هجوم کي چيريندو، ٽريفڪ هيٺان ايندي ايندي، پاڻ بچائيندو، ڊوڙندو (ڄڻ نيئر ڇنائي ڀڳو هجي) بس اسٽينڊ تائين پهتو هو. بس کانئس هڪ پل اڳ نڪري چڪي هئي. ڪلهي تي ٽنگيل ٿيلهو تهائين گهڻو ڳرو ٿي پيو هئس، ان احساس کان پوءِ ته اڄ به گذريل ڪيترن ڏينهن وانگر ڳوٺ واري بس کانئس نڪري وئي آهي.
مان ڳوٺ پهچي ئي نه سگهندس، ڪڏهن به. شايد مان پنهنجا سمورا ٻيڙا ساڙي هتي پهتو آهيان! ڇا ڇا سڙي رک ٿي چڪو آهي، انهن ٻيڙن سان گڏ!؟
پيءُ خط ۾ ڄڻ لڙڪ پوئي مڪيا هئس.
ابا! هيل مينهن پيائي ڪونه، وڏيري به پاڻي ڪونه ڏنو. سو فصل به نالي ماتر ٿيو اَن جا ٻه ٽي خرار ٿيا جيڪي ڇهه مهينا به مس ڇڪي پورا ڪندا. مٿان قهر اهو ٿيو جو اسان جي ستي رات جو گهر کي اچي باهه لڳي. ڪکائون گهر سو اصل منٽ ٿي ويا. ڪيئن لڳي سا خبر خدا کي. ڪو ڪيئن چوي، ڪو ڪيئن چوي بس ابا!، ڏاڍن سان ڪير پڄي جيئن ٿو وڻين، تيئن ٿا ڪن. ڪک به ميڙِي سيڙهي وري به کڻي جُهڳا کڙا ڪنداسون پر – جي – ٻيهر – به – ؟
ماءُ لکيو هئس،
ابا – لڳي لڳي واءُ، ويا انگڙا لٽجي – پئي کڻي پساهه، پسڻ ڪارڻ پرينءَ جي.
بس نڪري وڃڻ کانپوءِ، موٽندي خيال اچيس ٿو، ڇا مان آپگهات ڪري سگهان ٿو؟
ڇا ايترو ساهس آهي مون ۾!؟
ساهس!؟
ڇا مون ۾ اُهو منظر ڏسڻ جو ساهسُ آهي!؟
سڙي رک ٿيل ڪکن جي ڍير تي ويٺل پوڙهو پيءُ ڪک – ڪک، ميڙي سيڙهي، ڦاٽل ۽ ميري پوتيءَ جي پلاند ۾ ڀريندڙ ماءُ.
۽
۽
آهي مون ۾ ساهس ڀيڻ جي اکين ۾ نهارڻ جو، جنهن جي عزت بچائيندي بچائيندي هو / پيءُ/ماءُ ٿڪجي نستا ٿي پيا آهن.
ع-ز-ت-ب-چ-ا-ئيند-ي-ي-دي-دي.
سڙڪ پار ڪندي ٿاٻو کائي ٿو.
ذهن کي آڪٽوپس جيان چهٽل ساروڻي،
لوڻي واريءَ لپاٽ جي.
ڀيڻسان................
ماءُ جا ..........
ڪتي .....جا..ڦر
ڀيڻهين کي... ته....
ما....ڻهين....کي....
ٺڪاءُ
هيءُ ته وٺ پنج...
پنجئي آڱريون سندس منهن تي ڇپجي ويل. اڄ تائين ڇپيل. سڙڪ پار ڪندي اهائي ساروڻي ايندي ٿاٻو کائي ٿو. جنهن شخص سان ٽڪرائجي ٿو، اُهو ”انڌو“ ٿو چئيس پر گار ڏيڻ واري نوع ۾. جنهن ڪار کي سندس مٿان چڙهندي چڙهندي روڪڻ لاءِ بريڪ هڻڻو ٿو پوي، انهيءَ جي ڊرائيونگ سيٽ تي ويٺل جي اکين جي گهور ۽ ڄڀ کيس ڄڻ وچ سڙڪ تي ننگو ڪريو وجهن.
سا...لا... باسٽر... حرا....ا...م..ز...ا...د..
پينٽ جي اندر سندس سنهڙيون ٽنگون سُن ٿيو پون.
سر!
