس ته به اھڙو جو اھڙو وينڊو.
376. جن ادب، تن ايمان.
377. بيوقوف کي بازار ۾ کڻجي نه ساڻ، اول ڪٽائي پاڻ، پوءِ سار لھي سنگت جي.
378. سڄڻ ڏيئي سڄي ٻانھن ته سڄي ٻانھن نه ڳھجي.
379. لعل به لڀي پريت به رھجي اچي.
380. کٿيءَ ۾ کير ڀلو.
381. ٿورا ڪڻا به ڀالھيءَ ۾ ڀلا.
382. چريا ڏيئي چار، واڇان ورتم ھڪڙي، سا به چرين جي آچار.
383. مستن تي ميار ئي ڪانھي.
384. سھڻي صورت کان سھڻي سيرت ڀلي.
385. ڀاڙين مٿان ڀت ڪانگن ڪيرائي وڌي.
386. جت سچائيءَ تي چڙھي ته کڙھ تي کير پياري.
387. وڃي ڪراڙيءَ کي دانھن ڏيئي ته چانورن جو چڪو چاڙھئي.
388. ماڻھو آن يا مس چٽو آن.
389. ٻاھر چکي مکي، اندر ڌونرو دکي.
390. آپڻي گھوٽ ته نشا ھووئي.
391. پاڻيءَ کان اڳ ۾ ڪپڙا لاھي بيھڻ.
392. ڀاڳ ڏيئي ڀيڙو ته دال مان ٿئي سيرو.
393. سپ نه ماري، سپ جو سراپ ماري.
394. مڙس ته ڦهو، نه ته جڏي جو جڏو.
395. لنگھو ڀڄي کاھي کان، اھا ئي کاھي.
396. پوڙھو اُٺ ٻه ڪنواٺ لھي.
397. وار ته ڦڻي نه ته ڪوڙاءِ کڻي.
398. بيوقوف دوست کان داناءُ دشمن ڀلو.
399. اٺو ته ڀر نه ته آھي بَرُ.
400. پرائي گھڻي کان پنھنجو ٿورو به ڀلو آھ.
401. ھارياڙھي جي ھير، ٽنگ ڀڳي به نه وڃي.
402. پڙھي پاڻ نه ڄاڻي، ماري کٿابي.
403. ٽٽونءَ کي ٽارو، تازيءَ کي اشارو.
404. بک نه پڇي ٻوڙ، ننڊ نه پڇي ھنڌ.
405. پير ڀلو يا ويساھ ڀلو.
406. سائوءَ کي سھي ڪو نه، سڃي کي ڏيئي ڪو نه.
407. لک وڃائجي پر لڇڻ نه وڃائجي.
408. سڪڻيءَ کي پٽ ڄائو چمين ۾ ماري ڇڏيائينس.
409. انڌي ۽ جنڊ، ڏھين ڏوڪڙين پاٽي، سڄو ڏينھن پئي وھي.
410. صبر جنين جو سينڱ، تير نه گسي تن کان.
411. سڃ تي سندرو، پڌر تي رات.
412. جاڙا خان ڪتي کان بيھ اسان به اچي وياسين.
413. ٻه گدرا مٺ ۾ ڪو نه ايندا آھن.
414. رڳي سڃ تي سندرو ۽ سکڻا سلام.
415. ڪري نه خراساني خوار.
416. وکر سو وھاءِ جو پئي پراڻو نه ٿئي.
417. مروان موت، ملوڪان شڪار.
418. رڍن اڳيان رباب، وڄائيندي ورھيه ٿيا.
419. بيداي ننگري چرٻٽ راجا، ٽڪي سير ڀاڄي، ٽڪي سير کاڄا.
420. اندر ۾ ابليس، شڪل منجھ شيطان.
421. پاڻ نه پالي، ڪتا ڌاري.
422. بک کان بصر به ڀلو آ.
423. ادا ڏٺيسون اوھان جي گھاٽي سرنھن.
424. بس ڪر نه ته ٿيئي نه ڪوريءَ واري عيد.
425. ھزار وڃائجي، حياءُ نه وڃائجي.
426. بھشت ماءُ جي پيرن ھيٺان آھي.
427. مرڻ ناھي مھڻو، پرڻو ناھي گار.
428. ذات ناھي ڏات، جو وھي سو لھي.
429. جنھن کي اخلاق ناھي، اوھو انسان ئي ناھي.
430. ويٺي ور نه پون، ستي ملن نه سپرين.
431. ڀلان ڀليءَ جو ڇيھ ئي ڪونھي.
432. جتي وڻ ناھ، اتي ڪانڊيرو به درخت آھ.
433. انڌن به وڃي ملتان لڌو ھو.
434. ڄڻي ماءُ، منھن ڪارو ٻارن جو.
435. خدا به سڃاڻي سنڱ هنا اٿئي.
436. تون ته وري لک تي مٿو ڌويو ويٺو آھين.
437. حد ڪماليت، آغاز زواليت.
438. ٻه به ويون ته ڇھ به ويون.
439. اي ڄاڻي او ڄاڻي تون ٻيٺي اٽا تور.
440. اھڙي ڪندوسانءِ جھڙي ٻرڙو ڪري ٻارن سان.
441. دل ۾ خوش بغل ۾ اٽون.
442. چور چور ٿيندو، ٻلو ٻلو ٿيندو.
443. عورت کي عقل کڙيءَ ۾، سج لٿي کان پوءِ اوھو به چٽ.
444. جيئن مکڻ ۾ ماکي، تيئن کير ۾ کنڊ جو ھجڻ لازمي.
445. زال زحمت، ٻار ٻرو، وس پڄيئي ته گھم ڇڙو.
446. ڀاڻج شينھن کي به پرين آھن.
447. گرو رڳو گپ و ڀاڙي آھ، ھونءَ جوان آ.
448. فقير ته فند، ه ته نسورو ئي گند.
449. نالو وڏو، ديھ ويران.
450. کائڻ مھل گڏ، سمھڻ مھل مسيت ۾.
451. سيارو ۽ واڻيون ڪثر نه ڇڏيندا آھن.
452. پير فقير وائکو ڀلو.
453. گدڙ به پنھنجي ڏر تي شينھن ھوندو آھ.
454. اٽو جي گھوٻاٽو.
455. سؤ رات چور جي ته ھڪ رات ڀاڳئي جي به ضرور ٿيڻي آھ.
456. ڪڏھن جتيءَ کي به وارو ايندو آھي.
457. ناني ڪاڻي پاڻي ڏي، ھائو ابا! انھين افعالين گھڻو پيئندين.
458. جيڪو ڏاڍو سو گابو.
459. ضلم قائم آ، پر ظالم قائم ناھ.
460. مسجد ٺھي ئي ناھي، اول انڌن زور ڀريو آھ.
461. کٽيو کائي فقير، سوٽا جھلي ڀولڙي.
462. اسان جي حالين، توھان جي افعالين، ھت ڍينگ پيا رڙندا.
463. ھڏئون ڏيئي ھڻاءِ ته مالڪ ڏين مزرا.
464. جن جو بد بنياد، تن جو ميوو مٺو ئي نه ٿئي.
465. گدڙ جي سؤ سال زندگي کان، شينھن جي ھڪ ڏينھن جي زندگي بھتر آھي.
466. انڌي جي آڏو روئڻ آھي اکين جو زيان.
467. ڀلي بک ڀرم جي شال نه وڃي شان.
468. سخيءَ کان شوم ڀلو جيڪو ترت ڏيئي جواب.
469. ڪڪڙ ڪوريءَ جو نانءُ وڏيري جو.
470. اڇا ڪپڙا کيسا خالي، ٻئي جي ليکي ملڪ جو والي.
471. ھمٿ مردان مدد خدا، بي ھمٿ بندا بيزار خدا.
472. ڏاڍي جي لٺ کي ٻه مٿا، جتي کوڙ اتي کپي.
473. خون ۽ کٿوري لڪڻ جا ناھن.
474. ٻري تيل سڙي وٽ، شابس اڙي ڏيئا شابس.
475. ڏيئي ڏاتار، چوت ڦاٽي ڀانڊار جي.
476. پڇڻا نه منجھڻا، جيڪي منجھيا سي مئا.
477. جنھن کي طعنو نه ماري، انھيءَ کي ترار به نه ماري.
478. سوٽو ھجيئي ساڻ، ته گةھ گوھي ئي نه ڪري.
479. ھڪ اڻھوند ٻيو افعال بڇڙا.
480. ماڻھن ۽ کوھن جا وات ڪنھن به بند نه ڪيا آھن.
481. اتم کيتي وڌندڙ واپار، نيچ نوڪري پنڻ بيڪار.
482. ٻٻر بي خبر جن جا آکيرا ئي اونڌا.
483. مال آ مڻي، جنھن کي کٽي کڻي.
484. ھن ڪتيءَ به سيھڙ ماريا.
485. اٺين آني اٺ، ٻارنھن آنا گھلاڻي، ڪري پوي کوھ ۾، سوا رپيو ڪڍاڻي.
486. ھڪڙي پنھل ڪاڻ، ٻانھي ڪل ٻروچ جي.
487. موچڙي ۾ سوڀ ھوندي آھ.
488. ماڻھو سڀ نه سھڻا، پکي مڙيئي نه ھنجھ، ڪنھن ڪنھن ماڻھوءَ منجهه، اچي بوءِ بھار جي.
489. ماني آ ڍوَ تي، موچڙو آ گھٽ.
490. جنھن وڻ ھيٺان ويھجي انھيءَ جو به خير گھرجي.
491. ڳوھ کي کُٽي کڻي ته شڪارين جا در تاڙي.
492. زور اڳيان زاري آھ.
493. رب رسي مت کسي، ھڻي ڪو نه ھٿيار، سا ئي ڪرائي ڪار، جنھن ۾ جوکو جان جو.
494. خوشيءَ جھڙي خوراڪ ڪانھي، ڳڻتيءَ جھڙو مرض ڪونھي.
495. زور جي ميندي نه لڳندي آھي.
496. مڱڻھار کي گھور وقت ٽورو ايندو آھي.
497. چرسي نه يار ڪس ڪا، وزم لڳا ته کسڪيا.
498. گمنام کان بدنام ڀلو آ.
499. پنڻ ۽ پورھيئي مان ڪنھن نه ڀريا پل، مانجھي سي مل، ھر جنين جي ھٿ ۾.
500. سون جھڙا وڃي کڏ ۾ ڪريا.
501. جيڏو اللھ، تيڏو آسرو.
502. کائڻ جو کرو ڪم کان ٻرو.
503. آھ غريبان، قھر خدائي.
504. رب ھجي رحمان ته ڪيا ڪري شيطان.
505. ڀنگ جھنگ ۾ پاڻي، جيئي لعل سيوھاڻي.
506. ٻه ٽي ڏينھن ٿيندئي باقي پائي ميري نه ٿيندئي.
507. جيڏو تنھنجو نانءُ ٻاجھ به اوڏي منڱيان.
508. کنئي کپي ڪا نه، ڳولي لڀي ڪا نه.
509. مکڻ سان ٺڪر به ٺھن.
510. کائي گلو، ڀري ھيڪلو.
511. جھڙا ڪانگ، تھڙا ٻچا.
512. ڄٽ ۽ ڦٽ، ٻئي ٻڌا ڀلا آھن.
513. جيڪا پوکبي سا ئي لڻبي.
514. دوا اندر دم ٻاھر.
515. ڪتو ڇا ڄاڻي ڪڻڪ جي مانيءَ مان.
516. واندو ماڻھو شيطان جو ڀاءُ آھ.
517. عورت کي وفادار سمجھڻ عظيم غلطي آھ.
518. نون ميھارن مينھون ڌاريون، کٿا لاھي دونھيون ڪيون.
519. پارو پيو، اڪ سڙي ويا.
520. انڌي ڀونڊي ۾ خوش.
521. گھڻائي ھر شيءِ جي خراب ٿيندي آھ.
522. ڪک پن ٿيءُ ته ڍور ڍڳا کائين.
523. مون ڀانيو درويش، پر ھئين بازن کان بڇڙو.
524. گدڙ جي گونهه ۾ ڪم پيو ھو ته، ٽڪر جي چوٽيءَ تي ھنگي آيو ھو.
525. واھ سنڌي تنھنجو اٽڪل، در نه دروازو پڪوڙي ۾ بِههُ.
526. ھڙ کائي ويندوسانءِ، بي ايماني اصلي نه ڪندوسانءِ.
527. انسان بيٺو آ ته شينھن، جي ڪري ٿو ته پاڻيءَ جو ڦوٽو.
528. آسودي جا سالا به گھڻا، سڃي جو ڀيڻيويو به ڪو نه.
529. ويا مور مري، ھنجھ نه بچيو ھڪڙو.
530. جھڙو گھوٽ تھڙي وني، جھڙو ٻج تھڙي ٻني.
531. اھي حال اٿئي حيات جي ٻارن جا.
532. ولر ڪيو وتن، پريت نه ڇنن پاڻ ۾.
533. ڪاٿي ڍور سڃا، ڪاٿي چور سڃا.
534. ڪن جو کلڻ به خواري، ڪن جو وڙھڻ به ورونھن.
535. نانگ لنگھي وڃي، ليڪو پيو ڪٽجي.
536. جيڪا شيءِ ظاھري طرح جيتري مٺي ھوندي آھي، باطني طرح اوتري نقصانڪار.
537. ايترو ٻڌو جو ساڪرو سٽ جھلي.
538. وات چوي مٺو مٺو، نڙي چوي مان نه ڏٺو.
539. پيٽي پٽ گھر جي سونھن.
540. جيڪو اڌ ڇڏي، سڄي جي پويان لڳي تنھن کان اڌ به وڃي.
541. سٺا ڪتاب، سچا سنگتي آھن.
542. ٿورين گرھئين، گھڻو کائڻ.
543. ھوڏانھن باھ، ھوڏانھن ڀت، بغداد منيءَ ۾.
544. تتي ٿڌي ڪاھ، ڪانھي ويل ويھڻ جي.
