اچو ته خواب ڏسون

ارپنا

• تضادن جي هم آهنگي ۽ ڪشمڪش جي نانءَ،
جيڪي ڪائنات جي بنيادي وصف ٻڌائين ٿيون.
• انهن انسانن جي ناءُ،
جيڪي بدليا ۽ بدلائيندا آيا!
• امان جي ناءُ،
جنهن ايڏو پيار ڏنو، جو وسري ئي نٿي!
• لطيفي آشرم جي انهن شودرن ۽ دنيا جي ڌڪاريل يارن
جي ڪچهرين جي ناءُ،
جن ۾ گهڻو ڪجھ عجيب ٻڌڻ لاءِ ملندو آهي.
• تمام انهن ”منصوري“ مهانڊن جي ناءُ،
جيڪي پاڻ ارپي، موت کي عجيب و غريب نواڻ ڏيئي
رهيا آهن.

درگاهي گبول

سنڌ سلامت پاران

سنڌ سلامت ڊجيٽل بوڪ ايڊيشن سلسلي جو نئون ڪتاب ”اچو ته خواب ڏسون“ اوهان اڳيان پيش آهي. هي ڪتاب خوبصورت تخليقڪار درگاهي گبول جي شاعريءَ جو مجموعو آهي. احمد شاڪر لکي ٿو:
اچو ته خواب ڏسون درگاهي گبول جو شعري مجموعو آهي ۽ هي ڪتاب جهڙوڪ ڪي سنهري خواب ٿو ڏيکاري ۽ خواب خوشحالي، پيار ۽ پريت وارا خواب آهن ۽ ڪتاب جو عنوان ئي خوابن جي ڏسڻ جي دعوت ڏئي ٿو۔ مونکي حيرت تڏهن ٿي جڏهن مون هي ڪتاب پڙهيو ته سچ حيرت اها هئي ته سنڌ ۾ ڪر اهڙا به تخليقڪار آهن جيڪي ميلن جهميلن کان ڪوهين ڏور شاعري ۽ علم ادب جا ڏيئا ٻاري رهيا آهن ۽ عامّ تائين روشني پهچائي رهيا آهن ۔
انياء سان اٽڪڻ جا خواب ڏيکاريندڙ شاعري جو مجموعو ”اچو ته خواب ڏسون“ 2015ع ۾ صوفي اڪيڊمي ميرپور ماٿيلو پاران ڇپايو ويو. ٿورائتا آهيون پياري دوست محمد علي عاجز جا جنهن ڪتاب ڪمپوز ڪري سنڌ سلامت ڪتاب گهر ۾ اپلوڊ ڪرڻ لاءِ موڪليو.
اوهان سڀني دوستن، ڀائرن، سڄڻن، بزرگن ۽ ساڃاهه وندن جي قيمتي مشورن، راين، صلاحن ۽ رهنمائي جو منتظر.


محمد سليمان وساڻ
مينيجنگ ايڊيٽر ( اعزازي )
سنڌ سلامت ڊاٽ ڪام
sulemanwassan@gmail.com
www.sindhsalamat.com
books.sindhsalamat.com

اداري پاران

صوفي لاڪوفي، ڪونه ڀانئس ڪير،
منجهان ئي منجه وڙهي پڌر ناهِس پير،
جَنين ساڻس وير، ٿئي تنيئن جو واهرو.
(لطيف)


دوست سومرو

صوفي اڪيڊمي _ ميرپور ماٿيلو
5521476-0302
2549424-0334

پنهنجي پاران

”آءُ
جوئي
آهيان،
سوئي
آهيان“
(سچل سائين)



درگاهي گبول
ميرپور ماٿيلو

نثري نظم

---

اَچو ته خواب ڏسون!

خواب،
خدا جون اکيون آهن،
يا عظيم انسانن جي گذرگاھ،
يا هن جي آڱرين جو ڇهاءُ،
اَچو ته خواب ڏسون،
هڪ نئين ماڻهو جو خواب،
ڪجھ عجيب نموني جو خواب،
ڪجھ عظيم نموني جو خواب،
خواب،
جنهن ۾ سڀ برابر هجون،
هي مانيءَ _ مڇي جي ڊوڙ،
اسان کان سڀ ڪجھ ڦري رهي آهي،
تنهنڪري،
اي منهنجا ساٿيو!
اَچو ته ڪي ننڍا خواب ڏسون،
ها!
اَچو ته ڪي وڏا خواب ڏسون!!

  هر شيءِ هٿن مان کِسڪي وئي

بانسريءَ جي آواز
هن جو بدن تخليق ڪيو
مرلي، هن جي ٻانهن جي لوڏ جون
وضاحتون بيان ڪيون،
ها! هي سمورا ساز
هن جي بدن سان تعلق رکندا آهن!
پر الغوزي جي آواز
هن کي ڳوهيو آهي
۽ ڀرسان بيٺل ڪنوارپ جي گناهن
هن کي گهوريو
مون هنن کي چيو ته
چُميون، هن جو آڌرڀاءُ ڪنديون آهن!
۽ موسمون هن کي مڃينديون آهن
پر واقعي!
اسان مان ڪنهن اهو خوب چيو هو ته
هُو اسان کي موت سيکاريندا آهن
۽ زندگي نه!
شاعري صرف عورت کي گهورڻ جو نالو ناهي!
پر هن جي پوشاڪ،
قبر تائين اسان جو پيڇو نه ڇڏيو!
۽ هن اسانکي ڀلائي سيکاري،
جيڪو اضافي ۽ نسورو ناحق آهي،
اسان فارسي ۽ عربي شاعري واري عورت کي پئي ڳوليو
۽ هر شيءِ هٿن مان کسڪي وئي

  اَچو ته قسم کڻون!

اچو ته رت هاڻن جسمن جا
۽ رت هاڻن لمحن جا قسم کڻون
اي ڀِٽن تي واءُ جا پيرا کڻندڙ ساٿيو!
اي جبل جهانڳيندڙ ساٿيو!
اوهان سچ پچ
مورن جيان خوبصورت ۽ وڻندڙ آهيو!
بيشڪ!
اوهان ئي وقت کي چڀندڙ سُئي جيان بڻايو آهي،
هيءُ وقت هاڻي اسان سڀني کي چُڀي رهيو آهي،
ها!
اوهان ثابت ڪيو آهي ته
موت صرف مرڻ جو نالو نه آهي،
۽ ڪابه غلامي دائمي هر گز نه ٿي ٿي سگهي،
اَچو ته اِن انڪشاف جو قسم کڻون ته
اسين هميشه انقلابين سان هونداسين
۽ انهن جيان هونداسين،
ها!
اهو سچ آهي ته
ڪنهن جو به موت اسان کي پنهنجو ڪري سگهي ٿو
اي انساني آدرش جا خوابو!
اسين، اوهان کي پڪاري رهيا آهيون
اَچو!
ها!
اَچو!
اسان جي اکين ۾ لهو!
ها! گهڻو ٿي چڪو
ها!
هاڻ اکين ۾ لهو

  آگاهي

ڏيئي اونداھ کي تيلي
پرھ جي پار ڏي هلجي
صدين جي هن ٿڪاوٽ کي
ڇڏي ٻئي پار ڏي هلجي
قتل ٿئي ڪو نگاهن جو
نڪي آ جي فضائن جو
اچو ويڙهي ڇڏيون قصو
گناهن ۽ ثوابن جو
مُلن، ڀومن نوابن جو
۽ بي تُڪن عذابن جو
هتي هر ڪَل ڀي ڪافر
۽ توسان جو پيو گذري
اهو هر پل ڀي ڪافر
چپن جي دين جو هتڙي
آهي هر ڳل ڀي ڪافر
هيءَ نوڙت، نياز ڀي ڪافر
هي سُر ۽ ساز ڀي ڪافر
پنهنجي هر وک ڀي ڪافر
۽ ساري ڏک ڀي ڪافر
لڳي ائين ٿو سچ پچ ئي
سنڌو جي تک ڀي ڪافر
رڳو هي ساه جسمن جو
ناهي پُوراءُ جيون جو
جو سوچي ٿو ايئن ويهي
انهي جي سوچ ڀي ڪافر
انهي جي لوچ ڀي ڪافر
۽ هر هڪ ”بيچ“ ڀي ڪافر
هي تنهنجي چيچ ڀي ڪافر
اڙي هر هر جتي دلڙي،
اهي ٻئي نيڻ ڀي ڪافر
ٻري جا گهگھ اندھ ۾
بتي سا ميڻ ڀي ڪافر
موهيو جن من منهنجي کي
اهي ٻئي پير ڀي ڪافر
انهن جي ڇير ڀي ڪافر
پنهنجو ان سان وڃي ڀي ڇا؟
چئي ڀل ڪير ڀي ڪافر
مگر سوچي پيو ماڻهو
اهڙي هر ڏاڍ مڙسي تي
ڏيان ٿو جي ڪا آگاهي
ڏيئي هر دين ٿو ڦاهي
ڏيئي هر دين ٿو ڦاهي

  ڀلا تون يار ڇا آهين!؟

مان سوچيان ٿو ته ڇا آهين!؟
ها تون او يار ڇا آهين؟
آهين پرھ جي هر پل ۾
هِنن هيڻن جي هلچل ۾،
ٻڌاءِ تون يار ڇا آهين؟
ڀلا تون يار ڇا آهين!؟
بدن تنهنجو هيءُ او جانان!
اکين جو دين آهي ڄڻ،
هي ٻيئي نيڻ ڀي تنهنجا
آهن ڄڻ آسرا منهنجا
جتي هر پير ٿي رکين
اتي ڄڻ ڇير ٿي رکين
ٻڌل آهي اڃا ڀي ڏس
پلئه ۾ هر وچن تنهنجو
پري کان ڏس ڪيئن بيٺو
تڪي ٿو چاھ پيو منهنجو
ڇُهاءُ تنهنجي ئي پيرن جو
سنڀاري پيو اڱڻ منهنجو
ڀلا تو ناهي ڄاتو ڇو؟
آهي ڇا تنهنجو هيءُ مرڪڻ
اسان جي من ۾ جانان!
رکيا تو پير ايئن پئي
سفر ڄڻ سڀ سُتا پئي ٿي
ٿڪل هئا جي صدين کان سي
۽ نارين جي قصن وانگي
اَنبن جي ٿيل حصن وانگي
آهن هي چپ ٻئي تنهنجا
يا آهن گيت ڪي منهنجا!؟
آهين سردي سياري جي،
يا بارش ڪا اونهاري جي؟
يا مورڳو ئي ته رونق آن
سنڌو جي هن ڪناري جي؟
آهين وُٺي جي خوشبو تون
يا ڪا ڪُٺي جي خوشبو تون
آهين ڪو باک جو ويلو
يا آهين جهوڪ جو ميلو!؟
يا آهين جهوڪ جو ميلو!؟

مون سوچيو هو...

