صوفي بزرگ حضرت داتا گنج بخش علي هجويري رحہ
حضرت داتا گنج بخش جو شمار، وڏن اوليائن ۾ ٿئي ٿو، پاڻ ولايت جي اعليٰ درجي تي پھتل هو، تصوف جي رستي تي سندن مقام ننڍي کنڊ ۾ اوج تي پھتل آهي، داتا صاحب جو اهم ڪتاب ”ڪشف المحجوب“ هِن ڏِسَ ۾ هڪ ماخذ جي حيثيت رکي ٿو. جا تصوف جي حوالي سان هڪ اعليٰ درجي جي تصنيف آهي، هن ڪتاب جو مطالعو ڄاڻائي ٿو تہ، داتا صاحب غير معمولي علمي لياقتن سان نوازيل هو. پاڻ تفسير، حديث، فقہ ۽ ٻين علمن ۾ مھارت رکندڙ هو، روحاني فيض حاصل ڪرڻ لاءِ اسلامي ملڪن، شام، عراق، فلسطين، ايران، ترڪستان ۽ ٻين علائقن جا سفر ڪيائين، ڪيترن بزرگن ۽ استادن مان فيض حاصل ڪيائين. امام ابوالقاسم قشيري، ابو سعيد ابو الخير ۽ ٻيا آهن، ابو الفضل محمد بن حُنس حُتلي سندن استاد ۽ ڪامل رهبر هو. پنھنجي مرشد جي چوڻ تي لاهور ۾ رهائش اختيار ڪيائين.
داتا گنج بخش ۾ زُهد (دنيا کان لاتعلقي ) جو اثر تمام گهڻو هو. هر وقت ﷲ تعاليٰ جي عبادت، ذڪر ۽ فڪر ۾ مشغول هوندو هو.
پاڻ ٻيا بہ ڪتاب لکيائون پر سندن مٿئين ڪتاب ڪشف المحجوب وڏي مشھوري ماڻي، جنھن جا دنيا جي انيڪ ٻولين ۾ ترجما ڪيا ويا آهن، هن ڪتاب جو سنڌي ترجمو موجود آهي، هن ڪتاب معرفت پاڻ پھريون دفعو ننڍي کنڊ ۾ اسلامي تصوف کي پيش ڪيائون، فرمايو اٿن تہ، ”هر شيءَ جي زڪوات هوندي آهي، گهرجي زڪوات مھمان نوازي آهي“.
”پوڙهن کي گهرجي تہ هُو نوجوانن جو خيال ڪن. انھيءَ ڪري جو انھن جا گناھہ گهٽ آهن ۽ نوجوانن کي گهرجي تہ هو بزرگن جو احترام ڪن ڇو تہ انھن جون نيڪيون وڌيڪ آهن“.
خواجه معين الدين چشتي رحمة ﷲ عليہ جڏهن داتا صاحب جي مزار تي زيارت لاءِ آيو، تڏهن واپس وڃڻ وقت هيءُ شعر پڙهيائين جنھن کان پوءِ پاڻ گنج بخش جي نالي سان مشھور ٿيا، جو سندن مزار تي اُڪريل پڻ آهي
گنج بخش فيض عالمِ مظھر نورِ خدا،
ڪاملاني راپيرڪامل، ناقصانِ راھہ رهنما
حضرت داتا گنج بخش جي وفات سن 456 هجريءَ ۾ لاهور ۾ ٿي ۽ لاهور ۾ ئي مدفون آهن سندن مزار تي هر سال ٽي ڏينھن عرس ٿيندو آهي.