اچو ته خوبصورتيءَ کي تلاش ڪريون!
اپنا غم لي ڪر ڪهين اور نه جايا جائي
گهر مين بکري هوئي چيزون ڪو سجايا جائي
گهر ۾ وکريل شين کي سجائڻ، ڪِتابن کي ترتيب ڏيڻ، پراڻن خطن کي کولي پڙهڻ، تصويرن جي البمن ۾ رهجي ويل منظرن کي تلاش ڪرڻ، ڪنهن پراڻي دوست ڏانهن خط لکڻ، ڪنهن کي اي ميل ڪري ڇڏڻ ۽ ڪنهن کي ان جي جنم ڏينهن تي سرپرائزنگ ڪال ڪرڻ ڪيڏا نه خوبصورت احساس آهن. شيخ اياز چيو هو ته:
زندگي تلخ آ، هجي ته هجي
روح ۾ سَوَ ملاحتون رهنديون
زندگيءَ پاران آڇيل تلخيون ڪنهن جو ڇا ٿيون بگاڙي سگهن، جيڪڏهن روح ۾ ملاحتون باقي آهن...... ۽ جيڪڏهن ارونڌتي راءِ جي صلاح تي عمل ڪندي ”ڳائڻ“ لاءِ به وقت ڪڍي وٺجي ته روح ۾ ملاحتن جو سلسلو جُڙي سگهي ٿو. اڄ جڏهن ڪراچيءَ جهڙي ڪاسمو پوليٽين شهر ۾ حد درجي جي وٺ پڪڙ ۽ ڀڄ ڀڄان واري مشيني زندگيءَ ۾ به ڪنهن فائيو اسٽار هوٽل ۾ ٿيندڙ ”لطيف جي راڳ“ جي فقراهي محفل تمام گهڻي رش کڻي ٿي ۽ ماڻهو لطيفي لات جي آڱر پڪڙي اکين ۾ رات ڪاٽي ٿا ڇڏين، تڏهن اهو محسوس ڪري وٺجي ٿو ته ماڻهو پوءِ به خوبصورتيءَ جي ڳولا ۾ مصروف آهن ۽ اها خوبصورتي ئي سندن لاءِ وري به جيئڻ جو سبب بڻجي ٿي پوي.
اها چانڊوڪي رات ڪيئن وساري سگهجي، جڏهن اسان ڪجهه دوست کجين جي شهر کان لطيف يونيورسٽي کي ڪراس ڪندي نيشنل هاءِ وي جي کاٻي هٿ تي لڙي پيا هئاسين. اسان جي گاڏي مختصر لنڪ روڊ جي سفر کي طئه ڪري ”حُسين آباد“ پهتي هئي. ڳوٺ کان ٻاهر ڀرو، دور کجين جي پراسرار پاڇولن جي ساٿَ ۾ ٻه فانوس ٻَري رَهيا هئا ۽ انهن فانوسن جي مڌم روشنيءَ ۾ ان صوفي فنڪار جو چهرو پڻ ٻَري رَهيو هو، جنهن جي سامهون پَري تائين اُهي مُسافر ويٺل هئا، جيڪي خوبصورتيءَ جي ڳولا جي سفر تي نڪتل هُئا. اسان به ان قافلي ۾ شامل ٿي ويا هئاسين. ڪنهن زماني ۾ ريڊيو خيرپور جي مائيڪ تان هزارين دلين تي پنهنجي آواز ذريعي راڄُ ڪندڙ ۽ هاڻ سالن جا سالَ مائيڪ جي ويجھو به نه ويندڙ ۽ انهيءَ مانڊاڻَ جو ميزبان ريڊيو جو سينيئر پروڊيوسر، قافلي ۾ شامل ٿي ويل مُسافرن کي واري واري سان پاڻي پياري رهيو هو۔ فانوس جي مڌم روشنيءَ ۾ سنڌي ٽوپي هيٺان ظاهر ٿيندڙ سندس سفيد چڳون ۽ ڏاڙهيءَ جا سفيد وار رکي رکي هوا ۾ لهرائي رهيا هئا، پويان کجين جا پاڇولا اڃان به پراسرار ٿي رهيا هئا ۽ سامهون گيڙو پهراڻ پهريل اسان جو راڳي دوست، ڊگهن ڪارن وارن کي جھٽڪو ڏئي سچل کي ڳائي رهيو هو. سندس آڱريون هارمونيم تي رقص ڪَري رهيون هيون:
توسان منهنجي سهڻل سائين! رهجي اچي شل
زندگيءَ جي سمورين بدصورتين کان پري اسان ان رات پنهنجي حصي جي خوبصورتي پنهنجي پاند ۾ سهيڙي ورتي هئي ۽ ان رات ئي مون کي شيخ اياز جي ”سَوَ دک ها، سَوَ درد ها، پر زندگي پياري هئي“ واري سِٽَ هڪ دفعو ٻيهر ياد آئي هئي.