مون سوچيو هو ته ها هي سڀ
اکين جا آسرا ٿيندا،
بدن هي سڀ ساهن جا،
نه مون کان اوپرا ٿيندا،
وٽي سڀ وھ هي جيون
نوان ڪي پيچرا ٿيندا
مگر ايئن نه ٿيو آ هت،
اڃا بيٺي آ ساڳي ڀت،
ڀلا آخر ٿو ڇو سڏجي؟
هي لوٿر گوشت ئي زندگي
کڻڻ ڇا ايئن ساهن جو
ئي روحن جي علامت آ
يا مورڳو ئي غلاظت آ؟
صفا پوڙهن پساهن جي،
ڪيو اڄ ها تعين هن جو
مزاحمت ئي حياتي آ،
وطن وهنوار ٿو چاهي،
نئون ڪو پيار ٿو چاهي،
۽ ڪنوارپ جي گناهن جان
خطا هر خوبصورت آ
ڀلا ڪنهن جي ڪا پورت آ؟
ايئن ماٺار ٿو چاهين
صفا مئل پساهن جان
به ڇو وهنوار ٿو چاهين؟
چئي ڏسي سچ اڄ سڀ کي
ها! تون انڪار ٿو چاهين،
ڪيو نه ڪنهن به اڄ تائين،
اهڙو اظهار ٿو چاهين،
جي چئين ٿو سنڌ کي ماتا
ڀلا پوءِ ڇو ٿي ڳٽ پاتا
چئه انڪار ٿو چاهين
نئون اظهار ٿو چاهين
نئون اظهار ٿو چاهين

  فڪر آ ڄڻ ڀٽائي جو

ڇٺي جو ڪاڄ سانباها
يا آهن ڪي ڪچا آنڀا،
هي ٻيئي چپ تنهنجا جانان!
آڱرين لوڪ گيتن جيان
هلن پيون من منهنجي ۾
توکي سهرن آهي ڳوهيو
بدن خوشبوءِ زيتونن جي
هي ٻيئي نيڻ ڀي تنهنجا
ها! واهن تي وڻن وانگي
۽ ٻانهون ڀي ٻنن وانگي
ڪچي جي ڳوٺ جان ڇاتيءَ
اسان کي ٿي ڪري پنهنجو
پريت هي، پنڌ ڳوٺن جو
۽ ان ۾ مڌ جوڀن جو
فڪر آ ڄڻ ڀٽائي جو،
فڪر آ ڄڻ ڀٽائي جو،

سڀ اکين تي سائين!

ڇا هر ڀورو بدن
خدا ڏانهن وٺي وڃي سگهي ٿو؟
مجاز جي اڻ هوندگي جو
منافقي سان ڪهڙو رشتو آهي؟
ڪير به نه ٿو ٻڌائي!
ڇا ڪوئي ٻڌائيندو ته
عشق، ڪبوتر جي اڏار ۾ آ
يا تلوار جي تيز ڌار ۾؟
هتي هر جنگ
ٻي جنگ شروعات آهي
۽ امن هڪ نئين امن جو ڳولائو!
غير جانبداري ڇا آهي؟
مصلحت پسندي،
فطري جذبو آهي يا سماجي؟
ماڻهو ڄائي ڄم کان ڀڙ آهي
يا انساني عملن جو ڪرشمو آهي؟
سڀ اکين تي سائين!
پر هتي اهو ڪير ٻڌائي ته
بندوق پلال ۾ آهي!!!

ڇا اهو چوڻ ڪافي آهي!؟

اي منهنجي محبوبا!
تون جلاوطني جي درد جيان
مون ۾ هلي رهي آهين،
۽ دروازي جي ٻيڪڙ ۾ آيل
آڱر جهڙي هي حياتي
نه ڄاڻا ڪيترن سالن کان
توکي گهوري رهي آهي
ڇا تون ڄاڻين ٿي ته
هي صبح جا سمورا پل
تنهنجي آڱرين جيان آهن
۽ اونهاري جي ٽاڪ منجهند
تنهنجي ڇاتين جيان آهي
ڏس! ڪيڏو نه وڏو الميو آهي ته
آءُ تو ۾ تنهنجو انتظار ڪري رهيو آهيان
هيءِ رات تنهنجي اوٻاسي جيان
مون کي خوبصورت لڳي رهي آهي،
هي آٿت ايڏي وڻندڙ ڇو آهي؟
آءُ نٿو ڄاڻان
پر مونکي ايئن لڳي رهيو آهي
ڄڻ مان تنهنجي گهٽي ۾
ساھ کڻي رهيو آهيان
جڏهن تون آرس ڀڃندي آهين ته
ڏاڍي خوبصورت لڳندي آهين
پر اي جانان!
ڇا اهو چوڻ ڪافي آهي ته
اسين سڀ جيئرا آهيون؟
پوءِ هي وقت ڇو ڪنهن آدرش جيان
اسان کي گهوري رهيو آهي؟

  غلامي

اسانجو ڏک پراڻو آهي
ها! اسان ذلتن جي رحم وَ ڪرم تي
جيئڻ سکيا آهن،
اسان جو الميو اهو آهي ته
اسين بهتر ٿيڻ کان اڳ
مري، کپي ويندا آهيون
هيءُ غريبي اسان کي ورثي ۾ ملي آهي
اسانکي پنهنجي هئڻ
۽ نه هئڻ جو احساس تمام گھٽ ٿيندو آهي
ضبط ڪرڻ جا تمام اَنڌا طريقا
اسانکي ڏينهون ڏينهن گهيري رهيا آهن
ضبط ڪرڻ جا تمام اَنڌا طريقا
اسانکي ڏينهون ڏينهن گهيري رهيا آهن
۽ غلاظت ۾ رهڻ کانسواءِ
جيئڻ جو ٻيو ڪو نمونو
اسان کي اڃا تائين راس نه آيو آهي
تنهنڪري،
دنيا جي ليکڪن کي ٻڌائي ڇڏيو ته
هاڻي اسان تي ڪا اَڇوت ڪهاڻي نه لکي وڃي
اسين انهن جي شُهرت جو حصو ٿيڻ کان
هاڻ گھڻو بيزار ٿي چڪا آهيون
ها! اسان مان تمام ٿورا
اهو خوب ڄاڻين ٿا ته
دنيا جون تمام طنقاتي لذتون
اسان جو استعمال ڪري رهيون آهن
۽ اسان کي غلامي سيکارڻ ۾
ڪنهن کي به شرم نه ايندو آهي
ها! اسين سڀ پنهنجي غلامي کي
مٿي تي کڻي گهمي رهيا آهيون
۽ جيئڻ جا تمام ذليل ڍنگ
اسان کي گهيري رهيا آهن
ڪيڏو نه خوفناڪ آهي
اسان جو هيءُ جيون،
مگر اسان جي غلامي کي
لفظن ۾ الجهائڻ وارو!
ٿورو ڏسو ته
ڪيئن نه هي تاريخ
اوهان تي ٿُڪي رهي آهي!!

هيءَ جِيءُ حضوري....؟

ها!
اسين هاءِ گهوڙا ڪرڻ جا
عادي ٿي چُڪا آهيون
اهو انساني الميو آهي
يا ڪو سماجي لقاءُ
آءُ نٿو ڄاڻان
پر اهو ڪو به نٿو ٻڌائي ته
هيءَ جِيءُ حضوري
اِنساني اِرتقا لاءِ ضروري آهي
ٿا مُنهن ڀر ڪِري جيئڻ لاءِ هوندي آهي؟
آءُ هن کان پڇان ٿو
پر هڪ واعظ آ
جيڪو منهنجو پيڇو ڪري رهيو آهي
هيءُ غلامي جو آڙاھ اَلائيجي ڪيترن نسلن تائين ڦهليل آهي
ها! هڪ نميل نسل
اسان جو پيڇو ڪري رهيو آهي
ڇا تو اهو ٻڌو آهي؟ ته
ڍَوهڪ خوبصورت لقاءُ آهي
آءُ ڪڏهن ڪڏهن سوچيندو آهيان ته
انسان کي غير فطري طريقي سان
سماجي بڻائڻ ڇو هوندا آهن؟
هيءَ انساني اُڀا ساهيءَ جا الميا
ڪيڏا نه پراڻا ٿي چڪا آهن؟
پر پوءِ به هر انسان
سماجي سڪراتن جو هوبهو اولڙو آهي
عقيدن جي حقمرانيءَ
۽ ڪوس گهرن ۾ ڪيترو فرق آهي؟
آءُ اڃا تائين سمجهي نه سگهيو آهيان،

اسان سان گهڻو ڪجھ وَهي واپري پيو

ها! اسين پيار ڪندا آهيون
مگر هڪ دفعي
هي غريبي اسان کي شڪست ڏئي ڇڏيندي آهي
عقل ۽ پيٽ جو اڻ هوندگيون
اسان جو پيڇو ڪري رهيون آهن
۽ اسين
انهن کان ڏور ٿڄي رهيا آهيون
اسين ڄاڻون ٿا ته
هي حوس ۽ ويڳاڻپ،
اسان جي ٻارن جو مقدر بڻجي وئي آهي
۽ اسين سڀ ڀيانڪ ظلم
۽ خطرناڪ غلامي جي دور ۾ جي رهيا آهيون
اسان سان گهڻو ڪجه وهي واپري پيو
صدين کان اسان جو زالون
حوس مان جنم وٺندڙ ٻارن کي
جنم ڏيئي رهيون آهن
۽ ڪٿي وري ڇڙواڳي جي بدترين غلامي
اسان کي اندران ٿي اندران کائي رهي آهي
اڄ جون تمام ذليل ترين ذلتون
هڪ ٻئي پٺيان اسان کي گهيري رهيون آهن
۽ ضبط ڪرڻ اسان جو ورثو بڻجي رهيو آهي
ها! اسين روز بروز
عارضي ۽ غير فِطري تڪليف ۾
اُلجهي رهيا آهيون
ڀاڙيتي ميڊيا جي تمام غلاظت
اِنتهائي تيزي سان
اسان جي رڳن ۾ شامل ٿي رهي آهي
۽ اسين چُپ چاپ هي سڀ سهي رهيا آهيون
۽ اسان جا اڳواڻ
جيئري ئي مراعتن جي قبرن ۾ لهي ويا آهن

  فقط هڪ چمي

ها! مون موت کي
ويجهو کان ڏٺو آهي،
هو ايئين لڳي رهيو هو
جيئن ڪا ٻاراڻي حرڪت هجي،
ها! اهو فقط پري جو خوف آهي،
مون پنهنجا خواب
موت جي هٿ _ ترين تي رکي ڇڏيا آهن،
آءُ پنهنجو مٿو
تنهنجن پيرن ۾ رکڻ چاهيان ٿو،
پر ڪنهن منهنجي ساهن تي
لت رکي ڇڏي آهي
۽ پنهنجون آڱريون
منهنجي پيٽ ۾ وجهي ڇڏيون آهن
آءُ فقط هڪ چمي جي ڳولا ۾ آهيان،
جيڪا هن کي ڏيڻ چاهيان ٿو
۽ نئين زندگي جيئڻ چاهيان ٿو

  ڇا تون مونکي ٻڌائينديءَ

ڇا تون مونکي ٻڌائيندينءَ؟ ته
هي تنهنجو اکيون
ڪنهن جديد نظري جي
وابستگي جيان ڇو آهن؟
ڇا تون مونکي ٻڌائيندين؟ ته
تنهنجو هي بدن
ڪنهن بصيرت جيان
مونکي معامل فهمي ڇو بخشيندو آهي؟
ڇا تون مونکي ٻڌائيندين؟ ته
تنهنجون هي آڱريون
منهنجي من ۾ ايئن
ڇو لهي وينديون آهن؟
ڇا تون مونکي ٻڌائيندين؟ ته
آءُ توکي ڪٿان کان
پسند ڪرڻ شروع ڪيان؟
نرڙ کان
هٿ _ ترين کان
يا انهن اُگهاڙن پيرن کان
ڇا تون مونکي ٻڌائيندين؟ ته
تون رات جو
ايئن آرس ڇو ڀڃيندي آهين؟
۽ سمهڻ مهل
ڇا سوچي سمهندي آهين؟
ڇا تون مونکي ٻڌائيندين؟ ته
آ توکي ڏسڻ کان سواءِ
هنن اکين جي بينائي کي
ڪيئن ۽ ڪٿان پُوريان؟
۽ هن تنهائي کي ڪٿي لوڙهي اَچان؟
ڇا تون مونکي ٻڌائيندين؟ ته
آئون تنهنجو مُعتقد ڪيئن ٿي سگهان ٿو؟
۽ توتي ايمان آڻي
اهو ئي عقيدو جنميان ته
تون ئي سڀ ڪجه آهين !
 

عالم سڀ آباد ڪرين!

