ناول

ڀٽائيءَ جو عشق

تخليقي ناول ”ڀٽائيءَ جو عشق“ پنهنجي جوهر ۾ هڪ خوبصورت رومانوي ڪهاڻي رکي ٿو، جنهن ۾ نه رڳو سماج جا ابتڙ ٿيندڙ عڪس پيش ڪيل آهن جنسيات کان پوءِ، قومي ۽ شخصي ڀڃ ڊاهه کان وٺي معاشرتي مسئلن کي به نظرانداز ناهي ڪيو ويو. هوش محمد ڀٽي جي ٻولي نهايت سرل ۽ هر پڙهيل فرد کي سمجهه ۾ ايندڙ آهي. سندس پهرين ناول ۾ منظرنگاريءَ کان وٺي ڊائيلاگ تائين پختگي هوش محمد ڀٽي جي ناول تي گرفت موجود آهي.

4.5/5.0
3211
1477
آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
ڇاپو 1

حق ۽ واسطا

BOOK NO: (189)

• ڀٽائيءَ جو عشق • Bhatti jo Ishq

(ناول) (Novel)
• هوش محمد ڀٽي Hosh Muhammad Bhatti •
ڇاپو پهريـون: مئي 2017ع FIRST EDITION 2017
ٽائيـٽل ۽ لي آئوٽ: سعيد سومرو
ڪمپوزنگ: محمد خان ڪانڌڙو With All Rights Reserved
ڪنول © KANWAL
پبليڪيـشن قنبر Publication Kamber

ملهه: 200 روپيا

ڊجيٽل ايڊيشن:
2018ع
سنڌ سلامت ڪتاب گھر

ڪـتـابـن مـلـڻ جـا هـنـڌ:

ڀٽائي ڪتاب گھر، حيدرآباد.
ڪنگ پن بڪ هائوس پريس ڪلب، حيدرآباد.
سمباره پبليڪيشن هائوس، سيد آرڪيڊ، گاڏي کاتو حيدرآباد.
رابيل ڪتاب گهر، لاڙڪاڻو - مهراڻ ڪتاب گھر، سانگهڙ
مدني بڪ شاپ، دادو - سنڌيڪا ڪتاب گهر سکر
ٿرڪتاب گهر، مٺي - ڪويتا ڪتاب گهر، حيدرآباد
تهذيب بڪ اسٽور، خيرپورميرس - سراج بڪ اسٽور، قنبر

ارپنا

امان جيجل جي نالي…
جنهن جي لاءِ مان اڄ ڏينهن تائين ڪجهه
به نه ڪري سگهيو آهيان.

....هوش محمد ڀٽي

سنڌ سلامت پاران

سنڌ سلامت پاران

سنڌ سلامت ڊجيٽل بوڪ ايڊيشن سلسلي جو نئون ڪتاب ”ڀٽائيءَ جو عشق“ اوهان اڳيان پيش آهي. ھي ڪتاب نوجوان ليکڪ ۽ ڪھاڻيڪار ھوش محمد ڀٽيءَ جو لکيل پھريون ناول آھي.

تخليقي ناول ”ڀٽائيءَ جو عشق“ پنهنجي جوهر ۾ هڪ خوبصورت رومانوي ڪهاڻي رکي ٿو، جنهن ۾ نه رڳو سماج جا ابتڙ ٿيندڙ عڪس پيش ڪيل آهن جنسيات کان پوءِ، قومي ۽ شخصي ڀڃ ڊاهه کان وٺي معاشرتي مسئلن کي به نظرانداز ناهي ڪيو ويو. هوش محمد ڀٽي جي ٻولي نهايت سرل ۽ هر پڙهيل فرد کي سمجهه ۾ ايندڙ آهي. سندس پهرين ناول ۾ منظرنگاريءَ کان وٺي ڊائيلاگ تائين پختگي هوش محمد ڀٽي جي ناول تي گرفت موجود آهي.

هي ڪتاب ڪنول پبليڪيشن، قنبر پاران 2017ع ۾ ڇپايو ويو آھي. ٿورائتا آهيون پياري ھوش محمد ڀٽيءَ جا جنھن ڪتاب موڪليو ۽ سنڌ سلامت ڪتاب گھر ۾ اپلوڊ ڪرڻ جي اجازت ڏني.

[b]محمد سليمان وساڻ
[/b]مينيجنگ ايڊيٽر ( اعزازي )
سنڌ سلامت ڊاٽ ڪام
sulemanwassan@gmail.com
www.sindhsalamat.com
books.sindhsalamat.com

اداري پاران

هوش محمد ڀٽي، نئين ٽهيءَ جو نه رڳو جاکوڙي ليکاري آهي پر ”سڦلتا“ ميگ ذريعي پنهنجي ٽهيءَ ۽ اڳئين ٽهيءَ کي يڪ جاءِ شايع ڪري کين ادبي اتساهه ڏيندڙ ڏاهو ايڊيٽر به آهي.
هڪ پاڻ بهترين ليکڪ ئي ٻئي بهترين ليک جي سهڻي پرک ڪرڻ ڄاڻي. هوش محمد ڀٽي جي بنيادي سڃاڻپ سنڌي جديد ڪهاڻيڪار ۽ شاعر واري رهي آهي. جنهن جا اڳ آيل ڪتاب ”انگن جي راند“ (ڪهاڻيون) ۽ ”پوپٽ ڏاڍا پيارا آهن“ (ٻارن لاءِ شاعري) سندس ادبي جدت جا گواهه آهن.
ان کان پوءِ سندس اوچي ادبي اڏار ڏانهن وک سندس پهريون تخليقي ناول ”ڀٽائيءَ جو عشق“ پنهنجي جوهر ۾ هڪ خوبصورت رومانوي ڪهاڻي رکي ٿو، جنهن ۾ نه رڳو سماج جا ابتڙ ٿيندڙ عڪس پيش ڪيل آهن جنسيات کان پوءِ، قومي ۽ شخصي ڀڃ ڊاهه کان وٺي معاشرتي مسئلن کي به نظرانداز ناهي ڪيو ويو. هوش محمد ڀٽي جي ٻولي نهايت سرل ۽ هر پڙهيل فرد کي سمجهه ۾ ايندڙ آهي. سندس پهرين ناول ۾ منظرنگاريءَ کان وٺي ڊائيلاگ تائين پختگي هوش محمد ڀٽي جي ناول تي گرفت موجود آهي. سنڌي ناول ۾ پيش ٿيندڙ چند رومانوي ناولز کان ٻاهر نڪري جيڪڏهن موضوعاتي وسعت ڏانهن ڌيان ڏجي، ته سنڌي ناول عالمي ناول سان منهن مقابل ٿيڻ جوڳو آهي. اميد ته ”ڀٽائي جي عشق“ جي جوڳي مڃتا کان پوءِ، سنڌي ناول جي هن سفر ۾ هوش محمد ڀٽي پنهنجا ٻيا به تخليقي ناول پيش ڪري سنڌي ناول نويسن ۾ اهم جاءِ والاريندو.

[b] سعيد سومرو
[/b]ڪنول پبليڪيشن قنبر
Cell: 0333-7523132
Saeedsoomro4@yahoo. Com

مهاڳ : ناول جو نئون لهجو

هينري جيمس چيو هو، ”ناول بنيادي طور تي ليکڪ جي زندگيءَ جو ذاتي تجربو ۽ سڌو سنئون تاثر هوندو آهي.“ ٿامس هارڊي چوي ٿو، ”ناول بحث مباحثو يا دليل نه بلڪه هڪ اهڙي نوعيت جو تاثر آهي، جنهن ۾ ناول نگار پاڻ سڌو سنئون موجود هوندو آهي“.
سنڌي ناول ترجمي کان سفر ڪري طبعزاد حيثيت ماڻڻ تائين وڏو سفر ڪيو آهي. ۽ سنڌي سماج جو سڌو سنئون عڪاس بڻجي پنهنجي حيثيت مڃائي چڪو آهي. سنڌي ناول نگاري جي فن کي جيئدان ڏيندڙن ۾ قليچ بيگ، خليق مورياڻي، محمد عثمان ڏيپلائي، آغا سليم، علي بابا، طارق عالم ابڙو، سراج، ماڻڪ، اسحاق انصاري، اخلاق انصاري، قبول ابڙو، پرويز، سليم چنا، ڊاڪٽر رسول ميمڻ، منير چانڊيو، نور جوڻيجو، مهتاب محبوب ۽ ج.ع.منگهاڻي جا نالا شامل آهن. جن نه صرف فني حوالي سان ناول کي جدت ڏني بلڪه پيشڪش ۽ ٻوليءَ ۾ پڻ نواڻ آندي. سنڌي ناول نگاري جي تاريخ تي طائرانه نظر ڊوڙائڻ سان اسان کي اطمينان ملي ٿو ۽ اها کوٽ جيڪا ڪجهه سال اڳ تائين ناول نگاريءَ جي دنيا ۾ محسوس پئي ڪئي وئي گهٽ ۾ گهٽ ان ۾ هاڻي اطمينان جوڳي صورتحال پئدا ٿي آهي ۽ اسان چئي سگهون ٿا ته سنڌي ناول هن وقت سٺي انگ ۾ لکجي رهيو آهي. اڃان به اطمينان جوڳي ڳالهه اها آهي ته ناول پنهنجي پر ۾ مختلف طرز ۽ انداز سان لکجي رهيو آهي، خاص طور تي تاريخي، نفسياتي، سماجي، رومانوي، جمالياتي، مزاحمتي، سياسي ۽ شخصي ناول گهڻا اچي رهيا آهن.
اسانجي دوست هوش محمد ڀٽي جو ناول، ”ڀٽائيءَ جو عشق“ به سنڌي ناول نگاريءَ جي فهرست ۾ اهم جاءِ والارڻ جا ڳڻ رکي ٿو، خاص طور تي هن ناول ۾ نفسياتي، مزاحمتي ۽ رومانوي ٽچ ناول کي الڳ ڪري بيهارڻ لاء ڪافي آهن. ناول اڄوڪي سماج جي مختلف ڪردارن سان جڙيل آهي ۽ ان جي ٽريٽمينٽ جديديت کان جديديت پڄاڻان جو سفر ڪري ٿي. خاص طور تي جڏهن اسان مڃون ٿا ته جديديت پڄاڻان، ڪاميابي واڌو ڪاميابي برابر ڪاميابي جو دؤر آهي ته پوءِ هيءُ ناول اهڙي ڪٿا جو چٽو عڪس آهي. ڪهاڻي جا ڪردار هر فيلڊ ۾ ڪاميابيون چاهين ٿا، عشق ۾ ، پيار ۾، فلرٽ ۾، زندگيءَ ۾ ، رشتن توڙي سماج ۾ هن ناول جا سڀ ڪردار ڪاميابيون چاهين ٿا ۽ ڪاميابيءَ جي ڊوڙ ۾ ڪي ڪردار هاڪاري ۽ ڪي ناڪاري سرگرمين ۾ ملوث ٿين ٿا. ناول جو مکيه ڪردار ڀٽائي هڪ ئي وقت مختلف نفسياتي مامرن مان گذري ٿو.
ناول جا سڀ ڪردار لوئر مڊل ڪلاس سان تعلق رکن ٿا، ۽ سنڌ جي ٻهراڙين سان ڳنڍيل ننڍن توڙي وڏن شهرن سان جڙيل آهن. جيڪي بنيادي طور تي اين جي اوز ڪلچر سان وابسطه آهن. منهنجي خيال ۾ اين جي اوز ڪلچر اسان جي وڏي کيپ کي متاثر ڪيو آهي، ڪن ڏاهن جو خيال آهي ته اين جي او ڪلچر سنڌ جو ‘ڪريم مائينڊ’ کپائي ڇڏيو آهي ته ڪن جو چوڻ آهي ته اين جي او ڪلچر سنڌ جي جاکوڙي ماڻهن کي امداد جي نالي تي نڪمو ۽ ناڪارا بڻائي رهيو آهي ته ڪن جو چوڻ آهي ته اين جي او ڪلچر نوجوانن کي روزگار فراهم ڪرڻ ۾ سٺو ڪردار ادا ڪيو آهي. هن ناول ۾ توڙي جو سڌو سنئون اين جي او ڪلچر کي تنقيد جو نشانو ناهي بڻايو ويو نه ئي وري ليکڪ ان جي تعريف ڪري ٿو پر ليکڪ انتهائي برجستائيءَ سان اين جي او ڪلچر ۾ ٿيندڙ واقعن کي خبرداريءَ سان بيان ڪري ويو آهي ۽ هر معاملي ۾ پاڻ کي غير جانبدار ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿيو آهي. منهنجي خيال ۾ اين جي او ڪلچر جي ڇانو ۾ پلجندڙ ڪهاڻيءَ تي لکيل سنڌيءَ جو هيءُ پهريون ناول هوندو ، جنهن ۾ باريڪ بينيءَ سان ‘آفيس انوائرنمينٽ’ کان ويندي اتي جي ‘دوستي ڪلچر’ کي بيان ڪيو آهي.
هن ناول ۾ ڊائلاگ ڏاڍا خوبصورت آهن، ڪي ڊائيلاگ ته ننڍڙا نثري نظم ٿي پيا آهن، جيئن،
“محبت مڪمل نفسياتي معاملو آهي.”
“رميسا جي مک تي محبت جو نيرو رنگ نه پر ڪام جو ڳاڙهو رنگ چڙهي ويو هو.”
رنگ واقعي به علامتون آهن، ۽ شايد 2002ع ۾ عالمي سطح تي مختلف رنگن کي مختلف علامتن جو يونيڪوڊ ٺاهيو ويو هو. جنهن تحت، سائو رنگ، زندگي، نئين جواني، عورت جي آزادي، تناسب، فطرت،، ڳڀ، لالچ ۽ حسد جي علامت مڃيو ويو، ڪارو رنگ، ڏک، موت، شيطان، خوف ۽ پر اسراريت جي علامت مڃيو ويو، سفيد رنگ، پاڪائي، ڪنوارپ ۽ معصوميت جي علامت طور تسليم ڪيو ويو، ڦڪو رنگ، خوشي، راحت، دانش ۽ بيماري جي علامت طور مڃيو ويو، ڳاڙهو رنگ، قرباني، جنگ، خطري ۽ سگهه (ڪام جي سگهه جنهن ڏانهن هن ناول ۾ اشارو ڪيل آهي) جي علامت سمجهيو ويو، نيرو رنگ، ڏک، خوشي، امن، آرام، اعتبار، وفا، ڏاهپ، اعتماد، سچ، جنت ۽ محبت جي علامت تسليم ڪيو ويو. گلابي رنگ، پيار محبت، عورت، عشق، دوستي ۽ قرب جو رنگ مڃيو ويو. نارنگي رنگ، جنسيت، شهوت، وهشت ۽ تصوف جو رنگ تسليم ڪيو ويو. سونهري رنگ، غرور، چونڊ، دوستي ۽ دعا جو رنگ مڃيو ويو پر سونهري رنگ کي ميرانجهڙي ڦڪي/زرد رنگ جي ويجهو هوندي به ان کي الڳ ڪيو ويو. اهڙي ريت ٻيا رنگ ٻين علامتن لاءِ استعمال ٿيندا رهيا ۽ ٿيندا رهن ٿا. هن ناول ۾ ليکڪ جو رنگن کي علامتن طور ڪتب آڻڻ سندس علمي ادراڪ جو ثبوت آهي، جيڪو وڻندڙ لڳي ٿو. ناول جون هي سٽون به ڊائريءَ ۾ لکڻ جهڙيون آهن ته،
“رميسا جو پيار منهنجي لاءِ ائين ٿي ويو آهي، جيئن ڪنهن پياسي کي چئجي ته هو خواب ۾ ئي پاڻي پي پنهنجي اڃ اجهائي ڇڏي.”
“مينهن ڪڻيون جسم جو ٻاهريون حصو ڀڄائينديون آهن ۽ پيار جسم جو اندريون حصو آلو ڪندو آهي.”
“تون هن جي نفسياتي خواهشن جو ضد بڻجي چڪو هئين.”
ناول جي ٻي خوبي اها آهي ته هيءُ ناول احساساتي ناول آهي، جنهن ۾ احساسن کي تمام گهڻو ‘ڊِپِڪٽ’ ڪيو ويو آهي. دوستي، عاشقي، شاعري، زندگي ۽ تشنگي هن ناول جا خاص استعارا آهن. ناول جون هيروئنس (سڦلتا ۽ رُميسا) جتي پاڻ ۾ دوستيءَ جو دم ڀرين ٿيون اتي اهي ٻيئي وقفي وقفي سان ساڳي هيرو (ڀٽائيءَ) کي پسند ڪن ٿيون ۽ ٻئي ڄڻيون هيرو کي پيار جي امرت سان سيراب ڪندي به پياسو ڇڏي هليون ٿيون وڃن، هڪ فلرٽ جي رستي تي ٻي مامتا جي جذبي تحت. هوش محمد ڀٽيءَ ڏاڍي نازڪ بيانيءَ سان پيار، محبت، وصل، وڇوڙا، درد، خوشيون، مجبوريون، اڃ، حسد، لالچ، حوس، شهوانيت، لڄ، حيا ۽ قرب جهڙا جذبا سٽيا ۽ چٽيا آهن. بنيادي طور تي هيءُ ناول آهي ئي احساساتي؛ ڇاڪاڻ ته هن ناول جو هر ڪردار ڪنهن نه ڪنهن احساس هيٺ اڳتي سفر ڪري ٿو. ڀٽائي پيار، محبت، عشق، مزاحمت، ڪروڌ، ڪاوڙ، ساڙ ۽ قومپرستي جهڙا متزاد ۽ منفرد احساس هڪ ئي وقت گڏ کڻي هلي ٿو ته سڦلتا پڻ پيار، محبت، اڃ، شهوت، شهرت ۽ دولت کي پنهنجو ڪرڻ جي ڪوشش ۾ رڌل آهي. سڦلتا جو ڪردار گهڻو ناڪاري هوندي به محبوبن واريون سڀ ادائون پاڻ سان گڏ کڻي هلي ٿو ۽ گهڻن قدرن جي پاسداري ڪري ٿو. جيئن جڏهن کيس خبر پئجي ٿي ته ڀٽائيءَ کي سندس بيماني جي پروڙ پئجي وئي آهي ته هوءَ کائنس هميشه جي لاءِ موڪلائي هلي ٿي وڃي. سندس اهو فيصلو هن جي خودداري ظاهر ڪري ٿو جيڪو پڻ هڪ خوبصورت احساساتي قدر آهي. سڦلتا جي وڃڻ کانپوءِ رميسا جو ڀٽائيءَ جي ويجهو اچڻ هڪ فطري احساس آهي ۽ ڀٽائي توڙي جو هڪ ‘شاڪ’ مان گذريو هو پر هو رميسا جي ويجهو اچي پنهنجي درد جو جهڙو ڪر ڪٿارسس ڪري ٿو. ان نُڪتي تي پهچي ناول زندگي جي سچي تصوير بڻجي سامهون اچي ٿو. ڇاڪاڻ ته هن ناول ۾ ڪي وڏيو ڳالهيون ناهن ڪيون ويون بلڪه هن ناول ۾ عام زندگيءَ جي ڪهاڻي آهي. هيروئن جڏهن هڪ کان وڌيڪ ماڻهن سان پنهنجا لاڳاپا جوڙي ٿي ته هيرو به ڪو وڏين آدرشن جي جنگ نٿو وڙهي بلڪه ‘بريڪ اپ’ کان ٿورڙو ئي پوءِ پنهنجي ڇڏي ويل محبوبه جي ساهيڙيءَ سان دل لڳائي ٿو. جيڪا وري جنهن ٻي هنڌ شادي ٿيڻ ۽ اولاد ٿيڻ کانپوءِ ڀرپور ممتا جو روپ حاصل ڪري ٿي. جو آخر مجبور ٿي ناول جو هيرو ڀٽائي چوي ٿو،
“هڪ عورت ماءُ بڻجي ايڏي پرسڪون ڇو ٿي وڃي ٿي؟ شايد عاشق جي جنسي رشتي کان يا محبت کان اولاد جو رشتو وڌيڪ سگهارو هوندو آهي. هوءَ مونکي اڦٽ ماري چڪي آهي. پر هوءَ پنهنجي اولاد کي ڇڏڻ جو تصور به نٿي ڪري سگهي. ماءُ ۽ اولاد جو سڱ اهڙو آفاقي آهي جو ان جي گهرائيءَ تائين پهچڻ نه رڳو ڏکيو بلڪه شايد ناممڪن هجي.”
يورپ ۾ ناول تي گهڻو ڪم پيو ٿئي، جن ۾ جديد نقاد مختلف زاوين کان ناولس جو نه صرف تجزيو پيش ڪري رهيا آهن، بلڪه انهن تي سخت تنقيد پڻ ڪري رهيا آهن. هڪ هڪ ناول جا 10 کان وڌيڪ ايڊيٽر مقرر ٿين ٿا جيڪي ناول جي ٻولي، مڪالمن، ڪردارن، تاريخ، نفسيات، جماليات ۽ آرٽ تي ڪم ڪن ٿا ۽ ان کانپوءِ ڪو ناول ميدان ۾ اچي ٿو ۽ نتيجي طور يورپ ۾ خاص طور انگريزي، فرينچ ۽ جرمن ٻولين جي ناول نگاري دنيا جي سڀني ٻولين کان وڌيڪ طاقتور آهي. پر اسان وٽ صورتحال تبديل آهي. هتي ناول نگار سڄو ڪم پاڻ اڪيلي سر ٿو ڪري، پاڻ ئي ليکڪ، پاڻ ئي پروف ريڊر، پاڻ ئي ٽائپسٽ، پاڻ ئي پيج ميڪر، پاڻ ئي ايڊيٽر ۽ پاڻ ئي پريس تائين ڀڄ ڊڪ ڪري ٿو. يورپ وارن کي جي اها تفصيلي ڪٿا ٻڌائي وڃي ته هو جيڪر چريا ٿي وڃن. هنن وٽ ڪم ونڊيل هوندا آهن. ڪو جيڪڏهن تاريخي ناول ٿو لکي ته اهو تاريخي ناول نگار طور مشهور هوندو، ڪو نفسياتي ناول ٿو لکي ته اهو نفسياتي ناول ئي لکندو، ائين هر شعبي ۽ شعبي جي هر پاسي ۾ يورپ ۾ اسپيشلائزيشن جو رجحان وڌيڪ آهي. اسان جي آرٽ جو جهان ئي الڳ آهي.
هن ناول جي هڪ خاص خوبي اها به آهي ته هن ۾ ‘ڪوڊسئچنگ’ ڪتب آندي وئي آهي. ڪوڊ سئچنگ هڪ قسم جي ٻولياتي ٽيڪنيڪ آهي، جنهن ۾ هڪ ئي وقت هڪ کان وڌيڪ ٻولين جي لفظن، محاورن، استعارن، اشارن ۽ تشبيهن توڙي تلميحن کي ڪتب آندو ويندو آهي. اسان جا جهونڙا ان ٽيڪنيڪ کي وڏي عرصي تائين عيب سمجهندا رهيا آهن ۽ شايد اڃا به ڪي سمجهن ٿا ۽ ان خيال جا آهن ته پنهنجي ٻوليءَ ۾ ڌاريا لفظ استعمال نه ڪجن. حالانڪه پنهنجي ٻوليءَ ۾ ڌاريا لفظ استعمال ڪري ڪا به تحرير سامهون آڻڻ هڪ آرٽ آهي، جنهن کي ڪوڊ سئچنگ چئجي ٿو ۽ لسانيات جي ماهرن جو خيال آهي ته اهڙي ريت ٻوليون هڪ ٻي جي وڌيڪ ويجهيون اينديون ۽ انهن مان اوپرائپ ختم ٿي ويندي. اسان جا جهونڙا وري نج ۽ خالص ٻولي جي حق ۾ رهيا آهن، پر نوجوان ان طرف ڌيان نٿا ڏين اڪبر لغاريء جو چوڻ هوندو آهي ته نج صرف ديسي گيهه آهي ٻولي ڪا به نج ناهي ٿيندي. ڪوڊ سئچنگ واري ٽيڪنيڪ کي سڀ کان پهريون ڀيرو جان بلوم ۽ گمپرز نالي يورپي ڏاهن پنهنجي هڪ تحرير "Social Meaning in Linguistic Structures: Code Switching in Northern Norway" ۾ بحث هيٺ آندو ۽ ان کي آرٽ طور تسليم ڪيو. تازو ئي ڪلاچي تحقيقي جرنل ۾ سردار بهادر خان وومينس يونيورسٽي ڪوئٽه جي انگريزي شعبي جي چئرپرسن زينب اڪرم جو هڪ آرٽيڪل شامل ڪيو ويو آهي، جنهن ۾ هن سنڌ ٽي وي جي لڳاتار 15 مارننگ شوز ۾ سنڌيءَ سان گڏ استعمال ڪيل انگريزي لفظن جي گريميٽيڪل ۽ لنگئسٽڪ حيثيت تي بحث ڪيو آهي. هن ناول ۾ پڻ ڪوڊ سئچنگ جي ٽيڪنيڪ استعمال ڪئي وئي آهي جنهن کي آئون سنڌي ناول نگاريءَ جي فن ۾ هڪ سٺو اضافو تسليم ڪيان ٿو. ان سان گڏ رومن سنڌي ڪتب آڻي ليکڪ هڪ نئون تجربو ڪيو آهي، جيڪو پڻ ساراهه جوڳو آهي. اميد ته ناول پڙهندڙن جو ڌيان ڇڪائڻ ۾ ڪامياب ٿيندو.