مان ساهه کڻڻ ٿو چاهيان. مان ساهه کڻڻ جي سخت ضرورت ٿو محسوس ڪيان. گذريل ڪيترن ڏينهن کان مون ساهه کنيو ئي ڪونهي. مشين کي پيٽرول کانسواءِ ڇا ڦرڻ لاءِ مجبور ڪري سگهجي ٿو؟ سو مان به بيهي رهيو آهيان. بيٺي خراب پيو ٿيان. جيترو پگهار مان کڻان ٿو سر!، ان ۾ مان پنهنجا Geniunparts به نٿو افورڊ ڪري سگهان مون کي اميد آهي ته اوهان منهنجي ان گذارش تي ضرور ڌيان ڏيندا ۽ مون کي آفيشلي ساهه کڻڻ جي اجازت ڏني ويندي. اوهانجو تعبيدار نوڪر – نوڪر-نوڪر.
(اها درخواست هن جون اکيون باس جي ٽيبل تي وڇايل شيشي تي لکنديون آهن. شيشي ۾ هن جو چهرو ڏسندي ئي ڏسندي، ڌنڌلائجي گم ٿي ويندو آهي ۽ عين اُنهيءَ جاءِ تي پيپر ويٽ رکيو هوندو آهي. هن ۾ ۽ پيپر ويٽ ۾ ڪائي مناسبت ته آهي! ڪيترا ڀيرا هن پوري شدت مان چاهيو هوندو ته هو اهو پيپر ويٽ باس جي مٿي تي وهائي ڪڍي. ان خواهش جي دٻاءَ هيٺ هو ڪرسيءَ جون ٻئي ٻانهون ڄڻ سوگهيون پڪڙي وٺندو آهي.)
ڳوٺ واري بس ڄڻ سدائين لاءِ هن کان ڇڏائجي وئي آهي. رستا اُبتا ٿي پيا آهن ۽ هو ورجاءَ جي ڪُن ۾ ڦاسي پيو آهي. ذلتون ۽ شڪستون ڍوئيندڙ ورجاءُ. پنهنجي بدنما ماضيءَ کان نه ڪٽجي سگهجندڙ. ماضيءَ کان ڪٽجي سگهڻ جي خواهش هيٺ هو اڃا به تکو – اڃان به تکو اڳتي ڏانهن ڊوڙي ٿو. بظاهر آئيندي ڏانهن پر آئيندو آهي ڪونه، آئيندي کي به هي گذرجندڙ حال ڳڙڪائي ويو آهي. بلڪل ائين، جيئن وڏي مڇي، ننڍي مڇيءَ کي ڳڙڪائي وجهندي آهي.
هو آهي ڇا؟/ ڇا هو ؟/ ڇا بڻجي سگهي ٿو ؟/ ڇا بڻجي سگهندو نيٺ به ؟
غلام!؟
اِبن غلام؟
اِبن غلام؟
تعبيدار – نوڪر!.
ورثي ۾ مليل اُهائي لوڻي واري لپاٽ!
منهن تي گهروڙي رکيل بجو.
ابا! هتي پير ڦٻائي نه سگهندين. هليو وڃ هتان.
ڪيڏانهن وڃان؟
ڪيڏانهن به وڃ. جتي پير ڦٻائي سگهين.
تون سمجهين ٿو اهڙي ڪائي جاءِ آهي جتي مان پير ڦٻائي بيهي سگهان!؟- ٻڌاءِ- ڪڇين ڇو نٿو! اهي لپاٽون، گاريون، بُجا، تو به سٺا – مان به سهي ويندس-تنهنجي پيءُ به ته اهوئي ڪجهه سٺو نه!-اُن جي پيءُ به –مان به ته ان سموري چڪر جو حصو ئي ته هيان!!. مان به – سهي – و – يند- س –
ها، سچ ٿو چئين تون. جي منهنجو ڏاڏو اهو سڀ نه سهي ها. نابري واري ڇڏي ها ان کان، ته اڄ گهٽ ۾ گهٽ توکي اهي ڏاڍ مڙسيون نه سهڻيون پون ها. پر تو تائين ايندي ايندي، وچ ۾ منهنجو پيءُ ۽ مان به، ڏاڏي – پڙ ڏاڏي کان ساڳيو ورثو گهليندا آيا آهيون.
پوءِ ڇو ٿو مون کي هتان نڪرڻ لاءِ چئين؟
تڏهن مون کي اها ڄاڻ نه هئي ته اُن هٿ کي به پڪڙي، روڪي سگهجي ٿو جيڪو لپاٽ هڻڻ لاءِ کڄي ٿو. مان پڙهيو به ڪونه هئس لفظ ڳالهائيندا آهن، انهيءَ جي ڄاڻ مون کي تڏهن پئي، جڏهن تو پهرين ڀيرو مون کان پڇيو هو ته بابا!،-اسان هيڻا آهيون، انهيءَ جو ڪارڻ ڪهڙو آهي؟
هو ڏاڍا آهن، انهيءَ جو ڪارڻ ڪهڙو آهي؟
اهو ته مان اڄ به سوچيندو آهيان.