545. ٿورو خفو، گھڻي سونھن.
546. موذيءَ جو مال، سخي کائين.
547. واڪا ڪرڻ مون وس، ٻڌڻ ڪم ٻروچ جو.
548. ڏٺي به اڪ جي ماکي اٿئي، جو جھٽ پٽ لاھي ويندين.
549. چريا کريا پنھنجا سٺا آھن.
550. ٻنيون ۽ ونيون ساڳيون آھن.
551. جاڏي پير تاڏي خير.
552. وڙھن سانهه، لتاڙجن ٻوڙا.
553. ٽُٽيءَ کي ٽاڪو ئي نه لڳي.
554. جاتي پڪي، تاتي کاڌي.
555. ڀاڀي ويئي بھ ڪاڻ، شھر ويھڻ کان ويو.
556. مون ته ڪا اربع خطا ڪا نه ڪئي.
557. لالچ انسان کي ڪتن سان گڏ کارائي ٿي.
558. ڪتو به کاڌو، ڪک به نه ڀري.
559. تقدير پڇي ڪا نه ايندي آ.
560. اھي تنيا ئي ويا جيڪي گھٽا ڏيندا ھيا.
561. جيڪو پيئي ترو، ان کي سور نه ٻرو.
562. جن جو کٽيو، سي ڪفن ئي نه لھن.
563. لٺ به ڏيکارن ۽ چٺ به ڏيکارن.
564. ملان ڦٻئين؟ چي؛ ڦٻيا اھي جيڪي ڦاٽي مئا.
565. واھ زمانا واھ، ڀاڳيا وجھي جيل ۾، چور ڇوڙي تو ڇڏيا.
566. تنھنجو ئي ڀت گھاٽو، اسان جو ڇڊو ڀلو.
567. ساڙي ڇڏيئي صاحب، آنڊا اشرافن جا.
568. ٽڪي جي ٻوڙ مان مک نڪرندي آھي.
569. اڇي ڏارھي، اٽو خراب.
570. دل کڻي ويو آھين ته بيعانو ته موٽائي ڏي.
571. جنھن جي گھر ۾ چار داڻا، تنھن جا چريا به سياڻا.
572. ٻه شينھن ھڪ ٻيلي ۾ ڪيئن رھندا.
573. سياڻو ڪانءُ ٻه ٽنگو ڦاسي.
574. ميرن کي گھران لڳي ھئي.
575. راضي ھجي رب، گھوري ٻاجھ ٻين جي.
576. سامي صاف ڪيو، ڌوئي ورق وجود جو.
577. تاڙي ھڪ ھٿ سان نه وڄندي آھي.
578. ڇڏ ڇتي ڪوريءَ واري ڊيگھ.
579. گھوڙا ڙي گھوڙا.
580. بچيو آھين بھرام نه ته دست چڙھيو ھئين ديو جي.
581. سمر نه ھجيئي ساڻ ته گھڙي پؤ گھٽھڙ ۾.
582. شيرو ٻلو شاھ جو، وٺي پاسو واھ جو.
583. لکي لاکو، پڙھي پير شاھ.
584. سائين جن جي زبان خرچ آ، مواليءَ جو مٿو ئي ويو.
585. يار به چاڪي مٿو به اڻڀو.
586. پرائي شاديءَ تي ٿو احمق نچي.
587. گدڙ ڊاک نه پڄي آکي ٿو کٽا.
588. گپ ۾ گھڙبو آھ ته پوءِ ڦھنگن ڏانھن نه ڏسبو آھ.
589. دل کوٽي عذر گھڻا.
590. نينگر به ننڍي جمعان به گھڻان.
591. رھو حلال ٻوٽيون حرام.
592. ھڪ سج ٻه پاڇا.
593. ڀاڳ وارن جا ڪونھان به ڍڪا، نڀاڳن جون ڍڪيون به ڦنڊيون.
594. ڪم اھڙو ڪنداسين، جيئن سون تي سھاڳ.
595. آھي ته عيد، ڪونھي ته عاشورا.
596. اڪيلو ماڻھو آ ڪتي جي آچار.
597. جنين ڪاڻ مياس، سي ڪانڌي به ڪو نه ٿيا.
598. مان مران امڙ ڪاڻ، امڙ مري چگھن ڪاڻ.
599. نه سڄڻ کي آسرو، نه دشمن کي ڀؤ.
600. ڪم لٿو ڊکڻ وسريو.
601. مٺي به ماٺ ڀلي آھ.
602. ڄائي ناھي، وري ناني جي مھانڊي.
603. نيتن تي بھرا ملندا آھن.
604. نوان سال، نوان خيال.
605. ڪن لاءِ واڱڻ وائي ته ڪن لاءِ بصر به بادي.
606. جيڪي وڃان وڃان ڪن سي ويھي ويھندا ڪيترو.
607. ڏڌو کير ٿڻين نه پوندو آھ.
608. جي ايندي چوني آءُ، ويندي چوني ويھ، ڇڏي سارو ڏيھ، اڱڻ اچجي ان جي.
609. جيترو ھر، اوترو ڦر.
610. مائٽي وري به مائٽي، رت وري به رت.
611. جيڪو چلھ تي سو ئي دل تي.
612. ٻه ڀائر ٽيون ليکو.
613. بندي جي من ۾ ھڪڙي ته صاحب جي من ۾ ٻي.
614. ڳالھ ٿوري بڙ بڙ گھڻي.
615. تڪڙ ڪم شيطان جو.
616. ڪک جو چور ۽ لک جو چور ساڳيو.
617. ٺڪر وٺجي ته به ٺوڪي وٺجي.
618. چڱائي کي چار ڳڻي ھڻ موچڙا.
619. انسان خطا جو گھر آھي.
620. جيڪو اڳي سو ئي تڳي.
621. ڇا دال ڇا بسم اللھ.
622. سؤ ڌڪ سوناري جا، ھڪ ڌڪ لوھار جو.
623. پدم وڃائجي پر پريت نه وڃائجي.
624. چورن مٿان مور.
625. ھونھين ھوند مئي، پر ٻڏي جا ٻيڻا ٿيا.
626. راھوجن ۾ رات قادر نه وجھي ڪنھن جي.
627. ڪلر ڪا نه ٻاريئي، ڪيئي جٺ جوئر سان.
628. ڀڳو سڄو ئي نه ٿئي، توڙي موتي ھجيس من.
629. ميندي من مئي کي، چندن ڀڃي چار.
630. چرس آ بي ترس.
631. ڪاتي نه کڙڪاءِ، جوان جاڳني ٿا.
632. حق جي ٻيڙي ٻڏندي ناھي، پر ترندي آھ.
633. ڇا کئون وڃي ڇو ٻيلي ٿئين ٻين جو.
634. سڪن سان گڏ ساوا به چٽ.
635. حياتي وڏي، چاڙھو ڪو نه.
636. نه ابو پڙھيو، نه ڏاڏو پڙھيو، اسان ڪيئن اڙياسين.
637. حياتي باقي آ ته يار اوطاقي آ.
638. دٻ دال واريءَ کي ته ڪنيءَ واري ڪن ڪري.
639. مال مفت دل بي رحم.
640. آ ملان واري ۾، کڙ ڪتر کارايانءِ کاري ۾.
641. سنگ تاري، ڪسنگ ٻوڙي.
642. جيڪو گجي ٿو سو ضرور وسندو به.
643. زميندارڪو ٻار، چريو يا چوتيو.
644. حال حبيبان پيش پريان.
645. جيڪي منجھ جھان سو تاريءَ تڳي تنھنجي.
646. جاتي پڄي نه سگھجي اتي ڀڄڻ ڪم وريامن جو.
647. جيترو ادب، اوترو نصيب.
648. نئڙت سان مرتبو وڌي ٿو، تڪبر سان گھٽجي ٿو.
649. زندگي بي بندگي، شرمندگي.
650. اھا زبان ئي آھي جيڪا اس ۾ به ويھاري ته ڇانءَ ۾ به.
651. راند رس ۾ ڇڏجي، گولي گس ۾ ڇڏجي.
652. اھا پائي ڪانھيس جو سينکيو کائي مري.
653. رڳي رڌيءَ پڪيءَ جو مالڪ، ٻئي ڪم کان جواب.
654. تون پارس آ لوھ، جي ساڃين ته سون ٿيان.
655. ھيءَ ڦري ٿي ٻروچ واري ٿوڻي.
656. ڏکيو سکيو پنھنجي اجھي ۾ ڀلو آ.
657. محنت ڪاميابيءَ جي ڪنجي آ.
658. ويٺي ورن نه پون، ستي ملن نه سپرين،
659. علم کان سواءِ انسان حيوان مثل آھ.
660. اھا ڪر جنھن سان پت به رھجي اچئي.
661. اوڌر جي ماءُ مئل آھ.
662. اھو ڪو ڪج جو مينھن وسندي ڪم اچئي.
663. شل ڏڪاريا ڏيھ مان موذي سڀ مرن.
664. ڪمائجي ته کائجي نه ته اصلي نه کائجي.
665. عدل ڪئي آ نه ڇٽان، ڪر ڪو ڦيرو فضل جو.
666. ڇٽل تير ڪمان ۾ وري نه اچڻو آھي.
667. سخي اھو آھ جو ڏيئي نه پچاري.
668. جھڙو واءُ گھلي، انھيءَ سان منھن ڏجي.
669. جيئن گھڻو کاڌو، تيئن گھڻي بک.
670. گھڙيءَ گھڙيءَ جو سڀاءُ آ.
671. جڙيءَ کي جس آھ.
672. مٽيارين جي واٽ، ويندي جي ويرم.
673. ڀڳا ڏار ڳيرا اڏاڻا ھليا ويا.
674. انڌن رکيا روزا ته ڏينھن به ٿيا وڏا.
675. ڇا ٻلي ڇا جلاب.
676. جيڪي اڇن منجھ کرن، سي ڪنھن کان ڪين ٽرن.
677. ٻوڙو کلي ٻه دفعا، انڌو روئي اٺ دفعا.
678. غريب جي آھ، عرش کي باھ.
679. بي سري جي ڦوس، مال ۾ ٽاھ.
680. ڪير چوي شينھن تنھنجي وات ۾ ڌپ.
681. جاني جنھن جھاز ۾ سي ٻيڙا ئي ٻيا.
682. ڪمبخت پاڻ ته انڌو پر ٻين کي به انڌو ڪري ڇڏي.
683. ڪن آھي ڪو فودني ۾ ڦيرو.
684. يارن سان وري ڪھڙا ليکا آھن.
685. سؤ ڪوھ ھجي ولو ته به دڳ ھجي ڀلو.
686. پَلَوَ پراڻا ڪو نه ٿيندا آھن.
687. اڳ ۾ خويش، پوءِ درويش.
688. ھونءَ سائين آن، وڏو آن، باقي گھوڙو ناڙ کان ٻاھر ٻڌ.
689. اسي، مت کسي.
690. ساڳيا لاٽون، ساڳيا چگھ.
691. مارڻ واري کان بچائڻ وارو ويجھو ھوندو آھ.
692. حال، پريان نال.
693. کاڌي خرار به کٽي وڃن.
694. ڄٽ پڙھيو، اللھ اڙيو.
695. مون به اس ۾ وار اڇا ڪو نه ڪيا آھن.
696. ڏي ڪڻو وٺ گھڻو.
697. ڄٽ چاءِ مري يا کاءِ مري.
698. تڪڙي ڪتي انڌا گلر ڄڻي.
699. رن به وئي پر رلھي به کڻي وئي.
700. مڙس ٿئي ڀاڙي ته ڏاڙھي به بار.
701. ڇا ڏاڙھي ڇا ڀيل.
702. ناڙي وسي ته ڳاڙھي نه ته اگھاڙي.
703. ڪنڊو لڳس پير ۾ کوٽي ويٺو گوڏو.
704. طالب ڪيو تڪرار، ڏاڙھي ڏاند چري ويا.
705. اڄ ڪلھ جا حاجي وتندئي رنون زالون ڦريندا.
706. سوڙ آھر پير ڊگھيڙجن.
707. ھڪ پنٿ، ٻه ڪم.
708. آواز خلق، نقارھ خدا.
709. آخر ھڪ ڏينھن ساڌ جو به ايندو.
710. جنھنجي جي پڇاڙي سرھي ته ان جي اڳياڙي به سرھي.
711. ڪاڻيءَ جي ڪاڄ ۾ سيٽڻ به گھڻا.
712. ڄٽ جو ڌڪ ماري يا کاري.
713. ٻه فقير ڌارئون ڌار.
714. جيءُ خوش جھان خوش.
715. مڙس جي ڳالھ ھڪ ھوندي آ، ڀاڙيءَ جون سؤ ڳالھيون.
716. نانيءَ ناڙو، اکين ساڙو.
717. ھن ڏي ته پاءُ پاڻيءَ جو به ڪونھي.
718. ٻروچ ھڪ ته ڀانءِ ڏون، جي ڏون ته ھي جھڳا ھي تون.
719. ھٿ مٿي کڻ ته گناھ معاف ٿيني.
720. اڇو ٻڌ ڪاري سان رنگ نه مٽائي پر عادت ضرور مٽائي.
721. جيڪو نُھن سان ڇڄي تنھن تي ڪاتي ڇو وھائجي.
722. ول نه ڏيلھو کاسان.
723. شديد غم گونگو ٿيندو آھي.
724. ٻنھين جھانن جا ٻوڙ لاءَ.
725. ڇا ڪاڻي ڇا ڪجل.
726. ڪونھي راڻي راڻو ملڪ ۾.
727. ذلت جي زندگيءَ کان عزت جو موت بھتر آھ.
728. ڏھ دنيا ستر آخرت.
729. سيٺ سيرومل، جتي ھٿ ۾.
730. يار جي ياريءَ سان ڪم يا يار جي خواريءَ سان ڪم.
731. اکين ڏٺيءَ تي اعتبار ڪجي نه ڪنين ٻڌيءَ تي.
732. چم جي زبان جاڏي ورائينس تاڏي وري.