[b]ڊاڪٽر شير مهراڻي
[/b]سنڌي شعبو
ڪراچي يونيورسٽي
21 آگسٽ 2016ع

ليکڪ پاران : ناول منهنجو ڪهاڻي کان پهريون عشق آهي

ها ناول سان منهنجي ويجهڙائي ڪهاڻي کان اڳ ۾ ٿي هئي. ڪهاڻيون پڙهڻ ۽ لکڻ جو لاڙو گهڻو بعد ۾ اپنايم. ناول جي محبت ۾ ڪو ناول نه ڇڏيو، جيڪو به هٿ چڙهندو هيم پڙهي پوءِ ئي ساهي کڻندو هوس. ناولن جا ڪردار، انهن جون ڪهاڻيون ۽ واقعا مون کي بي حد خوشي ڏيندا هئا ته ڪيترين راتين تائين سمهڻ به نه ڏيندا هئا.
ناولن جي دنيا ۾ رهندي مون ناول لکڻ شروع ڪيو، جنهن کي “ٻليدان” جو نانءُ ڏنو هئم. اهو ناول هڪ شهري ڇوڪري جي ڪهاڻي هو ۽ مون ستر يا اسي صفحا لکي ڇڏيا، الائي ته ڇو لکندي لکندي اڌ ۾ ڇڏي ڏنم ۽ اهو 2002ع جو زمانو هو پوءِ ڦاڙي ڇڏيم يا لائبريري جي ڪنڊ پاسي ۾ ڪٿي پيل به هجن اهي ڪاغذ..
2014ع ۾ پيٽرڪ مديانو جي نوبل خطاب کي پڙهڻ جو موقعو مليم ۽ پيٽرڪ مديانو فرانس جي بهترين ناول نگار طور نوبل انعام ڏنو ويو هو. ان ناول لکڻ بابت چيو ته “تخليق ڪار کي ان وقت جو انتظار نه ڪرڻ گهرجي ته ٿورو پڙهي وٺان، يا اڃان ٿورو وڏو ٿيان، وڌيڪ ڏاهو ٿيان ته پوءِ ناول لکندس وغيره. پر ليکڪ کي جيڪو به جنهن به وقت تخيل ۾ اچي ان کي لکي ڇڏڻ گهرجي. ٻئي صورت ۾ شيون ليکڪ جي ذهن مان نڪري وينديون آهن.
ائين ڪيڏا پلاٽ ۽ ڪردار انهن گذريل ڏهاڪو سالن ۾ آيا ۽ ذهن جي پڪڙ مان نڪري ويا. پر مديانو جي خطبي پڙهڻ کان پوءِ مون فورن پنهنجي ناول واري شعبي ڏانهن پراعتماد نموني سان اچي ويس. لکڻ شروع ڪيم. منهنجي پي ايڇ ڊي ٿيسسز جي ڪم دؤران مون کي منهنجي ناول جا ڪردار ڪافي ڇڪيندا رهندا هئا. مون ان ڪم ڪندي ناول به لکي ورتو. جنهن جي خبر اگر منهنجي پي ايڇ ڊي رهبر سانئڻ ڊاڪٽر تهمينه مفتي کي پوندي ته ناراض ٿيندي. جڏهن منهنجو ناول ڇپيل ڏسندي. ڇو جو ان جو منع ڪيل هو ته تون پهريان پنهنجي پي ايڇ ڊي پوري ڪر پوءِ ٻيا ڪم ڪجان! پر ناول ته مون کان لکجي ويو هاڻي ڇا ٿي سگهندو!
ڏسان ٿو سنڌي ناول نويسيءَ جو سڄو ميدان خالي آهي. امر جليل هڪ ناول لکي ميدان کان ٻاهر پويلين ۾ ويٺو آهي، طارق عالم ابڙو هڪڙو ناول لکي شهرت ماڻي مري ويو. سراج به ناولن جي ٽريالاجي لکي ۽ پوءِ ناولن کي ڪڏهن وقت نه ڏنو. آغا سليم به ٿڪجي سمهي پيو. سنڌي ناول جي دنيا هڪ اهڙي مسافر جي تلاش ۾ آهي جيڪو هن سان توڙ نه نڀائي ته ڳپل پنڌ ڪري. سنڌي ناول نگار مون مشاهدو ڪيو آهي هڪ ناول کان اڳتي نه ٿا وڌن. خير ڪي اهڙا ناول نگار آهن جن هڪ کان مٿي ناول لکيا آهن ۽ سٺا لکيا آهن غلام نبي مغل انهن منجهان آهي.
آءُ سنڌي ناول جو جهنڊو کڻي ميدان ۾ لٿو آهيان. ناول جي دنيا منهنجي دنيا آهي. جنهن ۾ هر وقت جيئندو رهندو آهيان. ناول پڙهڻ، انهن تي ڳالهائڻ ۽ هاڻي انهن تي لکڻ مون لاءِ هڪ اهم ڪم بڻجي ويو آهي. ناول نگار، ناول پڙهڻ وارا ۽ ناولن تي لکڻ وارن سان گهڻو چاهه اٿم.
منهنجو هي Debut پهريتو ناول آهي. دنيا جو سمورو ادب عورت جي ڪري تخليق ڪيو وڃي ٿو. ان سان جڙيل محرومين ۽ حاصلات جا احساس ئي شاعري، ڪهاڻي، ناول، غزل ۽ نه ڄاڻ ڪهڙين ڪهڙين صنفن ۾ پرٽجي لازوال تخليقون ٿي وڃن ٿيون. عورت ئي ادب جي تخليق ٿيڻ جو سرچشمو آهي. دنيا جو هر تخليقي ماڻهو قدرت جي خوبصورت ترين تخليق کان متاثر ٿيڻ کان رهي ئي نه سگهيو هوندو، ته پوءِ آءٌ ڪهڙي باغ جي موري آهيان. آءٌ به انهن عورت متاثرن جي قطار ۾ پٺيان بيٺو آهيان. مون پنهنجي پهريتي ناول جو مسودو آخري محبت ڏانهن اماڻيو، هن پڙهيو. الائي ڇو منهنجي دلي خواهش هئي ته هوءَ پهريان پڙهي! هن پڙهيو پوءِ ئي آءُ اڳتي وڌيس.
اداس نسلين جي خالق عبدالله حسين چيو آهي ته “پهرين ناول ۾ هميشه غلطيون رهجي وينديون آهن.” سو منهنجو هي پهريون ناول پڙهندڙن جي نظر.. آءُ سنڌي ناول نويسيءَ ۾ پنهنجي داخلا ڪرائي رهيو آهيان. مون کان ڪي غلطيون ٿي به ويون هونديون. ڪي سٺايون به هونديون. جيڪي به پڙهندڙ دلي رايا ڏيندا، اهي به اکين تي ۽ جيڪي ساڙ ۽ بغض مان باهه ڪڍندا، هي به قبول هوندا.