تڏهن ته چوانءِ ٿو ته هليو وڃ هتان. نوڪري وڃي ڪر شهر ۾. انبوهه ماڻهن جا آهن. ڪير ڪنهن کي ڪونه سڃاڻي. سڀ ڪو پنهنجيءَ پنهنجيءَ ڪفنيءَ ۾ ويڙهيو، لڪيو گهمي. تون به ڪا ڪنڊ وٺي پنهنجي ڪفنيءَ ۾ لڪيو پيو هججانءِ .
هو شهر آيو
ڪفن ورتائين
۽ شهر جي انبوهه ۾ دفن ٿي ويو.
شهر ۾ ڪو عيسيٰ ڪونه هو، ان ڪري مُئل جيئرا ٿي نه ٿي سگهيا.
شهر ۾ دفن ٿيڻ کان پوءِ هو پنهنجي لتاڙيل وجود لاءِ ڪائي معنيٰ پائڻ بدران، تهائين گهڻو بي معنيٰ، بيڪار، فضول شيءِ بڻجي پيو. شهر اچي هو شخص نه رهيو. شيءِ/چيز بڻجي پيو. پڻس مُڪيو هئس پنهنجو وڃايل شخص پائڻ لاءِ. وڃايل شخص، جيڪو شهر پهچڻ کان پهرين Feudalism جي کوھه ۾ پيل ڏيڏر جيان آهي. گذريل پيڙهين کان Feudal Lords جي مفاد ۾ استعمال ٿيندڙ. رشتن ناتن سان commited آهي ڪونه، ڪيو ويو آهي. اهو ئي اڪيلو طريقو آهي، ان کي کٽ جي پائي سان ٻڌي رکڻ جو. ڊارون جي فلسفي موجب هڪڙو جانور، ارتقا ڏانهن وڌندڙ جانور. انهيءَ سسٽم ۾ مِس فِٽ هئڻ جي احساس جي دٻاءَ هيٺ پيڙهجندي اهو ئي شخص/جانور جڏهن شهر پهچي ٿو ته جيوَ مان مشين جو پرزو بڻجيو پوي. ٽيڪنالاجيڪل انقلاب جي تيز وهڪري ۾ ڪک پن جيان لڙهي ويل. ضرورتن/ خواهشن جي ڍير هيٺ دٻيل. ڪارل مارڪس صنعتڪار کي انهيءَ کدڙي کان به ابتر ڄاڻايو آهي، جيڪو هر نوع جا ذليل انداز استعمال ڪري سگهي ٿو پنهنجي مالڪ کان ڪائي رعايت پائڻ لاءِ. صنعتڪار اشتهاز بازيءَ جي صورت ۾ ان کدڙي کان به شرمناڪ طريقا آزمائي ٿو گراهڪ کي ڦاسائڻ لاءِ. گراهڪ، جيڪو اُهو ئي عام شخص آهي. اُن جون دٻيل خواهشون/ضرورتون اُن جو رت ولوڙڻ شروع ڪن ٿيون اُنهن خواهشن/ضرورتن کي پائڻ لاءِ هو هيٺ، اڃا هيٺ، پاتال ڏانهن ڪِرڻ شروع ڪري ٿو. ڪِرندو رهي ٿو، جيوَ مان پرزو بڻجڻ تائين.
هن جي وهاڻي هيٺ خطن جو ڍير گڏ ٿيل آهي.
پيءُ جو خط:
ابا!، دوائن لاءِ پئسا موڪل. تون ته ڄاڻين ٿو هيل صفا تر ٿي ويا آهيون. ماڻهين بيمار آهي. ڊاڪٽر ڳريون فئون ٿا گهرن. رت پيشاب جي تپاس ان کان سواءِ. ڪينر ٿا چون. اِهو به ٿا چون ته ڪو علاج ڪونهي ان جو ۽ علاج ڪن به ٿا. مڙئي ٻه ٽي ڏينهڙا وڌائڻا حياتيءَ جا. فيون ته ڀيڻهين جا زيور گرويءَ رکي ڀريونسين پر دوائون ۽ سُيون!؟ هڪڙي سُئي پنج سئو رپيا!! ابول!! هيترن پئسن مان ته مهينو سڄو پيٽ گذر ڪريون، پر پيٽ گذر لاءِ به ته کيسي ۾ سئو جو هڪڙو ئي نوٽ اٿم، جيڪو تو موڪليو هو.