انڊين آرٽ موويز جي وڏي اداڪارا ۽ سماج سڌارڪ شبانه اعظمي جڏهن تازو سنڌُ ۾ اچي ٿي، تڏهن لطيف جي حاضري ڀرڻ کانپوءِ هوءَ قرآن شريف جي ان نسخي جي زيارت ڪري ٿي، جنهن جي معنيٰ لطيف سائينءَ پنهنجي هٿن سان لکي هئي. شبانه کي مولوي احمد ملاح جو قرآن شريف جي منظوم ترجمي وارو نسخو به گفٽ ڪيو وڃي ٿو. ممبئي پهچي ناشتي جي ٽيبل تي گرم چانهه کي سپ ڪندي شبانه پنهنجي شاعر مڙس جاويد اختر سان انهن ننڍڙين خوبصورتين جو ذڪر الائي ڪيئن ڪندي، جيڪي خوبصورتيون، سندس خوبصورت اکين هالا کان ٺٽي تائين جي سفر ۾ حاصل ڪيون؟!
اسان جي هڪ شاعر دوست هڪ جاءِ تي لکيو ته: ”شاعري جي رستي تان جنرل ناهي گذرندو“. سندس ڳالهه ڪنهن حد تائين صحيح به آهي، پر ”ايف ايم ون او ون“ جي افتتاحي تقريبَ کي خطاب ڪندي ”پاڻ واري جنرل“ چيو هو ته: ”مون کي موسيقي وڻندي آهي ۽ مان ”جنون“ وارن جا صوفياڻا ڪلامَ شوقَ سان ٻڌندو آهيان“. هي اهو ساڳيو ئي ”جنون“ آهي، جنهن جي سرواڻ جي ڊگهن وارن کي ڏسي، اڳوڻي ”ڀاري مينڊيٽ يافته“ وزير اعظم جا هٿ ڪينچيءَ طرف وڌي ويندا هئا. بلڪل ايئن، جيئن ”آرٽ“ جو نالو ٻڌي گوئرنگ جو هٿ پستول ڏانهن وڌي ويندو هو.
سڀئي ڳالهيون پنهنجي جاءِ تي پر ”راءِ“ جي صلاح پوءِ به ڏاڍي سهڻي آهي ته اسان کي جنگ لاءِ نه پر ڳائڻ لاءِ وقت ڪڍڻ گهرجي.