[b]هوش محمد ڀٽي
[/b]حيدرآباد
2016-02-10

3788478-0333
hosh6292@yahoo.com

1

هي ان وقت جي ڳالهه آهي
جڏهن سنڌ ۾ ٻهراڙي جا شهر، جديد شهرن جون شيون اچڻ ڪري پنهنجي تهذيب تيزي سان تبديل ڪري رهيا هئا.
سڦلتا ۽ رميسا... ٻئي گڏجي اسڪول وينديون هيون. هو پوري طرح اڃا نه سامايون هيون. پر هر روايتي ڇوڪرين جيان خوشحال مردن جا خواب نيڻن جي آڳر ۾ پوکينديون وينديون هيون. ٻئي هيون ته الڳ جسم پر جان هڪ هئن!! ساهه گڏ گڏ کڻنديون هون.
سندن خيال ۽ تصور ۾ خوبصورت شهزادا هوندا هئا. جيڪي خوبصورت هجڻ سان خوب سيرت به هجن ته دولت مند به... ۽ ساڻن وڏي واڪي پرڻو ڪري کين پنهنجو بڻائين... سندن ٻار به ٿين، دنيا جي سڀني ٻارن کان مختلف ۽ خوبصورت ٻار... اهي آسون من ۾ آنڌ مانڌ مچائي ويٺيون هونديون هئن.
سڦلتا جو پيءُ عام واپاري هو. رميسا جو پيءُ حڪومت سنڌ ۾ هڪ ننڍڙو ملازم هو. سندن مائر گهرو عورتون هيون. اويل سويل ٽوپو ٽڳو ڏينديون هيون ته ڪجهه ڪمائي وٺنديون هيون. اهِو ئي ڪم سڦلتا به پنهنجي امڙ کان سکندي هئي.
سنڌ جي ٻهراڙي واري علائقي ۾ هڪ ننڍڙي شهر (جنهن ۾ ميونسپل ڪاميٽي هوندي آهي) ۾ سندن گهر هو. سندن گهرن ۾ گهڻو مفاصلو به نه هو. ان شهر ۾ هي ٻئي خواب ڏسنديون هيون... انهن ڇوڪرن جا جيڪي سندن سوچ ۾ پيهل هوندا هئا. اهي ايندا ۽ هنن کي وٺي ويندا. هو ٻئي پوءِ ٻي دنيا جوڙي جيئڻ جو لطف ماڻينديون.
ائين ئي سڦلتا ۽ رميسا اوسيئڙي جي ڏکي خفي ۾ هر پل رُڌل رهنديون هون. هنن جي عمر انهن ڏينهن ۾ 14 سال هئي. گڏجي اسڪول وينديون هون. هلڪي نيري چولي، سفيد رئي ۽ شلوار واري اسڪولي لباس ۾ ڪنهن ٻئي گرهه جون ڪي سهڻيون عورتون لڳنديون هون. اسڪول ويندي ڪو نه ڪو ڇوڪرو سندن ساڳئي سفر ۾ راهي ٿي پوندو هو. جنهن تي هو ٻئي دل ۾ خوش ته ڪڏهن حيران پريشان به ٿي وينديون هون. گهر کان اسڪول تائين جي سفر ۽ اسڪول کان گهر جي سفر جون گهڙيون هنن لاءِ پوري رات ڏينهن جي سڀن گهڙين کان مسرتن واريون هونديون هون؛ خوشي، ڪاوڙ، مصيبت، پياس ۽ عذاب واريون گهڙيون..
هونئن ته هو اڪثر چپ رهنديون هون. هڪ به جملو نه ڪڇنديون هون. روز جي اهائي ڪرت هوندي هئي. ڪڏهن سڦلتا ڪوڙي ڪاوڙ جو ڏيکاءُ ڪندي... ڇوڪري کي ڇڙٻيندي چوندي هئي..
“ڇورا اسان جي پويان ڇو ٿو اچين؟”
ڇوڪرو چوندو: “ادي مان تنهنجي نه هن (رميسا) جي پويان ٿو اچان.” موڙو ڏئي مشڪي وري تيز هلنديون هون. ٻئي دفعي وري رميسا اهو ساڳيو ڏيک ورجائيندي هئي...
“ڇورا! اسان جو پيڇو ڇو ٿو ڪرين؟”
ڇوڪرو نماڻائي سان چوندو هو. “ادي رميسا توهان ڇو ٿا چڙو مان ته سڦلتا جي پويان ٿو اچان.” جنهن تي رميسا جا دوڏا ڦوٽارجي ويندا هئا ۽ هوءَ، سڦلتا کي ڪلهي تي ٿڦڪي هڻي تڪڙو هلڻ جي هدايت ڪندي هئي.
هڪ صبح جو اسڪول ويندي، اهو ڇوڪرو جيڪو سڦلتا جي پويان ايندو هو. سندن ويجهو آيو ۽ ڪجهه ڏيڻ چاهيائين، اهڙي اوچتي حرڪت تي ٻئي ڄڻيون وٺجي ڦڪيون ٿي ويون ۽ تڪڙيون وکون کڻڻ لڳيون. ڇوڪري کي ويجهو ايندو ڏسي ڊڄي ويون متان ڪوئي کين ڏسي وٺي! شهزادن جو خواب ڏسڻ واريون.. شهزادي کان ايترو خوف کائي رهيون هون. اهو ڇوڪرو ڏسڻ ۾ ايترو ويل به نه هو.
اهو سڄو ڏينهن سڦلتا پڙهائي تي خاص ڌيان نه ڏئي سگهي. ڇوڪري جي اهڙي عمل تي کيس تڪليف ٿي رهي هئي. حد درجي جو خوف کيس ورائي رهيو هو. ڇوڪرو ته روز ڳالهائڻ جا بهانا ڳوليندو هو ۽ اڄ ڳالهائي به ورتائين. سڦلتا کي سمجهه ۾ نه اچي رهيو هو ته هوءَ ڇا ڪري؟ اسڪول کان واپسي تي اهو ڇوڪرو وري ڪجهه ڪري ته....!؟ هو اهو سوچي لڏي وئي. پر ائين نه ٿيو.
رميسا کي پڙهڻ کان عدم دلچسپي وڌندي وئي هئي. هوءَ گهر ۾ وقت کي ڌڪڻ لاءِ سڄو ڏينهن ٽي وي تي اسٽار پلس جا ڊراما ڏسڻ ۾ وڃائيندي هئي. ٻين هم عمر ڇوڪرين جي ڀيٽ ۾ هي انتهائي جدا سوچ جون مالڪ هون. ايترڙي عمر ۾ ڪا ٻئي ڏِک ڏينديون هون. سندن طبعيت ۾ بي چيني ۽ اٿل پٿل واري ڪيفيت هوندي هئي. سمورو وقت سوچيندي به ڪٽينديون هون.
اهو ڇوڪرو هاڻي سڦلتا ڏانهن پيار واريون نگاهون کڻي ڏسندو هو. سندس ڳالهائڻ ۽ محبت لاءِ سڪندو ڦتڪندو هو. پر هوءَ ڊڄ ۾ هڪ اک کڻي نه ڏسندي هيس. ڇوڪرو سڦلتا جي طبعيت کي سمجهي ويو هو ته هاڻي ٿورن قدمن جي وٿي تي پري ٿي ساڻن پٺيان هلندو هو. ائين ئي امتحان ٿيا ۽ سال پورو ٿي ويو.
سڦلتا ان ڇوڪري جي لاءِ سوچي ڳڻتي ۾ وٺجي ويندي هئي ته آخر هو ان ڇوڪري جي محبت جو جواب ڏئي ته ڪيئن ڏئي؟ هن جي پيار سڦلتا کي پيار ڏي ڌيان ڏيڻ جي ويجهو آندو هو. هوءَ هڪ چڪر سوچيندي ته هن کي قبول ڪري، هن سان ڳالهائي ۽ هٿ هٿ ۾ ڏئي.. پر محبت لاءِ هن ٻڌو هو ته اهو گناهه آهي... ان تي هوءَ ڊڄ جي عالم ۾ ڏڪڻ لڳندي هئي. پوءِ هن فيصلو ڪيو ته هوءَ خاموش رهندي ۽ ڪا به موٽ نه ڏيندي.
اسڪول جي موڪلن ۾ سڦلتا مذهبي رواج مطابق امام بارگاهه وئي ۽ اتي گڏيل دعا ۾ حصو وٺي، دل ۾ گهريائين؛ جيڪڏهن اهو ڇوڪرو ئي سندس سچو هم سفر ۽ نصيب آهي ته اهو کيس ملي جي نه ته مالڪ اهو عطا ڪري، جيڪو اڃا تخيل ۾ به نه آهي ۽ هِن هُن لاءِ هڪ باس به باسي.
رميسا به کيس ٻڌايو ته هن به خدا کان سٺي ساٿي ڏيڻ جي دعا ڪئي. جنهن تي ٻئي مشڪي پيون.
موڪلون پوريون ٿيون ته نئون سال شروع ٿيو، سڦلتا ۽ رميسا اسڪول وڃڻ لڳيون. ڪيترائي ڏينهن لنگهي ويا. ڇوڪرو نظر نه آيو. هڪ ڀيري رميسا کان پڇي ويٺي:
“رميسا اهو ڇوڪرو ڪيڏانهن هليو ويو؟”
“تون اهو ئي ته چاهين پئي!” رميسا طنزيه چيس.
ائين سڦلتا ماٺ ٿي وئي. سوچڻ لڳي ته ڪو نئون شهزادو ملندو. هڪ صبح جو اهو ڇوڪرو نظر آيو ۽ پيٺان پٺيان به اچڻ لڳو. اهائي خوف واري شڪل سڦلتا جي چهري جي ٺهي پئي.. سڦلتا کي ائين لڳو؛ غازي عباس هن جي نه ٻڌي آهي ۽ پيار خوفناڪ هوندو آهي. هن جيڪا عبادت ۽ باس باسي هئي ان مان شايد ڪو نتيجو نه نڪتو. هن اهو گهريو به هو ته پوءِ ان ڇوڪري جي اچڻ سان هن کي خوف ڇو پئي ٿيو!!

****

سڦلتا هاڻي اسڪول نه ويندي هئي. هڪ دفعي ان ڇوڪري اسڪول ويندي سندس هٿ کان پڪڙيو. جنهن تان سڄو معاملو ٿيو ۽ هن جو اسڪول وڃڻ بند ڪيو ويو. اهو فيصلوسندس پيءُ جو هو. هن جي اصل پيءُ کي ته ڪا بيماري هئي. جيڪو ان کي برداشت نه ڪندي گذاري ويو. بعد ۾ ماڻس ٻئي شادي ڪئي. مائٽيلو پيءُ کيس ايترو نه ڀائيندو هو ۽ اها پڻهستا جيڪا اصل پيءُ وٽان ملندي هيس. اها ڪڏهن هن پيءُ نه ڏنس. سندس پيءُ کي ڪينسر هئي.
سڦلتا ڄائي نپني هالا ۾ هئي. جنهن شهر جي ڀرسان دنيا جي آفاقي شاعر شاهه عبداللطيف جي آخري آرام گاهه هئي. هر جمعي تي ڊرائيور سڦلتا ۽ ٻين ٻارن کي شاهه سائين جي درگاهه تي وٺي ويندو هو ڪڏهن ڪڏهن ماڻهس ۽ پڻهس به گڏ ويندا هئا. سڦلتا شاهه لطيف جي روضي جي آڳنڌ ۾ ڊڪندي ۽ ٺينگ ٽپا ڏيندي رهندي هئي. جڏهن ٿڪجي پوندي هئي ته ويهي ڀٽ ڌڻي جي روضي کي گهوريندي هئي ۽ ڪنهن گم نام سوچن ۾ چپ ٿي ويندي هئي. شاهه جي ڪلام جون سماعتون سڦلتا جي ڪنن سان ٽڪرائبيون هون ته هوءَ ويتر خاموش ٿي ويندي هئي شايد ننڍڙو دماغ اهو ڳوڙهو درد ۽ پيغام سمجهي وٺندو هو يا سمجهڻ جي ڪوشش ڪندو هو. گيڙو رتا ڪپڙا پهريل شاهه جا فقير... ساز سرندن جا من موهيندڙ آواز.. پانڌيئڙن جي آمد.. پٽڪا ٻڌل مرد.. وڏين شلوارن ۾ ڪلهن ۾ اجرڪ ويڙهيل.. ثقافت جا سڀئي رنگ.. سڦلتا جي مشاهدي ۾ ايندا ويا.
اهو ماحول، اها سکيا ۽ تجربو سندس سڳي پيءُ کان مليو. جنهن مٿس پڻهستا جون بي انتها بارشون ڪيون. هاڻي جڏهن اهو گهر، اهي هالا جون گهٽيون.. اهي ساهيڙيون جن سان هوءَ گهر جي ويجهو ٿلهي تي ويهي راند رهندي هئي.. سڀ ڇٽي ويون.. اهي شاهه سائين جا ميلا.. ملالها ۽ ملاکڙا.. هن جي پيءُ کي ملهه راند گهڻي پسند هوندي هئي. ان ڪري هوءَ ان کان شناس ٿي سگهي هئي.
هُن جي ماءُ ڪجهه وقت ناناڻن ۾ رهي پوءِ جڏهن عدت ختم ٿي ته سندس شادي ٿي وئي. سڦلتا پنهنجي ماءُ جي ٻئي مڙس جو رت ته نه هئي ان سبب ڏانهس پيءُ جا ڪجهه گهٽ ئي جذبا اڀرندا هئا. هاڻي هوءَ اسڪول صرف امتحان ڏيڻ ويندي هئي. سڦلتا سوچيندي رهندي هئي. پنهنجي وجود ۽ پابندين تي ته هي ڪهڙو سماج آهي جتي ساڻس اهڙوورتاءُ ڪيو پيو وڃي. هڪ ڀيري هن ماءُ سان شڪايت ڪئي.
“امان تنهنجو بابا سان ايڏو پيار هو پوءِ تون ڇو ٻي شادي ڪئي؟” ماڻهس ڪو به مناسب جواب نه ڏئي سگهي هيس.
هن کي ٻاروتڻ وڌيڪ لاڀائتو لڳو هو ۽ وڌندڙ عمر جي ڀيٽ ۾ وڌيڪ پسند هو. عمر سان گڏ پابنديون به وڌي رهيون هون. سڦلتا جي من ۾ محبت جو ديو کاٽ هڻي ويهي رهيو هو. هوءَ زندگي جي پندرنهين بهار سان وڃي ملي هئي. مٿس محبت جي احساسن جو سايو جيئن پوءِ تيئن ويو وڌندو، هوءَ هاڻي ان جذبي کان چٽي طرح آشنا ٿي چڪي هئي. هوءَ خواب ڏسڻ لڳي هئي. ان ماڻهو جا خواب، جيڪو پناهه گاهه بڻجي هن جي خوابن جي، هُن جي خواهشن جي.. جنهن سان هوءَ من جي هر مونجهه ۽ مسرت ونڊي سگهي. اهي ڏکائيون به اڳيان رکي سگهي جيڪي کيس زندگي گهارڻ ۾ درپيش اچي رهيو هون.
سڦلتا پوري قد جي، گول منهن، ڪڻڪ رنگي، اڀرندڙ ڇاتي جيڪا ڪنهن به مرد کي هڪ پل ۾ گگ ڳڙائي ٿي سگهي. اکيون ايڏيون وڏيون ته نه هيون، گهور گهاءُ ڏيندڙ هون. هن جي رئي جي پلوءُ ۾ صرف خواب ٻڌل هئا. هن کي رانديڪا ڏاڍا وڻندا هئا. معصوم ٻارن وانگر جهٽ ۾ ڳالهه ڳالهه تان روئي به پوندي هئي! سندس ميڪ اپ سان گهڻي دلچسپي نه هوندي هئي. هوءَ سادگي ۾ به مقناطيسي ڇڪ کان وڌ ڪشش رکندڙ لڳندي هئي. اکين ۾ ڪجل پائڻ گهڻو پسند هئس. نيڻن ۾ ڪجل گهڻو سهڻو به لڳندو هئس. هن جا نيڻ ڪنهن مها ساگر جا ڪي ٻه ڪنارا لڳندا هئا.
شادين تي وڃڻ تي اداس ٿي ويندي! خوشي جا لمحا ماڻڻ لاءِ ڪو ڇا ڇا نه ڪندو آهي. هڪ ڇوڪريءَ لاءِ شادي تمام وڏي نصيب ۽ ڀاڳ جو اچڻ آهي. سڦلتا جي اداسي ڪو ٻيو ئي ڏيک ڏيندي هئي. جنهن ۾ هوءَ پنهنجي پرڻي جا خواب جوڙيندي هئي. ڪو مرد هن پسند ته نه ڪيو هو پر خيالن ۾ هڪ ڌنڌلو چهرو رقص ڪندو رهندو هو.
بدلو وٺڻ، وير رکڻ سڦلتا جي فطرت ۾ نه هو. اها صفت گهڻي مقدار ۾ هن ۾ ڀريل هئي. هن زندگي جون تلخيون ڏسي، سمجهي ورتيون هون؛ ڪچي عمر ۾ ئي.. جڏهن والد وعده وفا ڪرڻ بنا ئي ڪنهن ڏورانهن ڏيهه جو راهي ٿيو هو. ضديت، اناپرستي ان ڏينهن ئي مري ويا هيس. هوءَ پاڻ کي گهڻو ڪمزور ڀائيندي هئي. ها هڪ ڌيءُ لاءِ پي ئي طاقت، رڏيءَ جي علامت ۽ سبب هوندو آهي.
امتحانن تائين محدود ٿيل سڦلتا جي اسڪولي زندگي ۾ هڪ نئون موڙ آيو. هوءَ امتحان ڏئي پنهنجي سهيلي رميسا سان گهر پئي آئي. اهُو ئي ڇوڪرو اڳ وٺي بيهي رهيو ۽ چوڻ لڳو: “مان اوهان کي چاهيان ٿو؟ خدا جي واسطي اوهان مون کي مؤثر جواب ڏيو.”
جنهن تي سڦلتا هن کي چماٽ وهائي ڪڍي. ڪاوڙ ۽ ڪروڌ ۾ سندس سڄو جسم لرزي رهيو هو. ان ڇوڪري جي اکين ۾ اتي لڙڪ لڙي پيا. رميسا، سڦلتا کي گهليو هلي آئي.
اهو واقعو ڪنهن اچي سڦلتا جي پيءُ کي به ٻڌايو. ان کان پوءِ ته مڪمل طور سڦلتا جو گهر کان ٻاهر نڪرڻ بند ٿي ويو. اهو هن جي اسڪول جو آخري سال هو.
محبت جي احساسن کان شناسائي ۽ اڪيلائي جي پٽ سڦلتا ۾ تخليقي قوت پيدا ڪري ڇڏي. سڦلتا اسڪول ۾ ٿورو گهڻو جيڪو سکيو هو ان جي مدد سان هوءَ نوان نوان منظر ۽ عڪس پنهنجي اندر مان برش جي مدد سان ٻاهر آڻيندي هئي. هاڻي اڪيلائي ۾ مصوري ڪرڻ ته هن جي عادت ٿي وئي هئي. هوءَ اڪثر اهڙيون پينٽنگز ٺاهيندي هئي. جنهن ۾ ڪو نه ڪو خوبرو جوان ڪنهن جوانڙي کي پنهنجي هٿن ۾ کڻي وڃي رهيو آهي. شهزادن وانگر خوبصورت جوانن جون تصويرون ٺاهڻ ۾ هن کي ڏاڍي لذت ملندي هئي. اها ڄڻ هن لاءِ پناهه گاهه ٿي وئي... پنهنجي بي آرامي ۽ لڄ کي اتي فن ۾ ختم ڪندي هئي. سهڻي، سسئي ۽ مارئي جا اسڪيچ ٺاهڻ هن لاءِ وڏي ڳالهه هئا. جن تي هوءَ فخر محسوس ڪندي هئي.
واندڪائي جي چچڙن کان بچڻ لاءِ هن کي گهر ۾ ماڻهس ٽوپي ٽڳي ۾ رڌل رهڻ لاءِ زور ڀريندي هئي. سڦلتا ٿوري وقت ۾ ڪپڙا سبڻ ۽ ڀرڻ سکي ورتا هئا. هاڻي هوءَ پاڙي اوڙي جي نوجوانڙين جا ڪپڙا سبي وٺندي هئي. پيءُ جي مرڻ بعد هن جي مستي مري وئي. سڦلتا کي سڌ هئي ته هاڻي کيس پنهنجون خواهشون پاڻ ئي پوريون ڪرڻيون آهن.
****