ماءُ جو خط:
ابا! ڀيڻهين سامائي ويٺي آهي. هيڏي ساري زال ٿي پئي آهي. مرڳو اکين ۾ ٿي گهڙي. آخر به ته پرايو گهر وسائيندي. سندس زيور پڻهين گروي رکي ڇڏيا منهنجي علاج جي پويان. آئون جئي جئي به ڪيترو جيئندس!؟ هٿن سان ڀيڻهين کي پرڻائي وينديس ته قبر ۾ به سک هوندم. سڀئي اُميدون تو ۾ آهن.
پيءُ جو خط:
ابا!- هانءُ ٿو جهُريم توکي هتان جو احوال لکندي. ڇا ڪريان ٻيو ابو امان ڪونه اٿم. تون ئي هڪڙو آسرو آهينم. وڏيري جي مٿان ڊٻ پئي پوي ته ڇوڪري سندس ڪمدار کي ڏيون. نٿا ڏيون ته به ويل. اسان ماڻهو نه ڪو پنهنجي مرضيءَ سان جيون، نه ڪو پنهنجي مرضيءَ سان مرون. ساهه به ڄڻ پنيو کڻون. باقي ڀيڻهين، سا ته ڄڻ ڀت ٿي پئي آهي. ڪجهه به ڪونه ٿي ٻاڦي. ماڻهين وڌيڪ بيمار ٿي پئي آهي. هڏن مُٺ وڃي بچي آهي تو جيڪي پيسا موڪليا. اُنهن مان هڪڙي سُئي مس ٿي. تون ئي ٻڌاءِ ڇا ڪريان؟ ڇڏي ڏيانس؟ ماٺڙي ڪري ڏسندو رهان ته ڪيئن ٿي ساهه جون تندون ڇني؟ هاڻي حال اهو آهي جو رات اکين ئي اکين ۾ لنگهيو وڃي. ڏينهن پربت جيڏو ٿيو پوي. حياتي نه جيئڻ جوڳي، نه مرڻ جوڳي.
پيءُ جو هڪڙو ٻيو خط:
ڀيڻهين کوهه ۾ ٽپو ڏئي پاڻ ماري ڇڏيو.
آپگهات
Compromise ۽ مسلسل Compromise کان انڪار.
ٺيڪ آهي.
آپگهات، فرار جو کليل ۽ ڪشادو رستو آهي. نه وڙهي سگهڻ جي صورت ۾ اهو ئي ته ڪري سگهجي ٿو. آخر ٻيو ڇا ٿو ڪري سگهجي؟ ڪجهه به نه – ڪجهه به نه. ڦرندڙ پکي هيٺ سئون ڊگهو ليٽي، پگهريل جسم جي اندر قيد ٿيل ذهني حدبندين هيٺ هو ڀيڻ جي آپگهات کي justify ڪري ٿو. ٻي پاسي پاڻ کي آپگهات ڪرڻ لاءِ اڄ تائين تيار ڪري نه سگهيو آهي. هو ڀيڻ جي آپگهات مان ڄڻ پنهنجي لاءِ inner satisfaction ماڻي ٿو.
ماءُ جو خط:
روئي روئي پڻهين جي نظر جهڪي پئجي وئي آهي. ڊاڪٽر چيو اٿس ته شهر وڃي اکين جي ڊاڪٽر کان آپريشن ڪراءِ. پنج ڇهه هزار خرچ ايندو. حياتي ٿورڙا ڏينهڙا! جيڪر اچين ته اکيون ٿڌيون ڪريان.
پيءُ جو خط:
ماڻهين مري وئي. مرڻ کان پهرين اندر ئي اندر ميڻ جيان رجندي رهي. ڳالهيون پيٽ ورن ۾ وڌيو وڻ ٿين ته موت ئي ته پلئه پوندو. ٻيو ڇا!؟ ماڻهين جو ڪفن، دفن، ڪانڌپو، ٽيجهو، سڀ اوڌر تي ڪيم، هاڻي ته نظر صفا چَٽ ٿي وئي آهي. اکين جي آپريشن - ۽ پيسو - ۽ ها، قادر ڏنو مارجي ويو – اَڏ ڪپ تي رتوڇاڻ پيو هو. بس ابا! جواڻ جماڻ هو – ڏوهي ڇُڙيا گهمن ۽ پوليس جي وارووار مسڪينن تي متي پئي آهي. هيڏانهن متان اچين. مرڳو ڪنهن ڏچي ۾ ڦاسي نه پئين. ماڻهين موٽندي ته ڪانه. وڃڻو ئي هئس، اهو ته اکين ڏٺو پيو هو. رب شال قبر ڪشادي ڪريس.
هُن سوچيو:
جيئري جن جي قبر سوڙهي هجي، مُئي ڇا ڪشادي ٿيندي!!؟
پيءُ جو اهو خط مُٺ ۾ ڀڪوڙيل.