(الف)

279. آزمائي کي آزمائي سو ڇائي منھن ۾ پائي.
280. اب جو ڏنو نه ڀري، رب جو ڏنو ڀري.
281. اڀ ۾ ٿڪ اڇلائي سو منھن ۾ جھلي.
282. اڀ ڦاٽي کي به ڪڏھين اڳڙي پيئي آھي.
283. اٽو جي گھوٻاٽو.
284. اٽو کاڌو ڪئي مار پيئي گابي تي.
285. اٺ جي چاڙهيءَ کي به لعنت، لاهيءَ کي به لعنت.
286. اٺ پٺيان گھنڊڻي.
287. اُٺ جي وات ۾ ڄار جي باس.
288. اُٺ جي وات ۾ زيرو.
289. اُٺ پوڙهو ٿيو ته به مُٽڻ نه سکيو.
290. اٺ ڪراڙو، ته به ٻه ڪنواٽ لھي.
291. اٺ نه پڄي، ٻورن ھڻي لتون.
292. اٺان ميھان دا ڪيھا ميلا، اوھ چرن پٽ ته اوھ چرن ٻيلا.
293. اُٺ جي وات ۾ لوڻ ته به رڙي، کنڊ ته به رڙي.
294. اٺ ڇڙو به رڙي، ڀريو به رڙي.
295. اُٺ، پنهنجي مُٽ ۾ تِرڪي.
296. اٺ جي چوري به ڪا پکي ۾ لڪي.
297. اٺ کي لاڻو گھوڙي کي داڻو، مرد کي ناڻو محبوب کي ماڻو.
298. اٺ چڙهئي به ڪو نانگ کائي!
299. اٺن جا بار به ڪي گڏھ کڻن.
300. اٺين پيڙهي، اُٺ ماڪوڙو ماسات.
301. آپ نه پالي، پالي ڏون، ڇوھر ڄائو ڏکان ڏون.
302. اپڻا مال ھئي روئسان به کائسان به.
303. اپڻي گھوٽ ته نشا ٿيويئي.
304. اڄاڻ کي، جهڙي مصري تهڙي ڦٽڪي.
305. اڃا مينھون جھنگ ۾ ڌوئي ڌريائون رڇ (کير ڏھڻ جو ٿانءُ)
306. اڃا جنڊ ڪڍن سسئي.
307. اڃياري پيئندي، ڇڪياري ڪين پيئندي.
308. اڇا ڪپڙا کيسا خالي.
309. اڇي پڳ مَ پس، اندر مڙيئي اڳڙيون.
310. اڌ کي ڇڏي سڄيءَ پٺيان ڊوڙي، تنهن جو اڌ به وڃي.
311. اڌارو ڏجي تنھن کي جنهن کان گهرجي نه، اڌارو وٺجي تنهن کان، جو گهري نه.
312. آرڙھ جي تتي ڏينھن ساوڻ جي وسندي مينھن، سياري جي آڌي رات شال نه پوي ھنگڻ تات.
313. استاد جي مار ڇوڪر سنوار.
314. اڪن کان ٿو آمان گھري.
315. اک ٺھيئي ڪا نه کٻڙ خان چنڊ ڏٺو.
316. اکرين ۾ مٿا وجھن، سي مھرين کان ڪئن ڊڄن.
317. اڳ ڪشا نه ڪشا پوءِ ڪوڪون ڪن.
318. اڳي به ان ھو پوءِ به ٿيو ان، ڪانون ۽ پن ويو اچونئي نڪري.
319. اڳياڙي سُرھي تان جڏھين پڇاڙي سُرھي ٿئي.
320. اڳين پاڻي، پوين چڪا (گپ).
321. اگهه ۽ ڳڀ جي سڌ، اللھ کي.
322. اگهه کٽيو کائجي، وَٽ کٽيو نه کائجي.
323. اگهائي ته ڪچ نه ته ماڻڪن موٽ ٿئي.
324. اڱر ڄاڻن، لھر ڄاڻي.
325. اڱرن پيٺي، ھٿ ڪارا.
326. آمون، ڏهه گامون (وک).
327. اَن جو واپار هس مان ڇلو، ڇلي مان هس.
328. اَن پَلي، ذات ڀلي.
329. انبان ٻور، ڪلالان لاھا.
330. انبن جون سڪون به ڪي انبڙين مان لھن.
331. اندر اڇو نه ڪري، ڌوئي ٿو ڌاڳا.
332. اندر ٻڏ(ان جي پاڙ جنھن کي ڪٽي غريب ان جي ماني پچائييندا آھن ) ٻھون(گھڻو)، ٻاھر آٽڻ ان جو.
333. انڌ ڌنڌ نگري چرٻٽ راجا، ٽڪي سير ڀاڄي ٽڪي سير کاڄا.
334. انڌ وٺ منڊ وٺ پر ننڍ وٺ.
335. انڌا رکن روزا، تڏھين ڏينھن به ٿين وڏا.
336. انڌن ۾ ڪاڻو راجا.
337. انڌن آندو، ٻلن چٽيو.
338. انڌن وڃي ملتان لڌو آھي.
339. انڌن جي وھانءِ، منڊا نچن ٽنڊا پائن ڦيريون.
340. انڌو هنگي کُڏ تي، چي؛ مونکي ڏسي ئي ڪو نٿو.
341. انڌو ڇوڪر لائو ڏوڪڙ ٽڪاڻي جي ارداس.
342. انڌو ھاٿي لشڪر جو زيان.
343. انڌو اڻ سونهون، ٻئي هڪڙي آچار.
344. انڌو گھري اللھ کون ٻه اکيون.
345. انڌي اڳيان آھري ڪر تئو ٽنگيو آھ.
346. انڌي جي جوءِ جو واھي اللھ.
347. انڌي پيھين ڪتي چٽي.
348. انسان، خطا جو گھر.
349. اڻ گهريو، ماءُ به پٽ کي ببو نه ڏئي.
350. اڻٽيهه راتيون چور جون، ٽيھين رات ته ساڌ جي به آھي.
351. اڻ سرندي ھر ڪو ٽري، کرو ڪو سرندي ٽري.
352. اُڻائي به وئي، تڻائي به وئي، وري ڪپهه جي ڪپهه.
353. اڻ پڙھيا پڙھين اڳيان ڀريون ڍوئيندا.
354. اُڻندو اها، جا ڪوريءَ جي من ۾.
355. اھاري(کائڻ)، وھنواري(ڏيتي ليتي)، ٽيون گھوٽ مھاري(گھوٽ ڪنوار جي سمھڻ جي جاءِ) لڄا ڪري ته ھاري.
356. آھر کٽي اوبڻي، رن وڃائي رنبو.
357. آھر جي وڏائي ڪني پاٽ تي آئي.
358. اها زبان پٽ تي وهاري، اها زبان کٽ تي وهاري.
359. آھر جي آسري، جھنگ نه چنائون.
360. اھڙو ڪم ڪجي جو مينھن وسندي ڪم اچي.
361. اهو سون ئي گهوريو، جو ڪن ڇني.
362. اهو ڪي ڪجي، جو مينهن وسندي ڪم اچي.
363. آئي کي آدر، وئي کي جيءُ.
364. آئي ٽانڊي کي، بورچياڻي ٿي ويٺي.
365. آئي سڱن کي، ڪن به ڪپائي ويئي.
366. آئي ته روچي(روزي)، گئي ته بلا.
367. اياڻو چوي، سياڻو ويڃائي.
368. ايڪ پنٿ، دو ڪاج.

(ب)

823. بادشاھين پوندي معاملي ڄٽي ڪير ويچاري.
824. باسڻ ھڪڙو کڻي، ٺڪر گھڻن کي اچي.
825. بڇڙو ڪتو، ڌڻي ڀرائي.
826. بختاورن جا ڍڳا به ويامن.
827. بڙا ڪھاوڻ بڙا دک پاوڻ ڇوٽي ڪا دک دور.
828. بک وچان اگھڙ ياد ئي نه.
829. بک بڇڙو ٽول، دانا ديوانا ڪري.
830. بکيي کي بصر سان روٽي رکيائي سيري کان سواد ۾ ڏيڍي سوائي.
831. بندرو ٻڌي سندرو ته وڃي سڀ کان اڳرو.
832. بندي جي من ۾ هڪڙي صاحب جي من ۾ ٻي.
833. بي عقل جي بلا دور.
834. بي عقل دوست کان داناءُ دشمن چڱو.
835. بيڪار کان، بيگار ڀلي.

(ٻ)

836. ٻه ڀائر، ٽيون ليکو.
837. ٻه تراريون ھڪ کپ ۾ نه ماپن.
838. ٻه ته ٻارنھن.
839. ٻه شينھن ھڪڙي ٻيلي ۾ نه ماپن.
840. ٻه گدرا مٺ ۾ ڪين اچن.
841. ٻاٻل (پريو مڙس، ڳوٺ جو مکي) آچاري، پر ڪو مڃي.
842. ٻارڻ ٻھون ڪجن ته به رڙا (مٽر يا مڱ جا داڻا جي ڳرن ئي نه) ڪين رجھن.
843. ٻانڀڻ ٻڪري، در تي ڦڪڙي.
844. ٻائي ٻير، اڍائي سير.
845. ٻائي جو ٻائو، تيوڻ جو تيوڻ.
846. ٻاھران چکي مکي، اندران بڙ بڙ دکي.
847. ٻٻرن کان ٿو ٻير گھري.
848. ٻڏي ماڻھون جو به ٽئي ڏينھن ڏس پوي.
849. ٻڏي ٻيڙي جو لوھ به چڱو.
850. ٻڏي ٻيڙيءَ مان هريڙون به چڱيون.
851. ٻري تيل کامي وٽ، واھ ڙي ڏيا واھ.
852. ٻڪري کي ساس جي، ڪاسائي کي ماس جي.
853. ٻڪري جنھن وڻ سان ٻجھي سو وڻ چري.
854. ٻگھا (ٻگھ پکي) ڪوھ ٻجھن ته سپئن ۾ ڇا سنپجي.
855. ٻليءَ کي خواب ۾ به ڇڇڙا.
856. ٻلي کائيندي ڪين ساري، هنگندي ساري.
857. ٻليءَ شير پڙهايا، ڦير ٻلي ڪون کاوڻ آيا.
858. ٻن ٻيڙين تي پير رکجي تنھن جون ڄنگھان چيرجن.
859. ٻوڙو کلي ٻه ڀيرا.

(ڀ)

860. ڀاڙي ۽ مسواڙ جوڪاٿو ڪونهين.
861. ڀتين کي به ڪن آھن.
862. ڀٽ ڀئي نه ڊڄجي ڀٽ جي ڀٽائي ڀئي ڊڄجي.
863. ڀڄ چريا، مست آيئي.
864. ڀڄندڙن جي اڳ ۾، لڪندڙن جي پٺ ۾.
865. ڀريءَ ڇنيءَ کان، ڀيري ڇنو چڱو.
866. ڀرئي اٺ تان، وڃڻي لٿي ته به چڱي.
867. ڀڳڙن کاڌي ھٿ ڌوتا پيا آھن.
868. ڀڳو گھڙو ڍئون ڍئون ڪري.
869. ڀڳي سان ئي ڀير، جيسين رتو راس ٿئي.
870. ڀلي ڀاڻ آئي، سا به ڀلي.
871. ڀلئي واڻئي گھ ڳڙ کاڌو.
872. ڀنگان چيز ٻڏن، لنڊي رووي ڪڻڪ ڪون.
873. ڀنگي دي جوءِ سدا سھاڳڻ، آفيمي دي جوءِ رووي، ڪيفي دي جوءِ ايوين آکي؛ ماريا ھت نه ھووي.
874. ڀينر ڀنڀوران جي ڀڳيون سي ڇٽيون.

(ت)

875. تاڙي، ھڪ ھٿي ڪين وڄندي آھي.
876. تِر جي گٿي، سؤ چوٽون کائي.
877. تڪڙ ۽ طمع ڇا ڏجي.
878. تڪڙ، ڪم شيطان جو.
879. تڪڙي ڪتي، انڌا گلر ڄڻي.
880. تڪڙو ماڻهو، ٻه ڀيرا هنگي.
881. توڙي وڃي روم، ته به ماني ۽ ٿوم، لکي لوح قلم ۾(نصيب ۾).
882. تون آکيسين(چوندين) مئن نه مڃيسان، مين بازي کٽي.
883. تون ڀؤنڪ ميڪون نندرا آوي.

(ٿ), (ٽ).(ٺ)

884. ٿڌو گهڻو پاڻ کي ڇانوَ ۾ رکائي.
885. ٿورو ڏسي ارهو نه ٿجي، گهڻو ڏسي سرهو نه ٿجي.
886. ٿوري کٽئي، گھڻي برڪت.
887. ٿوري گرهين، گهڻو کاڄي.

(ٽ)
888. ٽٽونءَ کي ٽارو، تازيءَ کي اشارو.

(ٺ)
889. ٺڙ ڪجي ٺڪاءُ ڪجي اڳلو نه ڀڄي ته پاڻ ڀڄجي.
890. ٺلھو چڙو(گھنڊڻي) وڄي گھڻون
891. ٺونٺ لڳي، ساهيڙي ڀڳي.

(پ) 892. پاپ ڪي مايا، پراڇت جاءِ. 893. پاڻ نه پاري، ڪتا ڌاري. 894. پاڻ نه پَلي سسئي، لوڪان متيون ڏئي. 895. پاڻ پنڻ، گھوڙا ڳنھڻ. 896. پاڻي ۽ باھ، ٿورو ڪري نه ڄاڻجن. 897. پاڻي کان اڳي ڪپڙا نه لاھجن. 898. پاڻي پي نه ذات پڇجي. 899. پائجي ته وڏي ڍيران

(ڦ)
947. ڦاڙهو جاتي کائي، اتي اوجهه ڏئي(مري).
948. ڦِٺِ بجو ڪج، پر گيهه ذرو ڏج.
949. ڦرندي گھرندي نامردان دي، مردان دي ھڪ.
950. ڦَرَ کان اڳي، ڄر نه ڪڍجي.
951. ڦڙيءَ ڦڙيءَ تلاءُ.
952. ڦل نه ڦل جي پاکري.
953. ڦلھر ۾ ٿو ڦوڪون ڏئي.
954. ڦورو نه ڦولھي شال سنئين پئي صراف کي.

(ج)

