2.15: فقير منش واپاري
مون کي هڪ ٻي سٺي واپاري جي ياد اچڻ لڳي جنهن جو نالو حاجي انعام الله اثر آهي. اخوت جو دوست، ساٿي ۽ همسفر، کيس پالڻهار ايترو ڪجهه ڏنو آهي، جو هاڻ هو واپس کيس قرض ڏيندو آهي. جيڪو شخص الله کي قرض ٿو ڏي، ان کان وڏو رتبو ڪنهن جو ٿي سگهي ٿو.
حاجي صاحب بي لوث، بي غرض، ايثار ۽ قربانيءَ جو مثالي نمونو آهي. کانئس هزارين ماڻهو فيضياب ٿين ٿا. هو سڄي زندگي رزق حلال جي ڳولا ۾ رهيو ۽ پوءِ اهو رزق خدا جي خلق ۾ ورهائڻ شروع ڪيائين. منهنجو ساڻس لاڳاپو ٻن ڏهاڪن کان آهي. هن جي شفقت منهنجي لاءِ ڪنهن نعمت کان گهٽ نه آهي. ٻاجهارو، ذهن ۽ کلمک. هن زندگيءَ کي بي حد ويجهڙائي کان ڏٺو آهي، ڪيترين ئي هيٺ مٿاهين مان گذريو، پر سندس نيڪي سان رشتو ڪڏهن به نه ٽُٽو. هو پاڻ به الله جي واٽ ۾ لُٽائي ٿو ۽ ٻين کي به ان لاءِ راضي ڪري ٿو. ميان عبدالوحيد، ايس.ايم اشفاق، سهيل اقبال وهره، ثاقب اقبال، انسانيت جي لاءِ کيس گهرڻ ۾ ڪو به عار ڪونهي. لاهور جي ’حجاز اسپتال‘ حاجي انعام الاهي اثر جي لاءِ آخرت جو توشو آهي، پر هن رڳو ان تي بس نه ڪيو آهي، سندس اعمال نامي ۾ نيڪيءَ جا ٻيا به ڪيترائي ڏيئا روشن آهن. فائونٽين هائوس، چنيوٽ بيت المال، اسلاميه اسپتال چنيوٽ، مونکي ڪو به شخص يا ادارو اهڙو نه مليو، جنهن حاجي صاحب کي سڏ ڪيو ۽ هن جواب ۾ لبيڪ نه چيو هجي. هن ڪيترن ئي ماڻهن کي نيڪي جا گُر سيکاريا. ايترو ته سفر جي لاءِ زادراهه گڏ ڪيو جو رشڪ ٿو اچي، هڪ ڀيرو مونکي چوڻ لڳو ته آئون هن شهر جو سڀ کان وڏو پينو آهيان، ڇو ته مونکي الله جي واٽ ۾ هٿ ڊگهيرڻ سٺو لڳندو آهي. مونکي يقين آهي ته هڪ ڏينهن تون مون کان به وڏو فقير بنبين. مون چيو، ”خدا ڪري ته ائين ئي ٿئي. “ حاجي صاحب کي ڏسي مون هڪ پراڻي روايت ياد ٿي اچي. ڪنهن شهر ۾ ڏڪار پيو ته هڪ شخص غريبن جي لاءِ لنگر چالو ڪيو. ماڻهو اُن لنگر تان وٺي کائڻ لڳا. هڪ همراهه لنگر ورهائيندڙ کي چيو، ”مون کي ٻن ڄڻن جو لنگر ڏي. هڪ منهنجي لاءِ ۽ ٻيو سامهون ڀت سان لڳ ويٺل همراهه جي لاءِ منجهس ايتري به سگهه نه آهي جو اُٿي هيستائين اچي.“ لنگر ورهائيندڙ پريان ويٺل همراهه کي ڏٺو ته هن جي اکين مان لڙڪ وهڻ لڳا. هن چيس، ان ڪمزور شخص کي لنگر جي گهرج ڪونهي، ڇو ته هي لنگر سندس ئي پئسن سان پيو هلي، هو ته رڳو اهو ڏسڻ آيو آهي ته ڪا ڪمي پيشي ته ڪونهي... مون کي لڳي ٿو ته ڀت جي پاڇي ۾ ويٺل شخص حاجي انعام الاهي اثر ئي هوندو، جيڪو پنهنجو سڀ ڪجهه نڇاور ڪري هڪ پاسي بيٺو اهو ڏسي ٿو ته ڪو حاجتمند ۽ حقدار اڪيلو ته ڪونه رهجي ويو آهي. حاجي صاحب پنهنجي ملڪيت پنهنجي زندگي ۾ ئي ورهائي ڇڏي، ڪجهه ٻارن ۾ ته ڪجهه خلق خدا ۾، جنهن گهر ۾ هو رهي ٿو، ان جي ملڪيت گهٽ ۾ گهٽ اڌ ارب روپيا آهن، اهو گهر حجاز اسپتال جي حصي ۾ آيو، تنهن کانسواءِ ٻيو به گهڻو ڪجهه دان ڪيو، جنهن جو هن اعلان نه ڪيو. آمريڪا ۾ بل گيٽس ۽ وارن بلفٽ جي سخاوت جا چؤڏس پڙاڏا آهن، اسان وٽ ڏڪر ضرور آهي، پر ايتري به ڪونهي. مون کي يقين آهي ته اهي سڀ واپاري هڪ ڏينهن ان شخص جي نقش قدم تي هلندا، جنهن جو نالو ’انعام الاهي اثر‘ آهي، جيڪو الله کي قرض حسن ڏي ٿو.