قبر جهڙي ڪمري ۾ ساهه ٻوساٽجندڙ
10×10 جي اُونداهين قبر/ڪمرو+چار سرد ديوارون+چوٿين ديوار ۾ 3×5 جو دروازو – باقي ٽن سرد ديوارن مان، ڪنهن هڪ ديوار جي آخري ڇيڙي تي 3×3 جي ڳڙکي، جنهن مان پسجندڙ چتيءَ جيترو آسمان. مُٺ ۾ ڀڪوڙيل خط هن جي ٽهڪندڙ رت ۾ ڇوليون هڻندڙ. ڪناري سان مٿو ٽڪرائي، ٽٽي، وکري، نستيون ٿي فنا ٿيندڙ ڇوليون. محسوس ڪري ٿو ته ڄڻ شمشان گهاٽ تي ليٽيو پيو آهي – دکندڙ ڪاٺين مٿان. ڪاٺين تي گيهه بدران پيٽرول هاريو ويو آهي. هو جاڳي پيو، سمجهي پيو، محسوس به ڪري پيو ۽ پنهنجي جيئري جسم کي چتا جيان، چپ چاپ جلندو به ڏسي پيو. آڳ جا اُلا هن ڏانهن وڌي رهيا آهن. اُلرون ڪندا آڳ جي هر ڪا ڄڀي هن جي کوپڙيءَ تائين پهچڻ لاءِ ڄڻ بازي کٽڻ ٿي چاهي. ائين ٿو ڀاسيس اجهو هن پل کان پوءِ، ايندڙ ٻي پل ۾، کوپڙي ٺڪاءُ ڏئي ڦاٽي پونديس، ڄڻ اُهو ٺڪاءُ ٻڌڻ لاءِ هن جا ڪن کڙا ٿي پيا آهن. اجهو – ڪي – ا – جهه – و - پر کوپڙي ڦاٽيس نٿي. کوپڙي ڦاٽڻ کان پهرين جو پل هن جي اندر بيهي رهيو آهي. ٻيو پل اچڻو ئي ناهي. ٻي پل جي انتظار ۾ اهو ئي پل وڌيڪ شديد، وڌيڪ ڇتو، وڌيڪ ڀيانڪ بڻجي سندس اندر گردش ڪندو رهندو. اها ڪيفيت بلڪل ائين آهي، جيئن موت جي سزا پائڻ واري شخص جي زندگيءَ جو اُهو آخري سيڪنڊ، جنهن کان پوءِ زندگيءَ جي آخري منٽ جو چڪر پورو ٿي ويندو ۽ هو پولار ۾ لٽڪندو رهجي ويندو. اُن آخري منٽ/سيڪنڊ جي اندر احساس جو جيڪو ڦهلاءُ آهي، ان ۾ ڇا ڇا سميٽجي سگهجي ٿو!؟ بلڪل ائين هينئر کوپڙي ڦاٽڻ کان پهرين واري پل جي ڦهلاءَ ۾ هو ڇا ڇا سميٽي سگهي ٿو!؟ جڏهن ته سڀ ڪجهه سميٽڻ چاهي ٿو.
مان جيئڻ ٿو چاهيان؟
پر ڇا جي سگهان ٿو؟
آپگهات ٿو ڪرڻ چاهيان،
ڇا ڪري سگهان ٿو آپگهات؟
اڄ هن چاهيو هو ته باس جي مٿي تي پيپرويٽ وهائي ڪڍي پر عين ان پل کيس پگهار جو چيڪ اچي مليو هو ۽ هو سڄو صابڻ جي گجيءَ جيان وهي رهيو هو. ويٺو رهيو پنهنجي ڪرسيءَ تي، ڪنڌ نوايو، چُپ، خالي ذهن سان. آخر اندر جي سگهه پاڻ ۾ ميڙي ڪٺي ڪيائين ۽ موڪل جي درخواست لکڻ لڳو. درخواست لکندي لکندي هن کي ڄڻ پاڻ تي ڪاوڙ اچڻ لڳي. پنهنجي لاءِ ئي ڪرهت جو احساس. پنهنجي تڇ هئڻ جو احساس ۽ ڪاوڙ ان تي ته هو پاڻ کي تڇ own ڪري ٿو، جنهن شخص لاءِ هو من ۾ نفرت ۽ ڌڪار محسوس ڪندو رهيو آهي، ان کي ئي درخواست ۾ ليلڙاٽيون پائي ٿو. جيئڻ لاءِ ڪجهه ساهه گهري ٿو. ٿورڙي رعايت ٿو گهري. زندگيءَ جي معمولي سهوليتن لاءِ. زندگيءَ کي ماڻڻ لاءِ ان شخص کان اجازت گهري ٿو، جنهن لاءِ نفرت ۽ ڌڪار محسوس ڪندو رهيو آهي. ان شخص کان، جيڪو کيس Irresponsible, Stupid, Idiot Person وغيره چوندو رهيو آهي. جنهن جي وات مان اُڏامندڙ گڦ کي هن پنهنجي چهري تي محسوس ڪيو آهي ۽ ٻئي پاسي منهن ڦيري اُگهيو به آهي. هو ايذاءُ جي گهاڻي ۾ ڦرڻ/پيڙهجڻ لڳي ٿو. ان Establishment جو هو هڪڙو حصو بڻجي نٿو سگهي. هو پاڻ ان ۾ misfit آهي يا ان کي misfit سمجهي/بڻائي پرينءَ ۽ اونداهي ڪنڊ ۾ ڦٽي ڪيو ويو آهي.