955. جا بندي کي بار سا صاحب کي سٿري.
956. جاتي وڻ نه آهي، تاتي ڪانڊيرو به درخت.
957. جاتي کير تاتي کنڊ، جاتي جھڻ تاتي لوڻ.
958. جا ڄائي نه ھوندي سا مرندي ڪٿان.
959. جاڏي وڃي واگھو، تاڏي پاڻي تانگھو.
960. جاڏي پوي جھار(پکين جي گولري) تاڏي ڳوڙھو نه ھڻي.
961. جاسين للو(نالو) کڻي لٺ، تاسين ڪرھ(جھيڙو) اُجھاڻي.
962. جاسين ڍائو مٿو کنهي، تاسين بکئي جو مٿو وڃي.
963. جا مڙسي مڙسن ۾ سا مارئي ۾ نه آ.
964. جاھلن جواب آھي ماٺ مٺي.
965. جائين لنگھيا ڀٽ ته پڻھن ڏاڙھيءَ موچڙو.
966. جا چئي ته جوڙائي ڏس، شادي چوي ته ڪري ڏس.
967. جبل سان مٿو ھڻبو ته نيٺ مٿو ڀڄندو.
968. جتي باھ ٻري، تتي سيڪ اچي.
969. جتي اٺ ترندو اُتي پڇ به ترندو.
970. جتي پڄڻ ڪم ناه، تتي ڀڄڻ ڪم وريام جو.
971. جتي ويڙھا، تتي جھيڙا.
972. جڏھين تڏھين چورڙاميءَ وھاڻيءَ رات
973. جڏھين آٿر ٿي سبيا تڏھين گڏھن ٿي رنو.
974. جڏھين ٻورا ٿي سبيا تڏھين اُٺن ٿي رنو.
975. جڏھين ڏند هئا تڏھين حلوو نه هو، جڏھين حلوو آھي تڏھين ڏند نه آهن.
976. جڏھين ڳوھ کي موت کڻي تڏھين ڳولي شڪارين جا گھر.
977. جر (پاڻي) نئيس جيڏي نه نئيس.
978. جڙيءَ کي جس.
979. جڳ مڙيوئي جوا بازي، ڪن کٽي ڪن هاري.
980. جن جي پلو ۾ داڻا سي چريا ئي سياڻا.
981. جنڊ بي وار، بٺ (ڦلن/ ڀڳڙن ڀڄڻ جي تئي) بي وار.
982. جنهن اڀرندي تاءُ نه ڪيو، سو الهندي ڇا ڪندو.
983. جنھن ساس ڏنو آھي، سو گراس به ڏيندو.
984. جنهن ڪاڻ اڳي هلي بيهجي، تنهن سان گڏيو ڇو نه وڃجي.
985. جنھين سندي منھين (اوطاق)، تنھين جو آچار.
986. جنھنجي ويلا (وقت)، تنھنجي رکيا.
987. جنهن جي ھيڪار ڪيائين ڪوڙي ٿي، تنھين جي ٻيھار سچي ساک نه وسھان.
988. جنهن جي واٽ نه وڃجي، تنهن جو پنڌ به نه پڇجي.
989. جنهن جي ساھ کنئي ڪل ڪا نه پوي، تنهن کي سور ڪيھو سلجي. جو سنڌي سمجھي ڪينڪي تنھن سان ھندي ڇا ھلجي.
990. جنھن جو ڪم سو ئي ڪري، ٻيو ڪري تان گھاٽو ڀري.
991. جنھين ڪاڻ مياس، سي ڪلھي ڪانڌي نه ٿيا.
992. جنھن جي ماني تنھن جي ڪاني (ڪرامت).
993. جنھن جو بڻ بڇڙو، تنھن جو ميوو مٺو نه ٿئي.
994. جنھن جو پيءُ ماءُ جيئرو، تنھنکي ڇورو ڪيئن چئجي.
995. جو ڍيري گڏھ رکپال.
996. جو واءُ جبل اڏائين تنھن جي اڳيان ڪپھ ڇا آھي.
997. جواريءَ ميٺي ھار.
998. جوا ھارڻ واري جو اڌ منهن ڪارو ۽ کٽڻ واري جو سڄو منهن ڪارو.
999. جـَوَ پوکي، ڪڻڪ ڪو نه لڻندو.
1000. جو تيرا سو ميرا جو ميرا سو اين اين.
1001. جو اُٽي سو ارجن.
1002. جھڙا عاشق عيد ۾، تھڙا منجھ مقام.
1003. جهڙا روح، تهڙا ختما.
1004. جھڙا ڪانو، تھڙا ٻچا.
1005. جھڙو ڏيس، تھڙو ويس.
1006. جھڙو منھن، تھڙو موچڙو.
1007. جھڙو سمر آپڻو، تھڙو مِٽُ نه ڪو.
1008. جهڙي سٺ، تهڙيون ٽي ويهيون.
1009. جھڙي ٻني تھڙو ٻج، تنھنجي سلي ڀئه نه ڊڄ.
1010. جهڙي ڀِت، تهڙو چِٽ.
1011. جھڙي نيت، تھڙي مراد.
1012. جهڙي ڪرڻي، تهڙي ڀرڻي.
1013. جي پوندا سوڙھين تن لڳندا سيلھ.
1014. جي وسي چيٽ ته ان نه ماپي کيٽ.
1015. جي جڏھين ڀڳا سي تڏھين ڇٽا.
1016. جي نه وڃجي پاڻ ته نينھن نياپي نه ٿئي.
1017. جي جڏھين چڙھيا سي تڏھين سوار.
1018. جي گھڙيا، سي چڙھيا.
1019. جي ھڻن، سي کڻن.
1020. جي ڄڻين، سي نپائين.
1021. جيءُ خوش ته جهان خوش.
1022. جيڏا اٺ، تيڏا لوڏا.
1023. جيڏا ڏوتا، تيڏا ڀوتا.
1024. جيڏو پٽ (ڪشتي جنھن ۾ فقير پنندا آھن)، تيڏي بکيا.
1025. جيڏي رات، تيڏو سپنو.
1026. جيرو ته لک جو، مئو ته ڪک جو.
1027. جيري لاءِ ٻڪري نه ڪهجي.
1028. جيڪا ڌاريان ٻڪري تنھن لمندا ڪن.
1029. جيڪي چٻيو، سو ڦٻيو.
1030. جيڪي ڏسي ڄار، سو ڏسي ميؤ (مھاڻو) ته ڦاٽي مري.
1031. جيڪي ڪني ۾ هوندو، سو پاٽ ۾ پوندو.
1032. جيڪي کوھ ۾ ھوندو، سو آھَ (حوض) ۾ پوندو.
1033. جيڪي لکيو منجھ ازل تنھن کي ڪير وجھي جھل.
1034. جيڪي ھوندو ڀاڳ ۾ سو وھي پوندو پاڳ ۾.

(ڄ), (جھه)، (چ)

1035. ڄاڱرا ۽ ڄار، اگھ مڙيوئي ھڪڙو.
1036. ڄاڻي وڇونءَ جو منڊ به نه، هٿ وجهي نانگن ۾.
1037. ڄڀ جي ترڪڻ کان، پير جو ترڪڻ چڱو.
1038. ڄٽ جي عمر؛ اڍائي کٿا.
1039. ڄٽ جي ڄمار؛ ملوڪ جي رات.
1040. ڄٽ بکيو موري کائي بک گھڻيري لائي.

(جھه)
1041. جھونا ٿيا جھاز سٽون نه سھن سڙھ جون.
1042. جھونا ڪپڙا ٻوڍا ڍور تسڪا ناڻا ليگيا چور.

(چ)
1043. چاڪرن جي اڳيان چوڪر.
1044. چاڪري چور، نِوالي حاضر.
1045. چاڪيءَ ڏاند وڃايو، گهمي گهاڻي ڌاري.
1046. چِت ۾ چوتو، مدعي رد.
1047. چٽي ڏاڙھي نانءُ دلبر.
1048. چريا چرين گڏيا؛ ادا عيد مبارڪ.
1049. چرين جا پور، مٿن جا سور.
1050. چرين ڪهڙا چت، مئن ڪهڙا مامرا.
1051. چريي کان پڇيائون ڪي چڱو آھي جي ويران وڌ.
1052. چري کي چوڙو ڪڏھين ٽنگ ۾ ڪڏھين ٻانھن ۾.
1053. چغلي آھي جھيڙي جي ماءُ.
1054. چڱا سي، جن جا پويان چڱا. چوڻي322
1055. چڱائي ڪر ڄٽ سان ته ڄٽ ڦيري ھڻي پٽ سان.
1056. چڱو ڪر ته چڱو ٿيئي سودو ڪر ته نفعو ٿيئي.
1057. چڱو جن لکيو مدو سي نه پسن، توڙي رڻ رھن ته به کنڊون کائين کير سان.
1058. چلهه تي، سو دل تي.
1059. چنڊ کي پھرين ڏھي (تند يا ڪچو ڌاڳو)، پوءِ سڄي پاڳ.
1060. چنون به چوي ته مون کي کير سان کائو.
1061. چورن جا ڀائر؛ ڳنڍيڇوڙ.
1062. چورن مٿان مورَ پيا اڌ ورھائي کڻي ويا.
1063. چور جي ماءُ چلهه پٺيان روئي.
1064. چوري نه موري (سائي ٿي)، موري ته به گھوري.
1065. چوڻ ۽ ڪرڻ ۾، وڏو ڦير آھي.
1066. چوڻو (حياتي)، نه اوڻو.

(ڇ) 1067. ڇتي ڪتي جي دوا؛ ڀتر. 1068. ڇٽي لولي ڪتڻ کان. 1069. ڇڏ منڊو واريءَ ۾. 1070. ڇوڪر ڇتي ذات، ڀون ڀون ڪن ڀڳت ۾.

(ح)
1071. حجتي، لعنتي.
1072. حلوي حلوي چوندي به ڪڏھين وات مٺو ٿيندو آھي.
1073. حمائتڻ گڏھ، عراقڻ (عربي گھوڙي) کي لتون ھڻي.
1074. حيلي رزق، بھاني موت.

(خ)

1075. خان جي خاني، ماني مان معلوم ٿئي.
1076. خريدار ککڙن جو پڇي ھنداڻا.
1077. خون کٿوري، ڳجھو نه رھي.

(د)

1078. دال روٽيءَ کاڌي ڌن کٽي ته کٽڻ ڏينس.
1079. دائي کان ڪو پيٽ ڳُجهو آھي.
1080. درياهه ڀر تي ڇوڪر ڪڏي، اڄ نه ٻڏي سڀان ٻڏي.
1081. دل کوٽي، عذر گهڻا.
1082. دل جي ڪارائي کان منھن جي ڪارائي چڱي.
1083. دم دال جو، آڪڙ پُلاءُ جي.
1084. دم درميان، صاحب مھربان.
1085. دولتمندن جا ڏاند به ڏڀن.
1086. دولت نھن کان ماس وڇوڙي.
1087. دو دل راضي تو ڪيا ڪريگا قاضي.
1088. دويتا نھين جي پورا تول.
1089. دير پيا، درست ٿيا.
1090. ديس چوري، پرديس بکيا (پن).
1091. ديوان جو دم، دمڙي جي دال تي.

(ڌ)

1092. ڌاتوري ڌاري، جي ڪجي ڪار ڪماند جي، ته به اصُلُ انھي پار جو ڏينا ڏيکاري.
1093. ڌڙ ريڍو، سسي ٻاڪري.
1094. ڌُڪو کڻجي ڀاءُ لڳ، شاهدي ڏجي الله لڳ.
1095. ڌن رک ڌوڙ ۾ ته چمڪاٽ ڏئي نور ۾.
1096. ڌڻي ري ڌڻ سڃو، ڌڻ ري سڃو ڌڻار.

(ڏ)

1097. ڏاڍن جون جھنگ مون واٽون.
1098. ڏاڍي جي لٺ کي ٻه مٿا.
1099. ڏاند چڙھئي ٿي ڏک ڏسي.
1100. ڏاندن ڳاھ مردان ڌڪا، زالان ساھ پنڌ وچ سڪا، گھوڙا ضبط ڪنان وڃ لڪا.
1101. ڏاهو ڪانؤ، ٻِه- ڄنگھو ڦاسي.
1102. ڏاهو ڪانؤ کائي گونهه، ڀوري بلبل کائي شڪر.
1103. ڏائڻ هلي مڙدا ڪڍڻ، مڙدن ڪپڙا به لاهي ورتس.
1104. ڏٻري ڍور کي، مڇر گھڻا.
1105. ڏٻري جو ڌڻي، سويرو پلاڻي.
1106. ڏٿ نه کُٽو، ڏوٿي کٽا.
1107. ڏٺو پير، پُني مراد.
1108. ڏٺو سڀ وسار، اڻ ڏٺي کي ياد ڪر.
1109. ڏُچر گھوڙو، سچر زال ٻئي ٻن پيا.
1110. ڏڌو کير، ٿڻين نه پوي.
1111. ڏڏن جو به ڏاتار.
1112. ڏِسُ ڪاڻي کان، اک ڪاڻي چڱي.
1113. ڏک کان سواءِ، سک نه ٿو ملي.
1114. ڏکڻ مينھن نه وسڻا، جي وسي ته ٻوڙي، ڪانئر ڌڪ نه ھڻڻا، جي ھڻي ته جهوري.
1115. ڏمرجي ڏيهه ڌڻي، ڇاڄا (منهه يا گھر) ڇڏائي.
1116. ڏنون، ٻنون آھي.
1117. ڏني جو پٽ ڇٽو.
1118. ڏيڻ سڀ چڱو، بڇڙي هڪڙي گار، وٺڻ سڀ بڇڙو، چڱي هڪڙي دل.
1119. ڏيڻ، ڏيھ ڇڏڻ، ڏيھي ڇڏڻ (بت يا جسم) ٽيئي اھنجا.
1120. ڏئي جي پٺ ۾ اوندھ.

(ڊ)

1121. ڊڄ تنهين جي ڊا، جنهنجي وائيءَ (زبان) ۾ ور گهڻا.
1122. ڊڄجي تنهن جي ڊا، جو پرينءَ ڀر بيھي گاريون ڏئي.
1123. ڊڄجي تنهن جي ڊا، جو که تي چڙھي گاريون ڏئي.
1124. ڊڄجي تنهن ڀئي، جو منھن تي ڪوڙ ڳالھائي.
1125. ڊني واڻئي، مور نه لاڀ.

(ڍ)، (ر)

1126. ڍائو کنھي پيٽ تيسي بکئي وڃي ساھ.

(ر)
1127. رات ٿوري، ساٺ گهڻا.
1128. راتيان کائي کچڻي، ڏينھان کائي پلاءُ، ڄاڻي ھيڪ اللھ، صابو ڪوري سيد ٿيو.
1129. راجا ڪري سو نياءُ، ڍارو پوي سو داءُ.
1130. راکي رام ته ماري ڪون.
1131. راڻي سا، جا راءِ کي وڻي.
1132. راؤري (راجا جي) گھران گھ جھلجي پاند ۾.
1133. رت ڏسي، رُمي هڻجي.
1134. رڌي ڪني به يا نصيب.
1135. رڍ اڳيان رباب، وڄائيندي ورهه ٿيا.
1136. رڍ مٿي ۾ سور سان، ڏنائون صدقو.
1137. رڙا ڪين رجهن توڙي ٻارڻ ھئن ٻه پڙا.
1138. رڪ جا چڻا آنڊا ڦاڙين.
1139. رن پٽ کي لڳي ڀاڳ، ته ڏئي جواري ڀت کي داڳ/ داغ.
1140. رن پٽ ريڍار، ڪان ھڻي بنڊ ۾.
1141. رن چشڪي هري، رکي آرت وار.
1142. رنان مڪر زنان تتر تار ڪن رڌيون پڪيون ڪونجڙيون اُڏائي ڏين.
1143. رڻي (قرض) ۽ رائر (ڍل) جو سڏ جنھين کي ھوءِ منجي اُتي جوءِ وڃي تنھين کي وسري.
1144. روپ (شڪل) روئي ڪرم (نصيب) کائي.
1145. روزن پٺيان عيدون، عيدن پٺيان روزا.
1146. رھي راھوجين (راھوجا ڳوٺ جو نالو) بھي باھوجين (باھوجا ڳوٺ جو نالو) ، ڪتي ڪنئريجن (قوم جو نالو) جي.

(ز)

1147. زالان ڌاوڻ (وھنجڻ)، مردان کاوڻ.
1148. زر بسيار، ته عشق ٺھه پهه.
1149. زر خرچ ته امير ٿئين، امير ٿئين ته زر بسيار.