..... ۽ اسان مان هر ڪوئي انهن خوبصورتين جي ئي ڳولا ۾ مصروف رهي ٿو. سنڌيءَ ۾ خوبصورت نثري نظمَ ۽ وايون لکندڙ ۽ ريلويز ۾ نوڪري ڪندڙ نوجوان شاعر کي خوبصورتيءَ جي ڳولا انٽرنيٽ ڏانهن وٺي اچي ٿي ۽ هو سمورين مصروفيتن مان وقت ڪڍي سکر جي ڪنهن انٽرنيٽ ڪيفي تي مختلف شاعرن ۽ فنڪارن جون ويب سائيٽون وزٽ ڪندو رهي ٿو. ”گلزار“ جي ويب سائيٽ سندس پسنديده سائيٽ بڻجي وڃي ٿي. لياريءَ کي ڇڏي ڪلفٽن کي وسائڻ کان پوءِ به لياريءَ جي ٻاڪڙا هوٽلن ۽ سمنڊ کي هڪ جيترو وقت ڏيندڙ اهو نوجوان ناول نِگار، واندڪائيءَ جي وقت ۾ پنهنجي نظمن کي انگريزيءَ ۾ ترجمو ڪندو رهي ٿو ۽ ايئن ڪِتابن ۽ ڪاغذن ۾ لڪل خوبصورتي سندس ذات جو حصو بڻجي ٿي وڃي. عشق ۾ ناڪاميءَ کان پوءِ پنهنجو پاڻَ کي هڪ عرصي تائين ڪاري لِباسَ جي اونداهين ڪوٺيءَ ۾ قيد ڪري ڇڏيندڙ خيرپور سان تعلق رکندڙ ان ڪهاڻيڪار جڏهن هڪ موڙ وٽ پهچي خوبصورتيءَ کي ڳولڻ جي ڪوشش ڪئي تڏهن هن پنهنجي پڙهندڙن کي شاعريءَ جو هڪ خوبصورت ڪِتابُ ڏئي ڇڏيو. رڳو ايترو ئي نه پر هن لفظن جي پکيئڙن کي سرچائي هڪ ناول به لکي ورتو. خيرپور جي ئي آس پاس سان تعلق رکندڙ ۽ اکين جي شهر ۾ خوابن جا ننڍڙا گهر اڏيندڙ هوءَ شاعرا هر ڪم کان اڳ ۾ يا ته پنهنجي سڀ کان ويجھي سهيليءَ سان مشورو ڪري ٿي يا وري سندس چواڻي سِتارن جي علم جي روشنيءَ ۾ ”زائچو“ ڪڍرائي ٿي. پر پوءِ به هوءَ جڏهن جڏهن به زندگيءَ ۾ هر قدم تي سامهون ايندڙ بدصورتين کي ڏسي ٿي تڏهن شاعريءَ جو سهارو وٺي ٿي. ڪوئي خوبصورت غزل لکڻ سان ڄڻ ته هوءَ خوبصورتيءَ ڏانهن هڪ ڳڙکي کولي ٿي وٺي.
.... ۽ ايئن خوبصورتيءَ جي ڳولا جو سفر مختلف هنڌن تي، مختلف ماڻهن وٽ، مختلف شڪلين ۾ جاري رهي ٿو. ڪراچيءَ جي هڪ تڪڙي سفر دوران جڏهن ماضيءَ ۾ نوابشاهه ۾ انجنيئرنگ جي تعليم حاصل ڪندڙ ۽ هينئر خيرپور ۾ ايجوڪيشن ورڪس ۾ نوڪري ڪندڙ ۽ سياست ۽ ادب ۾ هڪ جيتري دلچسپي رکندڙ اسان جو دوست اردو بازار ۾ مذهبي ڪِتابن جي دوڪان ۾ سجايل ڪِتابن ۾ خوبصورتي تلاش ڪري، ٿو ۽ ساڳئي ئي وقت خيرپور جي اڳوڻي حڪمران گهراڻي سان تعلق رکندڙ دوست بوهري بازار مان پنهنجي ٻارڙن لاءِ رانديڪن جا ڍيرَ خريد ڪري هن ئي سفر ۾ شامل ٿئي ٿو ۽ مان انهن سڀني ڳالهين تي سوچيندي ان نتيجي تي پهچان ٿو ته ”تلاش“ جو هي سفر ڪيڏو نه سجايو سفر آهي!
(8 سيپٽمبر 2002ع)