بهرحال، هن جي ڪلهي تي Establishment جي بندوق رکي ضرور هلائي ويئي آهي. ان ڪري پيڙا سڄي هن جي حصي ۾ اچي ٿي. هو ڪنڌ جهڪائي، سموري ناڪارئيت جي باوجود به، درخواست جي آخر ۾، اوهان جو تعبيدار نوڪر لکڻ لاءِ ايترو ئي مجبور آهي، جيترو ان ڀوائتي وايومنڊل ۾ جيئڻ لاءِ. موڪل جي درخواست منظور ڪانه ٿي. هو تعبيدار نوڪر جيان ئي، لفٽ بدران اٺين فلور تان ڏاڪو ڏاڪو لهندو هيٺ آيو. هن فرار ٿي چاهيو پنهنجي پاڻ کان، ڪيڏانهن وڃان؟ ڳوٺ!؟ ڳوٺ واري بس.....!؟ ......ن......و......ڪ ......ر...... ي......و......ئي......هه......و......ن......د......!! سمنڊ ڏانهن وڃان!؟ س....م....ن.....ڊ ....خ....ش....ڪ....ٿي....ويو....و....و....هو....ند....و....و.... گهر وڃان؟....گهر؟؟ هو شهر ۾ ڪنهن اجنبيءَ جيان ديوار جي سامهون بيهي رهيو. اکيون چوچيون ڪري، ڀت تي لکيل جملا، اشتهار، نعرا پڙهڻ لڳو.
ڳجهين مڙدانين بيمارين جو علاج حڪيم فلاڻي وٽ. منجن، سرما، اوهانجو جائز اميدوار.... حق پرست اميدوار. اوهان جي ووٽ جو صحيح حقدار. هو مرده باد. هي زنده باد. هُن کي آزاد ڪريو. هن کي قيد ڪريو. هُن جا قاتل پڪڙيو. هن کي ڦاسيءَ چاڙهيو. هو نظام نامنظور ۽ هي نظام منظور. ڳجهين زنانين بيمارين جو علاج. بي اولاد لاءِ اولاد. فلاڻي حڪيم وٽ ڪينسر، السر، شوگر جو شرطيه علاج. انهن سمورن جملن، اشتهارن ۽ نعرن جي وچ ۾ ڪٿي اهو به لکيل هو، هتي پيشاب ڪرڻ منع آهي. اوچتو هن کي لڳو ڄڻ هن جو مثانو ڀرجي ويو آهي. گڙدن پنهنجو فنڪشن نارمل نوع کان تيز ڪري ڇڏيو آهي. هن کي ان ديوار جي سامهون بيهي پيشاب ڪرڻ گهرجي. ٻي صورت ۾ هن جا نَرا ڦاٽي پوندا. هو ديوار ڏانهن رخ ڪري بيٺو به، ڪافي پل پر.... هن کي لڳو، هو ان ديوار جو حصو بڻجي ويو آهي. ڪنهن جملي، ڪنهن نعري، ڪنهن اشتهار سان هن جي ڪائي مناسبت آهي ضرور يا هو ساڳي وقت جنسي، جسماني، ذهني ۽ سياسي مريض آهي. اهي سمورا اشتهار ۽ نعرا، جيوڙن جيان هن جي رت ۾ شامل آهن. گهٻرائجي هن ان ديوار کان ڀڄڻ چاهيو ۽ تکيون وکون کڻي ذري گهٽ ڊوڙڻ به شروع ڪيو هيائين، پر ڇا ديوار به پنهنجن لفظن سميت سندس پيڇو نٿي ڪري!؟.