(س)

1150. ساريءَ ھٿڻ ڀتر.
1151. ساسرا (ساھرا) سک واسرا دو دن ڪا آسرا.
1152. سائي کي سھي ڪو نه، بکئي کي ڏئي ڪو نه.
1153. سٻر (طاقت وارو) سان سيئن (حد يا دنگ) ڪبي ڪيئن چوندو جيئن ٿيندو تيئن.
1154. سڀڪا ٻڪري، پنهنجي پائي ٽنگبي.
1155. سڀڪو، پنھنجي ھٽيءَ جو ھوڪو ڏيندو.
1156. ست ڪُؤا کائي ٻلي، حج چڙهي.
1157. سُتنِ جون پاڏا ڄڻين.
1158. سَتِيا جا ٻيڙا سائين سُتڙ.
1159. ستي ٻلي، ڪوئا ڪين ماري.
1160. ستي شينهن کي، آڱر نه ڏجي.
1161. ستي لڪڙن کان موٽي ته ڪتن ھاب ٿئي.
1162. ستي سڏائي لنڊي ٿي کائي.
1163. ستين لنگهڻين، ڪتو به حلال آھ.
1164. سٽ نه موڙھو ڪپاھ موڙھي.
1165. سپ نه ماري سپ جو سراپ (اصل بددعا کي چئجي پر ھت معنيٰ آھي ڀرم/ سنسو) ماري.
1166. سپتيو ماڻھو پرائي مال ۾ ڀائيوار.
1167. سپھو نه وسھو، وسھو ته مسھو.
1168. سج، ٻه پاڇا.
1169. سج لٿي کان پوءِ، دير ڪانهين، ڦُرئي کان پوءِ، ڀؤ ڪونهين.
1170. سڄن پيٽان وڍيا، وڍين پيٽان سڄا.
1171. سڄڻ سڄي ٻانهن ڏئي ته سڄي نه ڳيهجي.
1172. سُڃا عاشق، ڀيٽو دي آچار.
1173. سچ سير، ڪاري ٻڪري اڇو کير.
1174. سچ مرچان ڪوڙ ڳڙ، پير پئسا جو گُرُ.
1175. سچ ته بيٺو نچ.
1176. سچ جي ٻيڙي لڏي لڏي، پر ڪڏھين نه ٻڏي.
1177. سخيءَ کان شوم ڀلو جو ترت ڏئي جواب.
1178. سر وئي کان پوءِ سج اڀري ته ڇا نه اڀري ته ڇا.
1179. سر (راز يا ڳجھ) ڏجي پر سر نه ڏجي.
1180. سِر سِر ڪلا.
1181. سرمو سڀڪو پائي، پر اک اک جو ڦير.
1182. سڙئي گھوڙي ۽ پٽيل ماڻھو مان ڪين ٿئي.
1183. سڪن گڏ، آلا به ٻريو وڃن.
1184. سڪ تور (سوڪ) کان ٻڏ تور (ٻوڏ، پاڻي جو غلبو) چڱو.
1185. سڪو ڪاٺ ٻه پاسا ڀڃي.
1186. سکڻي ڪني، گهڻو اڀامي.
1187. سڳا سيئي سيڻ جني پکا اوڏڙا.
1188. سلو سو جو انگورين ڀلو.
1189. سنگ تاري، ڪسنگ ٻوڙي.
1190. سو چور ئي نه چئجي جو پنھنجو جوڻيت نه سڃاڻي.
1191. سوٽي هئي ساڻ ته گڏهه گوهي نه ڪري
1192. سوڍن مڙن سو، ته به مٽ نه ڀانئجي مئندري.
1193. سور پوي ساٽيءَ کي ڏنڀجي گڏھ.
1194. سورائتڻ سور اڻ-سورائت سان اوريو، ھنجو ڀنجھر نه ڀريو ھوءَ وڃي ٿي وھلور، پرايائين پور اڳي کان بي اڳرو.
1195. سوڙھيءَ سياندري وھنوار نه ڪجي.
1196. سومر گھڻو ئي سڦرو پر پٺيان اڱارو بڇڙو.
1197. سون پرکجي ڪسوٽيءَ رپو پرکجي باھ ماڻھو تڏھين پرکجي جڏھين ڪي ڳالھاءِ.
1198. سوناري جو سؤ ڌڪن، لھار جو ھڪڙو.
1199. سھسين ڪري سينگار، ته به کودڙي پٽ کودڙو.
1200. سھڻان ته ٽوھ به پٽن ۾ پيا آھن.
1201. سھي ٽنگون ٽي چوٿين ٺھيئي نه.
1202. سي اڍائي سي ساڍا ٻه.
1203. سياري سيءُ پوي آرڙھ ۾ آرائيون، سند ڪنھين ۾ ڪو نه ڪو ڪنھنکي ساراھيون.
1204. سياري جي سوڙ، سڀڪو پاڻ ڏي سيري.
1205. سياري ۾ سيئي چڱا جن گھڻي باھ، اونھاري ۾ سيئي چڱا جن گھڻي ڇاھ.
1206. سياڻي اڳيان رئڻ، اکين جو زيان.
1207. سيرو کاڌو، پاتل ڦاٽي.
1208. سيءَ ۾ گڏھ جا آٿر به پيارا.

(ش)

1209. شادي کان وڏي نيکيٽي.
1210. شڪر ڪر صحيح ته توئي سان توھ ٿئي.
1211. شينهن اڳيان لڪڙي اڇلڻ سولي، پر وري کڻڻ اولي.
1212. شينهن نه ڏيکيا ته ڏيک ٻِلاڙا، چور نه ڏيکيا ته ڏيک سونارا.
1213. شينھن وڙھندي، ٻوڙن جوکو.

(ص)

1214. صبر جني جو سيڱ، تير نه گسي تن جو.
1215. صرفو ڪرين، ته پَٽُ ھنڊا.
1216. صلاحين شينھن ٻجھن، ڪم ڪرھين (جھيڙن سان) نه ٿئي.

(ض)، (ط)، (ع)، (غ)

1217. ضرور کي سڀ روا آھي.

(ط)
1218. طمع سندو طس، ڀريو ڀرجي ڪينڪي.

(ظ)
1219. ظلم قائم آھي پر ڪندڙ قائم نه آھي.

(ع)
1220. عشق نه ڏسي ذات، نه ڏسي ڪذات.
1221. عقل ريءَ عذاب، گھڻان پسندينءَ جندڙي.
1222. عقل، اھيرن جو ڌريون ئي ويو، مڱائن ھڪڙو پرڻائن ٻيو.
1223. عقل ۽ سونھن ڪنھن کي نه سڪايو آھي.
1224. علت وڃي عادت نه وڃي.
1225. عيسيٰ نه موسيٰ بڙا پير پئسا.

(غ)
1226. غريب جي جوءِ، ڏيھ جي ڀاڄائي.
1227. غيب گدو چوي خبر خاوند کي.

(ق), (ڪ)

1228. قاضي ڄاڻي، سنديس قيامت ڄاڻي.
1229. قرض جهڙو ٻيو مرض ڪونھين.
1230. قرض، ڪوڙهه جو ٽڪو آھي.
1231. قوت ٿوري آڪڙ بھت، مار کاوڻ دي نشاني.

(ڪ)
1232. ڪاٿي ڪڇ، ڪاٿي ڪوھيارو.
1233. ڪاٺ کٽو، واڍو ڇٽو.
1234. ڪاٺيءَ ڪاٺيءَ لڇ (لڇمي/ بخت).
1235. ڪا جا ڪيتيس ڪن وچ ڳالھ، ھر ڪو وتي آڪڙ نال.
1236. ڪاڏي ڪوري، ڪاڏي ترار.
1237. ڪارو ويھي ڪمري وٽ ته ورن نه مٽائي ته عادت مٽائي ئي مٽائي.
1238. ڪالھوڻي ڪالھ گئي، اڄ پڻ ڏينهن ٻيو، جنھن ۾ ماڻ پيو سا، راھ رھندي ڪيترو.
1239. ڪانياري ٻلي ڪئي جي جوءِ.
1240. ڪاڻيءَ جي ڪرم ۾ وگھن ئي وڏا.
1241. ڪاڻي وسوڙي، چئي ته مڙسم ويو آھي اک کي.
1242. ڪاڻيءَ جي وهانوَ ۾ سنگٽ گهڻا.
1243. ڪَتِم سڀ ڄمار ته پاندي پوري نه ٿئي.
1244. ڪتو به ان کي ڏاڙھي، موچڙا به ان کي لڳن.
1245. ڪتو ڇا ڄاڻي، ڪڻڪ جي مانيءَ مان.
1246. ڪُتو به کاڌو، ڪک به نه ڀري.
1247. ڪتو، ڪڙم جو ويري.
1248. ڪتو ۽ ڪپاٽ، ٽوڙهي سان ٽپائجي، ساڌو ۽ سپاٽ، ويهارجي وچ ۾.
1249. ڪتي ڪن وڍيا.
1250. ڪتي ڪن وڍيا ٿيو شڪاري.
1251. ڪتي جا ڏند، گڏھ جو ماس.
1252. ڪتيءَ کي ڪنھن اُماڙي ڏني ھئي سا تارا ڏسي ٿي ڊني.
1253. ڪتي جو پڇ، ٻارھ مھينا نڙ ۾ وجھجي ته به سنئون نه ٿئي.
1254. ڪتي جو ڪارو منھن رٻ اوتري جي اوتري.
1255. ڪٿي چور سُڃا، ڪٿي ڍور سُڃا.
1256. ڪڃريءَ جو يار، بحريءَ جو شڪار، سدا خوار.
1257. ڪچيءَ ڪنان نه وريا ته پڪي ڇا ورندا.
1258. ڪچي وزيران ٿئي ٺڙڪو ٺڪران.
1259. ڪڇان ته مسان، نه ڪڇان ته پيئي لڇان.
1260. ڪڏهين ڀريءَ ۾ ته ڪڏهين ڀاڪر ۾.
1261. ڪڏھين ماٽي مَٽَ تي، ڪڏھين ماٽي مٿان مَٽُ.
1262. ڪڏهين ڳاڙھو گھوٽ، ڪڏھين مڙھ مقام ۾، واريءَ سندو ڪوٽ، اڏي اڏبو ڪيترو.
1263. ڪڍي ڪاڍارا ڏئي اڌارا.
1264. ڪرند پسند، ڏيند لھند.
1265. ڪڏهن درياه ٽپيو وڃي، ڪڏهن پاڻيءَ پاٽ ۾ ٻڏيو پوي. ورجيس452
1266. ڪرم-ھيڻ کيتي ڪري، بلد مري يا ٽوٽا پڙي.
1267. ڪري سو پائي، فقير کير کنڊ کائي.
1268. ڪسيري جي ڪتي، ٽڪي جا ٽڪر کائي.
1269. ڪشيئي نه ڪمان، پڙيئي نه ضمان، ٽپيئي نه کوھا، رھيئي نه جوئا.
1270. ڪک جو چور، سو لک جو چور.
1271. ڪک هيٺ لک پيو آھي.
1272. ڪکان ڪوڙي باھ، غلامان دوستي، يار نه ڪجي ڏوم پيادا پوستي.
1273. ڪم لٿو، ڊکڻ وسريو.
1274. ڪم نه ھئي ته رائيسا گھر گھمجن.
1275. ڪم پئي، ڪل پوي.
1276. ڪم پرين سڀڪو آھ، چم پرين ڪو نه آھي.
1277. ڪميڻو ڪپڙا ڪري ڏسي پنھنجو ڏيل، ڏسي پنھنجي ڏيل کي ڊوڙائي دليل.
1278. ڪماليت سان زواليت شامل آھي.
1279. ڪنڀر جي گھر ۾ سڄي ڍڪڻي نه لڀي.
1280. ڪنڊو لڳو گوڏي ۾ نڙگھٽ ڪيو ٺڪاءُ.
1281. ڪنڌيون ڏور قنڌارئون ڏور.
1282. ڪنگ کي لڙ ۾ مزو.
1283. ڪانگ کي لڙ ۾ ڳڙ.
1284. ڪنگر ۾ ڪپڙا پڙي مبارڪ.
1285. ڪني ماضي من ۾، ڪني استقبال، حيف تن جي حال، جن وساريو حال کي.
1286. ڪنيءَ رن جا، ٻار جئن ٿورا تئن چڱا.
1287. ڪني آڱر وڍي چڱي.
1288. ڪنهن جي ماني ڪري نه مور، ڪنھنجو ٽڪر ٿو ٽيڻا ڪري.
1289. ڪنهن ڦٺ سان ملڪ ڇڏيو ڪنھن نڪ وڍئي ه نه ڇڏيو.
1290. ڪڻڪ ڪڍي بھ کي ڏجي باھ.
1291. ڪوڏي حرام، بجڪو حلال.
1292. ڪوري کڏ کڻي اُن ۾ پاڻ پوي.
1293. ڪوري پلوين نه پائجي.
1294. ڪوڙ، ڄمار جي ڪتر آھي.
1295. ڪوڙ جو مثلو، ڪوڙ.
1296. ڪوڙھيو ڪتو کنھڻ ڌاران نه رھي.
1297. ڪوڙي جي ڊوڙ، کُڏَ تائين.
1298. ڪوڙي سڄڻ کان سچو ويري چڱو.
1299. ڪؤڙو کائجي مٺي جي لالچ تي.
1300. ڪوسا ناوي ٿڌا کاوي ته ويڄ پاس مور نه جاوي.
1301. ڪوسو پاڻي ڪک نه ساڙي.
1302. ڪوئي مري ڪوئي جيوي، شتريا گهول پتا شا پيوي.
1303. ڪھڻيءَ سڀڪو ڪھي پر کرو ڪو رھڻيءَ رھي.
1304. ڪھي سا رھي، ٻولي ٻاروچن جي.
1305. ڪي رٺي ھئي، ڪي آيس پيڪو ماڻھو.
1306. ڪي ڪوڏر ڪمايو ڪي ڪھاڙي وليو ته گھر سھيرو (سکيو) ھليو.
1307. ڪيليءَ کي ڪڻ، هاٿيءَ کي مڻ.

(ک)

1308. کاڌي کوھ کٽيو وڃن.
1309. کاڌي کي کامن، ڄاڙيون ڄاموٽن جون.
1310. کاڻي کچڻي، اونڌا طباق.
1311. کائجي دل پسند ھنڊائجي لوڪ پسند.
1312. کٿو سلامت ته ڀريون جھجھيون.
1313. کُٿي ڏاڙهي، هٿ نه اچي.
1314. کُٽو واڻيو، وهيون سنڀالي.
1315. کٽيو کائي مڙس جو، چئي جِئي ابو. يا کائي پيئي پي جو چي جِئي ابو.
1316. کٽيو تو تان گهوريو، وڃائج م مور.
1317. کٽيو کائي فقير، لٺيون جهلي ڀولڙو.
1318. کٽي مور نه آيو، چي رڻ ۾ ڦريس.
1319. کٽي آيو خان، اُگھاڙياس ڳئي.
1320. کچڻي ڪانھي جا کائي وٺبي.
1321. کدڙن پٽ ڄڻيا ته ھوند زالن مڙس ئي ڪين ڪيا.
1322. کڏ چي جيءَ سڏ.
1323. کَرُ ماڻهو، وڻ ٻاٻرو، ٻنهي ڏينهن کٽن.
1324. کڻ کلو، ٿيئي ڀلو.
1325. کوھي کمڻ جي نالو نارائن جو.
1326. کيتي، سر سيتي.
1327. کير جو کاڻل، جھڻ ڦوڪي پئي.
1328. کير ۽ کنڊ نور ۾ نور، جواني ۽ مايا پور ۾ پور، پنڌ ۽ بار سور ۾ سور.