صُوفي
عوام جو آواز
۽ عوامي مُڙسي جو مظهر هوندا آهن
صوفي، جامد مردھ قدرن جي ڀيانڪ خاموشي ۾
محبوبا جي ڇيرن جي ڇم ڇم جي شوخي هوندا آهن
صوفي، آريسر جي تشبيهن جي پراسراريت
۽ تاريخ جي باطني تڙپ جو امڪان هوندا آهن
صوفي، نه صرف سنڌ جو خوددار آواز آهن
پر عالم انسان ۾ هر حيات جي بقا جي ضمانت به آهن
صوفي، سوڀي جيان
مِٽي جي لَپ هوندا آهن
صوفي، محبوبا جي ٻانهن جيان
دلڪش ۽ وڻندڙ هوندا آهن
صوفي، ڀٽائي جي سنڌ پرستي سچل جي سرمستي
۽ هُن جي گهٽي جي خوشبو هوندا آهن
ها! پر ڪيڏو نه عجيب آهي! ته
جڏهن آئون اِهو چوان ٿو ته
سنڌ ۾ رت جي دٻن تي عبادت گاهون ٺاهيون ويون آهن
ته منهنجي ايمان کي مشڪوڪ تصور ڪيو وڃي ٿو
جڏهن آءُ اهو چوان ٿو ته
منهنجي تهذيب، جسمن جي شاعري آهي
رقص منهنجي ضمير جو خمار آهي ته
مون تي ڪڙي اک رکي وڃي ٿي
۽ جڏهن آئون اهو چوان ٿو ته
هي صوفين ۽ باغين سان شامون
تاريخ جو جبر آهن ته
مونکي گهوري ڏٺو وڃي ٿو
ها! پر اهو سچ آهي ته
آءُ پنهنجي محبوبا جي ڇاتين جو تقدس هان!
ڇاڪاڻ ته آءُ صوفي ۽ باغي هان!
منهنجو دين، مجاز کي حرام نه پر
انساني اوسر ۽ ترقي لاءِ
بنيادي پوڙي مڃي ٿو
بيشڪ! مجاز جي محرومي منافقت کي جنم ڏيئي ٿي،
پر هيءُ منهنجو دين مونکي مجاز کان

حقيقت ڏانهن وٺي وڃي ٿو
۽ سنڌ کان عالم ڏانهن وٺي وڃي ٿو

آءُ توسان پيار ڪندس

هڪ شام توسان پيار ڪندس
اهو ڄاڻڻ کانسواءِ ته
آءُ توسان ڪيترو پيار ڪندس
۽ گذريل ڪافي سالن کان رکيل
هي ساريون اڌ چميون
سڄيون ٿينديون يا نه
مونکي ان جي ڪا خبر ناهي
پر جي ٿيون ته انهن چپن جي خوشبوءِ
ڪيستائين هوندي
هن تائين هُن تائين
يا گهڻو پري تائين
مونکي ان سان ڪا دلچسپي ناهي
بس آءُ رڳو توسان پيار ڪندس
اهو ڄاڻڻ کانسواءِ ته
آءُ توسان ڪيترو پيار ڪندس
۽ مونکي اها به خبر ناهي ته
پيار ڇا ٿيندو آ؟
هڪ سٺو ماڻهو پيار ڪري سگهي ٿو
۽ توسان پيار ڪرڻ جو سبب
آءُ ڪنهن کي نٿو ٻڌائي سگهان
پر اها حقيقت آهي ته
تون اِنتظار ڪندي آهين
پر مونکي ان سان ڪا به دلچسپي ناهي
بس آءُ رڳو توسان پيار ڪندس
اِهو ڄاڻڻ کانسواءِ ته
آءُ توسان ڪيترو پيار ڪندس
آءُ تنهنجي ٽهڪن کي
خوبصورت تشبيهن ۾ قيد ڇو ڪريان؟
هو ڇا آهن؟
آءُ ان باري ۾ ڄاڻڻ نٿو چاهيان
بس اهو چوڻ ڪافي ٿو لڳيم ته
هو انتهائي خوبصورت آهن،
مون کص خبر آهي ته
تون انهن سان پيار ڪندين
ڇو ته آءُ انهن سان پيار ڪريان ٿو
تون تشبيهون ڇو پسند ڪندي آهين؟
مونکي انسان ڪو دلچسپي ناهي
بس آءُ رڳو توسان پيار ڪندس
اهو ڄاڻڻ کانسواءِ ته
آءُ توسان ڪيترو پيار ڪندس
اڄ توسان ٽيليفون تي ڳاله ٿي هئي
اهو ڄاڻڻ بنا ته
توسان ڪهڙي ڳاله ڪرڻي هئي
هو نئين به تنهنجي آواز کي ٻُڌئي
ڪافي ڏينهن ٿي ويا هئا
اهو ڪرڻ ڏاڍو سٺو ٿو لڳي
توکي ڪيئن لڳو هوندو؟
مونکي ان سان ڪا به دلچسپي ناهي
بس رڳو آءُ توسان پيارڪندس
اهو ڄاڻڻ کانسواءِ ته
آءُ توسان ڪيترو پيار ڪندس.

  وسندڙ برسات کي چئو.....

شهر تي وسندڙ برسات کي چئو
آءُ بلڪل ئي اڪيلو آهيان
تنهنڪري آءُ ان جي تشريح نه ڪري سگهندس
ڇو ته
ٿورو ٿورو جيئندڙ حيات جون ترجيحات
ڏاڍيون عجيب هونديون آهن
هن کي چئو ته
اها حقيقت آهي ته
دنيا جي تمام خوبصورت جاين تي
وسندڙ برساتون
هن جون هم معنيٰ نٿيون ٿي سگهن
شهر تي وسندڙ برسات کي چئو
هاڻي گهڻي عرصي لاءِ
آءُ اڪيلو جيئڻ چاهيان ٿو
آءُ نٿو چاهيان ته
مونکي اهو ياد اچي ته
ڪنهن ڏينهن هن
مونکي ڏاڍو پيار ڪيو هو
۽ ڪنهن ماٺيڻي ندي جيان
چپ چاپ مون ۾ وهندي رهي هئي
هن جي دل به
منهنجي پيرن هيٺيان لهي آئي هئي
پر مهربان هن کي چئو ته
مان هاڻي مئل ذهن ٿيڻ چاهيان ٿو
۽ سڀ ڪجه وسارڻ چاهيان ٿو
شهر تي وسندڙ برسات کي چئو
هاڻي ڪنهن ڀنل چنري مان
اُلا ايئن آرام سان اُٿندا آهن
۽ چپن جي رڦڻي مان
اَڪن جا نيرا ڦول گم تي ويا آهن
هاڻي هن جي آجيان
محبت واريون دليون
پنهنجي بدن جي سِپ سان نه ڪري سگهنديون
هن کي چئو ته
هو واقعي به اِلاهي خوبصورت آهي
هن کي ڪنهن به قسم جي
احساس ڪمتري نه هجڻ کپي
شهر کي پسندڙ برسات کي چئو
ماڻهو ذهن جي اُڀ کان ڪري
پيٽ جي کجي ۾ اٽڪي پيا آهن
هاڻي سماجي تبديلي واريون ڳالهيون
اسان کي خودڪشين ڏانهن وٺي وڃن ٿيون
ڇو ته اسان پنهنجي محبوبائن کي
اهو به چيو هو ته
ڪنهن انقلابي آشرم ۾ ئي
اسين اوهان سان هميشه هميشه وارو
پيار ڪري سگهون ٿا
پر هِتي سوڀي جي انقلابي آشرم جون
ڇلڙيون لاهيون پيون وڃن!!

اسين دنيا ڄاوا آهيون

وقت انتهائي کي ڇهڻ ڏانهن وڌي رهيو آهي
مکيه تضاد اُڀري رهيا آهن
هي اُٻاڻڪائي سماج کي ڌوڏي رهي آهي
ها! اهو سچ آهي ته
تاريخ پيڙهيل ماڻهن جو خدا آهي
انسان سماج جو عڪس هوندا آهن
باطنيت تضادن جو علم آهي
ڪا به فسطائيت
خوشبوئن جو قتل نٿي ڪري سگهي
اسين دنيا ڄاوا آهيون
اِهو ئي وڏو سچ آهي
تون ڀلي آسمانن جون هنڀوڇون هڻ
ڌرتي تي هر اُٿل پُٿل
انساني سرگرمين جي گواه آهي
اسان پنهنجون اکيون
محبوبائون جي پيرن هيٺان رکي ڇڏيندا آهيون
۽ انهن جي ڇاتين جي نرمي
اسان جي روح ئي هوندي آهي
ها! اهو سچ آهي ته
اسان گناهن جي رَهنمائي ۾ سفر ڪري رهيا آهيون
پر تون جن عملن کي گناه چئين ٿو
اهي ايڏا وڻندڙ ڇو هوندا آهن؟؟

  تون اهو ڇو نٿي سمجهين ته.....

مان پنهنجون اکيون بند ڪرڻ چاهيان ٿو
۽ اهو ڪجه نٿو ڏسڻ چاهيان
جيڪو گهڻي وقت کان ڏسندو اچان پيو
پر منهنجي دل ته ساڳي طرح سان ڌڙ ڪي رهي آهي
۽ آءُ ساڳئي نموني سان جي رهيو آهيان
هن ڌرتي تي اهڙو ڪو به ماڻهو ڪونهي
جيڪو اهو ڄاڻي سگهي ته
آءُ ڪيئن مري رهيو آهيان
تون مون لاءِ ڪيتري ڪافي آهين
آءُ سڀ ڄاڻان ٿو
پر تون اهو ڇو نٿي سمجهين ته
ڪا ڇوڪري پنهنجو پاڻ کي
هر ڪنهن آڏو ڇو اُڇلي ڇڏيندي آهي؟
۽ هو پاڻ کي ڳولڻ لاءِ ايترن مردن جو استعمال ڇو ٿي ڪري؟
۽ ڳوٺ ۾ سوين ماڻهن جي آبادي
ٻن غريب ڀائرن کي
سردي کان محفوظ ڇو نٿي ڪري سگهي؟
۽ لکين ماڻهن ڪرسمس، هولي يا عيد تي
سٺو کاڌو کائڻ کان ڇو رهجي ويندا آهن؟
منهنجي اکين ايتري ته غريبي ڏٺي آهي
جو تون انهن کي هاڻي روئڻ کان نٿي روڪي سگهين؟
ها! اهو سچ آهي ته
تون خودڪشي ڪرڻ کان
ايترا دفعا ته روڪي ورتو آهي
جو آءُ ڳڻي نٿو سگهان!

  سنڌ مونسان ڳالهائي رهي آهي

مون تنهنجي سامراجيت جا
سمورا بخيا اڊيڙي ڇڏيا آهن،
هي ٿورين جا ٿانو مون لاءِ مقدس آهن،
۽ ڀيلن جا سدا حيات ڀاڪر منهنجي نج سونهن آهن،
ها! آءُ تنهنجي تهذيب کان بغاوت ڪريان ٿو
۽ تنهنجي حلال _ حرام واريون
هٿڪڙيون پائيڻ کان انڪار ڪريان ٿو،
ها! مون پگهر جي خوشبو سنگهي آهي
۽ گهڻو تبديل ٿي رهيو آهيان،
هي ڀٽائي منهنجو پيغمبر آهي،
مونکي عالم انسان ۽ فطرت سان عشق آهي،
ڇا تون نٿو ٻڌين؟
هي تاريخ ڇا چئي رهي آهي؟
آءُ گهڻو ڪجه ٻڌي رهيو آهيان
هي ٿر _ بر مونسان ڳالهائي رهيو آهي
ها! هي سنڌ مون سان ڳالهائي رهي آهي!!