ديوار تي لکيل لفظ سندس پيڇو ڪن ٿا. پيڇو.... پيڇو.... ڪائي اهڙي سگهه هن جو پيڇو ضرور ڪري ٿي، جيڪا مٿس سوڀ ماڻي، کيس ڪيرائي، دسي، سيني تي چڙهي ويهي، آڱرين جي دٻاءَ سان ڳلو گهٽڻ ٿي چاهي. ٽيڪسي....!! ٽيڪسي..... رڪشا...... رڪشا.....! هر ماڻهوءَ جو ڪانه ڪا اڻ ڏٺي، اڻ ڇُهي سگهه ضرور پيڇو ڪري ٿي. سڀئي ماڻهو ڄڻ خطري جي حد پار ڪرڻ لاءِ ڊوڙي رهيا آهن پر حد لڀي ڪانه ٿي. هن کي به حد جي ڄاڻ ڪانهي. بس ۾ ائين ڌوڪي گهڙي پئي ٿو ۽ ڄڻ اُها سگهه ڪم از ڪم بس ۾ ڪانه چڙهندي. هڪ ٻي سان لڳي بيٺل ماڻهن ۾ کن لاءِ هو پاڻ کي محفوظ ٿو سمجهي. سُک جو پهريون ساهه کڻي ٿو پر ٻيو ساهه کڻندي ئي خيال اچيس ٿو ته اهو شخص، جنهن جي جسم سان هو چُهٽيو بيٺو آهي ۽ جنهن جي پگهر جي ناگوار ۽ تيزاب جهڙي باس سونگهڻ لاءِ مجبور آهي، ان جو کيسو به ته ڪٽي سگهي ٿو. ان احساس ساڻ ئي ضرورتون کوهه جيان وات پٽي سندس پيرن جي هيٺان کان ٿي بيٺيون. هو بولاٽيون کائيندو هيٺ کوهه ۾ ڪِرندو رهيو، ڪِرندو رهيو.
خيال مٽائڻ لاءِ هن پنهنجي پاسي، چتيءَ جيتري بچيل ڳڙکيءَ مان ٻاهر نهارڻ شروع ڪيو. ٻاهر روڊ جي ڪناري ساڳيون ضرورتون، افورڊ ڪرڻ/نه ڪرڻ جوڳيون، سائن بورڊن تي ڇپيل هيون. هو خيال ئي خيال ۾ انهن کي مختصر ڪرڻ لڳو. ٽن وقت بدران ماڻهوءَ کي ٻه وقت ماني کائڻ گهرجي يا هڪ وقت. ڇا ڇڏي سگهجي ٿو يا ڪهڙي ويلي جي بُک ڪاٽڻ آسان ٿي سگهي ٿي!!؟..... نيرن؟..... منجهند؟.... رات؟...... شيوَ ڪرڻ بدران ڏاڙهي ڇڏي ڏيڻ گهرجي. ڊارڪ ڪلر جا ڪپڙا پهرڻ گهرجن، جيڪي جلدي ميرا ۽ پراڻا نه لڳن. سگريٽ بلڪل به نه پيئڻ گهرجي. هونئن به ان مان ڪينسر ٿئي ٿو ڦڦڙن جو. پر سندس ماءُ ته سگريٽ نه پيئندي هئي پر.... ان پر کان اڳتي پولار آهي، جنهن ۾ جهاز ۽ راڪيٽ ٿا اڏامن. ميزائل ٿا لنگهن روشنيءَ جي رفتار کان به تيز. زندگي ڪانهي. بقا ڪانهي. امن جي گارنٽي ڪانهي. بک جو ڪو مستقل حل ڪونهي. ايڊز ۽ ڪينسر جو علاج ڪونهي.