پيار جو عالمي ڏڻ رميسا جو جنم ڏينهن هو. هوءَ ان ڏينهن ڄائي هئي. جنهن ڏينهن تي پوري دنيا جا عاشق معشوق محبتن جا ڏيئا ٻاريندا آهن، وچن ڪندا ۽ ورجائيندا آهن ته هو وفا جي ٻيڙي کي ڪڏهن ٻڏڻ نه ڏيندا. رميسا جڏهن ڄائي ته ڪوئي به مٽ هِن جي سونهن جي ڪٿ نه ڪري سگهيو. خدا کيس سڌو سنئون جنت مان ڄڻ اڇليو هو. مٽ مائٽ اوڙو پاڙو رميسا جي خوبصورتي ۽ سوڀيان کي ڏسي ماشاالله چوندو ويو. هوءَ ليوڪريشيا جو تسلسل هئي يا ايفروڊائيٽ جي دين.. اهو سمجهڻ بنهه مشڪل هو.
رميسا ٻنڌڻن ۾ هئي ته پڻهس پنهنجي جگر کي چيري ان کي پنهنجي مربي ڀاءُ کي ڏئي ڇڏيو، جنهن کي شادي ڪئي ورهيه ٿيا پر کيس اولاد نه ٿي رهيو هو. هو ان نعمت لاءِ سڪي مئو هو. رميسا جي ماءُ ان سڀ تي ڍنڍرڪجي رني هئي. اهو کيس قطعن پسند نه هو. هوءَ پنهنجي مرد اڳيان ڪڇي به ته وڙهي به، پر ٿيو اهو ئي جو چنبيليءَ جو گل کانئس ورتو ويو. مڙس دلاسن سان داٻا به ڏنس. عورت ذات مرد اڳيان ڇا پئي ڪري سگهي؟ مرد ته سدا عورت جي حق تلفي جي پٺيان وڏو محرڪ رهيو آهي. رميسا جو اصل گهر ماءُ پيءُ هن کان ويا هئا ۽ هوءَ ان بابت ڄاڻي به نه سگهي هئي نه ئي هن جي مرضي يا اِڇا پڇي وئي هئي. هوءَ هاڻي نئين گهر ۾ نئين پيءُ ماءُ جي هنج ۾ هئي. هن جو نئون پيءُ حڪومت جي ڪنهن کاتي ۾ ڇوٽو موٽو ملازم هو. ٻئي زال مڙس رميسا کي خدا جي نعمت ۽ انعام سمجهي ان لاءِ هر آسائش ۽ سهولت ڏيڻ ۾ پيش پيش هئا.
رميسا سڀن جي دادلي ۽ من ميت بڻجي وئي. سندس سڳي ماءُ پيءُ کي وڏي تڪليف ٿي. پر هنن کيس وساري نه ڇڏيو. روز هن سان ملڻ ۽ ڏسڻ ايندا هئا. پر جلد اهو سلسلو به بند ڪيو ته متان رميسا جي من ۾ سندن لاءِ ڳالهه نه اڙي پئي! رميسا پٻڻ جي گل جي ول جيان وڌندي وئي.. اڇي ڳاڙهسري بهه جهڙي رنگت ۽ سفيد ڪبوتر جهڙا ڳل ۽ اکيون، اهي گول گول پيون ڦرنديون هون مشعالون هجن ڄڻ... رميسا کي مڪمل آزادي هئي. هُن جو پيءُ هاشم ۽ ماءُ بشرا ڪنهن طرح کيس ڏکيو نه ڏسي سگهندا هئا. رميسا کي روئڻ جا ووٽ هئا. ذري ذري شيءَ تي روئي پنهنجي من ماني ڪندي هئي. هاڻي ته اچي ڏگهه ٿي هئي. سڦلتا هن جي خاص سهيلي هئي. جنهن سان هوءَ اسڪول ويندي دل جو هر راز چئي ويندي هئي. سڦلتا به من جي اٿاهه ڀاؤنائن سان چاهيندي هيس ۽ پنهنجو سڀ ڪجهه سلي ڇڏيندي هيس.
رميسا، سملن، سنڌ ۽ نيلوفر سان به گهڻي گهري هوندي هئي. پر سڦلتا سان ڪا سهيلي ڳالهائيندي يا ڊيگهه ڪندي ته رميسا وڙهي پوندي هيس، پڄي نه سگهندي ته ڳوڙها لارون ڪري وهڻ شروع ٿي ويندا هئس.
****

زندگي جنهن ۾ سڀ احساس آهن. جن کي سڀ انسان ڀرپور نموني سان ماڻڻ جا جتن ڪري جيئڻ چاهيندا آهن. اها احساسن ۽ جذباتن سان ٽٻ ٽار زندگي ڪيڏي نه خوبصورت ۽ پياري ٿيندي آهي. ان کي اهو ئي انسان سهي معنيٰ ۾ بيان ڪري سگهي ٿو، جنهن اڌمن ۽ ڀاؤنائن جو شعوري مزو ورتو هجي. جنهن سچيون خوشيون ماڻيون هجن. جيڪو زندگاني ۾ ايندڙ ويندڙ سڀن احساسن کان آشنا هجي، جيڪو ڏک ۽ خوشي جي گهراين کي محسوس ڪري سمجهندو هجي!!
رميسا اهڙن ئي احساسن ۽ جذبن سان سرشار انسانن سان ڀريل هن جهان ۾ هڪ عام انسان هئي. هر شيءَ سان سندس جذباتي رشتو جڙي پوندو هو. هوءَ هر شيءَ کي انتهائي جذباتي نظر سان ڏسندي هئي. پوءِ رشتا هجن يا شيون هجن يا وري رويا... ها روين جي معاملي ۾ هوءَ وڌيڪ حساس هئي. ننڍي عمر ۾ هن اها سمجهه ۽ احساس جهپي ورتا هئا.
زندگي جا ويهه سيارا ۽ اونهارا گذري ويا هئا. هن کي تتين ۽ ٿڌين جي ڪا ڪل ئي نه رهي هئي! جلدي جلدي سيارو گذرندو هو.. سورن ۽ سوچن جا عذاب ۽ اداسي جو نه کٽندڙ سلسلو اونهاري ۾ به ڪاهي ايندو هو. سورن ۽ سوچن جو مندن ۽ موسمن سان شايد ڪو به تعلق نه هوندو آهي. رميسا زندگي جي سفر ۾ ڪنهن ٽاريءَ تي گلاب جي مهڪندڙ گل جيان ٽڙيل هئي. جيئن هن ڪاليج ڏٺو. هن کي سوچن، ڳڻتين ۽ احساس جي اٿندڙ بي شمار لهرن ٻوڙي لوڙهي ڇڏيو.
پنهنجي وجود جي سڃاڻپ، مستقبل جو اونو، هر وقت پنهنجي اڪيلائي جو شدت سان احساس، رشتن جون ذميواريون، دوستيون ۽ دشمنيون، رويا ۽ سلوڪ، رميسا جي گلابي رنگت ۽ خوشبوءَ تي اثرانداز ٿيڻ لڳا. هوءَ مهڪندڙ گلاب جي سڃاڻپ کان بي خبر.. ڪنهن ٻئي سڃاڻپ جي ڳولا ۾ تڙپڻ لڳي.
زندگي جي تمام ننڍڙي سفر جا اهي صفا ننڍڙا سفر گذرندا رهيا. هوءَ زندگي کي ويندو پٺيان ڏسندي رهي.. زندگي راهن تي اڳتي هلندي رهي.. هوءَ مجبورن هن جي پٺيان هلندي رهي..
ڪاليج جي تعليم پوري ٿي وئي. هوءَ گهر ۾ هاڻي گهڻي تنگ ٿيندي هئي. روزگار جي ڳولا ۾ نوڪري ڪرڻ جو پهه ڪري، ڪوشان رهي. پر جنهن ملڪ ۾ هوءَ رهي پئي اتي سرڪاري نوڪري جو خواب ئي ڏسي سگهجي ٿو. هوءَ گهڻيون ئي درخواستون ڪندي رهي. ڪڏهن ڪڏهن ته ڪنهن آفيسر جي غلطي ڪري انٽرويو تائين پڄي ويندي هئي. سٺي سفارش ۽ “قائداعظم” نه هجڻ ڪري سدائين پوئتي ڪئي ويندي هئي. ڪن آفيسرن جنسي طور راغب ڪرڻ جي به ڪوشش ڪئي. هن جي قابليت ڪا شي نه هئي. واندڪائي ڪنهن اروڙ بلا وانگر کيس کائيندي هئي. گهر ڪمرو الڳ.. روز ساڳي ڪرت هن جو جيئڻ جنجال ڪري وڌو هو. هوءَ گهر کان ٻاهر نڪرڻ لاءِ هٿ پير هڻندي رهندي هئي. ڇو ته دنيا ۾ هٿ پير هڻڻ ۽ کنگهڻ کڙڪڻ سان ئي ڪجهه نه ڪجهه هڙ حاصل ٿيندو آهي.
ملڪ ڪيڏانهن وڃي رهيو هو، ان جو ڪو پتو ئي نه هو. جتي قابليت کي روڊ رستن تي ۽ ڪوٺين ۾ خودڪشي ڪرڻ لاءِ ڦٽو ڪيو ويو هو. ميرٽ جيڪا فوٽ پيرين تي فاقاڪشي ڪندي تڙپي تڙپي دم ڏئي رهي هئي.!!
ٻين ڇوڪرين جي اڪثر نفسيات وانگي رميسا کي به آپگهات جا خيال ايندا هئا. هوءَ سماجي نظام ۾ پدرشاهي کي ڏسي اهو سوچيندي هئي ته “عورت وڃي ته وڃي ڪيڏانهن؟؟” جنهن ملڪ ۾ پيئڻ جي پاڻي جو گلاس به زنجيرن سان ٻڌل هجي.!! اتي ڇا ملندو؟
رميسا خانگي ادارن ۾ هلي وئي پر هن ملڪ ۾ هر هنڌ سفارش جي چيچ وٺي وڃڻ لازمي هئي. نه ته آفيسرن جون نظرون هن جي ڪبوترائي اڇن ڳلن تي هونديون هيون. هن هڪ سماجي ڀلائي واري اداري ۾ درخاست ڪئيي. انٽرويو ٿيو، اتي رميسا ڪم ڪرڻ جي جذبي ۽ قابليت جي پرک ٿي هئي. ڪنهن قدر سڪون مليو هوس.
اين جي او سڀ ٽوپي ڊارمو آهي. ٻيو ڪجهه ئي ناهي! NGO معنيٰ Non Government Organizations نه پر Non-sense Government Organizations آهي. سڀ پنهنجا پکا پڪا ڪرڻ جي راند آهي، ڀلائي ته صرف نانءُ آهي. ڪنهن بي وجه صفت جو.. اها ڳالهه سنجيدگي سان سوچڻ لائق هئي. ڇو ته الائي ڪيتريون اين جي اوز ڪم ڪري رهيون آهن. پر اڄ ڏينهن تائين ڪا اين جي او بي گهر ڏتڙيل ماڻهن لاءِ ڪو ڳوٺ نه جوڙي سگهي آهي. مضبوط اجهو نه ڏئي سگهيون آهن. رميسا کي PPDO يعني Poor People Development Organization ۾ ڪم ڪرڻ جو موقعو ملي ويو هو.
***