  وساري نٿو سگهان

آءُ توکي ڪِٿان کان به وساري نٿو سگهان!
هٿ _ ترين کان، پيرن کان
۽ نه وري هِن بدن کان
ڪٿان کان به نه!!
آءُ اڄ به تنهنجي هٿ _ ترين تي،
ڪجه به لکي سگهان ٿو
مونکي ياد آهي ته ڪيئين
هنن چيو، هٿ _ ترين تي ساه کنيا هئا،
۽ تنهنجي اگهاڙن پيرن کي ڪير ٿو وساري سگهي!؟
اهي ته اَڄ به من اسٿان ۾ ايئن هلي رهيا آهن،
جيئن بدن تي آڱريون گهمي رهيون هجن،
ياد آٿئي؟
آءُ ڪيئن تنهنجي پيرن جي ڪِتڪائي کي
پوري بدن ۾ ڊوڙائي ڇڏيندو هئس
تنهنجي پيرن جي چمڻ جي سعادت
ايتري خوبصورت آهي جو
آءُ وکي ڪٿان کان وساري نٿو سگهان!

ڪيڏي نه وڏي ڳاله آهي!!!

هو ڇو مرن پيا؟؟
ڪو انهن کان پڇي ڏي،
موت جو ڪهڙو آڳو
۽ ڪهڙو پيڇو آهي،
ڪا خبر ناهي،
پر موت به خوبصورت ٿي سگهي ٿو!
ڪيڏي نه وڏي ڳاله آهي!!!
ها! اهو سچ آهي ته
هر هيڻي جو آدرش
خدا جي ڌڙڪن آهي،
ڌرتي پنهنجي آتم ڪٿا لکي رهي آهي
ويدن جهڙيون هي جوانيون
جن جي چپن تي
محبوبائون پنهنجا جسم هارين ها!
اڄ موت انهن کي ڳيهي رهيو آهي،
اي پٿر جا انسانو!
اي زميني آقائو!
ڇا اوهان جي دل نٿي ڦٿڪي؟
ڪيڏا نه بي ضرر
۽ مٽي هاڻا ماڻهو مري رهيا آهن!!

تنهنجي ته ڳالھ ئي ٻي آهي....

آءُ توکي چاهيان ٿو
ان ڪري تون، تون آهين
آءُ پنهنجي ان مبهم آگاهي کي
توسان انڪري شيئر ڪندو آهيان
ته جيئن هي سڪون ڪجه تائين رهي
موت جو خيال
انسان جي وڏي دورونديشي آهي
۽ آءُ موت آڏو، ايڏو ناڪافي ڇو هوندو آهيان؟
ان ڪري ته تون
پنهنجي پيدائش جيان مونکي وساري سگهين ٿي
۽ آءُ هي سڀ برداشت نه ڪري سگهندس
هتي ته ماڻهو عام سونهن تي به مريو ٿا وڃن
تنهنجي ته ڳاله ئي ٻي آهي
تون جا ساري جدلياتي سونهن آهين
توکي ته ڪنهن بنا سرحد ۽ حد جي چاهي سگهجي ٿو
پر تون پنهنجي پيدائش جيان مونکي ويساري سگهين ٿي
ڇو ته تون ساري جدلياتي سونهن آهين
۽ آءُ ڪو مُقدر پرست آهيان

.   هنن کي ٻڌاءِ ته....

هنن کي ٻڌائي ته
خدا ڦٽاڪا ۽ فائرنگ نٿو ٻڌي
جنهن خدا لاءِ هو هٿيار هلائين ٿا
اهو ته به هٿيار
۽ رحم وارو آهي!
هنن کي ٻڌائي ته
هو، اوهان جون
اسپيڪرن واريون رڙيون به نٿو ٻڌي
ڇاڪاڻ ته هو خاموش کي پسند ڪندو آهي،
ها!
هنن کي ٻڌاءِ ته
هو اهڙي ريت
خدا جا ڪڏهن به نٿا ٿي سگهن

  ڇا تون نٿي ڄاڻين؟

ڇا تون نٿي ڄاڻين؟
ته تنهنجون هي ڇاتيون،
مون ۾ ائين هلي رهيون آهن،
جيئن رهڙيون پائيندڙ جانور زمين تي،
ڇا تون اهو نه نٿي ڄاڻين؟
ته تنهنجون هي ٻئي اکيون
”پنيءَ“ جي ٿڌي هوا جيان،
مون کي ڇو پرسڪون ڪنديون آهن؟
پوءِ ته اهو نه ڄاڻيندي هوندينءَ ته
آءُ هر رات تنهنجي ”بريزر“ کي
ڇاتي سان لڳائي ڇو سمهندو آهيان؟
۽ توکي اها نه خبر نه هوندي ته
تون بهار جي خوشبوئن مان ٺهيل آهين،
۽ آءُ تنهنجي ڇاتي جي
چمي جي آس مان!

  چُمي

اي خواب ڏسندڙ ساٿيو!
هر صبح اسان جو پنهنجو آهي
هي رات پاڻ کي ڪڏهن به نٿي اورانگهي سگهي،
مان ڏسان ٿو،
هي سرحدي لوڙها لاچار ٿي رهيا آهن،
بيشڪ!
عظيم آهي اهو ڀاڪر،
۽ اُها چمي
جيڪا سرحن کي چيري رهي آهي
۽ فسطائيت کي شرمنده ڪري رهي آهي
ها! مونکي پڪ آهي ته
هي آزاد فضا
هڪ لذيذ چمي وانگي آهي
۽ هر قومي بقا پڻ محبت جيان آهي
اي خواب ڏسندڙ ساٿيو!
اچو!
ها اچو!
هي ڌرتي پاڻ کي ئي پڪاري رهي آهي
ها! مڪار آهن اهي ماڻهو
جيڪي محبتن تي بندشون وجهن ٿا،
ڇا ڪو قومي ضمير
انساني ضمير کان مختلف هوندو آهي؟
اَچو ته سڀ برج ڪيرايون!
هي آزادي
اسان سڀني کي لوڙ ۾ آهي!
اسين ايندڙ نسلن اڳيان جوانده آهيون،
اچو ته انهن کي ورثي ۾ ڪي چميون ڏيون
ها! گهڻو ٿيو
هاڻي چپن کي ڇهڻ ڏيو
۽ سرحدن تي ديوارن بجاءِ
اچو ته مائرن جون دليون رکون!!

  اي ننڍا انسانو!

مونکي خبر ناهي ته
پوليس مقابلن جي تاريخ ڪيتري پراڻي آهي
۽ هي ڦٽڪا،
هي ڦاهيون،
هي سچو پترا،
هي ڪوڙا،
هي ڏنڊا ٻيڙيون،
هي ابتو ٽنگڻ،
۽ نازڪ جاين ۾ پيٽرول ۽ تيزاب وجھڻ،
هو چڏا چير ڪرڻ
هو ڪولين ۽ ماڪوڙين جي بڇ،
هي جيلون،
هي قيد تنهائي
اهڙن سڀني مڪروه
۽ اجگر ڏاڌاين جي هوند سوند ۾
هي پوليس مقابلو ڇو ايجاد ڪيو ويو؟
ڇا پاڻ کان مختلف سوچڻ وارن لاءِ؟
اڃان ٻيون ڪيتريون سوچون ٺاهيون وينديون؟
ها اهو اسين نٿا ڄاڻون،
پر هو اسان کي
اسان کان ئي چيرائي، ڦڙائي رهيا آهن،
اُهي ڪير آهن؟
جن لاءِ هي فورسون ٺاهيون ويون آهن
اي جڳ جا دَلتو!
اي ننڊا انسانو!
اچو ته گڏجي شڪر ڪريون
جو دوزخ وارين سزائن جا اختيار
اڃا انهن کي ناهن مليا
توڙي جو اهي تمشيلي سزائون آهن،
پر هي فورس وارا ڏئي ڏيکارين ها،
۽ هر گز نه ڪيٻائين ها!
پر منهنجي دل الاهي ڇو،
اهو سڀ مڃڻ لاءِ تيار ناهي ته
پوليس مقابلن ۾ مرڻ وارا ماڻهو،
انهن کان وڏا ڏوهاري آهن،
جن لاءِ هي فورسون ٺاهيون ويون آهن،
تنهنڪري اي منهنجا ساٿيو!
اها پڪ سمجهي ڇڏيو ته
ڪا به رياست عوامي قطعا نٿي ٿي سگهي

مونکي نٿو لڳي!

اهو ممڪن ئي ناهي
آءُ اهو سڀ ڏسي سگهان،
جيڪو ڏسڻ چاهيان ٿو،
ابابيل جي اڏام جهڙيون اکيون
ڏيڏر جي دماغ جهڙا ماڻهو،
ڳوٺ ڏانهن ويندڙ رستي جهڙو قد،
۽ کير جي گوهن جهڙيون آڱريون
مالٽي ۽ ليمي جي باغ جهڙو بدن
۽ ڪاشي جيان،
هن جي ڇاتي تي ٻار جي چپن جا نشان،
مونکي نٿو لڳي ته
آءُ اهو سڀ ڏسي سگهان،
جيڪو ڏسڻ چاهيان ٿو!!

  هوءَ....

هو پکين جي سمهڻ جيان حسين آهي،
هو جهرڪي جي ساھ کڻڻ جيان آهي،
هو پنهنجي ساڄي ٻانهن،
ڪنهن جي سيراندي لاءِ کولي سمهندي آهي؟
بستري تي هن جي گچي جو تعويذ
ٿڌي شوڪاري جيان لڳي رهيو آهي،
هو پيرن تي عورتن جي اچڻ جيان خوبصورت لڳي رهي آهي
نوجوان نينگري جي گهٻراهٽ جيان
هو اکين ۾ لهي رهي آهي
شاخ تي بيٺل سمورا وڻ
ڄڻ هن جون وکون آهن،
وهندڙ پاڻي هن جي ساهن جيان
ڏاڍو خوبصورت لڳي رهيو آهي
هن جون اکيون وڻ پوکڻ جي ڏينهن جيان
الاهي پرڪشش آهن
ها! انهن کي ٻڌايو ته
سونهن ئي وڏي عبادت آهي
ها! چمين کي ڏند ناهن هوندا
۽ غربت هاڻيون عبادتون
ڪوئي ڪمال ناهن ڏيکارينديون.

بيت

---

بيت

ٻڌان پيو ٿو گهر ۾، پاڙي مان سهري،
سوچان ٿو چهرا، هوندا سڀ آواز جيان؟



اڄ ڀي مينهوڳي ۾، ڀڳي ايئن ڀون،
جِئن ڪا هيسيل سونهن، آئي هجي ڀاڪرين،



سڀ ڪو جوڳ ۾ ٿو جيئي، مري ٿو ڪوڪو،
ائين آخر ڇو؟ ماڻهو مري ٿو پيو!؟



آءُ جي سڏجان ٿو، ٿو پيو صفا ڪورو ڄٽ،
ڇا هي ســـارا ڳٽ، آهن منهنجي لاءِ رڳو؟



مونکي ڏسندي ئي ايــــــئن، ويڙهجي وئي آهوءَ،
ها! هي ساري جُــــــوءَ مان ڄڻ هجان ان لاءِ،



پيداواري اوزارن جو، آهي عڪس سماج،
جامد ڪو رواج، ناهي هن عميق ۾.



ڳوهيو سڀ کي مٽي مان، جي هڪڙي ٿي رب،
هيڏا ڇو مذهب، آهن پوءِ سنسار ۾؟



جيئن وٽي ۾ ڪيو، سڪو آ کڙڪو،
سارو جڳ دڙڪ، آ لڳو ڪنهن ڏاڍو جو.



ها! هن رکيا پير پئي، منهنجي نيڻ ۾،
سڀني ڀيڻن ۾، آهي انوکي ڇوڪري.



کيڏن پيا ٿا ٻارڙا، اڳيان هن جي راند،
پوڙهو ۽ هو لانڍ، سوچن پيا سنسار تي.



سُرندڙ هن سنسار جو، ڪهڙو بيٺل رب؟
اجايو هي سڀ، ماڻهو منجهيل ٿا لڳن.



فصل پڪل تي ويٺو ”نظرو“ هڪلي جهاز،
پٺيان ڪائي سار، کيس سنڀاري ٿي پئي.



