لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

سوکڙي ڳالهين جي

برٽش لئبرري لنڊن مان ھٿ ڪيل 1865ع ۾ ڇپيل ڪتاب ”سوکڙي ڳالھين جي“ اوهان اڳيان پيش ڪري رهيا آهيون. ھن ڪتاب جو ليکڪ/جوڙيندڙ ديوان ڪيولرام سلامتراءِ آڏواڻي آھي جڏھن تہ سنوار انجنيئر عبدالوھاب سھتي صاحب ڪئي آھي.
ھن ڪتاب ۾ چڱا چڱا پھاڪا ۽ ڀلا ڀلا رواجي سنڌي حرف آيا آھن، جنھن جھڙا اڳي سنڌي ڪتابن ۾ ٿورا آيا ھوندا. تن جي پڙھڻ مان گهڻي واقفي (ڄاڻ) ٿيندي ۽ منجهس چڱيون چڱيون آکاڻيون آيون آھن، جن جي پڙھڻ کان گهڻو دل خوش رھندي ۽ منجهس گھڻيون نصيحتون آھن، جن جي پڙھڻ مان گهڻو فائدو ٿيندو.
Title Cover of book سوکڙي ڳالهين جي

۲-۵ ڳالھ پنجين؛ جان ڪرلينگ صاحب ۽ وڏي ماڻھوءَ جي

۲-۵ ڳالھ پنجين؛ جان ڪرلينگ صاحب ۽ وڏي ماڻھوءَ جي

جن ڏھاڙن ۾، ھالن جي ڊپٽي صاحب بھادر جي آفيس ۾ ھيڊ منشي ٿي حضرت جان ڪرلينگ صاحب بھادر جي خدمت ۾ گذران ڪيم، تن ڏھاڙن ۾ سنڌ جي وڏن ماڻھن مان ھڪڙو، صاحب جي ملاقات لاءِ آيو. تنھن کي، صاحب گھڻو آدر ڏنو. ڳچ ويرم (جھٽ گھڙيءَ) کان پوءِ ڳالھيون ٻولھيون ڪري، جڏھن موڪلائڻ لڳا تڏھن ھن وڏي ماڻھوءَ آڀارڻ جي ريت سان، صاحب کي چيو؛ ”آ صاحب جو نوڪر آھيان.“
صاحبُ (رب)، مونکي ياد کان نه وساري. تڏھن صاحبَ (آفيسر) پڻ اوترا اکر واري (ورائي) چيس.
پر ھن جي وڃڻ کان پوءِ، صاحب ڏاڍا ارمان کاڌا ۽ فرمايائين؛ ”ڪوڙي جي سنگ لڳي، پنھنجي زبان جو مانُ وڃائي مون پڻ ڪوڙ ڪري چيس؛ ’آ سندس نوڪر آھيان.‘ تنھن ڪري ڀانيان ٿو جو (ته) ھيءَ منھنجي زبان نرڳ (جھنم) ۾ ويندي. سو ڪو ته (ڇاڪاڻ ته) آ سندس نوڪر ڪين آھيان. رڳي ڪوڙي خوشامد ڪري چيو اٿم.“
ڏسو مڙسن جون سچايون. جو ڪوڙ کان ڪھڙي بڇان ٿي لڳين. سچ ته مڙس کي پنھنجي زبان کي مانُ ڏيڻ ۽ ڪوڙ کان پاسو ڪرڻ گھرجي. سو ڪو ته (ڇاڪاڻ ته) ڪوڙ پت وڃائيندڙ ۽ ڌڻيءَ جي در ڏوھاري ڪندڙ آھي. تنھنڪري تو کي پڻ گھرجي جو ڪوڙ کان پري ڀڄ.

بيت
ڪري ڪم ڪُپت جا، بُرو بُريءَ پَرِ،
ٿڙيو ٿيئي ڪينڪي، سچائيءَ سان سَرِ،
ڇوڙي سندرو سچ جو، ٻڌي ڪوڙُ ڪمر،
سڙيو سڙي سچ کان، ڪري ڪوڙُ ڪُپَرِ،
ڌڻي ڏيھ ڏمر، اچي اھڙي ھاج کان.