2

P.P.D.O جو مقصد غريبن ۽ ڏتڙيل پوئتي پيل ماڻهن جي ترقي هو. مردن ۽ عورتن جي رضاڪارانه طور خدمت ڪندڙ تنظيمن کي وڌائڻ، انهن ۾ اتحاد ۽ رابطو قائم ڪرڻ هو. تعليم، صحت ۽ بنيادي سهولتون مهيا ڪرڻ جي جوڙجڪ ڪرڻ ۽ ٻيا ڪم سندس مول ۽ متن ۾ هئا.
ٻئي ڏينهن تي سڀ ڪامياب ساٿي ڀٽائي سامهون هئا. هو منچ تي انهن کي ڪم ڪار جي طريقي ۽ ضروري معلومات ڏيڻ لاءِ تيار بيٺو هو. سڀن ۾ هوءَ به هئي. جنهن جي نظرن ڀٽائي جي دل جي اهڙي حالت ڪئي هئي جو دعا ڪئي هئائين ته شل انهن ۾ ٻڏي پار پئجي وڃي. اوچتو ڀٽائي جي نظر رميسا جي نظر جي رستي ۾ اچي وئي هئي. نظرن جو هڪ زبردست ميلاپ ٿيو هو. ڀٽائي گهٻرائجي نظرون هٽائي تقرير شروع ڪري ڏني هئي..
“سنڌ ۾ تعليم عام ڪرڻ واري سال جي رٿا” اڄ جي هن تيز ترين دنيا ۾ جيڪو علم، عقل ۽ ترقي آهي اها سڀ علم جي ڪري آهي. اهو توهان سڀ ڄاڻو ٿا. پڙهڻ لکڻ سان ماڻهو علم جو دڳ پسي ٿو. ۽ ان مان ٻيا به رستا نڪرن ٿا. سڀ ڳجهه، حقيقتون ۽ سائنسز اسان جي ان آڌار تي پرکي سگهون ٿا. هن ڌرتي جي گولي تي رهندڙ جيون مان انسان ئي اشرف الجيو آهي. جنهن پاڻ ڄاتو ان سڀ ڄاڻي ورتو. پاڻ سڃاڻڻ لاءِ تعليم، علم هجڻ تمام گهڻو اهم آهي. علم سواءِ انسان انڌو آهي ۽ جڏهن انسان علم حاصل ڪري وٺي ٿو ته هن کي هڪ ٻئي اک به ملي وڃي ٿي. جنهن سان هو دنيا جي حقيقتن ، سچائين ۽ ڪوڙاين کي سمجهي سگهي ٿو. علم جي لاٽ سان هن دنيا ۾ محبت جي روشني ڦهلائي ، ڀائيچارو امن پيدا ڪري سگهجي ٿو.
“اسين دنيا ۾ ڪٿي بيٺا آهيون تعليم جي لحاظ کان؟” هونئن به اسان جي ملڪ جي باري ۾ اسان کان وڌيڪ ٻاهرين ملڪن جي رهندڙن کي وڌيڪ ڄاڻ آهي. ته اسان وٽ ڇا آهي؟ ڇا ٿئي ٿو؟ ڇا ٿيندو؟ اسان جي ڀيٽ ۾ بهترين ڄاڻ انهن وٽ آهي. اسان جا ڪم اڃا پوئتي پيل قوم وارا آهن. اسان جا ادارا جک هڻڻ ۾ پورا آهن. اسان وٽ تعليم ڪٿي پهتل آهي اهو يونيسڪو هيئن ڄاڻايو آهي..
يونيسڪو مطابق پاڪستان ۾ پڙهائي جي گهٽ شرح جا سبب جهڙوڪ گهٽ بجيٽ مختص ڪرڻ، سياسي ادارن جي کوٽ، فنڊن جي ڦهلاءُ ۾ دير ڪري اڃا تائين 50% تي اٽڪيو پيو آهي. جڏهن ته خطي ۾ پاڪستان رڳو نيپال ۽ بنگلاديش کان مٿئين درجي تي آهي. جن جي پڙهائي جي شرح ترتيبوار 49 ۽ 43 سيڪڙو آهي. ٻين پاڙيسري ملڪن جي تعليمي شرح بهتر آهي. مالديپ 96 سيڪڙو، سريلنڪا 91 سيڪڙو ۽ انڊيا 61 سيڪڙو آهي.
“پارليامنيٽري ڪائونسل آن لٽريسي ان پاڪستان” پاران اهتمام ڪيل هڪ تقريب کي خطاب ڪندي يونيسڪو جي نمائيندي چيو آهي ته اسان جي ملڪ ۾ پنج ڪروڙ پنجاهه لک اڻ پڙهيل آهن. جنهن ڪري ملڪ لاءِ نئين ملينيم ترقي وارن حدفن موجب ماڻهن ۾ ناڪامي جا خطرا پيدا ٿي پيا آهن. جيڪڏهن سهي اپاءُ نه ورتا ويا ته ايندڙ سال تائين اهو انگ وڌي 61 سيڪڙو به ٿي سگهي ٿو. سنڌ تعليم ۾ سڀ کان اوچي شرح رکي ٿي جيڪا 54 سيڪڙو آهي انهيءَ پويان پنجاب 52 سيڪڙو ، سرحد 40 سيڪڙو ۽ بلوچستان جي شرح سڀ کان گهٽ 33 سيڪڙو آهي.
1973ع جي آئين ۾ ائين چيو ويو آهي ته “رياست گهٽ ۾ گهٽ ممڪن وقت اندر بي علمي ۽ ثانوي سطح تائين لازمي ۽ مفت تعليم جي بندوبست لاءِ ذميوار هوندي.”
يونيسڪو ڄاڻايو آهي ته ڪمزور تنظيمي ڍانچي گهٽ پيشوراڻي صلاحيت، تحقيق جي اڻ هوند، موافق تربيتي ادارن جي عدم دستيابي، گهٽ عوامي جاڳرتا، نظردار ي ۽ ڪارڪردگي جي جاچ جي سرشتي جي کوٽ وارن عنصرن جي ڪري پڙهائي جي شرح هيٺين سطح تي آهي.
هن ٿوري ساهي پٽي ۽ پاڻي پئي وري تقرير شروع ڪئي هئي. انهن ڳالهين مان اهو صاف ظاهر آهي ته جيڪڏهن اسان جي تعليم جي انتهائي اهم مسئلي ڏانهن ڌيان نه ڏنو ته دنيا جي سڌريل قومن جي قطار ۾ اچڻ ته ٺهيو پر پوئتي پيل ۽ جاهل قومن جي فهرست ۾ پهرين انگ تي اچي وينداسين. ان لئه اسان کي مضبوط ارادن سان تعليم جي مسئلي کي وٺڻ گهرجي، تعليم عام ۽ سڀن جي لاءِ ڪرڻ گهرجي ۽ “تعليم سڀن جي لاءِ” جي نعري کي عام ڪري پنهنجي حصي جو فرض ادا ڪجي.
يونيسڪو جي چوڻ مطابق اسان کي خوش ڪرڻ جي لاءِ سنڌ جي تعليمي شرح سڀ کان وڌيڪ ڏيکاري وئي آهي. اها شرح ته سنڌ جي وڏن شهرن جهڙوڪ ڪراچي، حيدرآباد لاءِ چئي سگهجي ٿي. جڏهن ته 80سيڪڙو آبادي جيڪا ڪچي آبادين ۽ ٻهراڙين ۾ رهي ٿي. جيڪڏهن آبادي جي بنياد جي به ڳالهه ڪجي ته ڪراچي، حيدرآباد، نوابشاهه ۽ سکر ۾ هڪ ڪروڙ اڻ پڙهيل ماڻهو رهن ٿا. ته پوءِ سنڌ جي ٻهراڙي جي آبادي ڪاڏي ڪيون جيڪا 4 ڪروڙ جي لڳ ڀڳ آهي. ٻهراڙي جي علائقن ۾ تعليمي شرح وڌ ۾ وڌ 5 سيڪڙو بيهي ٿي. ان ۾ رهندڙ عوام آهي. پڙهائي جي شرح جو ڪاٿو لڳائجي ته اهو 18 سيڪڙو بيهندو. جيڪو يونيسڪو جي ڄاڻايل 54 سيڪڙو جي ڀيٽ ۾ صفا گهٽ آهي.
سنڌ جي ٻهراڙي ۽ ڪچي آبادي ۾ تعليم جي حالت اڃا ڪجهه ٻئي آهي. جيڪڏهن ٻهراڙي ۽ ڪچي آبادي جي پڙهائي جي حوالي سان صحيح انگ اکر گڏ ڪيا وڃن ته اسان سڀن جي لاءِ حيران پريشان ڪندڙ هوندا، اهي انگ اکر...!! ٻهراڙي ۾ پرائمري اسڪولن جي حالت بدترين آهي.اسان جي وسيلن کي ٻيا استعمال ڪري اڳتي وڌي رهيا آهن ۽ اسان اصلوڪا رهواسي پوئتي پوندا پيا وڃون. هڪ ٻئي کان بي خبر اونداهي جي زندگي گذاري رهيا آهيون. اسان جون عورتون مٿي تي ٻهڙا کڻي ڪوهه پنڌ تان پاڻي ڀرڻ وڃن ٿيون. اسان اڃا تائين بنيادي سهولتن جي نعري ۾ الجهيا پيا آهيون.“روٽي ڪپڙا اور مڪان”.... دنيا ۾ نوان نوان نعرا اچي چڪا آهن قومون اڳتي نڪري چڪيون آهن.. اسانکي اڃا تائين “اٽي، لٽي ۽ اجهي” جو چئي رجهايو پيو وڃي. سنڌ جي ڪنڊ ڪنڊ ۾ غريبي جو راڪاس بڙ باڪاس موجن سان موجود آهي. اسان جا ماڻهو بنيادي سهولتن کان وانجهايل خبر نه آهي ڪهڙي ڪرشمي جي انتظار ۾ آهيون.
اسان کي هن رٿابندي جي ذريعي شهري ۽ ٻهراڙي جي تعليم کي برابر ڪرڻو آهي. اهو سڀ ڪئين ٿيندو اچو ته سمجهون.
اوهان سڀني کي مختلف ڌڙن ۾ ورهايو ويندو. “تعليمي جاڳرتا ٽيمون” جوڙي انهن ۾ ورهائي سنڌ جي ٻهراڙيءَ ۽ ڪچين آبادين ۾ موڪليوويندو. جيڪي ضلعي سطح تي ڪم ڪنديون. اهي ٽيمون سنڌ جي سمورن ضلعن جي ٻهراڙي ۽ ڪچي آبادي جي علائقن ۾ هرهڪ گهر ۾ وينديون ۽ انهن کي “تعليم سڀن جي لاءِ” رٿيل ڪم کان آگاهي ڏينديون. هر گهر جي مائٽن کي پنهنجي ٻارن ڇوڪرن توڙي ڇوڪرين کي اسڪول ۾ داخل ڪرڻ لاءِ اتساهينديون. ان کان سواءِ وڏي عمر جي ٻارڙن توڙي بالغن کي تعليم پرائڻ جي لاءِ اڀارينديون.
هر هڪ جاڳرتا ٽيم کي اهڙي مهم کي پوري ڪرڻ واسطي رپورٽ ڪرڻ لاءِ ڇهن مهينن جو وقت ڏنو ويندو. اها سڀ معلومات مان توهان تائين پهچائڻ پئي چاهي. منهنجي طرفان بس ايترو ئي هاڻي توهان سوال ڪري سگهو ٿا. بعد ۾ سڀني کي ٽيمن ۾ ورهايو ويو ۽ انهن کي نالا به ڏنا ويا. مصيبت اهيا هئي ته هڪ ٽيم ڀٽائي کي به ڏني وئي هئي. جنهن ۾ هڪ حسين اتفاق اهو ٿيو هو جو آءُ به ان ۾ شامل هيس. اسان جو ٽيم جو نالو “موهن جو دڙو ٽيم” هو. اسان کي لاڙڪاڻي جي ٻهراڙي جي علائقن ۾ وڃي “تعليم سڀن لاءِ” جي جاڳرتا مهم هلائڻي هئي.
***

اها مارچ جي صبح هئي. بهار پنهنجون الوداعي ٿڌڙيون هيرون گهلائي رهي هئي. اس وڌيڪ چٽي ٿيڻ جو ڏيک ڏئي رهي هئي. پرديسي پکي پنهنجي ديس ڏانهن واپس وڃي چڪا هئا. ان ڏينهن رميسا سڦلتا سان ملي هئي. ٻنهي ڀاڪر پائي هڪ ٻئي کي ڳلن تي چميون ڏنيون هيون. سندن چمين ۾ غضب جي چاسني هئي.
“تنهنجي لاءِ هڪ خوشخبري آهي؟” رميسا چيو.
“وري ڇا ٿيو ڪو ملي ويو ڇا؟” سڦلتا هٿ پڪڙندي پڇيس.
“ها يار! ڪمال جو ڇوڪرو آهي. بس ڳالهه نه پڇ... پر تون خوشخبري ته ٻڌاءَ نه پهريان...!”
“ها ٻڌاءَ”
“مون کي نوڪري ملي آهي.”
“اري واهه” مون کي خبر هئي.!”
“ngo آهي زبردست ماحول آهي. هن جي ته ڇا تعريف ڪيان. هو تمام سٺو آهي. اکيون گول مٽول.. گهريون.. ڳاڙها چپ.. ايترا ڳاڙها ته لپ اسٽڪ لڳل ڇوڪرين جا به نه هوندا آهن. ڊگهو قد.. سنهڙو سهڻو.. مٺڙو مڌر آواز، ڳالهائي ٿو ته ڪهي ٿو ڇڏي..” رميسا هيڏي هوڏي، اکيون هيٺ مٿي ڪندي سڦلتا کي ٻڌايو.
“سڦلتا توکي خبر آهي، تعارف وقت جڏهن هُن نالو ٻڌايو ته سڀ حيرانگي سان گڏ مشڪي پياسين. ڀٽائي نالو اٿس.”
“اري واهه..!” سڦلتا احساس ڪمتري ۾ هن ڏانهن ڏسي چيو. “ڀٽائي واقعي هڪ الڳ نرالو نانءُ آهي.”
“ها هُو پنهنجي نالي جيان نرالو ۽ خوبصورت لڳندو آهي.” رميسا ساراهه ڪندي نه ٿي ٿڪي..
“اڙي تون به مون سان اين جي او ۾ نوڪري ڪر. مان پاڻ اڪيلي آهيان تون هوندين ته ٻه ٿي پونداسين.” رميسا جي ائين چوڻ سان سڦلتا جي چهري تي رونق موٽي آئي. هن کي ڀٽائي کي ڏسڻ جو شوق جاڳي پيو.
ٻئي ڏينهن تي رميسا، سڦلتا کي پاڻ ساڻ آفيس وٺي آئي. سڌو ڀٽائي جي آفيس ۾ داخل ٿيون.
“السلام عليڪم سر!” رميسا سلام ڪيو.
ڀٽائي مرڪندي جواب ڏنو. “وعليڪم السلام سر”
هو رميسا سان بيٺل سڦلتا ڏانهن نهاري رهيو هو.. رميسا هڪ ئي ساهي ۾ چئي ڏنو..
“سر! هي منهنجي ويجهي سهيلي سڦلتا آهي. تمام پياري ۽ بهترين مصوره به ڪندي آهي. هي به هتي نوڪري ڪرڻ چاهي ٿي.”
“پياري اهو وري ڪيئن؟؟” ڀٽائي شرير انداز ۾ پڇيو.
ٻنهي وڏو ٽهڪ ڏنو. سڦلتا ٿورو اڳتي وڌي چهري تي مرڪ آڻي ڀٽائي کي کيڪاريو. ڀٽائي موٽ ۾ صرف مسڪرايو. سڦلتا لان جي هلڪي ڳاڙهي وڳي ۾ سچ پچ پراثر پئي لڳي. سندس هٿ ۾ موبائيل هئي. جيڪا ايتري مهانگي نه ٿي لڳي. رميسا سرمئي ويس ۾ ڪنهن سرمي داني جو ڏيک پئي ڏنو.. هن رئو سڄي بدن کي اوڍي رکيو هو. هن جي جسم جا انگ اکر سمجهڻ ڏکيا هئا. هن جو چهرو خوابن ۾ ايندڙ پرين جي مک وانگر پُرنور ۽ پرڪيف ٿي لڳو. اکيون وڏيون.. وري انهن ۾ ڪجل.. ويتر گهائيندڙ هو. اهي ڇوڪريون ته نه هيون. گلن جو ڪو باغيچو هون. جيڪو ڀٽائي جي آفيس ۾ اچي ٽڙي پيو هو. سڄو ڪمرو خوشبوءَ سان واسجي ويو هو. ڀٽائي هنن جي سوچن کان آجو ٿي سوال ڪيو..
“توهان ڇا پڙهيا آهيو؟”
“مون گريجوئيشن ڪئي آهي. فائن آرٽس ۾.” سڦلتا ورندي ڏني هئي.
“ٺيڪ آهي توهان پنهنجا ڪاغذ جمع ڪرايو. آءُ ڪجهه ڪيان ٿو.. سڀاڻي اچجو توهان..”
ڀٽائي جي ائين چوڻ سان ٻنهي جي مک تي مرڪ هارجي وئي. موهيندڙ ۽ ڇڪيندڙ مرڪ.. جيڪا شايد ڀٽائي کي به گهائي وئي هئي. هو ٻئي ڪنن ۾ هڪ ٻئي کي ڦسڪا هڻنديون آفيس مان ٻاهر نڪري هليون آيون.
****

