لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

سوکڙي ڳالهين جي

برٽش لئبرري لنڊن مان ھٿ ڪيل 1865ع ۾ ڇپيل ڪتاب ”سوکڙي ڳالھين جي“ اوهان اڳيان پيش ڪري رهيا آهيون. ھن ڪتاب جو ليکڪ/جوڙيندڙ ديوان ڪيولرام سلامتراءِ آڏواڻي آھي جڏھن تہ سنوار انجنيئر عبدالوھاب سھتي صاحب ڪئي آھي.
ھن ڪتاب ۾ چڱا چڱا پھاڪا ۽ ڀلا ڀلا رواجي سنڌي حرف آيا آھن، جنھن جھڙا اڳي سنڌي ڪتابن ۾ ٿورا آيا ھوندا. تن جي پڙھڻ مان گهڻي واقفي (ڄاڻ) ٿيندي ۽ منجهس چڱيون چڱيون آکاڻيون آيون آھن، جن جي پڙھڻ کان گهڻو دل خوش رھندي ۽ منجهس گھڻيون نصيحتون آھن، جن جي پڙھڻ مان گهڻو فائدو ٿيندو.
Title Cover of book سوکڙي ڳالهين جي

۷-۲ ڳالھ ٻين؛ لالا دولت رام جي

۷-۲ ڳالھ ٻين؛ لالا دولت رام جي

سنڌ جي ڏيھ ۾، آڳاٽو ھڪڙو لالا دولت رام ملتاني، ناليرو ٿي لنگھيو آھي. سو ھڪڙي ڏھاڙي، سمرڻي (مالھا، تسبي) ھٿ ۾ ڪري، مير صاحب مراد علي خان بھادر، سنڌ جي صوبي جي سلام تي ويو. مير صاحب، سمرڻي ڏسي پڇيس؛ ”سمرڻي ۾ ڪيترا داڻا آھن؟“
چيائين؛ ”ھڪڙو سؤ اٺ.“
مير صاحب چيو؛ ”ھندو حق تي ڪين آھن. نا ته داڻا، پورو سؤ رکڻ گھرجي.“
اھا ڳالھ ٻڌي، لالا چيو؛ ”ابجد جي ليکي ۾، حق جا عدد، ھڪڙو سؤ اٺ آھن. ھن ريت جو ح جا اٺ، ق جو ھڪڙو سؤ. تنھنڪري، سمرڻي جا داڻا پڻ اوترا برابر آھن.“
اھا ڳالھ ٻڌي، مير صاحب گھڻو سرھو ٿيو. جيتوڙي ته ھيءَ ورندي، مير صاحب جي مرضيءَ ۽ مذھب جي ابتڙ ھئي. پر سياڻا چوندا آھن؛ ”سُورِ ۾ سڄي کي، ويري وَکاڻي.“ تھڙي ريت، مير صاحب سندس عقل کي جَسُ چيو.
سياڻن سچ چيو آھي؛ ”سياڻپ؛ اڌ ڪرامت آھي.“
تنھن ڪري تو کي پڻ گھرجي جو سياڻن جو سنگُ ڪر. من تون پڻ سندن سنگ ۾ سياڻپ پرائين. جھڙيءَ ريت، ڪرڙ جي ڪاٺي، سرکنڊَ (صندل) سان لڳي سرکنڊُ ٿئي.

بيت
سياڻن جي سنگَ ۾، جو گڏجي گذاري،
اندر ان جو اجرو، جيئن شيشو سان پاري،
ماڻھن جي مت لڳي، جيئن طوطو تنواري،
لائي پاسو لوھ کي، پارِسُ جيئن پاري،
اوجاري جيئن اُجاري، سونارو سون کي.