ڳڙکي ڪنهن ماڻهوءَ جي پويان لڪي بند ٿي وئي. هوا به بند ٿي وئي. جسمن جو پگهر پاڻ ۾ گڏجي بوءِ ڏيڻ لڳو. پولار ۾ ٿيندڙ خونريزيءَ جي ناٽڪ کان هو وري ضرورتن ڏانهن زوريءَ پاڻ کي موٽائي آيو. اهو ئي هڪڙو نقطو هو، جنهن تي سوچڻ لاءِ هو محدود ڪيو ويو آهي. انهيءَ حدبنديءَ ۾ هن جي عافيت آهي، وقتي بقا آهي. سو، مختصر ڪندي ڪندي به فقط سؤ روپيا وڌيڪ ٿي بچيا ۽ ڇا انهن مان ماءُ جي ڪفن دفن، ڪانڌپي ۽ ٽيجهي لاءِ کنيل اوڌر چڪائڻ کان وٺي، پيءُ جي آپريشن تائين سڀڪجهه ٿي سگهيو ٿي!؟ ڪجهه به نه. پيءُ کي انڌو ٿيڻ ڏي!؟ فرق ئي ڪهڙو ٿو پوي! ماءُ به ته مري وئي، ڪهڙو فرق پيو؟ ٻي پل هن کي پنهنجي ان خودغرضيءَ تي پيڙا محسوس ٿي هئي. هو ڇو ايڏو خود غرض ٿيو آهي؟ ڇا لاءِ؟ سوچيائين، بهتر آهي ته شهر ڇڏي ڳوٺ موٽي وڃان. ٻه ٽي ايڪڙ ٻنيءَ جا جيڪي آهن، انهن تي هر کيڙيان. ٻه ٽي خرار اَن جا سال ۾ ٿي پوندا. اسان جا وڏا به ته ائين ئي پنهنجي حصي جي زندگي گذاري مُئا. اچانڪ اکين اڳيان کوهه ۾ ترندڙ ڀيڻس جو لاش تريو ٿو وڃيس. قادرڏني جو لاش سڏڪا ڀريندو ڄڻ بس ۾ گهڙيو ٿو اچي ۽.... لوڻي واري لپاٽ..... ڀيڻسان... ماءُ جا..... ڪُتي جا.... ڦر..... ڀيڻهين کي... ماڻهين کي..... (ٺڪاءُ)... هيءُ ته وٺ پنج.....
گهٻرائجي هن مُنهن تي ڇپيل ڀونڊو اُگهيو ۽ سندس هٿ پگهر مان پُسي ويو. کيسي ۾ هٿ وڌائين. مهيني جو پگهار پيو هو. سُک جو اُهو ٻيو رهجي ويل ساهه کنيائين. آڏيءَ اک سان ڀر وارن چهرن ڏانهن نهاريائين. سڀئي چهرا پگهريل ۽ هيڊا پيل هئا. هن سوچيو، ڇا سڀني جي ڪيفيت اندران هڪ جهڙي ئي آهي!؟.
ڳوٺ واري بس اڄ به کانئس نڪري چڪي هئي. هو ڳوٺ پهچي ئي نٿو سگهي. رستا اُبتا ٿي پيا آهن. هاڻي ڳوٺ واري بس کي سندس باس ڊرائيو ڪندو آهي، اُبتي رخ تي، اُبتن رستن ڏانهن.
دروازو کولي 10×10 جي قبر ۾ گهڙيو. سج لهي رهيو هو. کٽ تي ائين اچي ويٺو، ڄڻ مرتئي تان موٽيو هجي. ذهني طرح سان شمشان گهاٽ ۾ گهڙيو. پيٽرول هاريل ڪاٺين مٿان ليٽي پيو ۽ پنهنجيءَ چتا کي جلندو ڏسڻ لڳو. کيس کوپڙي ڦاٽڻ جو انتظار هو. کوپڙي ڦاٽيس نٿي. بس اُن کي محسوس ڪرڻ وارو پل بيهي ٿو رهي، پوريءَ شدت ۽ ڇتائيءَ سان 3×3 جي ڳڙکيءَ مان هن کي سامهونءَ واري بلڊنگ جي گيلريءَ ۾ اها ئي پارسي ڇوڪري ٿي نظر اچي مني پلانٽ جي ولين کي پاڻي ڏيندي . ڪيترا ڀيرا جهولي کٽ تي پاسا ورائيندي، تصور ۾ هن، ان پارسي ڇوڪريءَ جي اڇن اُجرن، ريشمي ڪلهن تي مٿو ڌري رنو آهي. اُن جي ڇُهاءَ کي محسوس ڪيو آهي. ساڳي تصوراتي سلسلي ۾ هوءَ هن جا لڙڪ چپن سان اُگهندي آهي. هن بند قبر ۾ هن زندگيءَ کي ان ڳڙکيءَ جي رستي، سامهون واريءَ گيلريءَ مان ماڻيو آهي. پنهنجي جلندڙ چتا کي ڪجهه کنن لاءِ اُتي کٽ تي ڇڏي، ڳڙکيءَ ۾ اچي بيهي ٿو. ٽڪ ٻڌي اُن پارسي ڇوڪريءَ کي ڏسندو/ڇُهندو رهي ٿو. اچانڪ ڇوڪري هن جي وجود جو احساس ڪري ڇرڪي هن ڏانهن نهاري ٿي.
ڇرڪ/حيرت/پريشاني/ڪاوڙ/نفرت/ڪرهت ۽ سمورا ڀاوَ هن تي ڦِٽي ڪري هوءَ واپس اندر مُڙي وڃي ٿي.
هو
اُتي ئي بيٺل
کوپڙي ڦاٽڻ جي انتظار ۾.