ڇالئـ سوچين ٿو ”علي“ پنهنجي منهن اڪثر،
اڇل ڪو ڪنڪر، بيٺل هن سماج ۾.



ڏسندي هلي وئي لهي، جيئن بيٺي بس،
ڪيڏو آ بيوس، ماڻهو ماڻهو جي اڳيان.



ڌرتي ڪڇي ٿي پئي، ڪيڏي ننڍڙي ڦيٿ،
ملوڪي هي ريت، هر شي ٽڪرا پئي ڪري.



هن کي جيئن مون ڏٺو، موٽر سائيڪل تي،
رستي ڀي ان کي، ڄڻ ته نهاريو ٿي پئي.

وايون

---

ڪيئن وڪامي ٿو پيو!

ماڻهو منڊي ۾،
ڪيئن وڪامي ٿو پيو!

تولئـ ڪيڏو پاڪ آءُ،
روح هي رنڊي ۾،
ڪيئن وڪامي ٿو پيو!

جو مون تولئـ هو ٽنگيو،
ڌاڳو ڪنڊي ۾،
ڪيئن وڪامي ٿو پيو!

ڪيڏو وڏو گهر آهي،
ننڍڙي هنڊي ۾،
ڪيئن وڪامي ٿو پيو!

جوڀن سُس پُس پيو ڪري!

ننگر آ سمتو،
جوڀن سُس پُس پيو ڪري!

ڪيڏانهن وڃي ٿو پيو،
نيڻن جو رستو،
جوڀن سُس پُس پيو ڪري!

وَل جيان ويڙهي پيو،
وري نئون سڪتو،
جوڀن سُس پُس پيو ڪري!

اوڏڻ ۽ مِٽي جيان،
توکي هان پرتو،
جوڀن سُس پُس پيو ڪري!

سوچان ٿو ها! مون شايد،
تنهنجو نانءُ ورتو،
جوڀن سُس پُس پيو ڪري!

پوءِ به هيڏي بيوسي!

ڪيڏو وڏو رب،
پوءِ به هيڏي بيوسي!

هي وڻ زمين آسمان،
هوند آهن سڀ،
پوءِ به هيڏي بيوسي!

سوچيان ٿو ته هڪ ٻه ڇو؟
آهن کوڙ مذهب،
پوءِ به هيڏي بيوسي!

هر شيءِ ترقي پئي ڪري،
آهي اڳتي ادب،
پوءِ به هيڏي بيوسي!

خيال ڪسوٽي ناهِ ڪا!

سڀ ڪجھ سرگرمي،
خيال ڪسوٽي ناهِ ڪا!

فطرت ۾ ماڻهو بنا،
ناهي ڪو ڌرمي،
خيال ڪسوٽي ناهِ ڪا!

ڇا لئـ چئي ٿو دِيد کي،
مذهب بي شرمي؟
خيال ڪسوٽي ناهِ ڪا!

هيڏي استحصال ۾،
ماڻهو ڇو ڪرمي؟
خيال ڪسوٽي ناهِ ڪا!

ڪيڏي ٻوسٽ ٿي لڳي!

ڪيئن ڌپ ڪري ويو،
ماڻهو جو هر ساھ،
ڪيڏي ٻوسٽ ٿي لڳي!

ڪهڙو آهي معاشرو،
مزو هر گناھ،
ڪيڏي ٻوسٽ ٿي لڳي!

ها! ڄڻ وڃي ٿي پئي،
گُهٽن ڏي هر راھ،
ڪيڏي ٻوسٽ ٿي لڳي!

لمحو، لمحو ٿو لڳي،
ٺڳجي پيو ويساھ،
ڪيڏي ٻوسٽ ٿي لڳي!

خاموشي ساڙي پئي،
بڻجي ڪائي باھ،
ڪيڏي ٻوسٽ ٿي لڳي!

لت رکن پيا ساھ تي.

اڄ جي فردي دور ۾،
طبقاتي رشتا،
لت رکن پيا ساھ تي.

مايا جي سنسار ۾،
رياستي دستا،
لت رکن پيا ساھ تي.

تنهنجي آفس ٻاهران،
رکيل گلدستا،
لت رکن پيا ساھ تي.

توڏي ايندڙ شهر جا،
سارا هي رستا،
لت رکن پيا ساھ تي.

گيت

---

هن کي ڪا ته ٻڌائي جيڏي!

آيو ناهي ڏينهن ٿيا هن، ناري ڪيڏا مينهن پيا هن،
هن کي ڪا ته ٻڌائي جيڏي!

هو جي ناهي، ڪجھ ڀي ناهي، آڳر هي آکاڙو آهي،
تيل، ميٽ ۽ سرمي _ داڻيءِ، ها سڀ ايئن ڏس پيا هن،
هن کي ڪا ته ٻڌائي جيڏي!

سهرو سهرو هن جو چهرو، پل پل آهي ڄڻ ڪو پهرو،
ان ري ڪا ساعت نه سري ٿي، هاءِ مون ڪيڏا وَس ڪيا هن.
هن کي ڪا ته ٻڌائي جيڏي!

روز ڀڄان ٿي باک ڦٽيءَ جو، ڪير ٻڌي ٿو مون شُدي جو،
ڪيڏيون اندر اڳڙيون آهن، پوءِ به ڪِٿ هو ٻار رهيا هن.
هن کي ڪا ته ٻڌائي جيڏي!

آءُ لڪان ٿو تون ڳول

آءُ لڪان ٿو ڳول او سڄڻي!
آءُ لڪان ٿو تون ڳول.

سونهن سڄڻ جي باک ڦٽي ٿي
جوت جواني جيءُ لٽي ٿي
موھ هن ٻاتا ٻول او سڄڻي!

آءُ لڪان ٿو تون ڳول.
هاءِ! حياتي ٻک لڳي ٿي.
تو بن ڪهڙي اک لڳي ٿي.
چاه سچو چوٻول او سڄڻي!

آءُ لڪان ٿو تون ڳول.
پنهنجو پاڻ کان هاءِ پري ٿي،
ڄڻ جوڀن سان ڊوھ ڪري ٿي،
ٻک وجهي، نه کول وا سڄڻي!
آءُ لڪان ٿو تون ڳول!

روز جيئون ٿا، روز مرون ٿا

 
ڪنهن جي گهر جي گهٽي روڪي، ڪنهن جي اک پري ٽوڪي،
هاءِ! اسان جو ڪهڙو جيون!
هاءِ! اسان جو ڪهڙو جيون!

گيت گلابي سر ۾ پوئي، ڏس ڪيئن ٿو راتيون ورئي،
دل جي مڌر ڌڙڪن ڳوهي، ڪير اسان جا زخم هي موکي.
هاءِ! اسان جو ڪهڙو جيون!
هاءِ! اسان جو ڪهڙو جيون!

بند ٿي ويندي دل جي ڌڙڪن، ڳهي ويندي هيءَ گهرجي گهٽن،
کين چئو هاڻي هو اچن، ڳوٺ جي هر کجي ٿي ٻوڪي.
هاءِ! اسان جو ڪهڙو جيون!
هاءِ! اسان جو ڪهڙو جيون!

روز جيئون ٿا، روز مرون ٿا، پنهنجا زخم ايئن سيئيون ٿا،
جيئون ڀي ڇا؟ مرون ڀي ڇا؟ ڇو ته پري کان پيار ٿي پوکي.
 

ٽيڙو _ هائيڪا

---

ٽيڙو _ هائيڪا

اُلڪا ئي اُلڪا،
سنڌ جا سارا جوڀن
ڄڻ دُٻا رت جا.


ڳچي ۾ ڌاڳا،
دنيا بدلجي ٿي پئي،
اسان هون ساڳا.


هر ماڻهوقرضي،
زرر جي دور کي ٿا چون،
آسماني مرضي.


اي منهنجا رب!
تون ته آهي هيڪڙو،
هيڏا ڇو مذهب.


خالي هيءُ اڳڻ
ماڻهو بنا ٿو لڳي
گهر جي اوڳهڙڄڻ!


آئينو ڦڻي، تيل،
اڄ جو ماڻهو ٿي پيو،
ڪاسميٽڪ جيل.


چُپ چُپ آ اِتهاس،
ڌرتيءَ چيرجي ٿي پئي،
ٺهي پيو باءِ پاس.


ڪيڏو وڏو رب،
پوءِ نه هيڏي بيوسي،
ڪهڙو آھِ سبب؟


ڪهڙو ليڪچر هي،
ڄڻ ته رهجي آ وئي،
نظر ٽيچر جي.


سرڪاري بجيٽ،
ڄڻ ته چيرجي ٿو پيو،
ماڻهو سندو پيٽ.


ڪهڙو هيءُ گناھ،
ڪيئن کڻي پئي ڇهڻ سان،
ٿڌا ٿڌا ساھ.


ناهي هو ساڳيو،
ڪالھ به بيبيءَ کان،
پڙهايم ڌاگو.


ٽالهيءَ جا هي وڻ،
ڌرتي تي فطرت جون
چُميون آهن ڄڻ.


ميڊيا جو ڌڻ،
ڳهجون ڪنهن لاش تي،
ويٺل آهن ڄڻ.


لياقت، پَرُ، حبيب!
اڃا تائين پيو لڀي،
ماڻهو يَر نصيب.


ڪيئن قبوليان توڪ،
چئوس منهنجي من ۾،
ستل آهي جهوڪ.


ايئن آخر ڇو؟
هرڪو پنهنجي لاءِ ۽،
خدا سڀني جو.


هُن جو هاءَ ڪئي
ڄڻ بوسڪي جي ٿان تي
آڱر گهمي وئي!


ناهي ڪجھ به ٻيو،
هر ماڻهو نتيجو آ،
صنعتي قدرن جو.


ماڻهو جا اي رب!
وڻن جو به ٿيندو آ،
ڀلا ڪو مذهب؟


واريءَ جا دڙا،
ڄڻ ته واجهائين پيا،
ڇورين لاءِ ڇڙا.


روڊ ڀرسان وڻ،
ڪٺور ترقي جي دور ۾،
آٿت آهي ڄڻ.


پُهتي نظر ڪا،
ڏِس ته ڪيئن پيا اُٿن،
ڇنڊا جوڀن جا!


مندر وارو گيٽ،
هن کي ڏسي محسوس ٿيو،
اکيون ڀي ڄڻ پيٽ،


ڪپڙي جو ”شاپ“
جنهن ۾ ويٺل نينگريون،
ڪوهياري آلاپ.


ڪهڙو هيءُ ”بيس“
سارو پڌر سهڪڻ لڳو،
جيئن ٿي رسيس.


ختم ٿيو ڪلاس،
اَڇي وڳي ۾ پئي لڳي،
ڄڻ ڪو کير گلاس.


هُونئين موڪل ٿي،
پرڪا خوشبوءَ رهجي وئي،
”سَر“ جي ليڪچرجي.


اوڏڻ هٿ مِٽي،
ڪيئن آلي پئي ٿئي،
ڪنهنجي من _ گھٽي.


ريل جي بوگي،
ڇاڇا سوچي ٿو پيو،
هيٺ ويٺل جوڳي.