(گ)

1329. گابي وانگي چٽ ته چٽيانءِ.
1330. گدرو ڪري ڪاتيءَ تي ته به گدري جوکو، جي ڪاتي ڪري گدري تي ته به گدري جوکو.
1331. گدري جي چور کي ٻه لپاٽون.
1332. گدڙ جي گونھ ۾ ڪم پئي ته وڃي ڏَر ۾ لڪي.
1333. گدڙ ڊاک نه پڄي آکي ٿُو کٽا.
1334. گدڙ ڊاک نه پڄي آکي ٿُو ڪؤڙي، ناچو نچ نه ڄاڻي آکي ڀون سوڙھي.
1335. گدڙ گدڙ جي ڪوڪ تي نه اونائي ته ڪوڙهيو ٿئي.
1336. گڏهه پنهنجي سانوڻي هينگن ۾ وڃائي.
1337. گڏهه کي ڪڏھين گابو ڄائو آھي.
1338. گڏهه کي ٿو گج پارائي.
1339. گڏهه ڇا ڄاڻي، گيھرن مان.
1340. گڏهه به ڪڏهن گج پاتو؟
1341. گڏهه جو ڇا وس، جو ٻيڙي ۾ نه چڙهي.
1342. گڏھ مان لت يا ٽوٽي (اِٽ).
1343. گَڏي اڏجي، يا لڏي ڇڏجي.
1344. گذري ڪون ياد نه ڪرنا، جا گذري سا چؤکي.
1345. گذر گئي گذران، ڪيا جھوپڙي ڪيا مڪان.
1346. گرمي ڇڏي جھڻ ڪنگر سان، سردي ڇڏي زر ڪنگر سان.
1347. گگر گگر پنڊا اڙيا.
1348. گنجو کنهڻ کان نه رهي.
1349. گنجي جي مٿي ۾، جونءَ نه ليک.
1350. گولاڙو ڳيان پچي.
1351. گونھ گونھ سان نه ڌوپي نيٺ پاڻيءَ سان ڌوپي.
1352. گِھ پوندي به ڪو مٿو سڙي.
1353. گھپي ٺڪرن مان پاڻي سڪائي.
1354. گَھَگير گهوڙو پيٽر ماڻهو، مهل ۾ ڪم نه اچن.

(ڳ)

1355. ڳالھين سنديون ڳالھيون، ٽڪي سندا موٺ.
1356. ڳڙ ڄاڻي ڳڙ جي ڳوٿري ڄاڻي.
1357. ڳڙ سان مري تنھن کي زھر ڇو ڏجي.
1358. ڳوٺ سئين سا وھانو سئين.

(گھه)

1359. گهٽو ڌاريم اُن کي ھٿان چري ڪپاھ.
1360. گھر جو پير، چلھ جو مارنگ.
1361. گهر ۾ کَڏ هجي ته ٻاهر ٻُهر ڇو اُڇلجي.
1362. گھر ۾ غرقي به نه ٺھي ٻاھر دم ھڻي ٺوڙھي جو.
1363. گھر ۾ به گھر کائڻو، ٻاھر به گھر کائڻو.
1364. گھڻ پيٽاري (حصن واري) بگري (پوک)، کائي ويئي جهار.
1365. گهڻن کي سمر ھڪڙي کي ڀري.
1366. گھڻن کنئين، ڇپر کڄي پوي.
1367. گهڻين زالين گهر نه هلي، گهڻي مڙسين هر نه هلي.
1368. گهڻي کاڌي کان گھڻو ڏٺو چڱو.
1369. گھڻيءَ کٽيءَ کان مور ياد ئي نه.
1370. گهوٽ ماءُ کان اهنئر ماءُ تڪڙي.
1371. گهوٽ ڪنؤار راضي ته ڪوهه ڪندو قاضي.
1372. گهوڙا ۽ پٽ، ملا ۽ ڀت، ھو ڪشيا تان رسيا ھو نيان تان چٽ.

(ل)

1373. لاڙ جو ماڻھو، اتر جو ڍڳو.
1374. لڀي لوڻڪ به نه، سڌون ڪري مريڙي کي.
1375. لتر کي چڪر پڄي.
1376. لڄا تان، لک به قربان.
1377. لچان چوران پت نه ڪائي توڙي ھوون سڳي ڀائي.
1378. لڇمي وڃي، تڏھين لڇڻ به وڃن.
1379. لڏ به ڏي لڏاڻي به ڏي.
1380. لڙھندو گدرو پترن نميا رت.
1381. لک کٽيا ڏومڻي (لنگھياڻي) جو ڏوم (لنگھو) سلامت آيو.
1382. لکُ مري، شال لکپال نه مري.
1383. لکي لکانو واچي الانو.
1384. لکئي مان لِکَ (ذرو) نڪو لاھي نڪو پائي.
1385. لکين ليلائون، چنيسر جي راڄ ۾.
1386. لڳڻيون لُهارن کي، چَڏن ۾ چڻگون.
1387. لنگھن پنھنجو وھانؤ.
1388. لنگھو چڙي مڱن کان اُھيئي مڱ.
1389. لنگھي لاٿي لوئي ته ڪيا ڪريگا ڪوئي.
1390. لوڀ، سڀني پاپن جي پاڙ آھ.
1391. لوڀ ڇڏ ۽ سون مٺين سان ورھاءِ.
1392. لوڀيءَ سندي راڄ ۾، ٺوڳي مري نه بک.
1393. لوچ ته لھين لال کي ڏور ته پويئي ڏس.
1394. لولو چوي اسين حج وڃون، ڪانگ چوي اسين موئا آھيون ڇا.
1395. لوڻ وجهي ڀت ڀائيوار ٿيو.
1396. لھي لوھ به نه چي منھنجو نانءُ سون ٻائي.

(م)

1397. مارائي اچجي، ماري نه اچجي.
1398. ماچي ته ناچي.
1399. مادي ڪڪڙ به ڪڏهين ٻانگ ڏني.
1400. مارجي ته مير نه ته چاڪر ڇا چڪائجن.
1401. مارڻ واري کان رکڻ وارو اوڏو آھي.
1402. مارئي کان پڏايو چڱو آھي.
1403. ماريءَ جي گهر، هڏن جو ڍير.
1404. مالڪ وڃن ٻيڙيءَ چڙهيا، شاهد وڃن غوطا کائيندا.
1405. ماڻھو ٻٽيھ- لڇڻون، موچڙو ڇٽيھ- لڇڻون.
1406. ماڻهو سڀ چڱا پر ڪي ڪِن سان، ڪي ڪن سان.
1407. ماڻھو سڀ نه سھڻا پکي سڀ نه ھنجھ ڪنھن ڪنھن ماڻھوءَ منجھ اچي بوءِ بھار جي.
1408. ماءُ ڄڻيندي پٽڙي، ڀاڳ نه ڏيندي ونڊ.
1409. ماءُ مري رکي سڪي ڌيءُ دا نالا ڏھي.
1410. ماءُ جي ليکي پٽ کٽڻ ويو آھي پر بندرابن ۾ ٽنگيو پيو آھي.
1411. مڇ چوپئي به ڪو پيٽ ڀرجي.
1412. محبتي مڙن ته ٽن لوڪن ۾ لَکَ پوي.
1413. مڌ (شراب) پيوڻ، ذات پرکائڻ.
1414. مرد جي کٽي، زال جي ڪيوٽي (سھيڙ/ سنڀال).
1415. مرد مري مانَ کي، گانڊو مري نان کي.
1416. مردو نرڳ وڃي توڙي سرڳ وڃي.
1417. مرسان مرسان ته به ڊڀ نه چرسان.
1418. مرض اچي گھوڙي وانگيان، وڃي جون وانگيان.
1419. مروان موت، ملوڪان شڪار.
1420. مري نه ميھار ته وڳ ولھو ئي نه ٿئي.
1421. مڙس جو پاھوڙين سان ميڙي آڻڻ، زال جو سئي سان کوٽي ڪڍڻ.
1422. مر سين سڄاڻا ٻئي ٽنگون ڪاٺ ۾ کھ سين اڄاڻا ھنيون ھندوري لوڏيو.
1423. مُڙيا سي جُڙيا.
1424. مغلن آئي فارسي وسري ويندي آھي.
1425. مڱن ڏانڊي ڪارڙي ٽانڊي، مڱ پچي ڪارڙو نچي، مڱ لئو ڪارڙو مئو.
1426. مِلڪ ۾ ڏيڍ کجور، ميان ليٽي باغ ۾.
1427. ملڪ صاحب دا وسي، ڪوئي رووي ڪوئي ھسي.
1428. مُلو مئو، مهابو لٿو.
1429. ملو چور، ٻانگو گواھ.
1430. منهن ڏسي، تِلڪ ڏجي.
1431. منھن ڪنئرائي، ڳٽا پٽائي.
1432. موئا پر، پٽجن ھيلھ.
1433. موئا آهن، جِئرن جي وس.
1434. موئا به ڪڏهين مسڻ مان موٽيا آھن.
1435. موتيو اُتي مار، جا تي پاڻي ھئي تار.
1436. مور چڱو پر سندس پير ونگا.
1437. موڳو پنھنجي مانيءَ مان پيٽ ڀري کائي، وڃي وھِي مجلس ۾ ته سڀني سھائي، چريو ڳالھائي ته به بختاور بودلو.
1438. مئي کي مارڻ، سورِهَه جي گلا.
1439. ميان مري ته به حلوو کائڻو، بي بي مري ته به حلوو کائڻو.
1440. ميان جي مڏي، ٻه ڏندڻ ٽين تڏي.
1441. مينهن مچي ته هوريان هلي، رڍ مچي ته دڙيون ٽپي.
1442. ميون ڳور (قبر) لائق بي بي سيج لائق.
1443. مينھن ڌارڻ سولي آھ پر کرو ڪو ٺينھن (سنڀال/ آڳو پيڇو) ڌاري.
1444. ميوو، سڀڪو مندائتو مٺو.
1445. ميهر مينهن مان نڪتو، وڇن ڪهڙي پارت.

(ن)

1446. نه اوڌو ڪا لينا، نه ماڌو ڪا دينا.
1447. نه ڏجي ته ڏکوئجي به نه.
1448. نه ڪنھن کي عقل منجھايو آھي، نه ڪنھن کي سونھن سڪايو آھي.
1449. نه سٽ نه ڪپاھ، ڪورين ۾ لٺيون ڌڪا.
1450. نه ڪَتي، نه ڪوريءَ جي ڪاڻ ڪڍي.
1451. نه ڪنهن جي کٿي کي هٿ لائجي، نه پنهنجو پَٽُ ڀرائجي (ڦاڙائجي).
1452. نانگ کي کير پياربو ته به ھن جو وھ ڪين گھٽندو.
1453. نانگ ريجهائڻ سولو پر کرو ڪو ڳوھ ريجهائي.
1454. نانگلي (قسم ان جو) نه پرڻي ڪم اچي نه مرڻي ڪم اچي.
1455. ناني رڌڻ واري، ڏوهٽا کائڻ وارا.
1456. ناڻان گھوريا سرن تان، سر گھوريا شرمن تان.
1457. ناڻو ڏجي آڪرو ته گِهه ڇو وٺجي ٻاڪرو.
1458. ناڻو سو جو ڳنڍ، ٻاڻي سا جا ڪنٺ.
1459. ناڻو جھڙي تاو سان گھڙجي تھڙي تاو سان نڪري.
1460. ناڻو، نَرَ چُتو ڪري.
1461. نانءِ چڙھيو واپاري کٽي کائي، نانءِ چڙھيو چور ڦاھي چڙھي.
1462. نانءُ بڙا ديھ بيران/ ويران.
1463. نچڻ پيٺي ته گهونگهٽ ڪيها.
1464. نڌڻڪا گھوڙا، گئباڻا ھسوار.
1465. نڪي پاراتن ۾، نڪي منجهه دعا، انگ اڳيئي لکيا پارڻ پوءِ پيا.
1466. نڪي دٻگرن مال ميڙيو، نڪي سرھيا بک موئا.
1467. ننڍڙو ٻار مڇ جو وار، جيئن ورائجي تيئن وري.
1468. ننڍڙي نه ڏيک، وڏي ڊؤل اٿي.
1469. ننڍي مري نه مايڙي ٻڍي مري نه جوءِ، ڪنت چوڙيليءَ نا مري مت جھڻڪ وھيڻي ھوءِ.
1470. ننڍي وات مان، وڏو ويڻ نه ڪڍجي.
1471. نون ميهارن مينهون ڌاريون، کٿا لاهي دونهيون ٻاريون.
1472. نُهن سان ڇڄي ته ڪاتي ڇو وجھجي.
1473. نئن به تکي ڳڙ به مٺو.
1474. نئين سنياسڻ، چيلھ ۾ جٽائون.
1475. نئين ڪنوار، نو ڏينهن.
1476. نيچ نوڪري، اُتم کيتي، وڌندو واپار.
1477. نيڪي برباد، گناھ لازم.
1478. نيم طبيب خطره جان، نيم ملا خطره ايمان.

(و)

1479. وات جي پلاوَ کي، گِهه جو ڪھڙو صرفو.
1480. واتئون خرار کاڄن، نڪئون ڪڻون به نه کاڄي.
1481. وارا، ڄمارا آھن.
1482. واڱڻ ڪِن کي وائي، ڪن کي پيٽي.
1483. واڻيون پنج نه سھي پنجاهه سھي.
1484. واھڻ جو واڻيون تھڙو ڍوري جو پاتڻي.
1485. واءَ جبل اُڏائين تنھن جي اڳيان ڪپاھ ڇا آھي.
1486. وڇ ڪڏي ڪيري آھر. يا وڇ ڪڏي ٿوڻيءَ آھر.
1487. وَڇ کير ڏئي ته مينهن ڇو ڌارجي.
1488. وڏي ٻاگھي، ڪي وڏي ڌيڻس.
1489. وڙهن سپاهي، پڏائجن سردار.
1490. وس ڪرڻ مون واڪا ٻڌڻ ڪم ٻروچ جو.
1491. وسي ته به ڏٻري گسي، نه وسي ته به ڏٻري گسي.
1492. وقت پڙي بانڪا (ڏنگو/ خراب)، ڪھيئي گڏھ ڪو ڪاڪا.
1493. ونڊ کائي، سک پائي.
1494. وڻجن ٻير کائجن ڊاکون، تن گھرن جون ڪھڙيون ساکون.
1495. وھ وڻجي سو وھ مان کائي.
1496. وهندو پير ٻوڙ به چڱو، بيٺل تارِ به نه چڱو.
1497. وِھي درياءَ ڀر تي وير وجھي واگھوءَ سان.
1498. وير وير واڌائي به ورچائي.
1499. ويري هڪڙو به گهڻو، سڄڻ ھزار به ٿورا.
1500. ويهي ويهي مڙس ڪري، سا وَهي ڇو وڃائي.
1501. ويئي سڱن کي ڪن به وڍائي آئي.
1502. ويئي تٿ ٻانڀڻ به نه واچي.

