سفرناما

اخوت جو سفر

هن ڪتاب جي شروعات هارورڊ يونيورسٽيءَ جي هڪ سفر سان ٿئي ٿي. آمريڪا جو هي سفرنامو اصل ۾ اخوت جو ئي سفر آهي. يارهن سالن تي ٻڌل، اخوت جي شروعات، اُن جو فلسفو، اصول، طريقي ڪار، ان جا گُڻ ۽ اوڳُڻ، امڪانن جا نوان اُفق، ائين کڻي چئجي ته اهو سفر در سفر آهي. هڪ اهم سفر، جيڪو هلندي گهمندي ٿيو ۽ ٻيو اهو سفر جيڪو خيالن ۾ ٿيو.
Title Cover of book اخوت جو سفر

3.15 هاءِ پوائنٽ شهر ۾

اسان کي ايئرپورٽ کان هاءِ پوائنٽ پهچڻ ۾ اڌ ڪلاڪ لڳو. اسين سڀ کان پهرين ايوان تجارت جي آفيس پهتاسين. هيءَ اها ئي عمارت هئي، جتي ذڪي صاحب پنهنجو ڪاروبار شروع ڪيو هو ۽ عروج تي پهچڻ کانپوءِ اها شهر واسين کي سوکڙي ڪري ڏيئي ڇڏيائين. ايوان تجارت جي صدر ۽ اسٽاف سان ملاقات ٿي. هنن جي اکين ۾ ذڪي صاحب جي لاءِ وڏو احترام هو. ”ايوان تجارت“ جي صدر ”ٽام بي والٽ“ ڄڻ وڇائبو پي ويو. مانجهاندي کانپوءِ هو اسان کي شهر جي سڀ کان خوبصورت ڪلب ۾ وٺي ويو، اهو لاهور جيمخاني جهڙو ڪلب هو. شهر جا ڪيترائي معززين اُتي موجود هئا. ذڪي صاحب کي ڏسي ڪيترائي ماڻهو پنهنجين ڪرسين تان اُٿي اچي ساڻس مليا. سندس اها پذيرائي ڏسي مونکي ڪا خوشي ٿي ڇا! مونکي لڳو ته اها پاڪستان جي عزت افزائي آهي. مانجهاندي جي دوران ٽام سان ڳالهيون مُهاڙيون ٿينديون رهيون. مون هڪ ڪلاڪ ۾ کيس اخوت جو سڄو فلسفو پڙهائڻ جي ڪوشش ڪئي. ”فياضي ۽ ايثار جي اها ڪهاڻي ٻُڌي مونکي ڪا حيرت نه ٿي آهي، جو ثبوت اڳ ۾ ئي منهنجي سامهون موجود آهي“. هُن ذڪي صاحب ڏانهن اشارو ڪندي چيو. مون ٽام کي اهو به ٻُڌايو ته اخوت جي شروعات لاهور جي هڪ اهڙي ئي ڪلب ۾ مانيءَ جي هڪ دعوت تي ٿي هئي. ذڪي صاحب جهڙن ڪجهه ماڻهن چيو ته اسين دنيا کي پهرين کان به سٺو بنائڻ ٿا گهرون، اسين چاهيون ٿا ته جڏهن الله تعاليٰ جي روبرو پيش ٿيون ته ڪجهه ته هڙ ۾ هجي. ماني کانپوءِ اسين ”ذڪي اورينٽل رگر“ جي آفيس ۽ شوروم روانا ٿياسين. ذڪي صاحب سڄو شوروم ڏاڍي شوق سان ڏيکاريو، ڪجهه گراهڪن سان ملرايو. مونکي سندس ڪم ڏسي حيرت پي ٿي. محنت ته تمام گهڻا ماڻهو ٿا ڪن، پر قبوليت ڪنهن ڪنهن کي ٿي ملي. اهو سڀ ڪجهه سندس نيڪ نيتي جو ڦل هو. سندس گهرواريءَ جو واسطو هندستان سان هو. جيڪا بي حد مهذب، سگهڙ ۽ ديندار عورت آهي، هوءَ به ڪاروبار ۾ ذڪي صاحب جو هٿ ونڊائيندي آهي. اسان ڪجهه دير وڌيڪ شوروم ۾ گذاريو. ذڪي صاحب پنهنجي ڏاڏي جون ڪجهه تصويرون ڏيکاريون. خليفو شجاع الدين هڪ ڀيرو هڪ ڪانفرنس ۾ شرڪت جي لاءِ آمريڪا آيو ته کيس وائٽ هائوس ۾ خصوصي دعوت ڏني ويئي.
شوروم مان نڪري اسان اُن شهر کي گهمڻ لڳاسين، جتي هڪ پاڪستاني کي ان داتا سمجهيو وڃي ٿو ۽ پوءِ ڪجهه سهڻن رستن تان لنگهندا اسين سندس گهر پهچي وياسين . وڻن، ولين ۽ گلن ۾ گهيريل ننڍڙو خوبصورت گهر، مون ٿوري دير آرام جي اجازت گهري ۽ ذڪي صاحب واپس آفيس هليو ويو. ڪيترن ئي ڏينهن جي اڻ پوري ننڍ ۽ مڪمل ٿڪاوٽ، ڪلاڪ کن آرام ڪرڻ کانپوءِ دور ٿي ويئي. ذڪي صاحب جي واپسي ۾ ٿوري دير هئي، تنهنڪري مون جوگرز وڌا ۽ پنڌ (Walk) ڪرڻ جي لاءِ نڪري پيس. هاءِ پوائنٽ هڪ ننڍي پر صاف سٿري ۽ ويڪرن رستن واري آبادي هئي. شام لڙڻ سان ئي ڇانورا ۽ پکين جي چهه چهه جو آواز اچڻ لڳو. گهر جو رستو ياد ڪري آئون گهڻو اڳتي نڪري ويس. اهو سڄو وقت اهو ئي سوچيندو رهيس ته آمريڪا ايندڙ هر پاڪستاني ذڪي صاحب جهڙي عزت ڇو نه ڪمائي؟ ڇا اصل عزت ۽ عظمت ڪردار ۾ نه آهي! واپس پهتس ته وڌيڪ تازو ۽ فريش ٿي چڪو هوس. ذڪي صاحب به پهچي ويو، بي حد لذيذ کاڌو اسان جي اوسيئڙي ۾ هو. ماني کانپوءِ ڳالهيون ۽ اخوت جي ڪهاڻي جو ايندڙ باب شروع ٿيڻ لڳو.