اسان موهن جو دڙو ٽيم گاڏي ۾ اچي ويٺا هئاسين. اسان جي ٽيم تقريبن سڀ نوجوان هئاسين ۽ ڇوڪرين ۾ برڪت هئي. مطلب ته ڇوڪريون سوايون هيون.سڀ ٽيمون نڪتيون ته اسان به پنهنجي منزل ڏانهن روانا ٿياسين. اسين علم جي جاڳرتا مهم جو اعليٰ مقصد کڻي نڪتا هئاسين. منهنجي حواسن تي تون ڇانيل هئين. پنهنجي وجود کي تنهنجي اڳيان برقرار رکڻ ڏکيو لڳي رهيو هو. پل پل ۾ وکرجندي ته ڪڏهن سميٽجندي رهيس.
مون اڳيان آئيني ۾ ڏٺو ته تون مونکي ڏسي رهيو هئين. دل ۾ پاڻ کي وڏو نصيبن واري ڀانئيو هيم. تنهنجي ٽهڪن جا پوپٽ سڄي گاڏي ۾ هيڏانهن هوڏانهن اڏري رهيا هئا. توسان سڦلتا نه ڄاڻ ڪهڙين ڳالهين تي ايڏو زور سان کلي رهي هئي. مان توهان جي ٽهڪن تي سوچي رهي هيم. ڇوڪريون ڪيڏيون زنده دل هونديون آهن.
سفر وڏو هو. سو هر ڪوئي ٿڪي پيو هو. سڀن جي مک تي خاموشي ويهي رهي هئي. مون تو ڏانهن نهاريو هو، تون گاڏي جي شيشي جي دري مان ٻاهر نهاري رهيو هئين. سڦلتا موبائيل تي پيغام اماڻڻ ۾ مصروف هئي. عيني کي ننڊ جا جهوٽا اچي رهيا هئا. مون کان کل نڪري وئي.. ڇو ته سليم کي به ڀوانٽيون اچي رهيون هيون. سليم ئي اسان سڀني ۾ وڏي عمر جو هو. پنهنجي ڪٽنب جي خوشين لاءِ هر وقت ڪوشان رهندڙ سليم، ڀٽائي کان گهڻو اڳ هن اداري جو حصو آهي. سڀئي پنهنجي ڌنُ ۾ هئا. پر منهنجي اندر ۾ صرف توکي ڏسڻ جي بي چيني ۽ بي آرامي هئي. منهنجي نظرن کي توکي ڏسڻ مان ڍؤ ئي نه ٿي رهيو هو.
ڄامشوري کان سيوهڻ پهتاسين ته سڀ چوڻ لڳا. قلندر جي درگاهه تي حاضري ڀريون... ڀٽائي ان پيرپرستي کان ونءُ ويندو آهي. پر سڀن جي اسرار ڀاڙيو ڪري ڇڏيس.
آءُ سڦلتا سان گڏ گڏ هئس. سڀ گاڏي مان لهي درگاهه طرف وڌڻ لڳا. تون اکيون بند ڪري دعا گهري رهيو هئين.. مون کي ائين محسوس ٿيو هو ڄڻ لعل شهباز قلندر تنهنجي سامهون ويٺو هجي ۽ تون کيس التجا ڪندو هجين.. “مالڪ تائين رسڻ جي اسان کي به ڪا رمز ٻڌاءِ، مالڪ سائين کي اسان جي سفارش ڪر ته اسان تي ٻاجهه ڪري جئين اسين دنيا جي سفر کي سٺي نموني گذاري سگهون.” سڦلتا به پاڻ تي روحاني ڪيفيت طاري ڪري اندر ۾ جهومي رهي هئي. ڀٽائي جي مک تي هڪ شرارتي مرڪ هئي، جيڪا اسان ٻنهي کي ڏسي آئي هئي. مان ۽ سڦلتا هڪ ٻئي کان وڌ آهيو.. نٽ کٽ .. نکرا ته اسان ٻنهي جو ڏاج آهن.
“معصوم گلاب هئي ته سڦلتا چنبيلي هئي. مان ڇا گهران ها. منهنجي من ۾ هڪ ئي دعا نه پر هڪ ئي لفظ هو نالو هو “معصوم معصوم...” ڀٽائي ائين سوچيو پئي.
اهو سفر حياتي جي هر ننڍي وڏي سفر کان منفرد ۽ الائي ڪهڙي سحر ۾ مبتلا ڪندڙ هو. جلد سفر پورو ٿيو ۽ اسين آفيس پهتا هئاسين. سفر به خير خوبي سان پڄاڻي تي پهتو ۽ ڪم به ڪافي اڳتي ٿيو. ٿڪل مرڪن سان سڀ پنهنجي گهر روانا ٿياسين.
****

مون ۾ ڪافي تبديليون اچي رهيو هيون. منهنجي ڳالهائڻ ۾ چرچو گهٻو اچي ويو هو. مان نچڻ ڪڏڻ لڳي هئم. پنهنجي منهن پئي ڪلام پئي ڳائيندي هئم. فلاپ گانا. نقلون ڪندي هئم. ان جو سڄو پسمنظر ڀٽائي هو. منهنجي جيون ۾ جيڪو انقلاب آيو هو. جيڪا بهارن جي آمد ٿي هئي. انهن سڀني جو سبب ڀٽائي هو. لمحو لمحو ان جي ياد سان پرڪيف ۽ مدهوشي جي عالم ۾ گذرڻ لڳو هو. صرف ڀٽائي کي سوچڻ ۾ سرور ملڻ لڳو هو. ڀٽائي جو مکڙو اکيون ٻوٽ يا کول رڳو هُو نظر اچڻ لڳو هيم. “جيڏانهن ڪريان پرک تيڏانهن سڄڻ سامهون.” واري ڪيفيت ٿي وئي هئي. مان مڪمل پاڳل ٿي وئي هئس تنهنجي لاءِ.. تنهنجي خيالن مان نڪرڻ لاءِ دل نه چوندي هئي. ڀٽائي جا ڪلهه وارا ٽهڪ ۽ قربائتي انداز ۾ ڳالهايل جملا دماغ ۾ گونجي رهيا هئا. مون کي ائين محسوس ٿي رهيو هو ڪا طاقت آهي، جيڪا مون کي توڏانهن گهلي رهي آهي. تون ته هئين به اهڙو ڪا به ڊنگ خان تنهنجي لاءِ چرئي ٿي پوي، مان وري به هڪ ڪمزور حساس دل رکندڙ هيس. جنهن جي حواسن تي تون ديرو ڄمائي ويهي رهيو هئين.
مون من ئي من ۾ تنهنجو نالو لکي ڇڏيو هو. ڪو نالو تون منهنجي نازڪ ۽ نفيس ادائن جي ڪري رکيو هو. منهنجي هر ادا ۾ معصوميت جي لهر هوندي هئي. تون چوندو هئين، ان ڪري رميسا نه پر معصوم... تون منهنجو نانءُ رکيو هو.
آءُ اڄ ليلن جي ڪاري رنگ جو ويس اوڍيو هو. منهنجي لبن تي هلڪي ناسي رنگ جي سرخي لڳل هئي. مون پرس به ناسي رنگ جو کنيو هو. ڪاري ويس ۾ رميسا ٻاٽ اونداهي ۾ چوڏهين جي چنڊ جو ڏيک ڏئي رهي هئي. هن جو حسن ڀٽائي تي ڏاڍو حاوي ٿيندو هو. هونئن به حسن ڀٽائي جي وڏي ڪمزوري هو. ڪا به حسين شيءَ، نظارو ڏسندو هو ته بجاءِ خوشي جي پريشان ٿي ويندو هو. دماغ ڀانڀولجي ويندو هئس.
“السلام عليڪم سر! ڪئين آهيو؟”
“وعليڪم السلام، مان ٺيڪ آهيان. توهان ٻڌايو..؟” ڀٽائي خيالن مان نڪرندي تڪڙ ۾ جواب ڏنو هو.
“مان خوش آهيان.” تبسم مرڪ سان رميسا مختصر جواب ڏئي هلي وئي هئي.
ڀٽائي جي دل جو دهڪو، ڪمپيوٽر جي پروسيسر جيان جنبش ۾ اچي ويو هو جيئن ڪنهن واڌو سرگرمي لاءِ آواز ڪندو آهي.
تعليم جاڳرتا واري مهم جو آغاز ٿي چڪو هو. تون، مان، سليم صاحب ۽ ڪجهه ڇوڪريون هيون. پاڻ سان گڏ ضروري شيون بينر، پمفليٽ ۽ چارٽ وغيره کنياسين. ڀٽائي اڳيئن سيٽ تي سائين سليم کي ويهاريو، مون کي محسوس ٿيو سائين کي اها ڳالهه نه وڻي ته تون ڇوڪرين سان ويهين.
تون جيئن منهنجي ڀر واري سيٽ تي ويٺين ته مون زبردستي کلندي تنهنجي آجيان ڪئي. تنهنجي ڀر ۾ ويهڻ تي هڪ مستي جي لهر ڊوڙي وئي جسم ۾.. ۽ خوش قسمت ڀانئڻ لڳي هئم. سليم صاحب جي حڪم تي اسين سيهڙ پهتاسين، جتي اسان جي ٽيم جي سوشل موبلائيزرس کي گهر گهر وڃي تعليم جي اهميت تي والدين خاص طور عورتن کي سجاڳ ڪرڻو هو ته هو ڇوڪرين کي وڌ ۾ وڌ اسڪول موڪلين.
منهنجون نگاهون جن کي تنهنجي ئي پياس هوندي هئي، مون چور نظرن سان توکي ڏسڻ چاهيو پر تنهنجون اڳ ۾ ئي نگاهون مون تي کتل هيون. اندر ۾ مور نچڻ لڳا. تنهنجون اهي نظرون مونکي سوچ ۾ وجهي ڇڏينديون هيون. آءُ انهي اسرار کي ڄاڻڻ لاءِ پريشان ٿي ويندي هئم. توتي ڏاڍو پيار اچي رهيو هو. تنهنجو مک اڄ، ڪالهه کان وڌيڪ موهي رهيو هو.
“توهان ايترو کلو ڇو ٿيون ڀلا؟” ڀٽائي ٽوڪ مان چيو.
ان سوال تي اسان اڃا وڌيڪ ٽهڪڙا ڏيڻ لڳاسين.
ٿوري دير بعد سڦلتا جواب ڏنو “اهو ان جي لاءِ جو اسان خوش آهيون.”
“سر ڇوڪريون چريون هونديون آهن. ڪا ڳالهه نه مهاڙ هروڀرون ڏند ڪڍنديون آهن.” عيني ائين چئي وري پاڻ ئي کلڻ لڳي. ڇوڪرين جي عجيب دنيا آهي. ڀٽائي انهن جي جواب تي بس مسڪرائيندو رهيو.
سيهڙ ۾ نج ڳوٺاڻو ماحول هو. ايترا دڪان يا وري ڪا خاص بازار نه هئي. ٻار ننگا، ميرا گدلا گهمي رهيا هئا. اسان کي ڏسي مچو ٺاهي بيهي رهيا. آءٌ ۽ سڦلتا ٻارن کي ڏسي کلي پيوسين ته وري چپ ٿي ويوسين. ڀٽائي جو سوال مون کي ياد اچي ويو. اتان کان پوءِ کوڙ سارا ننڍا وڏا ڳوٺ لتاڙي اتي جي ماڻهن ۾ تعليم سڀني لاءِ تعليم ڇوڪرين لاءِ جو هوڪو ڏيندي واپس ٿياسين.
شام ٿي وئي هئي. آسمان تي ڪجهه ڪڪر به ڊوڙي رهيا هئا. ان ڪري شام جو رنگ سرمئي ٿي ويو هو. سڀ گهڻو ڳالهائڻ ڪري چپ چپات ۾ ويٺا هئا. اهي اپريل جا ڏينهن هئا. اونهاري جي شرعات ٿي چڪي هئي. رميسا شام جيان خاموش هئي.. هن جي مک جي لالاڻ جي اڳيان شام جي سرمئي رنگ جي خوبصورتي هارائي وئي هئي ۽ ڀٽائي ان جو گواهه هئو.

***

آءُ
درد جي انهن
کوهن جي
مالڪ آهيان،
جنهن تي دنيا جو ڪو به انسان
قبضو ڪري
ونڊڻ ورهائڻ
لاءِ تيار ناهي!
اهو هڪ عام ڏينهن هو. پر تون ان کي خاص چوڻ تي مجبور ڪري ڇڏيو هيم. اڄ جاڳرتا مهم جي سلسلي ۾ ڳوٺن ۾ نه وڃڻو هو پر رپورٽون ٺاهڻيون هيون.
ڀٽائي پنهنجا قرمچي چپ مون سان مخاطب ٿيڻ لاءِ چوريا هئا.
“اوهان موبائل تي پيغام موڪليندا/لکندا آهيو؟ ڀلا توهان کي پيغام اماڻڻ ڪئين لڳندو آهي..”
“جي موبائل سٺي هلائڻ ايندي اٿم. ۽ پيغام به خاص ڪري شاعريءَ جا سٺا سٺا ، دوستن کي موڪليندي آهيان.”
مون جواب ڏنو ته تون ڪجهه دير لاءِ خاموش ٿي ويو هئين..
“پر توهان مونکي ته پيغام نه اماڻيندا آهيو؟!!” تنهنجي ان چوڻ ۾ سوال هو يا شڪايت مان اوچتي ڳالهه تي منجهي پئي هئس.
“ ها... نه... او...!! توهان جو موبائل نمبر نه اٿم، انڪري.. نه ته پيغام موڪلڻ ۾ ڪو حرج نه اٿم.”
“اڇا.... توهان جو نمبر به نه آهي مون وٽ.. هتي لکو.”
تو پنهنجي ڊائري منهنجي اڳيان کولي رکي هئي. مون چپ چپات ۾ ان تي پنهنجو نمبر سيڪنڊن ۾ لکي ڇڏيو هو. اسان جي ان ڏي وٺ کي ڪنهن به ڌيان ۾ نه آندو هو.
تون سمنڊ هئين جنهن ۾ ڇا نه ٿو سمائي سگهجي!!؟؟ تون ۾ خبر نه هيم ڇا ڇا سمايل هو. مها ساگر ۾ ڇا ڳولي ڇا سمجهي سگهيس پئي...
تون پاڻي وانگر هئين. جنهن ۾ جيڪو رنگ وجهبو آهي اهو ان جهڙو ٿي ويندو آهي. ڳاڙهو وجهو ته ڳاڙهو.. سائو وجهو ته سائو.. تون ۾ رل مل جي وڏي خاصيت موجود هئي. مان به پاڻي ۾ رنگ جيان تو ۾ رچي وئي هيس. هڪ ڳار.. رچيل ڳار ٺهي پيو هو تنهنجي منهنجي وجودن جو ڳار..
تون باهه وانگر هئين جيڪا ڇا نه ٿي ساڙي سگهي.. جنهن کي هر شيءَ کي پنهنجي لپيٽ ۾ آڻڻ جي خطرناڪ سگهه آهي. تنهنجي حسن جي باهه جي لپيٽ ۾ مان به خاڪ ٿي وئي هيس.
***

آءُ ته هوا ۾ اڏامي رهي هيس..
دفتر ۾ توسان رلجڻ جا موقعا تمام ٿورڙا ملندا هئم. آءُ ٻيا غير واجبي جوڙڻ به نه چاهيندي هئم. جيڪو ضمير گوارا نه ڪندو هو. اڄ جو ڏينهن خوشي جو هيم، جو تو موبائل نمبر ورتو هئم. گهڻي گهڻي سرهي هيس ته هاڻي اسين گفتگو ڪري هڪ ٻئي بابت ڪجهه ڄاڻي سگهنداسين.
آفيس جي وقت کان پوءِ منهنجي اڻتڻ وڌي وئي هئي. موبائل جي پيغام جي گهنٽي تي بار بار ڇرڪي ٿي پيس. ان تجسس مان ته ڀٽائي جو هوندو پر اڃا نتظار جون ڳنڍڙيون کولڻيون هيم کوليندي رهيم.. رات جو دير سان تنهنجو پيغام آيو هو.. مون کي پاڻ تي يقين ئي نه اچي رهيو هو ته تو مونکي پيغام مڪو هو ۽ تو مون سان مخاطب هئين.
“توهان ڪئين آهيو؟” موڪليندڙ: ڀٽائي”
“مان ٺيڪ آهيان. توهان ڏيو احوال؟” مون جوابي پيغام مڪو هو.
اسان جي اها موبائل پيغام ڪچهري عام رواجي گفتگو ۾ ختم ٿي وئي هئي. ۽ تو آخري پيغام ۾ چيو ته مونکي شاعريءَ جا پيغام موڪليندي رهندي ڪر. ان کان پوءِ تنهنجو ڪو به پيغام نه آيو هو. بهرحال تنهنجي ان موٽ تي منهنجي من ۾ بهار جي مند اچي وئي هئي. مان خوش خوش توکي سوچيندي مسڪرائيندي ننڊ کي ٻکجي وئي هيس.
***

