3
انهي سمنڊ جي ڪناري واري رستي تي ڪئين نائٽ ڪلبون، مساج هائوس ۽ سٺيون سٺيون هوٽلون آهن، اسان به سوچيو ته ڪجهه Enjoyment ٿي ويندي انهي ڪري انهن همراهن جي دعوت تي اندر هليا وياسين، جتي ڪيترائي بديسي جوڙا فلور تي محو رقص هئا ۽ ڪي پرڏيهي وري ڏيهي ڇوڪرين سان جوڙ ڪري ڊانس ڪري رهيا هئا. اسان کي به ڪيترين خوبصورت ڇوڪرين پاڻ سان گڏ ڊانس ڪرڻ جي نينڊ ڏني پر اسان ٿئنڪس (Thanks) چوندا جان ڇڏائيندا وياسين. هتي پروگرام به هڪ ٻئي کان وڌ هئا، پر اسان رڳو نظر جي اڃ اجھائي اتان نڪري اچي هوٽل ڀيڙا ٿياسين. هوٽل رسيپشن واري ڇوڪريءَ چاٻي کڻڻ وقت اسان کي پاڻمرادو ٻڌايو ته اسان توهان جي ڪنهن به گيسٽ (مهمان) جي ترسڻ لاءِ توهان کان ڪابه اضافي رقم نه وٺنداسين، ۽ پڻ توهان جي اسپيشل آرڊر تي انڊين فوڊ به تيار ڪري ڏينداسين. پوءِ هن اسان کي فلپائن جي باري ۾ ڪافي معلوماتي چوپڙيون به ڏنيون ۽ چيائين ته توهان کي سڄي فلپائن ۾ ڪٿي به وڃڻو هجي اسان توهان کي ٽوئر ڪمپني جي معرفت هرهنڌ گھمائي سگھون ٿا. مون سندس شڪريو ادا ڪري چاٻي کنئي ۽ اچي ڪمري ڀيڙا ٿياسين. وقت ڪافي گذري چڪو هو، پر ٽيليويزن تي پروگرام اڃا به اچي رهيو هو. منيلا ٽيليويزن جي چئني چئنلن تي هڪ وقت پروگرام ڏسڻ ۾ اچن. منيلا کانسواءِ ڪوريا ۽ ويٽنام ٽي – وي جا پروگرام به بلڪل صاف ڏسڻ ۾ اچن. اسان ڪجهه دير پروگرام ڏسي پوءِ سمهي پياسين. فلپائن به سياحن لاءِ ايتروئي پرڪشش آهي جيترو بئنڪاڪ. هتي صرف لائيو شو نه ٿين باقي هر شئي ۾ منيلا بئنڪاڪ کان گوءِ کڻيو بيٺو آهي. مساج هائوس، ٽرڪش باٿ، بارون ۽ نائٽ ڪلبس ته هتي بئنڪاڪ کان به گھڻيون آهن. فلپائني لوڪ تائين کان ڪي قدر وڌيڪ قد آور ۽ حسين آهن ۽ هتي بئنڪاڪ جي ڀيٽ ۾ سياحن لاءِ وڌيڪ سلامتي محسوس ٿئي ٿي.
جيڪڏهن ڪو مهمان توهان سان ملڻ لاءِ ايندو ته هوٽل وارا کائنس شناختي ڪارڊ وٺي پاڻ وٽ جمع ڪندا ۽ پوءِ کيس ڪمري ڏانهن وڃڻ جي اجازت ڏيندا. وري جڏهن ساڳيو مهمان موٽندو ته پهريان توهان سان ٽيليفون تي ڳالهائي تسلي ڪري پوءِ کيس ڪارڊ واپس ڪندا. جيڪڏهن توهان ڪارڊ واپس ڪرڻ کان منع ڪئي ته ڪنهن به حالت ۾ واپس نه ڪندا انهيءَ کانسواءِ منيلا جي هر سٺي هوٽل جي اڳيان هوٽل وارن طرفان هڪ باوردي ماڻهو 24 ڪلاڪ اسٽول تي ويٺل هوندو آهي، جنهن جو ڪم هيءُ هوندو آهي ته هوٽل ۾ رهندڙ سياح جنهن به ٽيڪسيءَ ۾ چڙهي واپس اچي ته انهي سياح جو نالو، ڪمرو نمبر ۽ ٽيڪسي جو نمبر، ڊرائيور جو نالو نوٽ ڪري. سياحن جي حفاظت ۽ سلامتي لاءِ اهو طريقو تمام سٺو آهي. انهي ڪري نه صرف سياح جي ذات جوکم کان محفوظ رهي ٿي پر سندس ڪا شئي جيڪڏهن ٽيڪسيءَ ۾ رهجي وڃي ته اها به گم نٿي ٿي سگهي.