(ھه)

1503. هاٿي جا ڏند کائڻ جا هڪڙا، ڏيکارڻ وارا ٻيا.
1504. ھار ماني ته جھڳڙا ٽوٽا.
1505. ھارياري جي ھير ٽنگ ڀڳي به نه رھي.
1506. هارئي کان، پيتو ڀلو آھي.
1507. ھاسي (کل/ مسخري)، ڪرهه جي ماسي.
1508. ھاڻوڪا جوان ڪاتيءَ جا مياڻ، ڌڪو ڏجي ٻئي کي ته ڪري پون پاڻ.
1509. هٿ جنين جو ھنئن پھرين پتڻ سي لنگھن.
1510. هٿ ڪنگڻ کي آرسيءَ جو کپ ڪهڙو.
1511. هٿن سان هاجون ڪري، پيرن سان کڏون کڻي.
1512. هٺ (بت) سھائيندو کائجي لوڪ سھائيندو پھرجي.
1513. هجيئي ناڻو ته گهم لاڙڪاڻو، نه ته وت ويڳاڻو.
1514. ھر ٻول وچ ۾ ڦولھ.
1515. هر ھالا منھن ڪالا.
1516. ھر ھر ھورائي (ھلڪائي) وڃڻ در دوسن جي.
1517. هرڻي اڳيئي نچڻي، ويتر پئس گهنڊڻي.
1518. ھڙ بي گاسو (ھرج/ نقصان)، لوڪ بي تماشو.
1519. هڙ سکڻي، لوڏ گهڻي.
1520. ھڙ ۾ تماڪ ته جھنگ مڙيوئي دائرو.
1521. ھڙ ۾ ھريڙون، گوڏ ۾ پتاشا.
1522. ھسڻو جوڳي پڏڻي نار گد ڪھي اھي ٻئي مار.
1523. ھڪ سج ٻه پاڇا.
1524. هڪ ٽنگي جي ملڪ ۾ وڃجي ته ٻي ٽنگ ڪري لڪائجي.
1525. ھڪڙو ھٿ کير ۾، ٻيو ھٿ نير ۾.
1526. ھڪڙو چوي ٻيو مڃي، تنھنجو پورھيو ڌڻي نه ڀڃي.
1527. ھڪڙي مار، ٻي جھينگار.
1528. هڱ سهانگي ته به ڪا ٻاٽ ۾ گهوربي.
1529. ھمتِ مردان، مدد خدا.
1530. ھنجهه نه ميرو وت جاسين جيئين ڏينھڙا، جيءُ نه جنجل گھت سرُ تان سَرَ (تلاوَ) ڪيترا.
1531. هنجھن سان حرص ڪري اڏاڻي چڙي، چڻو هوس چهنب ۾، سو به پيس ڪري.
1532. ھنڌ ڏسي، ھاسي ڪجي.
1533. ھنڊي اُڀامندي ته پنھنجا ڪَنان کائيندي.
1534. هنر واري جو هنر، بي هنر جي جِند.
1535. ھڻ ڌيءَ کي، سکي ننھن.
1536. ھڻن ڪين حمير کائن پاٽ پلاءَ جي.
1537. هو ساڻ ئي نه نين، هيءَ ڏاند چڙهندي.
1538. هو سوڙ پاند به نه ڏين، هيءَ وچ سمهندي.
1539. ھيانو تتي کان کڙي تتي چڱي.
1540. هيري جي پرک مان ڇا ڄاڻي شيشگر.
1541. هيڻي کي نه ھڻي سو ھٿن ۾ لھي.

(ي)

1542. يا ته دريا تري وڃي يا ته اڏ تي بيھي رھي.
1543. يار اھو جو اوکيءَ ۾ ڪم اچي.
1544. يار بي تيلي (تيل وڪڻندڙ يا چاڪي)، سينڌ بي ميلي.
1545. يار جن کي ياد سي ياد ھميشه يار کي.

1546 کان 1645

1546. Absence makes the heart grow fonder
MEANING Being away from someone or something for a period of time makes you appreciate that person or thing more when you see them or it again
EXAMPLE “I used to hate going to my aunt’s house, but now I kind of miss it. Absence makes the heart grow fonder.”

1547. Actions speak louder than words.
MEANING What you do is more important than what you say
EXAMPLE “Don’t just tell me you’re going to change. Do it! Actions speak louder than words.”

1548. A journey of a thousand miles begins with a single step
MEANING You must begin something if you hope to finish it; something that takes a long time to finish begins with one step
EXAMPLE “If you want to lose weight, you need to stop eating junk, and you need to start exercising. Today. Not tomorrow. A journey of a thousand miles begins with a single step.”

1549. All good things must come to an end
MEANING Everything ends; good times don’t last forever
EXAMPLE “I wish this vacation would go on forever. It’s too bad that all good things must come to an end.”

1550. A picture is worth a thousand words
MEANING An image can tell a story better than words
EXAMPLE “I wasn’t sure that he loved her, but then I saw them hugging at the airport. A picture is worth a thousand words.”

1551. A watched pot never boils
MEANING If something takes time to do, it doesn’t help to constantly check on it. You just have to give it time.
EXAMPLE “I know you think he’s going to be a great guitar player one day, but stop criticizing him so much. He just started taking lessons two weeks ago! A watched pot never boils.”

1552. Beggars can’t be choosers
MEANING If you’re in a bad situation and someone offers to help you, you have to take whatever they give you and shouldn’t ask for more
EXAMPLE “I was unemployed, and they offered me a job cleaning prison toilets. I didn’t like the job, but I accepted it. Beggars can’t be choosers.”

1553. Beauty is in the eye of the beholder
MEANING What is “beautiful” is different for each person
EXAMPLE “I think their house is ugly, but they seem to like it. Beauty is in the eye of the beholder.”

1554. Better late than never
MEANING It’s better to finish something late than to never do it at all
EXAMPLE “Hello, Mr. Jameson. Here is my final essay. Better late than never, right?”

1555. Birds of a feather flock together
MEANING People who are similar spend time together
EXAMPLE “I think we all started hanging out because we all liked anime. Birds of a feather flock together.”

1556. Cleanliness is next to godliness
MEANING It’s good to be clean. God is clean, and you should be too.
EXAMPLE “Go take a shower before your date. You know what they say; cleanliness is next to godliness.”

1557. Don’t bite the hand that feeds you
MEANING Don’t make someone angry or hurt someone who is helping you or paying for you
EXAMPLE “You had a fight with your boss? Are you stupid? Don’t bite the hand that feeds you.”

1558. Don’t count your chickens before they hatch.
MEANING Don’t expect a positive result before you actually see it
EXAMPLE A: “This idea is going to make me millions of dollars!”
B: “Whoa. Let’s slow down. Don’t count your chickens before they hatch.”

1559. Don’t judge a book by its cover
MEANING Don’t judge someone or something by appearance alone
EXAMPLE “Racism is still a problem today, and it will continue to be that way until we learn not to judge a book by its cover.”

1560. Don’t put all of your eggs in one basket
MEANING Don’t put all of your hopes and resources into one goal or dream

EXAMPLE “I know you really want to be an actor, but don’t you think you’re being financially irresponsible? Don’t put all of your eggs in one basket.”

1561. Don’t put off until tomorrow what you can do today
MEANING If you can do something today, do it. Don’t wait until tomorrow; don’t procrastinate.
EXAMPLE “You have 6 hours of free time now. You should start on that final psychology assignment. Don’t put off until tomorrow what you can do today.”

1562. Don’t put too many irons in the fire
MEANING Don’t try to do too many things at the same time; focus on one thing at a time
EXAMPLE “No wonder you’re exhausted. You’re trying to work 4 jobs at the same time! You have too many irons in the fire right now.”

1563. Easy come, easy go
MEANING When you make money quickly, it’s very easy to lose it quickly as well
EXAMPLE “I won $200 at the casino, and then I spent it on a very expensive meal for me and some friends. Easy come, easy go.”

1564. Fortune favors the bold
MEANING People who are brave and who take risks are more successful than people who are do things safely all the time
EXAMPLE “It’s a risk, but the reward could be great. I say you go for it. Fortune favors the bold.”

1565. God helps those who help themselves
MEANING Don’t just wait for good things to happen to you. Work hard to make them happen
EXAMPLE “If you want a better life, you can’t just sit on your butt thinking about it. You have to work to make it happen. God helps those who help themselves.”

1566. Good things come to those who wait
MEANING If you are patient, good things can happen
EXAMPLE “I know you’re hungry, but stop being so impatient. We just ordered our food. Good things come to those who wait.”

1567. Honesty is the best policy
MEANING It’s always better to tell the truth than it is to lie
EXAMPLE “If you want people to trust you, you need to be honest with them. Honesty is the best policy.”

1568. Hope for the best, prepare for the worst
MEANING In any situation, be optimistic about the result, but always be ready for the worst outcome
EXAMPLE “We’re going on vacation next week. It’s supposed to rain a lot, so we’re bringing our umbrellas and a bunch of board games. Hope for the best, prepare for the worst.”

1569. If it ain’t broke, don’t fix it
MEANING If something is already working well, don’t try to change it or improve it
EXAMPLE “Why are you trying to upgrade your PC again? It was working fine before. If it ain’t broke, don’t fix it.”

1570. If you can’t beat ’em, join ’em
MEANING If you can’t change someone’s behavior or opinion, sometimes it’s better or easier to do what they want to do
EXAMPLE “I told Mark that we needed to study, but he kept playing video games. Eventually I gave up and just played video games too. If you can’t beat ’em, join ’em.”

1571. If you play with fire, you’ll get burned
MEANING If you get involved in something dangerous or beyond your abilities, you will probably experience negative consequences
EXAMPLE “Don’t make him angry. If you play with fire, you’ll get burned.”

1572. If you want something done right, you have to do it yourself
MEANING Don’t depend on someone else to do a good job; do it yourself
EXAMPLE “I asked my roommate to wash the dishes, but they ended up super filthy! I guess it’s true what they say: if you want something done right, you have to do it yourself.”

1573. Keep your friends close, and your enemies closer
MEANING If someone is your enemy, treat them like a friend so you can be ready if they ever try to betray you
EXAMPLE “We don’t trust each other, but we have to be nice to each other because we work for the same company. I’m worried about him stealing my promotion, so I’m going to keep being nice to him. Keep your friends close, but your enemies closer, and all that.”

1574. Knowledge is power
MEANING The more you know, the more powerful you can be in different areas of your life
EXAMPLE “When we were kids, our parents taught us how to swim. That knowledge helped me to save my cousin’s life when he was 5 years old. Knowledge is power.”

1575. Laughter is the best medicine.
MEANING When you’re in a difficult situation, laughing can make it easier to get through that situation
EXAMPLE “I’m sorry to hear about your dog. Want to watch a funny movie? Sometimes, laughter is the best medicine.”

1576. Like father, like son
MEANING Said when a son is similar to his father; also, “Like mother, like daughter”
EXAMPLE “Ryan started playing hockey at a very young age. He’s just like his dad. Like father, like son.”

1577. No man is an island
MEANING No one is truly capable of living alone. We need human connection to be healthy
EXAMPLE “You can’t just abandon your friends and family. No man is an island.”

1578. People who live in glass houses should not throw stones
MEANING Don’t criticize someone if you’re not perfect either; don’t be a hypocrite
EXAMPLE “Why are you always bothering her about being addicted to her phone? You’ve been smoking for 20 years and haven’t been able to give it up. People who live in glass houses should not throw stones.”

1579. Practice makes perfect
MEANING The more you do something, the better you will become at it
EXAMPLE “Don’t give up on learning the violin. Practice makes perfect.”

1580. The early bird gets the worm
MEANING People who wake up early or who get to places early have a better chance of success
EXAMPLE “I got to the ticket office before anyone else. I got front row seats to the show! The early bird gets the worm.”

1581. The enemy of my enemy is my friend
MEANING If someone whom I don’t like doesn’t like someone else whom I don’t like, we can act like friends and unite against the other person (common in war)
EXAMPLE “I don’t like you, you don’t like me. But I think we can agree that we both HATE Daniel. Let’s work together and get him fired! The enemy of my enemy is my friend, right?”

1582. The grass is always greener on the other side
MEANING People always want what they don’t have
EXAMPLE A: “I’m jealous of all the free time my single friends have.”
B: “Yeah, but your friends are probably jealous of you too in some ways. The grass is always greener on the other side.”

1583. The pen is mightier than the sword
MEANING If you’re trying to convince someone of something, words and ideas are stronger than using physical force (common in politics)
EXAMPLE “We must avoid this war and use diplomacy to solve our problems. The pen is mightier than the sword.”

1584. There is no place like home
MEANING Your home is the most comfortable place in the world
EXAMPLE “What a tiring vacation! I’m glad to be back in my own bed again. There’s no place like home.”

1585. There is no such thing as a free lunch.
MEANING Nothing is free. Even the things that are free have a hidden cost
EXAMPLE “His bank gave him $50 for free, but he had to commit to opening a credit card account. There’s no such thing as a free lunch.”

1586. There is no time like the present
MEANING Don’t wait to do something. Do it now.
EXAMPLE “Why don’t you stop talking about needing to call your mom? Just CALL her! There is no time like the present.”

1587. The squeaky wheel gets the grease
MEANING The person who complains in a situation is more likely to get something.
EXAMPLE A: “I just don’t understand why she’s received so many promotions, and I’m still at the bottom of the company!”
B: “She complains a lot. The squeaky wheel gets the grease.”

1588. Time is money
MEANING Don’t waste your time or other people’s time; also, if you can use your time to make money in some way, you should do that.
EXAMPLE “Hurry up! Time is money!”

1589. Two heads are better than one
MEANING It’s easier to do something as a team than by yourself
EXAMPLE “I’m stuck on this project. Can you help me out? Two heads are better than one.”

1590. Two wrongs don’t make a right
MEANING Trying to get revenge on someone who has hurt you will only make things worse
EXAMPLE “I know she made you angry, but did you have to steal her phone? Two wrongs don’t make a right.”

1591. When in Rome, do as the Romans do
MEANING When you are in a new place or situation, try to act like the majority of people in that place or situation.
EXAMPLE A: “You’ve been eating a lot of bread and cheese on this Paris vacation.”
B: “Hey, when in Rome.”

1592. When the going gets tough, the tough get going
MEANING When a situation becomes difficult, strong people don’t give up; they work harder
EXAMPLE “My great grandfather survived the Great Depression. You know the phrase, ‘when the going gets tough, the tough get going?’ That was my great grandfather.”

1593. Where there’s smoke, there’s fire
MEANING If something seems wrong, it probably is; also, there is usually some truth to a rumor
EXAMPLE “Matilda came to school with a black eye today. She cried when I asked her about it after class and didn’t want to say anything about her parents. I don’t want to speculate too much, but where there’s smoke, there’s usually fire.”

1594. You can lead a horse to water, but you can’t make him drink it
MEANING You can try to help someone by giving good advice, but you can’t force them to accept it or follow it
EXAMPLE “She tried to help her brother find a job by improving his resume, but he didn’t do anything with it. I guess you can lead a horse to water, but you can’t make him drink it.”

1595. You can’t always get what you want
MEANING Don’t complain if you don’t get what you want
EXAMPLE A: I really wanted to see that movie, but I didn’t have enough money last week
B: It happens. You can’t always get what you want, right?
The meanings of some of these phrases have shifted over the years, so a proverb might have originally had a different meaning than the one I explain.

1596. "Two wrongs don't make a right."
When someone has done something bad to you, trying to get revenge will only make things worse.

1597. "The pen is mightier than the sword."
Trying to convince people with ideas and words is more effective than trying to force people to do what you want.

1598. "When in Rome, do as the Romans."
Act the way that the people around you are acting. This phrase might come in handy when you're traveling abroad notice that people do things differently than you're used to.

1599. "The squeaky wheel gets the grease."
You can get better service if you complain about something. If you wait patiently, no one's going to help you.

1600. "When the going gets tough, the tough get going."
Strong people don't give up when they come across challenges. They just work harder.

1601. "No man is an island."
You can't live completely independently. Everyone needs help from other people.

1602. "Fortune favors the bold."
People who bravely go after what they want are more successful than people who try to live safely.

1603. "People who live in glass houses should not throw stones."
Don't criticize other people if you're not perfect yourself.

1604. "Hope for the best, but prepare for the worst."
Bad things might happen, so be prepared.