ٻئي ڏينهن جڏهن ڀٽائي آفيس آيو. اسان سُس پس ڪري رهيا هئاسين. اسان ٻئي تنهنجي اچڻ سان ڇرڪي/گهٻرائجي چپ ٿي ويوسين. توکي ائين محسوس ٿيو هو ته ڪا ڳالهه آهي. جيڪا توهان مونکان لڪائي رهيا آهيو.
گهٻرائڻ ۽ اوٻهرائي کي لڪائيندي مون توکي سلام ڪيو هو. تون رسمي سلام جو جواب ڏئي پنهنجي آفيس ۾ هليو ويو هيئن.
ان ڏينهن مون اڇو وڳو پهريو هو. جنهن تي ڳاڙهن گلابي گلن جي گلڪاري ٿيل هئي. روز وانگر اڄ به تنهنجي هٿ ۾ ڊائري هئي. جيڪا توکي ڪافي سٺي لڳندي هئي. الائي ڇا جي ڪري سڦلتا کان توکي چڙ ٿي پئي هئي. هوءَ هر وقت منهنجي ويجهو جو رهندي هئي. ڪنهن جو گهڻو مون سان گڏ رهڻ، هاڻي تون کان برداشت نه ٿيندو هو.
اوئين به ڪنهن به خيال جي معنيٰ جو دارومدار انسان جي من تي آهي. منهنجي من ۾ ته تنهنجي ملڻ جا جشن هلي رهيا هئا. بهرحال اسان جي پراسرار گفتگو تي تون گو موگو واري صورتحال ۾ هيئن. جاڳرتا مهم کان واپس ايندي اڄ شاعريءَ جو ذڪر نڪري پيو.. سڀئي پنهنجي ڏورواين (موبائيلن) تي ڪو شعر آيل پيغامن مان ڪڍي پڙهندا پئي ويا. سچ ۾ ڏاڍو مزو اچي رهيو هو. شاعريءَ ڪيتري قدر نه احساسن ۽ جذبن تي اثر ڪندڙ ۽ اڀاريندڙ هوندي آهي. حواس ۽ هوش خطا ڪري عجيب ڪيفيت پيدا ڪري ڇڏيندي آهي. پر شاعريءَ موسيقي ۾ وڌيڪ اثر ڪندڙ هوندي آهي. ائين تون تي اچي تلوار لڙڪي.. “سائين هاڻي توهان شعر ٻڌايو..؟” تون خاموش ٿي ويو هئين، ڪجهه گهڙين تائين تون سڀني ڏانهن ڏسندو رهين. حقيقت ۾ تون ان وقت منهنجي پرڪيف نگاهن مان سمجهي ورتو هو ته نشو ڇا هوندو آهي..! آءُ هوش ۾ نه هيس.
پوءِ تنهنجي لبن تان اهو شعر نڪري ويو هو..
“منهنجي چپن جي خواهش آهي ڪجهه کڻن ورهائي،
تنهنجي لبن تي سرخيءَ جو ڪجهه بار ته آهي.”
مان توڏانهن نهاريو هو ۽ وري نظرون جهڪائي ڇڏيون هيون. گوڙ ۽ واهه واهه جي آوازن ۾ مون سرخ چپن تي مرڪن جا پوپٽ اڏائيندي ڏينهن جي پڄاڻي ڪئي هئي.
****

3

رات جو دير سان ڏور وايو (موبائيل) تي توکي sms ڪيو هئم.
“سلام.. سائين ڇا پيا ڪريو؟”
“وعليڪم السلام.. ڪجهه خاص نه ليٽيو پيو آهيان.” تون جوابي پيغام لکيو هو.
“اڄ اوهان شعر واهه جو ٻڌايو هو. پر اهو ڪنهن جي لاءِ هو.”
“توهان سمجهيو نه هو...؟” تون مسڪرائيندي جواب لکيو.
مون جواب لکيو هو.. “مون نه سمجهيو.! ڇا مطلب؟”
“مون جنهن لاءِ شعر لکيو هو. ان مسڪرايو به هو.” تون جواب ڏنو.
“توهان ڇا پهريو آهي.؟” تون اهو پيغام کلندي پڙهيو هو.
“سنهي ڪاٽن جو پهراڻ ۽ شلوار..” جواب موڪو هئئ.. کلندي
“واهه..وا” مون جواب موڪو هو.
۽ مان چپ ٿي سوچن ۾ هلي وئي هيس. وري ڪافي گهڻي وٿي کان پوءِ ڏوروايي جي گهنٽي وڳي هئي...
“توهان تمام گهڻا سٺا ۽ خوبصورت آهيو.” مون توکي ايس ايم ايس ڪيو هو.
منهنجون ڳالهيون توکي حيران به ڪنديون هيون ته پريشان به ٿيندو هئين. تعريف وارا اهي احساس تنهنجي دماغ تي شايد گهڻو ئي اثر ڪري ويا هئا. بعد ۾ تون وري چپ به ٿي ويو هئين.

****

ڀٽائي پنهنجي سڀاءُ ۾ نرم.. سادو.. جواني ۾ هر مرد پاڻ کي هيرو سمجهندو آهي. پر هو اهڙو بنهه هو. فطرتن سچ ڳالهائيندڙ شوبازي ۽ ٺاهه ٺوهه کان ٽاهه کائيندڙ.. هن جي من ۾ ننڍپڻ جون يادون ۽ ڏک، سور ۽ عذاب مايوسيون گڏ ڪري رکيل آهن. طبعيتن رومانوي مزاج رکندڙ. سندس هڪ خواب آهي. يا ڪا وڏي خواهش ته انتهائي خوبصورت ڇوڪري هُن کي چاهي. هُو هن جي عشق ۾ ڪجهه به ڪرڻ لاءِ تيار ٿي پوي.
ڀٽائي ڪتابن جو عاشق آهي. کيس ڪتاب ۽ ڇوڪريون ڏاڍو ڇڪينديون آهن. ڪتابن جي ڏي وٺ تي هو گهڻو خوش ٿيندو آهي. هن جي زندگيءَ ۾ ڪا خاص ترتيب نه آهي. هو اندر جي گهٽ ٻوسٽ کي وائکو ڪرڻ لاءِ لکندو آهي. قلم ۽ ڪتاب هن لاءِ زندگي جو وڏي ۾ وڏو سچ آهن.
رميسا جڏهن هن کي گهوري ڏسي ٿي ته هن جا حواس جهانورجي ٿا وڃن. رميسا ۾ کيس اها خوبتري سجهي هئي. جنهن سبب هو هاڻي هن جي لاءِ گهڻو سوچڻ لڳو هو.
اسپيني پهاڪو آهي: خدا جو حڪم آهي ته دنيا بازار آهي، ان مان جيڪو وڻي سو خريد ڪريو پر قيمت ضرور ادا ڪريو. ڀٽائي هن دنيا مان رميسا جي محبت خريدي ان عيوض هن پنهنجو پاڻ ڏنو هو. هن جي من ۾ اهو آهي هوءَ جڏهن به هن جي ٿي ته هو پنهنجو سڀ ڪجهه هن ۾ وڃائي ڇڏيندو ۽ هن وڃائي به ڇڏيو هو.
ڀٽائي جي موبائيل جي گهنٽي وڄي ٿي. هو سمجهي ويو ته ڪير هوندو!
“ڪٿي آهيو؟” رميسا جو پيغام هو.
“توهان جي دل ۾..” ڀٽائي کلندي جواب لکيو.
“مذاق ٿا ڪريو.” ٻنهي پاسي کلڻ جا آواز...
“ايتري رات ٿي وئي آهي. اوهان جاڳو ٿا؟”
“ها ننڊ نه پئي آئي... ان ڪري..!! پر تون به ته جاڳين ٿي؟”
رميسا جو پيغام.. “مون کي به ننڊ نٿي اچي.”
“ننڊ نه ڪرڻ جو ڪو خاص سبب؟”
“هميشه مون سان ائين ڇو ٿيندو آهي. ڇا درد منهنجي لاءِ ٺهيو آهي.” رميسا جو اداسي وارو پيغام اچي ٿو.
ڀٽائي ڪافي دير تائين خاموش ٿي وڃي ٿو.. “ٿڌو ساهه...”
“توهان مون کي ڪجهه ڏيندا؟” رميسا جو ميسيج..
“مون وٽ سواءِ پنهنجي ٻيو ڪجهه ناهي؟!” ٻيو درد جو واپاري آهيان. خوشيون ۽ درد گڏ ڪيا آهن. آءُ توهان کي ڇا ڏئي سگهندس.” ائين لکندي هن جون اکيون ڀرجي اچن ٿيون.
توهان پاڻي پيو. پنهنجي سنڀال ڪجو. مان فون رکان ٿي.
ڀٽائي کي سپني ۾ رميسا ياد اچڻ لڳي. اڄ هو هن کي ٻڌي اداس ٿي ويو هو. رميسا کي ڪهڙو درد ٿي سگهي ٿو؟ هو هن سان محبت جو اظهار ڪئين ڪري؟!”
***

فون اچي ٿي.. ڀٽائي فون کڻي ٿو.. رميسا پڇي ٿي، “ڇو جاڳين پيو؟”
“تون ڪهڙو ننڊ پئي آهين!”
“تون ڪلهه مون کان ڪجهه گهريو پئي. چئو ڇا پيا چئو..؟”
“مون کي اوهان جي دل ۾ جاءِ گهرجي!” رميسا رڪي رڪي ڏڪي ڏڪي چيو.
ٻئي پاسي ڀٽائي سڏڪي پوي ٿو. کيس اعتبار نٿي آيو ته رميسا ساڻس پيار جو اظهار پئي ڪري..
“توهان روئي ڇو ٿا پئو.”
“خبر ناهي الائي ڇو باقي هن دل جي سڄي جڳهه تنهنجي لاءِ حاضر آهي.”
“توهان چنتا نه ڪيو. مان اوهان کي سک ڏيندم.” رميسا تسلي ڏيندي چيو. فون رکان ٿي..
پنهنجو خيال رکجو. تون به پنهنجي سنڀال ڪجان.”
***
رات جا ٽي بجا وقت ٿيو آهي. هوا جا گهوگهاٽ پوري ماحول ۾ ٻڌڻ ۾ اچي رهيا آهن. چنڊ جي روشنيءَ پوري وايو منڊل کي موهي ڇڏيو آهي. ڀٽائي پينگهي ۾ ليٽي رميسا سان ڪال تي ڪچهري ۾ مگن آهي. کين وقت جو اندازو ئي نه رهيو آهي.
رميسا ايڏو ڀٽائي جي ويجهو آئي هئي. اها ڀٽائي جي خوش قسمتي هئي يا رميسا جي ان ۾ دلچسپي پر رميسا اڳڀرائي ۾ وڌيڪ اڳتي هئي. ان تي ئي ڀٽائي سنڌرو ٻڌي بيٺو هو. ڀٽائي جي مک تي مرڪ ۽ پرسڪونيت واري ڪيفيت طاري آهي. هوڏانهن رميسا جي ٽهڪن جا جلترنگ موبائيل مان پئي ٻريا...
هوءَ ڪنهن بي چين سمنڊ جيان لڳي رهي هئي. جنهن جي اٿندڙ هر ڇولي ڀٽائي جي پياسي بنجر جسم سان ٽڪرائڻ لاءِ آتي هئي.
رميسا پڇيو: “پنهنجا ايترا ڏک ڇو ڏيندا آهن؟”
عربيءَ ۾ چوڻي آهي: الاقارب ڪالعقارب—رشتدار وڇون وانگر ڏنگ هڻندا آهن. مطلب ته پنهنجن کان ئي وڌيڪ تڪليف پهچندي آهي.”
“اوهه! اوهان ڪيڏو سهي چيو..” هنن جي گفتگو جنهن ۾ پهريان هيڏانهن هوڏانهن جون ڳالهيون هون پر هاڻي اها سنجيده ٿي وئي.
“مون کي ڪوئي سمجهي نه سگهيو آهي.” رميسا مايوس ٿي چيو.
“مان هميشه سڀن سان ڀلو هلي آهيان. هر ڪنهن جو چڱو چاهيو اٿم.”
“خانداني تعلق مان پيار/پنهنجائپ، احساس ۽ همدردي کي چيري ڦاڙي الڳ ڪيو ويو آهي. هاڻي خانداني فردن جو تعلق ڏوڪڙن جي بنياد تي آهي.” ڀٽائي اوٻاسي ڏيندي چيو.
“توهان تمام سٺا آهيو. سڄي دنيا کان الڳ. منفرد سوچ جا مالڪ ۽ جدا نظريو رکندڙ.. مون کي سمجهو ٿا، ان ڪري ئي اوهان سان محبت ٿي ويم. چارجنگ ختم ٿي وئي آهي. موبائيل بند ٿي ويندي. سمهون ٿا.” ائين چوڻ بعد هن جي فون بند ٿي وئي.
رميسا جي موبائيل پيغامن جي شروعات ڀٽائي سان نهايت آساني سان ٿي هئي. بي حجاب، بي ڌڙڪ هن جون ڳالهيون هونديون هون.

Bhattia:
Tu uho shakhs ahen
Jenhn je mukhe zarurat hue.
Recived: 10: 05 PM
17 June 2008
Rumesa:
I love you.
I miss you.
Muhanja saaen!
Sent: 11:15 PM
19 June 2008
Rumesa:
Bus ean jean twan
Bina budhaan je dil me
Ache waya..!! twan budhayo mukhe
Chho tha sutha lago?
Sent: 7: 33 PM
30 June 2008
Bhattia:
Miss you, I love you.
Good Night.
Sent: 02: 07 AM
1 July 2008

ڀٽائي جو رميسا کي جوابي موبائيل پيغام...

منهنجو ساهه سمونڊ، لهرون لهرون تون،
ڪڏهن نه ڀانيو مون، پري توکي پاڻ کان.