پئي پن ڇڻيا،
وڻ جي هيٺيان ٻڪري،
بيٺي ڦر ڄڻيا

اردو

---

بيت

پریتم! تو جو ںا هو وے، لاگے مںواریت،
کیسے اُگے کهیت، تو هی بارش ریت پہ-

گوری! تهارو تں بهی، لاگے روپ خدا،
کیسے یہ مںوا، دیکهی اں دیکهی کهے؟

غزل

ہاتھوں مین میرے ایسے دھاگا بںدھا رہا،
‌‌‌‌‌‌‌زر سے جہاں میں جیسے کہ خدا بںدھا رہا،

طالب هيں لوگ کچھ اور مطلوب ہیں يهاں،
اس ايک کشمکش ميں کيا کيا بںدها رہا،

سب کچھ عجيب ہے پر، مرںا عجيب تر،
اس موت سے يہاں خوفِ بَلا بںدها رہا،

اںساں کی ترقی کا هے عجب تںزل،
بهگوان اور خدا ميں بڻا، بںدها رہا،

دںيا ميں ايسے گذری، حيات يہ مری،
تهاںے ميں جيسے کوئی اُلڻا بںدها رہا،

سحر انگیزوی

بستر میں پڑی وہ سانسیں
اور کمرے سے لپٹی خوشبو
دیواروں سے الجھے قہقہے
ہاں! رکهو اديۓ ہیں
وه سارے تیرے
پر یہ تیری ننگے پیروں سے
الجهی آنکهیں نہین کهلتی
یہ کھلوادو
کِسی بورڈ پر دکھ رہی ہیں
وه انگلیاں تیری
ڻی _ لا‏‏ؤنج میں پڑا ریموٹ
وه بهی تو وہان دکھ رہا ہے
باتھ روم نے جو دیکها تها
رکھ رکھ کے تیرا بدن
وه بهی کب سے سلگ رہا ہی
وه شیمپو، صابن گنگناتے ہیں
رات اور دن ہان! وز تمہیں
یه آنگن اب تک نہین نکلا
اس سحر سے
اسے نکلوادو
میں نے جو اوڑهی تهیں
وه آنھکیں تيری
بدن اب تک بجهاہوا ہے
سانسيں اُلجهي رہتي ہيں
پير بهی جيسے ديکتهے ہوں
آنکهوں میں
نہ جانے کتنے راستے چلتے پهرتے ہيں
ہاتهوں میں وه لمس بدں کا
دهڑ _ دهڑ دهڑ کتارہتا ہے
چهپ چهپ سے وه امی ميری
کب تک اس پوچھ گاچھ کی
بند ڈبيہ میں پڑا رہون گا
يه ڈهکن کهلوادو!!

ہم آزاد ہیں

وه کتنا منتشر ہے
تصوراتی بلندياں تلاش کرتا ہے
واعظوں اور وہموں ميں
وجود کی ذلت کا اِدراک
آج تک نه ہو سکا
وه حبلتوں کو مکاری کهتہے هيں
ايک عبادت گذاررويہ
وه جو جامد ہے
ہم پر حاوی ہے
وه ايک پرچم کي طرح
ہمين لهراتی ہيں
اور نردهنوں کي طرح دوڑاتے ہيں
کبهی کبهی ايک حقير اور محدود خوشی
ہم پر تهوک دي جاتی ہے
ہم آزاد هيں
مگر ہماری آنکهيں
گدهوں کي طرح
اپنے ہی پيروں کو تکتی رہتی ہے_

تعاقب

يه دنيا ايک آواز کی طرح
ميرا پيچها کر رہی ہے
ميں ننگے پاؤں
تمہيں ديکھ رہا ہوں
يہ طرز زندگی
ايک بند گلی کی طرح ہے
آؤ ميں اپنی ناچيز زندگی
تمہيں دينا چاہتا ہوں
يه غلامی ميری شناخت کی طرح ہے
آپ اسی کهيں سے بهی دکھ سکتے ہيں
اور يہ تمام راہيں اس منزل کو جاتی ہيں
جو ميري نہيں ہے
ميں اپنی اوقات سے اُکتاساگياہوں
مگر يہ رات ہم سب کو تهام رہی ہے_

  پیشن گوئی

تو کہتی ہے
میں بُھلادوں تجھ کو،
آنکهوں کی بينائی کورکھ دوں
ريل کی پٹڑی پر_
اور سُلادوں اس عشق کو
کہيں راستے ميں
اور ہو جاؤں اس دنيا کا
يہ مڻهی بهر سانسيں
جو جبر ہيں
ايک ايک کرکے پهينک دوں ساری
اور گنتی کروں تاروں کی
اس غلامی کی حالت کو
مان لوں اپنا مقدر
اور چهوڑ دوں اس نفسيات کو
ہيجانی حالت ميں
مگر يه سچ ہے کہ
يه عشق بدلتے حالات کی
پيشن گوئی ہے
کوئي ابہام تو نہيں جاناں!!!

  پهر بهي

دنيا مين نہ جانے کتنے
پڑهے لکهے ہيں
مگر پهر بهی يہ کهتے ہيں
اِن اَن پڑھ گنواروں نے
تنگ کيا اس دهرتی کو
سکول بهی جيسے ايک کنواں ہے
نسلوں سے اُس مين گرتے آتے ہيں---

  جب وه سوتی ہے

جب وه سوتی ہے تو
آسماں اپنی آنکهيں بند کر ليتا ہے
رات اس کے پيروں کے ہاں بيڻھ جاتی ہے
ستارے سُکڑ کر ره جاتے ہيں
وقت آنده مانده کی طرح لگنے لگتا ہے
ہان! اس کی انگلياں
بچوں کی روحوں کی طرح ہيں
وه جاگ جاتی ہے تو
کائنات کروڻيں بدلنی لگتی ہے
وه قدرت کی بينائي کی طرح ہے
کبهی کبهار ميں اس کا جسم پہں ليتا ہوں
جيسے نہر کناروں پر
درختوں کو اوڑه ليتی ہے
وه اپنی پيروں کو
ميری آکهوں ميں رکهتی ہے
اور ميری روح کو
کلائيوں ميں بانده ليتی ہے
وه جب باتيں کرتی ہے تو
اميديں اگنے لگتی ہيں
پُل کی نيچے بہتا ہوا پانں
اس کي سانسوں کي طرح ہے

آفاقي ادارک

ميں سوچتا هوں
ميں ايک لمہے کوجی رها هوں
اور تمام غلاظتيں ميرا پيچہا کر رہی هيں
ايک اچہے دن کا خواب
مجهے مسلسل ستا رہا ہے
يه انسانی راہيں اتنی کشاده کيوں نہيں؟
ميں سوچتا هوں
وه اب سب اپنی شناخت
چيزوں سے کرواتے هيں
اور ميري پاس کچه نهيں
کيا يه آفاقی ادارک نہيں کہ
ميں تمہيں سوچ ليتا ہوں!

  تیری بصير تیں میخانوں کی طرح ہیں

یہ تیرے پا‎ؤں ہیں یا
برکھا کی دھوپ؟
چڑیوئ کی آوازیں
یا پھر خاموش نظميں
شاعری مبالغہ آرائی کیوں ہے
حساسيت خدا کا جنم ہے
يا تيری آنکہوں کے اختيار
جب يہ آنکهيں
تيرے پاؤں کی طرف جہکتی هيں تو
سمندر تھمنے لگتا ہے
آبشاريں پرندوں کی طرح
اڑنے لگتی ہيں
اور گلی کے تمام موڑ
آپس ميں الجہنے لگتے هيں
کيا تم جانتی ہو
راستے کیوں تهکتے نهيں
يہ تيری آہٹ کا کمال ہے
يا ميرے جنوں کي آگہی
کيا تم نهيں جانتی کہ
تيری بصير تيں ميخانوں کی طرح هيں!!!

  آواز گردی

مذهب کے نام پہ
يہ آواز گردی کيوں ہو رہی ہے؟
کيا مذہب خاموشی کو پسند نهيں کرتا؟

تيرے نام پر

يا خدا !
تيرے نام پر
يہاں بہت مداخلت ہو رہی ہی
ان لوگوں کو بتا کيوں نہيں ديتے کہ
تم مداخلت پسند نهيں کرتے!!

زمانہ گردی

آؤ
کہ ميں رکھ دوں خود کو
تيرے پيروں ميں
ہاں! نهيں ہوتی مجھ سے
يہ زمانه گردی!!

ہم غلامی کے عادی کيوں هيں؟

ہم اپنی غلام سوچ سے
ايک دوسرے کو سوچ رہے ہيں
اور ہمارا معاشرہ ايک خوف بن گيا ہے_
ہم سوجاتے ہيں
خوف میں لپڻی ہوئی نيند سے
ہم بار بار جاگ جاتے ہيں
ہمارا درد بہت اذيتناک ہے،
ہم ميں سے بہت سی لوگ
اب تک ظلم کرنے پر مجبور ہيں
اور ہماری زندگی کی محبتيں
کافی بے چين ہوا کرتی ہيں
ہم غلامی کی عادی کيوں ہيں
ہماری بڑی اکثريت يہ نہيں جانتی
ہم زندگی کی پردے ميں
موت کي اذيتيں جهيل رہے ہيں_
اور ہم سے ہمدردی کرنے والے
خود بهی غلام ہورہے ہيں
وه صرف کہتے ہيں
جہاں غذا مہنگی ہوتی ہی
وه اپنا اطمينان ڈہونڈ رہے ہوتے ہيں
اور اس طرح ہم ايک دوسرے کے
آگے پيچهے ہوجاتے ہيں
ہم فطرت کی کمزور نسل کی طرح
ہميشہ خوف ميں رہتے ہيں_

  مڻی اور عورت

وه جهانک کر ديکهتی ہے
اور ميں حيران ره جاتا ہوں
مغرب اس حيرانی سے بهت آگے نکل چکا ہے
ميں اپنے سارے ادراک اس کی آنکهوں ميں کهوديتا ہوں
اور ان کے ادراک بلندياں ڈهوڈندرہے ہيں
وه کہتے ہيں
ہو سکتا ہے
يه بوہڑ کی چھا‎ؤں اس کی آنکهيں ہوں
ہو سکتا ہے کہ
يه بادل اس کی ايڑيوں سے تعلق رکهتے ہوں
ہوسکتا ہے
اس کے پير فطرت کا آنگن ہوں
ہو سکتا ہے کہ
اس کے بدن کی خوشبو
گو تم کے دهيان کو کاٹ رہی ہو
وه تخليق کرتی ہے
ہان ميرا مذهب
مڻي اور عورت ہے
ميں اس تہذيب کی گری ہوئی ايک سانس ہوں
عورت جو اک ادراک ہے
جنس کيوں بن رہی ہے
جسم روحوں کا عطيه ہے
يا حياتياتی ارتقا کا جبر ؟
وقت جنگلی کتے کی طرح
کوئی آقا نهيں رکھتا
يہ سچ ہے کہ
سب کچھ روانی ہے
تم کيوں جامد عقل تلاش کررہے ہو
ہان! يہ انگلياں
گرتی ہوئی نظر کی طرح هيں
اس کے پيروں کی آہٹ کائنات کی طرح ہے
وه ڈوبتے ہوئے سورج کی طرح
پر کشش اور حسين ہے
ہان! وه ايشيا کي چهاتی کی طرح
گرم اور مظلوم ہے
ہاں! مگر يه تهذيب
بيگانگی کے سوا کچھ بهی نهيں !!!

  کيوں؟

عورتيں حاملہ کيوں ہوتی ہيں؟
بچے کيوں پيدا ہوتے ہيں
یہ تخليق، جبر کيوں ہے؟
نباتاتی حيات ايسا کيوں نهيں سوچتی؟
اختيار، انسان کے ليے الميہ ہيں
يا باعث خوشی؟
يہ وقت
حاملہ عورت کی طرح کيوں دکهتا ہے
يہ زندگی طئہ شده سفر کرتی ہے
يا اپنے پيروں سے سفر کرتی ہے؟
اور کيا ہم
صرف جہدبقا سے تعلق رکهتے ہيں
يا محرکات اور بهي ہيں؟
وقت فلسفہء حيات کو تبديل کر ليتا ہے
معروض اپنے جوہر ميں کيا ہو سکتا ہے؟
ہم جس جس مرکب سے تعلق رکهتے ہيں
وه سب ايک طرح کے کيوں ہيں
يہ پاني،
يه ہوا
ہم سب کے لے ضروري کيوں ہيں
فطرت اپنے اوصاف ميں جبر کيوں ہے؟
يه آنکهيں کيوں ديکهتی ہيں؟
يه کان کيوں سنتے ہيں؟
يہ کائنات ہمارے مقدر طے کر سکتی ہے
چلو اس تہوار سے پوچھ ليتے ہيں
جو ہم سب کا ہے
ہان! تيری آنکهوں سے پوچھ ليتے ہيں !!