1605. "Better late than never."
It's best to do something on time. But if you can't do it on time, do it late.

1606. "Birds of a feather flock together."
People like to spend time with others who are similar to them.

1607. "Keep your friends close and your enemies closer."
If you have an enemy, pretend to be friends with them instead of openly fighting with them. That way you can watch them carefully and figure out what they're planning.

1608. "A picture is worth a thousand words."
Pictures convey emotions and messages better than written or spoken explanations. That's why PhraseMix has illustrations :)

1609. "There's no such thing as a free lunch."
Things that are offered for free always have a hidden cost.

1610. "There's no place like home."
Your own home is the most comfortable place to be.

1611. "Discretion is the greater part of valor."
Sometimes it's important to know when to give up and run away, instead of always acting brave and maybe getting hurt.

1612. "The early bird catches the worm."
You should wake up and start work early if you want to succeed.

1613. "Never look a gift horse in the mouth."
If someone offers you a gift, don't question it.

1614. "You can't make an omelet without breaking a few eggs."
When you try to do something great, you'll probably make a few people annoyed or angry. Don't worry about those people; just focus on the good results.

1615. "God helps those who help themselves."
Don't just wait for good things to happen to you. Work hard to achieve your goals.

1616. "You can't always get what you want."
Don't whine and complain if you don't get what you wanted.

1617. "Cleanliness is next to godliness."
Be clean. God likes that.

1618. "A watched pot never boils."
If something takes time to finish, don't watch it too closely because it will seem like it's taking forever.

1619. "Beggars can't be choosers."
If you're asking for a favor from someone else, you have to take whatever they give you.

1620. "Actions speak louder than words."
Just saying that you'll do something doesn't mean much. Actually doing it is harder and more meaningful.

1621. "If it ain't broke, don't fix it."
Don't try to improve something that already works fairly well. You'll probably end up causing new problems.

1622. "Practice makes perfect."
You have to practice a skill a lot to become good at it.
1623. "Too many cooks spoil the broth."
When there are too many people trying to lead and give their opinions, it's confusing and leads to bad results. Jobs and projects should have one or two strong leaders.

1624. "Easy come, easy go."
When you get money quickly, like by winning it, it's easy to spend it or lose it quickly as well.

1625. "Don't bite the hand that feeds you."
If someone's paying you or helping you out, you have to be careful not to make them angry or say bad things about them.

1626. "All good things must come to an end."
You can't keep having good luck or fun forever; eventually it will stop.

1627. "If you can't beat 'em, join 'em."
When you try to change someone's behavior and it doesn't work, you might have to change instead. For example, if you're trying to get your classmates to focus on studying but they want to party, maybe you should just party with them.

1628. "One man's trash is another man's treasure."
Different people have different ideas about what's valuable.

1629. "There's no time like the present."
If you need to do something, don't wait until later. Do it now.

1630. "Beauty is in the eye of the beholder."
Different people have different ideas about what's beautiful.
1631. "Necessity is the mother of invention."
When you're really in need, you think of creative solutions to your problems.

1632. "A penny saved is a penny earned."
Save your money. Saving money is just like making money.

1633. "Familiarity breeds contempt."
When you're around someone for too long, you get tired of them and annoyed by them.

1634. "You can't judge a book by its cover."
Things sometimes look different than they really are. A restaurant that looks old and small might have amazing food, for example.
1635. "Good things come to those who wait."
Be patient. Eventually something good will happen to you.

1636. "Don't put all your eggs in one basket."
Have a backup plan. Don't risk all of your money or time in one plan.

1637. "Two heads are better than one."
When two people cooperate with each other, they come up with better ideas.

1638. "The grass is always greener on the other side of the hill."
People tend to want whatever they don't have.

1639. "Do unto others as you would have them do unto you."
Don't do mean things to people.

1640. "A chain is only as strong as its weakest link."
If one member of a team doesn't perform well, the whole team will fail.

1641. "Honesty is the best policy."
Don't lie.

1642. "Absence makes the heart grow fonder."
Sometimes it's good to be away from your partner, because it makes you want to see each other again.

1643. "You can lead a horse to water, but you can't make him drink."
If you try to help someone, but they don't take your advice or offers, give up. You can't force someone to accept your help.

1644. "Don't count your chickens before they hatch."
Your plans might not work out, so don't start thinking about what you'll do after you succeed. Wait until you've already succeeded, and then you can think about what to do next.

1645. "If you want something done right, you have to do it yourself."
Don't trust other people to do important things for you. You have to do things yourself to control the quality of the results.

ترجمو: پهاڪا Proverbs

پهاڪا مختصر، ڏاهپ واريون چوڻيون/گفتا آهن. اِجهو هي هڪڙو مثال آهي، جنهن جي باري ۾ شايد توهان کي ڄاڻ هجي:

“Too many cooks spoil the broth”
گهڻي زالين گهر نه هلي، گهڻي هارين هر نه هلي.

اصل ۾ جڏهن ڪا هڪڙي ڀاڄي/ٻوڙ، مختلف/ گهڻا بورچي پچائيندا ته پوءِ اهي ان ٻوڙ / ڀاڄي کي بگاڙي / خراب ڪري ڇڏيندا. ڇو ته هر باورچي پنهنجي ترڪيب / طريقي مطابق ٻوڙ تيار ڪندو آهي. ۽ هر باورچي جو طريقو مختلف هوندو آهي. ڪو باورچي چوندو ته لوڻ گهٽ آهي، ڪو وري چوندو ته مرچ اڃان وڌيڪ پوندس. مطلب ته اُهي پاڻ ۾ ئي متفق نه ٿيندا. ان ڪري اها چوڻي انگريزي ۾ آهي ته ”گهڻا باورچي ٻوڙ / ڀاڄي کي بگاڙي ڇڏيندا“ جڏهن ته اسان وٽ وري سنڌي ۾ هڪ پهاڪو آهي ته ”گهڻين زالين (زالن) گهر نه هلي ۽ گهڻين هارين (هاري) سان هر نه هلي.
هتي تصوير ۾ به اهو ڪجهه ٿي رهيو آهي. جيڪو توهان ڏسي رهيا آهيو.

اها صحيح ڳالهه آهي ته جڏهن گهڻا ماڻهو ٻوڙ / ڀاڄي / رٻ چاڙهڻ / پچائڻ جي ڪوشش ڪندا ته اهي هڪ ٻئي جي پيرن ۾ اچي ويندا يا وري هڪ ٻئي جي اڳيان ٽڪرائجي ويندا. ۽ ٻوڙ / ڀاڄي خراب ٿي ويندي پر پهاڪي جي معنيٰ اڃان به ان کان اڳتي آهي. ان جو مطلب اهو آهي ته جڏهن به گهڻا ماڻهو ڪوبه هڪڙو ڪم ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا ته اهو ڪم چڱي طرح ٿي نه سگهندو.
انگريزي ٻوليءَ ۾ تمام گهڻا پهاڪا آهن. ماڻهو اهي استعمال ڪرڻ پسند ڪندا آهن، ڇاڪاڻ ته اهي مختصر ۽ ذهن نشين ڪرڻ / ياد ڪرڻ ۾ سولا آهن. اهي ڏسڻ ۾ ڏاهپ وارا / دانشمندانا/ عقل وارا ايندا آهن ۽ اسان اڪثر ڪري پنهنجن دوستن کي صلاح و مشوره ڏيڻ لاءِ استعمال ڪندا آهيون. پر اسان کي ڪڏهن ڪڏهن ٻه پهاڪا هڪ ٻئي جي برخلاف / ابتڙ به ملندا آهن. مثال جي طور هڪڙي پهاڪي جو مطلب آهي.

1646. Look before you leap ”ٽپي / ٽپو ڏيڻ کان اڳ ۾ / اڳتي ڏسجي“
کير جو سڙيل ڏُڌ کي به ڦوڪا ڏئي.
Leap = ڇال / ٽپو ڏيڻ
ٽپو ڏئي پار ڪرڻ
(اگهه پارَ) اوچتو چڙهي وڃڻ.
By Leaps and bounds = تيزي، ڦڙتي سان ترقي
Leap in the dark = اونداهيءَ ۾ ٽپو ڏيڻ
غير يقين يا خطرناڪ صورتحال ۾ جرئتمنداڻو قدم
Leap to the eye:= اک ڇنڀ ۾ ظاهر ٿيڻ.
Leap year:= هر چوٿين سال 366 ڏينهن جو سال- جڏهن فيبروري ۾ 28 ڏينهن بدران 29 ڏينهن ٿيندا آهن.
ان جو مطلب اهو آهي ته اسان کي ڪنهن به ڪم ڪرڻ کان اڳ ۾ غور سان سوچڻ / سمجهڻ گهرجي. پر وري ٻيو پهاڪو چوي ٿو:-

1647. He who hesitates is lost
معنيٰ: ”جنهن به تڪڙ ڪئي ان هارايو“ يا وري ”تڪڙ ڪم شيطان جو“ ان جي معنيٰ اها آهي ته ”جيستائين اسان تڪڙ نه ڪنداسين، تيستائين اسان کي گهڻي دير ٿي چڪي هوندي“
هن جملن جي آخري ٽڪري ۾ ۽ مشق ۾ توهان کي ڪجهه انگريزي ۾ مشهور پهاڪا ملندا. انهن مان ڪيترائي سوين سالن جا پراڻا آهن، ۽ اِها ڪنهن کي خبر ڪونهي ته اهو پهاڪو اڳ ۾ / شروع ۾ ڪنهن جي واتان نڪتو. ڪنهن چيو ته ڪجهه مشهور ڪتابن مان آيا آهن/ اچن ٿا. هڪڙو پهاڪو قرآن ۽ بائيبل ۾ مليو، اهو آهي:-

1648. Do the others as you would like them to do to you.
ڀلو ڪر ته ڀلو ٿئي / ٻين سان به اهڙو سلوڪ / ورتاءُ ڪيو جهڙو توهان ٻين کان پاڻ لاءِ چاهيو ٿا / اُميد ڪيو ٿا.

1649. What do you think, these mean?
توهان ڇا ٿا سمجهو ته اِنهن جي معنيٰ / مطلب ڇا آهي.

1650. Every cloud has a silver lining.
”ڏکن پٺيان سُک“ "ہر بادل امیہ کی ایک کرن ہے"

1651. People who live in glass houses should not throw stones.
سونڊ ۾ رهي واڳوئن سان وير نه وٺجي
اڻ هيري جي هير ٽنگ ڀڄي ته به نه مڙي
شیشے کے گہروں میں رہنے والے لوگوں کو پتھر پھیکنا نہیں چاہیئے

1652. He who rides on a tiger can never get off.
جيڪو به چيتي تي سواري ٿو ڪري سو ڪنهن به پنڻ ڪڏهن ختم نه ٿو ڪري سگهي.
هڪ فقير جنهن کي هٿ ٽنگڻ جي هير پئجي وئي ته پوءِ هو نه مڙندو.

1653. Don’t count your chickens until, they are hatched.
پاڻي کان اڳي ئي ڪپڙا لاهڻ.

1654. A leopard does not change his spots.
- ڪارو ٻڌ ڪمري سان رنگ نه مٽائي، ته به عادت ضرور مٽائي.
- فطرت، ڪڏهن به تبديل نه ٿيندي آهي.

1655. To jump out of the frying pan into the fire.
آسمان سے گرا کجور پے اٹکا
هڪ مصيبت مان نڪتو، ٻي ۾ ڦاٿو.
ڏٻري اڳي ئي ويتر مڇر گهڻا
ڏُٻري ڍڳي کي وري مڇر به گهڻا

1656. The early bird catches the worm. پپلے مرے سو میری

1657. You can not have your cake and eat it.
هڪ مُٺ ۾ ٻه گدرا نه ٿا کڻي سگهجن
First come first served جيڪو اڳي سو تڳي
ڀت جي اڳياڙي، جهيڙي جي پڇاڙي
Look before you leap پھونک پھونک کر قدم رکہنا۔
سوچي سمجهي قدم کڻجي.
کير جو سڙيل، ڏُڌ کي به ڦوڪا ڏيئي
More haste, less speed جيئن تڪڙ، تيئن دير
(ڪم ۾ جلدي جلد بازي / تڪڙ ڪبي، ڪم ۾ اوترو ئي دير ٿيندي ويندي)
Waste not, want not فضول خرچ تڪليف ۾ رهندو آهي.

1658. A fool end his money are soon parted
مڙس موالي، کيسا خالي.
احمق جي دولت کي ٽڪاءُ ڪونهي.

1659. The proof of the pudding is in the eating.
چکڻ کان پوءِ ئي کاڌي جي معيار جي خبر پوندي.
کھیر کا ثبوت کھانے میں ہے۔

1660. It is no use crying over spilt milk.
هاريو کير ٿڻن نه پوي

1661. He who hesitates is not جو ڈر گیا وہ مر گیا
جيڪو گهٻرائجي ويو، سو مري ويو.

1662. A rolling stone gathers no moss
ڌوٻي جو ڪُتو نه گهر جو نه گهاٽ جو

مددي ڪتاب

رُٺي آهي گهوٽ سان الطاف شيخ
پهاڪن جي پاڙ ڊاڪٽر عبدالڪريم سنديلو
سنڌي انگلش ڊڪشنري اي – ٽي- شاهاڻي
چيمبرس 20th سينچري ڊڪشنري
New Edition ڊي-ايڇ هو
گائيڊيڊ انٽروڊڪٽري. ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ
هڪ جلدي سنڌي لغات علي ڏنو شاهه
سنڌي گرامر انجنيئر عبدالوهاب سهتو
سنڌي پهاڪا ديوان ڪوڙيمل چندن مل کلناڻي
پهاڪن جي پروڙ شمس الدين تونيو لاڙڪاڻو
آواز اخلاق عرف سنڌي پهاڪا ديوان ڪوڙيمل چندن مل کلناڻي
ورجيسون (پسمنظر ۽ ڪارج) انجنيئر عبدالوهاب سهتو

بلوچ صحبت علي جا ڇپيل ڪتاب

1. Progressive General Vocabulary & Structure (English Grammar) 2000 (First Edition).
2. Burning issues of present time (current affairs) 2003.
3. Let’s love grammar (English Grammar) 2004.
4. Musawar Dictionary (for Children) 2004.
5. New international English (for kids) 2004.
6. Teach me (A guide for class VI) 2004.
7. Teach me (A guide for class VII) 2004.
8. Teach me (A guide for class VIII) 2004.
9. سيتا جا سدا بهار ماڻهو 2004.
10. البرٽ آئنسٽائن جي جيون ڪٿا (ترجمو) 2006.
11. سوجهرن جا سفير (ڀاڳو پهريون) سنڌ جي برک شاعرن جا انٽرويوز 2006.
12. سوجهرن جا سفير (ڀاڳو ٻيون) سنڌ جي برک شاعرن جا انٽرويوز 2018.
13. توکان پوءِ (شاعري).
14. ڀاڱا ڀاڱا ڀونءِ (شاعري).
15. خط خوشبوءِ جهڙا (بشير سيتائي جا لکيل خط).
16. من صحرا صحرا (شاعري)
17. پهاڪا (سنڌي ۽ انگريزي ٻولي جا 1662 پهاڪا