انهيءَ اڳواٽ انتظامن جي ڪري ٽيڪسي، جنهن ۾ سامان رهجي ويو هجي، يا ملاقاتين کي ڪٿان به ڳولي هٿ ڪري سگهجي ٿو. انهيءَ ڪري ئي سياح پاڻ کي محفوظ سمجهن ٿا. فلپائن ۾ رهائش دوران مون فلپائني ماڻهن جي نفسيات ۽ معاشرتي زندگيءَ جو جائزو ورتو، جنهن مان اندازو لڳايم ته هتان جا ماڻهو ڏاڍا امن پسند آهن. هتي عيسائي مذهب وارن جي وڏي گھڻائي آهي ڇاڪاڻ ته هن ملڪ تي يورپي حاڪمن جو راڄ ڳچ عرقي تائين قائم رهيو آهي. ڏور اوڀر جي ملڪن مان هتي ئي توهان کي گھڻي ۾ گھڻا عيسائي نظر ايندا. جيتوڻيڪ نسلي اعتبار کان هتي جا ماڻهو منگولائڊ نسل سان تعلق رکندڙ آهن پر ڊگهي عرصي جي ڌارين جي غلامي هنن جي نسل کي به متاثر ڪيو آهي.
منيلا بئنڪاڪ کان هر ڳالهه ۾ سستو آهي جنهن ۾ هوٽلون، کاڌو، ٽيڪسيون، نائٽ ڪلبون، مساج پارلر، ٽرڪش باٿ ۽ ٻيا مشغلا اچي وڃن ٿا. انهيءَ هوندي به عجيب ڳالهه هيءق آهي ته منيلا ۾ بئنڪاڪ جي ڀيٽ ۾ سياح گھٽ اچن ٿا. شايد انهيءَ جو هڪ سبب هيءُ هجي بئنڪاڪ سياحت جي لحاظ کان دنيا ۾ ڪافي مشهوري ماڻي چُڪو آهي ۽ ٻيو سبب هيءُ ته منيلا بئنڪاڪ جي ڀيٽ ۾ گهڻو پري آهي يعني بئنڪاڪ کان به منيلا چئن ڪلاڪن جي هوائي سفر تي واقع آهي. انهيءَ ڪري منيلا واري سستائيءَ جي ڪسر ڀاڙي ۾ نڪريو وڃي ۽ ڳالهه وڃيو برابر بيهي. انهيءَ ڪري به ويجهڙائيءَ واري ملڪ کي زياده ترجيح ڏني وڃي ٿي. جيڪڏهن ٽڪيٽ روٽ جي ڪري ڪا گنجائش هجي ته منيلا ضرور گهمجي. ڏاڍو وڻندڙ ملڪ آهي. جيڪڏهن ڪو سياح سنڌ جو باشندو آهي ۽ سندس واسطو زراعت سان آهي ته پوءِ ان لاءِ فلپائن ۾ پرائڻ لاءِ گهڻو ڪجهه آهي. مثلاً اسان وٽ اڄڪلهه حڪومت ڪراچي، ٺٽي ۽ بدين ضلعن ۾ ناريل پوکڻ تي ڪافي زور ڏيئي رهي آهي ۽ اها پوک آب هوائي مناسبت ۽ موزونيت جي ڪري سٺي ٿي سگهي ٿي. انهي سلسلي ۾ فلپائن جي فارمن مان ڪافي سٺي معلومات ملي سگهي ٿي، ڇاڪاڻ ته هتي ناريل جي پوک تمام گهڻي ۽ سٺي ٿئي ٿي. اسان وٽ ناريل جي پوک جي سلسلي ۾ ملائيشيا ۽ فلپائن مان جيڪا جنس درآمد ڪئي وئي آهي سا دير سان فصل ڏئي ٿي پر فلپائن ۽ سريلنڪا ۾ اهڙيون به جنسون آهن جيڪي جلدي فصل ڏين ٿيون ۽ ڏاڍيون لاڀائتيون آهن. ٻيو ته فلپائن ۾ چانورن جي تحقيق متعلق دنيا جو وڏي ۾ وڏو ريسرچ انسٽيٽيوٽ آهي، جتان ئي سڄي دنيا ۾ چانورن جون نيون جنسون گهرايون وڃن ٿيون. اسان وٽ سنڌ ۾ چانورن جون جيڪي نيون جنسون آهن سي به اسان فلپائن کان گھرايون آهن. جيڪي هاڻي ڪافي پراڻيون يا کڻي ائين چئجي ته مدي خارج ٿي چڪيون آهن. انهن ۾ اري ڇهه ۽ اري اٺ خاص طرح ذڪر لائق آهن. هينئر فلپائن ۾ اري چوويهه جو گھڻو چرچو آهي، جنهن کي اتي سڏين مريڪل رائس (Miracle Rice) جيڪا هڪ ئي سال ۾ ٽي چار ڀيرا پوکي سگھجي ٿي ۽ جنهن تي سردي ۽ گرميءَ جو اثر بلڪل ڪونه ٿئي. لفظ ”اري“ دراصل فلپائن ۾ چانورن جي تحقيقاتي انسٽيٽيوٽ جي نسبت سان مشهور آهي. انهي اداره جو مڪمل نالو آهي انٽرنيشنل رائس ريسرچ انسٽيٽيوٽ ائٽ منيلا. ۽ انهن جو مخفف آهي اري (IRRI) انهي ڪري سارين/چانورن جي انهي جنس کي چون اري.