  خدا کا خوف

ہم گرميوں ميں دوپہر کو سوتے ہيں
اور مکهياں مرده سمجھ کر
ہمارے منہ اور ناک ميں گُهسنے کی کوشش کرتی ہيں
دن، تھکان دينے کے سوا اور کيا ہو سکتا ہے!؟
ہم نہيں جانتے
اور رات مچهروں کے ليے بنی ہے
ہم اس طبقے سے تعلق رکهتے ہيں
جو کسي بهی طرح جينے کے قابل نهيں
مگر ہم جی رہے ہيں
زندگی ايک طوق کی طرح
ہمارے گلے ميں لٹک رہی ہے
ہم بڑے نهيں
ہمارا طرز زندگی عمومی ہے
ليکن پهر بهی ہم لازم آدرش کی طرح ہیں
ہم ميں سے کچھ يہ کهتے ہيں
خدا تبديلی پسند کرتا ہے یانهيں
ہميں اس سے کوئی سردکار نهيں
کيا خدا لوگوں کو دبانے ميں خوش ہوتا ہے
ہم سارے کيوں دبائے گئے ہيں
ہم نهيں جانتے
يه سارے زمينی آقا
خدا سے کيوں نهيں ڈرتے
ہم ميں سے کوئی پوچهتا ہے
اور وه آدرش بن جاتا ہے
وه ہميں کتوں کے طرح کيوں لڑاتے ہيں
ہم کيوں لڑتے ہيں
وه ايک دائرے کی طرح ہے
ہمارے آگے اور پيچھے اندهيرے ہے
وقت ہميں ايک نئی زندگي کی طرح ديکھ رہا ہے
مگر ہمارے ضمير خوف ميں لپڻے ہوئے ہيں_

  ہاں! کہہ دو نا کہ

اي خدا
اگر تو قادر مطلق ہے تو
فقط ہماری ہی گنتی کيوں ہو رہي ہے
ہم ڻهوکريں کھاتے هيں
اور مر جاتے ہيں
صفائی کرتے ہيں
اور بهوکے رہتے ہيں
ہان! بہت ياد کيا ہم نے تمہيں
تاکہ ہماری تقديريں بدل دو
ليکن تم نہيں سُنتے
کيا تم بهی ان انسانوں کي طرح ہو گئے ہو؟
تمہيں فقط وه کيوں عزيز ہيں؟
جو ہميں ذليل کرتے ہيں
ہم سوچتے رهتے ہيں
تم نے هماری پرورش کی
خاموش رہيں اور سهتے رہيں
اس مين ہی ہماری بهلائی ہے
ليکن کب تک؟
ہم تنگ آ چکے ہيں
تيري اس پرورش سے
جو ايک مصلحت کی طرح ہے
تم ايسا کيوں کرتے ہو؟
ہماری نسلين ہم سے پوچهتی ہيں
ايسا کيوں ہے؟
کيا تم اب ہمارے نہيں رہے؟
روز بروز ہم ننگے ہوتے جارہے ہيں
تيری خاموشی يکطرفہ کيوں ہے؟
کہہ دو کہ
ہم تمہارے نہيں ہيں
يہاں تو تيرے نام کا کاروبار ہو رہا ہے
جو ہميں پيستا رہتا ہے
ہان! کہہ دوناکہ ہم تيرے نہيں ہيں!!!

  بہت پرانا سفر

وه ساری ياديں رکهواديں
اپني اپني جيبوں ميں
ہاں! اِس گندے دلت گاؤں کو
بانده ليا اب پيروں ميں
وه چاچو، ماموں، کزن سارے
لڻکواديئے سب سانسوں ميں
ہاں! وه گهر کے پيچهے والی
”کهبڑی“ اس گهنے درخت کو
رکھ ديا سب نے اپنی گود ميں
گاؤں کا وه عَلم پُرانا،
لکڑيوں سے بنا ميخانا،
ہر رات کا صوفی راگ بهی
اڻهاليا سب کو اپنے کاندهوں پر
وه اپنے اپنے بچپن کے لڑائی جهگڑے
او ميخمانياں
ايک ايک کر کے اڻهاليے
وہ سب ہم اب وہاں سے
وه اچانک سب کچھ ہونے والا
گاؤں سے شہر تک پہنچ جانا
ديکهنے ميں بہت چهوڻا سا
پريہ تهکادينے والا
ہان! وه بہت پرانا سفر
اب بهی تيری اس تہذيب کو
کهڑے پيروں تاک رہا ہے!!!

  بهيانک غربت

سانسيں لڻکی ہيں جسموں ميں
يا جسم لڻکی ہيں سانسوں ميں
پتہ نہيں کيوں يہ لوگ
ايسی بهيانک غريب کو
خدا سے منسوب کرتے ہيں؟
ان گنت تقديريں اں کے پيروں ميں ہيں
جن کے سر کی قيمت پيسہ ہے
کائنات ميں کوئی حادثہ نه ہوا
اور نه قدرت بانجھ بنی ہے
مگر وه لوگوں کو مصروف رکهتے ہيں
اور زندگی کو زنده
خوشياں درد کی حالت ميں
خودکشی کر رہی ہيں
ہم تاريکي سي گهبراتے ہيں
اور وه پيچها کر رہی ہے
ہماری آنکهيں
وه کچھ ديکھنا چاہتی ہيں
جو نہيں دِکھ رہا!!!

امي

وه ايسے چلی گئی
جيسے سانسين جسم کو
چهوڑ کي چلے گئی ہوں
جب وه ميرے پاس تهی تو
درخت دھڑکنوں کي طرح لگتے تهے
اور آبشاريں
اس کي نظر ہوا کرتی تهيں
ہاں يہ کائنات
اس کے ناک پر آۓ هوۓ
پسينے کي طرح ہے
اس کی گود کے مڻهاس
ميں آج تک نہيں بهول پايا
وه جسم کي بينائی کی طرح تهی
پتہ نہيں کيوں
اس نے مڻی سے ايک ايسا رِشتا بُنا ہے
جو آنسوؤں کی طرح
آنکهوں سے ڻپکتا رہتا ہے--

  حقائق کي اذيت

ہماری بشارتيں
کيوں شور پيدا نہيں کرتيں؟
وه اس نئی صدی کا تجزيہ کر رہے ہيں
انسانی کانوں میں پڑی ہوئی روئی
اور آنکهوں مين ڈالی ہوئی مڻی
اپنی اپنی وصف کی طرح خاموش ہيں
ميں جائزه ليتا ہوں
وه مجهے ديکهتے ہيں
اور سرد ہوجاتے ہيں
وه اپنے اس اعتبار ميں کهوئے ہوئے ہيں
يہ دنيا کسی کو ڻهے کی طرح ناپاک ہے
ہرگز يہ دنيا سے لطف اندوز ہوتے ہيں
اور اسے گالياں ديتے ہيں
دنيا کی تہذيب کی
کيسی نہ يہ انوکهی مثال ہے
تمام گالياں عورت ہی سے تعلق رکهتی ہيں
وه حقائق کی اذيت سے دوچار ہيں
فسطائيت اور مهم جوئی ميں
مقدر تلاش کر رہے ہيں--

  کيا يہ ہونا لازمی تها کہ----؟

تم درياؤں کو اوڑه سکتی ہو
يہ کائنات تيرے ننگے پيروں کی طرح ہے
تيری انگلياں شاميں کيوں بُنتی ہيں
دھرتی پر گهستا ہوا ايک سايہ پگهل رہا ہے
اور ميری آنکهوں ميں ايک رشتا پڑا ہوا ہے
وه بهی پگهل رہا ہے
هاں ميں ايک گهور پيچهے چهوڑ آيا ہوں
آنکهيں لڻکی ہوئی ہيں رستی ميں
ايسا کيوں ہے کہ
يہ زندگی چبھ سے رہی ہے
تم ايسی دِکھ رہی تہيں
جيسی کوئی عبادت کر رہا ہو
کيا يه ہونا لازمی تها کہ
تمام عبادتيں
تيری آنکهوں سے تعلق رکهتی ہوں!!!

  کلاس روم

کلاس روم ميں
وه جهکی آنکهيں کرسياں تکتی رہتی ہيں
ليکچر ميں وه چشں نہيں
کلاس ميں جيسے پڑے ہوئی ہيں
يوں لگتا ہے
يہ وائٹ بورڈ بهی اس کمر کو تک رہا ہے
”سر“ بهی دل کو ليکچروں ميں
چهپکے چهپکے رکہ ديتے ہيں
چهپ چهپ کر وه ساری ليکچر
اس کو تکتے رہتے ہيں
ڈائس پر نہ جانے کتنے
جذبے اُلجهے پڑے ہوۓ ہيں
نوٹ بک کو چهوتے چهوتے
ہاتهوں ميں وه دل کا دهڑکنا
نديوں کا بهاؤ ہو جيسے
اس کے آگے خود کو کيسے
سنبهال سنبهال کر تهکتے ہيں سب
ہو چاند رات کا منظر جيسے
گهر سے سکول تک اس کا آنا
اس کے بازو ميں لڻکا بَستہ
اڑوس پڑوس کی مڻهاس ہو جيسے
يونيفارم ميں لگا وه مونو
رکی ہوئی ايک سانس ہو جيسے؟؟؟

کيا تم جانتی ہو؟

کيا تم جانتی ہو؟
ہماری روحيں
کانپتے ہوئے ہاتهوں کی طرح ہيں،
اور وه ميری روح کے اعضاء کاڻنا چاہتے ہيں
وه اندهيروں ميں روشنی سے ڈرتے ہيں
ميں خوشيوں کی طرف ديکهتا ہوں
اور وه کانپ اڻهتے ہيں
وه مجهے فلسفہ مرگھ سے ڈراتے ہيں
اور خود کو بهيانک بنارہے ہوتے ہيں
وه قدرت اور فطرت کی
بانجھ دنيا کی طرف بهاگ رہے ہيں
ميں ايک کتاب خريد کرتا ہوں
بُلندياں ميری طرف بهاگنے لگتی هيں
ميں اپنی خالی پن سے ڈرتا ہوں
اور راستے ميں سردی بچهی ہوئی ہے
ہان! يہ لمحے
انگلياں ڈال رہے ہيں ميرے جسم ميں!!!

  عکس

وه جو مُردوں ميں شمار ہوتے ہيں،
وه کيسے لگتے ہيں؟
کيا گهبراہٹ زندگی کے لے ضروری ہے؟
ميں اس طرح جيؤں يا اُس طرح
مگر ميں نہيں جی سکتا
يه سب کيا ہے؟
ہم بچے کيون پالتے ہيں؟
اس کے محرکات کيا ہيں؟
يہ سماج بهی عجيب ہے
اس ميں ہم سب کی مرضی کيوں نهيں ہوتی؟
بہت چالاک ہيں وه لوگ
جو اپنی مرضی جماتے ہيں-
وه آگ کو کيسے سميٹ ليتے ہيں؟
وه بهوک کو کيسے خاموش کرليتے ہيں؟
مگر ميری آنکهوں ميں فقط وه عکس کيوں ہيں؟
جو اميد کی طرح
هر شکست کے پيچهے ره جاتے ہيں!!!

  خدا کا ہونا

کيا دنيا مين خدا کا ہونا
اس لیے ضروري ہے کہ
وه لوگ ناانصافياں ہی کريں؟
اں بہ بسيوں اور لاچاريوں کی نظر
دنيا پر ہونی چاہيے تهی
مگر افسوس!
وه آسمانوں کو تاک رہی ہيں
يہ عورت
بهوک کی طرح کيوں ہے؟
وه سماج کو اِنچوں ميں ناپتے ہيں،
کيا بلوغت سچ ميں دہشت ہے؟
يا اس کے اوصاف اور بهی ہيں؟
خدا فقط ہماری راہوں کا تعيں کيوں کرتا ہے؟
اور ايسا کيوں ہے کہ
ہم مفعولی حالت ميں ہيں؟
کوئی تو راستہ نکاليں
يه سب کيا ہو رہا ہے؟!!!

  شاعری

ہم شاعری سے ناپ ليتی ہيں
اُن سب کو جو اژدہا
اور ديوہيکل ہيں
ہم شاعری کو رگوں ميں دوڑاتے ہيں
تاکہ وه سب بغاوتيں نہ مِٹ پائيں
جو تيری آنکهوں سے تعلق رکهتے ہيں
بغاوتيں،‎
حَسين لڑکيوں کی طرح کيوں ہوتی ہيں؟
ہان! مزاحمت زندگی کی علامت ہے!
يه مسخ شده لاشيں،
محبوبائوں کی طرح کيوں ہيں؟
کچھ تو ہے
ورنه وه اس طرح ذہنوں ميں
ہلچل کيوں مچار ہی ہيں؟
بيشک!
يہ انسانی قدروں کی طرح
سچ ميں آفاقی ہيں-
شاعری،
شہيدوں کی طرح
خوشبوؤں سے معطر ہوتی ہے
بانجھ ہيں وه ذہيں
جو خود کلامی کرتے ہيں
اور شعر بناتے ہيں
تهمتے ہوئے دکهوں کو بَتلادو کہ
يه سب ايسے نہيں ہو رہا
ہميں کوئی خوش فہمی نہيں
کيونکہ
ہم سمجهتے ہيں کہ
عمل ہی انسانی بلندی ہے!!!

  يہ لڑکياں

يہ لڑکياں
اچهی کيوں لگتی ہيں؟
کوئی تو بتائے
يہ ماجرا کيا ہے؟
يہ مردانگی کی کسمپرسی ہے
يا کائنات کا کوئی کرشمہ؟
يه فنا کا راستہ ہے
يا پهر بقا کا؟
جسم کا کمال ہے
يا روحوں کا ربط؟
يه دل کا معاملہ ہے
يا دماغی حرکات؟
آخر يہ لڑکياں
اچهی کيوں لگتی ہيں؟
يہ ہوائيں
اس طرح کيوں چل رہی ہيں؟
يہ چهری
چاند رات جيسے کيوں دِکهتے ہيں؟
اور مجهے
يہ اچانک کيا ہو جاتا ہے؟
يہ سب
بڑوں کا ديا ہوا تو نہيں!؟
مگر آج کل يہ سب کيا ہے؟
يہ رجعتوں کے لۓ
تاريخ کي کوئي بلندي ہے
يا معاملہ کوئی اور ہے
اور ايسا کيوں ہے
يہ لڑکياں
اچهی کيوں لگتی ہيں؟

  ہم چل پڑے

بہت ڻيڑها پيدا ہوا ہوں ميں
اپنے ہی ضمير ميں
ڈبودی اپنی زندگی
نہ لی راحت خوشيوں کی
نہ ہی غم سے کوئی گہرا واسطا بنا
بس يہ ايک تبديلی تهی
جو ہم نہ لائی تهی اپنے اندر
بس کچھ اس طرح بن گئے منکر
ہم تيری اس خدائی کے
ہاں! اب تو عادت سی پڑگئی ہے
تيری تقدير کو جهڻلانے کی
ويسے بهی کيارکها ہے
جيون کو خالی الجهانے ميں
چهوڑ کر تيرے جمود کے راستے
ہم شور کی وشال راہوں پر چل پڑے
ہاں! کافي پُر خطر ہيں يہ راہيں
يہ جانتے ہوئے بهي ہم چل پڑے۔

  جشن منائيں

کيا آنکھيں،
راستوں کا بلات کار کر سکتی ہيں؟
کيا درخت،
دهرتی سے پناه مانگ سکتے ہيں؟
کيوں؟
گرڈ اسٹيشن کے آس پاس گهروں ميں تاريکی
کسی سماجی بيماری کی طرح
ہميں ديکھ رہی ہے !
ننگے بچوں کی دھڑکن
کسی عارفانہ کلام کی طرح
ايک بے تابی پهيلا رہی ہے ؟
گهاس کو کڻنے کا درد کيوں ہوتا ہے؟
شور شرابے سے بهری يہ تمام آوازيں
ہم کيوں نہيں سُن پاتے؟
يہ مُلائيت اس قدر لاپرواه اور بے درد کيوں ہے
ہمارے گهروں ميں بے شمار جنگل ہيں،
!‎آؤ! زندگی کے جشن منائيں
آو! سوکھے پتوں کے جشن منائيں!!!!

  کوئی کچھ نہيں کہتا

ہميں معلوم ہے،
ہم کيوں پيدا ہوئے ہيں!
ہم سر کے بل چلتے ہيں!
ايک بچے
اور دودھ کا ر شتا کتنا پُرانا ہے؟
دنيا ميں لاغر
اور کمزور جسموں کی نمائش کيوں نہيں ہوتی؟
وه ايسی کيوں ہے کہ؟
سب اس کو تاک رہے ہيں ،
يہ سب ہماری ہی شکليں ہيں!
وه انتظار ميں ڈوب رہے ہيں،
يا کسی آزار ميں ڈوب رہے ہيں؟
کوئی کچھ نهيں کہتا!
مجهے معلوم ہے
يہ نّظم اس آگ کو تهامے گی ،
جو حقيقی نہيں !
دنيا،
مزدور کی تهکں ہے،
يا سرمائيداری کی عياشی،
کوئی کچھ ہهيں کہتا!
اور ميں کسی درگاہ کی خاموشی کی طرح
ان پيروں کی آہٹ کے اِنتظار ميں ہوں،
جو ابهی پيدا ہونے ہيں!

آؤ کوئی اِنقلاب لائيں

عمر رسيده تيری باتيں،
اور غرور سے پُر،
کچھ نيا کيوں نهيں بتاتے؟
يهان تيرے نام پر سفيدوں نے
لال سفيدوں کی نسل کشی کی تھی،
تيرے ہی نام پر
حسين بن منصور کو سزائے موت ہوئی تهی !
تيرے ہی نام پر یہ ايشيا
صديوں سے جل رہا ہے،
ہاں! بهت ہی داستانيں ہيں،
اس دهرتی پر !
بہت سے خون کے دهبے ہيں
ميری آنکهوں ميں !
سارے کے ساری لڻک رہے ہيں!
تُو تو شفيق ہے،
اور تمام محبتيں تمهارے اوصاف ہيں ،
تم کچه کيوں نهيں کرتے؟
آسمان پر بادل انگڑائياں لے رہے ہيں،
ہوائيں،
جنگلوں ميں گهستی پھر رہی ہيں ،
آؤ!
اور دهرتی کی کتھا سنو!
بهت مشکوک هوگئے ہو تم ،
اپنے اوصاف سے تهام لومجھے !
وه جو تيرے اضداد ہيں،
ميں تو ان ہی کا جوہر ہوں ،
کوئی پرايا تو نہيں ہوں،
آؤ کوئی انقلاب لائيں،
جو تيرے نام کانہ هو،
ہاں! ميرے نام کا ہو!!!

  چلو سوچ ليتے ہيں

ہم زندگی کو تياگ رہے ہيں!
بہت ناگزير ہيں وه
جو ہمارے مقدروں ميں ہيں !
ہمارے جسم سزا کی حالت ميں ہيں ،
حَمل خدا کا جرم ہے يا ماده کا؟
عورت کی چهاتی
ايک جوگی کے سفر ک؛ طرح ہے!
ليکں ہماری ہی ماندگياں،
ہميں تہوک رہی ہيں !
چیو نٹيوں کا کوئی اعتقاد نہيں !
اور پرندوں کا کوئی مذہب نہيں ،
آؤ! اس کا تعين کريں کہ،
بس اس کی آنکهيں ہی،
دنيا کے تہوار ہوں!
کوئے سازش نهيں ،
اگر ملوکيت نهيں،
اس کی قمر کو خندق نہ بناؤ
وه ہم سب کا ہے،
بہت سی شکليں ہيں اس کی ،
ديکهو! آسمان کو
بستر پر سُلانے کی کوشش ہه کرو
جو تم کرنا چاہتے ہو
بس وه کر گزرو!
ليکن وقت
ہميں اعتماد ميں لينے آرہا ہے،
آؤ مل کے لذتِ حسن کی عبادتيں کريں،
جس ميں سب کی مرضياں ہون،
کوئی خبر نہ ہو،
جس طرح بارش سے بچنے کيلئے گهر بناتے ہيں،
اس طرح جبر سے بچنے کيلۓ محبتيں تخليق کريں،
کوئی مشکل نہيں
فقط اس کے پاؤں چُومو
جو حسين ہے_
حسن اس کائنات کي عجب برکت ہے،
ڈهونڈھوں، ميں نے ڈهونڈھ ليا
اس ميں يہ راز!
آج سب کچھ
اعتماد سے باہر نکلنے کی حالت ميں ہے،
تمام مشکل روگ تهے ،
اس دهرتی کے مقدر ميں
چلو سوچ ليتے ہيں ،
ايک نئی دنيا کے بارے ميں!
ہاں! اس کی آنکهيں
شفا کے در ہيں!!!

  آؤ! خواب دیکهیں!

آ ؤ!
خواب دیکهیں!
کچہ ایسے خواب،
جو بچو ں کی روحوں کی طرح ہوں ،
جو اں کی اںگلیوں کی طرح ہوں،
جو ماؤں کی دلِوں کی طرح ہوں،
جو شمشیر کی دهار کی طرح ہوں،
جو صحرا کی اںتهائی کی طرح ہوں،
جو شهر کے شور کی طرح ہوں،
آؤ!
خواب دیکهیں!
اںہیں بتلادو ک
ہم خواب دیکهتے ہیں،
ایک ںئ زںدگی جیںے کا خواب،
ہم خود میں خواب دیکهتے ہیں،
ہم اس میں خواب دیکهتے ہیں،
ہم آسماںوں میں خواب دیکهتے ہیں،
ہم زمیں پر خواب دیکهتے ہیں،
ہم خواب دیکهتے ہیں،
ہاں!
آ ؤ خواب دیکہیں!
اں خوابوں میں
اس کائںات کے خواب ہوں ،
کچہ پرںدوں کے خواب ہوں
کچہ درختوں کے خواب ہوں ،
کچہ تتلیوں کے خواب ہوں ،
کچہ پهولوں کے خواب ہوں ،
ہا ں!
اس سںدہ کے خواب ہوں ،
اور اس ںوع اںساں کے ہوں ،
ہاں آؤ!
کچہ خواب دیکهیں

  جيسے....

وه ايسے چل رہی ہے،
جيسے بچے جُهولا جهول رہے ہوں،
جيسے پَرندے، ہلکی سی برسات ميں اڑرہے ہوں،
جيسے کوئی نِر تکی نہاکے نکل رہی ہو،
جيسے کوئے تنہائيوں ميں
عارفانہ کلام سن رہا ہو
جيسے جوانی اپنے پہلے دسمبر کو چهوڑرہی ہو،
جيسے درخت کلہاڑی کی ايجاد والے دن
احتجاج کر رہے ہوں
جيسے چهاتياں، آنکھوں کی عبادت بن رہی ہوں،
جيسے کوئی بچہ ماں کی گود کو محسوس کر رہا ہو ،
جيسے انگلياں جسم کے اندر جا رہی ہوں،
جيسيے پُل کے نيچے پانی بہہ رہا ہو،
جيسے محبوبا‎‎ؤں کی بانہوں ميں
عاشقی کی سانسيں گرم ہو رہی ہوں،
ہاں ! جيسے لال بازار ميں
پهلی بار کوئی جسم بِک رہا ہو