Sent: 09:45 AM
1st July 2008
***

سڦلتا کي ڀٽائي ۽ رميسا جي هرک هارڻ جي ڄاڻ پئجي وئي هئي. هوءَ اڪثر رميسا کي ڳوليندي اچي ڀٽائي جي آفيس ۾ نڪرندي هئي ته ڀٽائي ۽ رميسا قرب ڪچهرين ۾ مست لڳا پيا هوندا هئا. پوءِ جڏهن رميسا ۽ سڦلتا هڪ ٻئي کي ٻک هڻي ملنديون هون ۽ هٿ هٿ ۾ ڏئي ويهنديون ته ڀٽائي کي ڏاڍو ساڙ ٿيندو هو.
رميسا رب انار هئي ته سڦلتا انگور رس هئي. ٻنهي جي حسن جا الا ڀٽائي کي ساڙي رکندا هئا. پر هو رميسا جي محبت ۾ گهڻو اڳتي نڪري ويو هو. سڦلتا ڏانهن سندس ايڏو ڌيان نه هو. سڦلتا ڪجهه مرڪون ونڊيون ۽ کل ڀوڳ بعد عجيب نظرن سان ڏسندي آفيس مان هلي وئي.
هستي ۽ سمنڊ هڪ جهڙا گهرا ۽ فريبي هوندا آهن. جيئن سمنڊ جي پنهنجي اندروني وسيع دنيا هوندي آهي. ائين انساني هستيءَ جي به وسيع ڪائنات هوندي آهي. هو ٻئي سمنڊ هون. ڀٽائي هڪ غواصو بنجي ويو هو. ڀٽائي لاءِ هنن کي سمجهڻ بنهه مشڪل هو.
رميسا ڀٽائي جي قريب هئي. خطرناڪ نظرن سان کيس ڏسي رهي هئي. ائين پيو ڀانسجي جهڙوڪ کائي ويندس. هوءَ ڀٽائي جي ڇهڻ سان ڀري پئي. جئين واري جو گهر ڊهي پوندو آهي.
ڀٽائي هن جو هٿ پڪڙي ڪجهه چوڻ چاهيو.
......
هن سندس چپن تي هٿ رکي چيو.. “چپ..”
ائين هوءَ چهري جي چؤڦير چپ رڳڙيندي، چپ چوسڻ ۾ جنبي وئي. ڀٽائي موٽ ۾ هنداڻي جي ڳتري جهڙن ڳاڙهن ڳٽول چپن مان امرت رس پئيندو رهيو. هن ڀٽائي جي هٿن کي وٺي پنهنجي ڪُپن تي رکيو. زور سان چپن جي چسڪن تي آواز پئي نڪتا...
ڪاري رنگ جي انگي مان ڪُپن ۾ ڀٽائي هٿ وجهڻ جي ڪئي ته رميسا هن کي ڌڪو ڏنو ۽ وڏا وڏا ساهه کڻڻ لڳي... وري جوش ۾ هن ڀٽائي کي ڇڪي پنهنجي ٻانهن جي گرفت ۾ مضبوط ڪري چپن ۾ انگوڙي هئني. هوءَ چنگهندي... هن جي پوري بدن کي زور سان دٻائي... چپن ۾ چڪ هڻڻ تي ڀٽائي جي رڙ نڪري وئي. “آهه..” رميسا هن کي وارن کان جهلي اڃا تيزي سان زبان کي پنهنجي چپن جي ڀاڪرن ۾ ڀري، ڪلهن کان گهڻو زور ڏنو... رميسا جو مکڙو ۽ بدن اڱرن ۾ سون جيان ٻري رهيو هو.
پاڻي جي بڙ بڙين جيان ڀٽائي ڦسي پيو ۽ رميسا هن کي ڇڏي پنهنجي انگي کي سهي ڪري ويهي رهي. ڪا دير ٻئي خاموش ڪمري ۾ موجود سامان ۽ تصويرن کي ڏسندا رهيا.
“رميسا! ايڏو جوش ۽ جنون تو ۾..؟؟” ڀٽائي سوال ڪيو.
“مون کي ڪجهه نه چوندو ڪر، پنهنجي بڪواز بند رکندو ڪر.” رميسا ڪاوڙ مان جواب ڏنو.
ان کان پوءِ هوءَا ٿي هلي وئي. آفيس وقت پورو ٿيڻ کان ٿورو اڳ۾ سڦلتا ۽ رميسا اچي ويون.
“سر! اسان ويهون؟” ٻنهي گڏجي اجازت گهري..
“ها ها.. اکين تي..” “اوهه..” ٻئي کلي پيون.
“توهان جي چاهت ڪا محبت؟ توهان شادي ته ڪئي هوندي؟” سڦلتا هجت ڪندي چئي وئي.
اتي رميسا تارا ڦوٽاري ڀٽائي کي ڪنڌ لوڏي نه نه ڪري پنهنجي بابت بڌائڻ کان منع ڪئي.
“شادي نه باقي چاهت آهي هڪڙي...!” ڀٽائي سوچيندي وراڻيو.
“نالو—ڪا نشاني..؟”
“معصوم.. دنيا جي معصوم ترين ڇوڪري..”
“هون..” رميسا شرمايو هو ۽ مرڪيو به.. ائين موڪلاڻي ٿي هئي.

***

سانوڻ رات: 11 وڳي
حيدرآباد 02 آگسٽ2008ع
سڦلتا
سلام...
هي وقت منهنجي عبادتن جو هوندو آهي. هن وقت مان پنهنجي سانئڻ سان ڳالهيون ڪندو آهيان. يا وري هن جي تصوير سامهون رکي ان جي پوڄا ڪندو آهيان. يا هن جي يادن کي ياد ڪندي، سموري رات وهامي ويندي آهي. مطلب هوءَ منهنجي لاءِ تمام ضروري آهي. جيترو ساهه کڻڻ جي لاءِ آڪسيجن ۽ جيترو توهان جي لاءِ مهدي..!!
ڪلهه اوهان مون کان منهنجي چاهت جي باري ۾ پڇي ورتو... ۽ اهو به پڇيو ته “توهان کي ڇا ٿيو آهي؟” مون کي ڪجهه نه ٿيو آهي. بس انسان آهيان، ڪڏهن چپ ٿي ويندو آهيان.. ڪڏهن وري.. آءُ ڳنڀير آهيان گهڻو..
خبر اٿؤ اڄ جا رشتا ٽشو پيپر وانگر ڳرندڙ ۽ عارضي آهن. توهان کي محبت آهي مهدي سان ۽ مون کي معصوم سان.. سڀ محبت جي رڻ جا راهي آهيون. اوهان جي محبت جي هن پيش قدمي جو آءُ احترام ڪيان ٿو. پهرين مون اوهان بابت ڪا ٻئي راءِ قائم ڪئي هئي. اڳتي هلي ڄاتم: توهان ڪيترا روشن خيال ۽ صاف دل آهيو.
توهان جي بيمار ٿيڻ جي سڌ هيم ۽ ڳڻتي به، مون کي بيمار ٿيڻ جي سبب جي ڄاڻ هئي. “توهان مهدي سان ايترو پيار ڪندا آهيو؟” مون کي يقين نه پئي آيو. جو هن جي ڪري اوهان پنهنجي اهڙي حالت بڻائي سگهو ٿا.
خير پهرين آءُ توهان کي خوش قسمت سمجهان پيو. توهان جو پيار پرڻو ٿيندو هاڻي ائين ٿو سمجهان. خوش نصيب مهدي آهي. جنهن کي توهان جهڙي پيار ڪرڻ واري ملي آهي. بس ايترو چوندس خوش رهو ۽ پريشان نه ٿيو. اهي ڳالهيون ٿينديون رهنديون آهن. دنياوي سوچ ۽ چوڻ تي ڪڏهن نه هلجو. مونکي خبر ناهي. ته اوهان منهنجي باري ۾ ڪهڙي راءِ رکو ٿا؟
ڇو ته دنيا جي ڳالهين تي هلڻ وارا، پنهنجي خيالن کان بي سڌ ٻين جي سوچن تي هلي پوندا آهن. توهان کي ٻين جيان مون بابت ڪي غلط فهميون ضرور هونديون.
جيڪو ظاهر ۾ هوندو آهي اهو حقيقت ۾ نه هوندو آهي. سو جيڪي غلط فهميون اٿؤ اهي ڏور ڪري ڇڏيو. ان ڏينهن توهان پڇيو ان ڪري اڄ هي سڀ ڪجهه لکجي ويو... باقي ڪو خاص مقصد نه هو ۽ ها توهان جيڪو مان ۽ عزت ڏني آهي ان لاء ٿورائتو آهيان. سچ ۾ توهان جي خلوص ۾ حقيقت پسندي آهي. اميد ته منهنجي ڳالهين کي سمجهي ويا هوندا. منهنجون دعائون توسان آهن. شل سدائين مرڪندا رهو. کوڙ ساريون خوشيون ماڻيو جو توهان اهي سنڀالي به نه سگهو. آخر ۾ اهو چوندس پنهنجو ۽ پنهنجي پيار جو خيال رکجو ۽ مون لاءِ خدا کان دعا گهرجو ته جيڪو چاهيان ٿو اهو ملي.
اوهان جو
ڀٽائي
****

ڀٽائي جڏهن خط سڦلتا کي ڏنو، هوءَ حيرت ۽ خوشي جي گاڏڙ ڪيفيت ۾ وڪوڙجي وئي. جلدي ۾ خط وٺي پرس ۾ رکي شرمايو هئائين. ان ڏينهن هن ڀٽائي کي پنهنجي مڱيندي جو فوٽو ڏيکاريو. ڀٽائي فوٽو ڏسي من ۾ اٻاڻڪو ٿي ويو ۽ الائي ڇو ساڙ به ٿي رهيو هوس.
“سر! ڪيئن آهي مهدي؟” سڦلتا جلدي ۾ هن جا تاثرات ڄاڻڻ پئي چاهيا.
ڀٽائي عام راوجي جواب ڏنو: “سٺو آهي سهڻو آهي.”
“ها سر! سڦلتا مهدي کي گهڻو چاهيندي آهي.” رميسا ڀٽائي جي ڳالهه اڌ ۾ ڪٽيندي وچ ۾ چيو.
رميسا ڪرسي تي ويهي مسڪرايو. ڀٽائي بي دليو چيو “هان...” ۽ هو ٻئي هليون ويون.
ڀٽائي لاءِ سڀن سوچن جو انت رميسا هئي. خواب خوشيون.. پوري زندگي هئي هوءَ.. گلاب جو گل.. چي: نه نه.. هوءَ ته پورو گلشن هئي. دنيا جي سڀن خوشبودار گلن جو سنگم... خوبصورتي سان تارون تار.. ايتري ڇڪ هئي هن ۾.. جيڪا بجلي ۾ به نه هئي.
“هن هڪ نهار ۾ منهنجو سڀ ڪجهه کسي ورتو هو. هن ڪيڏيون تبديليون آڻي ڇڏيون آهن مون ۾..” هو سوچي رهيو هو.
منهنجو لب و لهجو، انداز، منهنجي چهري جي رونق ۽ چمڪ.. اها معصوم جي محبت جي ڪري آهي.”
محبت انسان جي من ۾ مهڪ بڻجي ايندي آهي ۽ پورو وجود ان سان واسجي ويندو آهي. هتي محبت اڃا تيزي وارو روپ اختيار ڪري آئي هئي. روشني.. ها معصوم جي محبت روشني هئي. جنهن ڀٽائي جي اندر جي سڄي اونداهي کي ختم ڪري ڇڏيو هو. دل ان سان پُرنور ٿي وئي هئي.
رميسا جي فون اچي ٿي..
سوچن جي ننڊ مان اٿي فون کڻي ٿو: “يا علي مدد” آهستي ڏکارو آواز ڪنن تي پويس ٿو.
کلندي جواب ڏئي ٿو؛ “مولا علي مدد”
“کلو ڇو ٿا ۽ ڇا پيا ڪريو؟”
“اوهان جي انداز تي کلان پيو ۽ توهان کي ئي سوچيان پيو.”
“او منهنجا سائين..” رميسا بي اختيار ٿي چيو.
“آوهه سائين... س...س” ٿڌو ساهه ڀري ٿو.
“توهان شاعر آهيو نه، ڪهانيون لکندا آهيو ني؟”
“هاها... ڪهانيون نه پر ڪهاڻيون لکندو آهيان. ها ڪهاڻيڪار آهيان.”
“توهان منهنجي ڪهاني لکندا نه؟ ها توهان سڦلتا جي ڪهاڻي لکي هئي. مون پڙهي هئي. جيڪا ڏاڍي سٺي هئي. مون کي وڻي هئي.”
“آءُ توتي لکندس.” ڀٽائي دل سان چيو.
“نه منهنجي ڪهاني لکو..”
“اڙي يار ڪهاني نه پر ڪهاڻي..” ڀٽائي سمجهائيندي چيو.
“ها ها ڪهاڻي منهنجا سائين”
“تنهنجو مون کي، منهنجا سائين چوڻ ڏاڍو وڻندو آهي، ڇا آءُ تنهنجو سائين آهيان؟”
“ها ڪو شڪ اٿؤ؟”
“نه نه پڪ اٿم. آءُ تو ڏي اي ميل ڪندس.”
“ڇا اي ميل؟ پر آءُ ته ڪهاني چيم...؟”
“تون ٻڌاءِ پنهنجي باري ۾.. پوءِ مان لکندس اهو ۽ ميل ڪندم.”
“سهڻا منهنجي ڪهاڻي ۾ رڳو تڪليفون ۽ سور آهن.”
“ڪهڙيون تڪليفون ۽ سور آهن؟ مون کي ڏيو پنهنجا درد تڪليفون...”
“توهان اي ميل لکندا نه پوءِ مان ان جي جواب ۾ پنهنجي باري ۾ لکندم..”
“ٺيڪ آهي. هان..”
“ها ٺيڪ آهي.”
“پر هڪ ڳالهه ٻڌايو توهان ڪهاڻيون شعر ڇو لکندا آهيو؟” رميسا سمجهه خاطر پڇيو..
گهڻي دير تائين ماٺ ٿي وئي.
چيائين: “آءُ لکندو ڇو آهيان.”
“ڇو ته رگويدن ۾ لکيل آهي ته ڳالهائڻ چاندي ۽ لکڻ سون آهي. ان لاءِ آءُ لکندو آهيان. سون ۽ چاندي جي فرق کي عورت کان وڌيڪ ڪير ٿو ڄاڻي سگهي.”
“اهو رگويد ڇاهي؟” رميسا وري سوال ڪيو.
“رگويد، سنڌو ڪناري پراچين دؤر ۾ ڏاهپ جا خلقيل ڪتاب آهن.”
اوچتو رميسا بيٽري ختم ٿي وڃڻ جو بهانو ڪري فون بند ڪري ڇڏي هئي. ڀٽائي کي ان اوچتي عمل تي حيرت ڪاوڙ ٻئي آيون. هو رميسا کي ڪافي دير تائين رات جو موبائيل تي ميسيج موڪليندو رهيو.
***

ڀٽائي جي رميسا کي اماڻيل اي ميل:
To, rumesa@yahoo.com.
سڀ ڪجهه تنهنجي نالي...
تنهنجي ڀاڪي پاتي کان پوءِ ڀنؤر ڀليا،
ڪيڏي منهنجي ڪپڙن ۾ سرهاڻ رهي ٿي.
منهنجي رميسا!
ڪلهه تو چيو منهنجي ڪهاڻي لکو. ان کان اڳ هي ڪجهه پهريون ڀيرو لکڻ جي جرئت ڪري رهيو آهيان.
محبت لفظ ئي اهڙو آهي. جنهن جي چوڻ سان ٻئي چپ ملي وڃن ٿا ۽ من ۾ خوشبو جو احساس اڀري پوي ٿو. منهنجي محبتن جو سفر تنهنجي اڳيان آهي. مون محبت ۾ هميشه ناڪامي جو منهن ڏٺو آهي. مختلف وقتن تي عمر جي حساب سان پيار ۽ محبت کي ان وقت جيئن سمجهه ۾ آيو آهي ڪندو رهيو آهيان.
پر مليو ڇا؟ بيوفائي ۽ بي رخي ۽ فريبي!!؟ انهن شين کان تون گهڻو نه ته ٿورو ضرور واقف آهين.. مان چاهيان ٿو منهنجي من ۾ اهڙي ڪا ڳالهه نه هجي، جيڪا تون کان ڳجهي هجي، جيڪو به هجي تنهنجي سامهون هجي ۽ اڄ مان پاڻ کي تنهنجي اڳيان پيش ڪيان ٿو.
رميسا! آءُ توکي ڪنهن فريب ۾ نه ٿو رکڻ چاهيان. مرد(ڇوڪرا) وڏا فريبي ۽ خودغرض ٿيندا اٿئي، ان جي ٿوري ڄاڻ شايد توکي هجي! مون کي خبر آهي، مون کان منهنجي جيون ۾ انيڪ ساريون غلطيون ٿيون هونديون، مون به ضرور ڪنهن جي دل ڏکائي هوندي. مون به ڪوڙ ڳالهايا هوندا. ٺڳيون ڪيون هونديون... پر سچ ۾ اهي ٿوريون هونديون.
مون ڄاڻي واڻي ڪنهن جي به دل نه ڏکائي آهي. هن وقت تائين... مون کان ڪنهن جا به لڙڪ ڏٺا نه ويندا آهن. مان هي ڪهڙيون ڳالهيون لکي رهيو آهيان. مون کي صاف صاف ۽ چٽيون ڳالهيون چوڻ گهرجن. جيڪي هي آهن ته هاڻي مون کي اهو بار بار چوڻ ۾ ڏاڍو عجيب محسوس ٿئي ٿو ته “مون کي توسان پيار آهي. روئان ٿو تنهنجي لاءِ، رهي به نه سگهندس. آءُ تنهنجي لاءِ جان ڏيندس. تنهنجي لاءِ خوشيون آڻيندس. اهي سڀ مون کي هاڻي ڪوڙ ۽ ورجاءُ لڳن ٿا.
ڇو ته جن سان مون محبت ڪئي. انهن لاءِ مون اهو سڀ عملي طور ڪرڻ چاهيو... جن لاءِ آءُ هئس. اهي منهنجا نه ٿيا.؟! مون اهو سڀ انهن کي ڏيڻ چاهيو، جيڪو هڪ سچو پريمي ڏئي سگهندو آهي. مون ڪڏهن سچائي جو منهن نه ڏٺو آهي. پلئه پئي ته بس تنهائي، سوچون، اڪيلائي ۽ اهي منهنجا ويجها ساٿي رهيا آهن.
ڪن مون سان همدردي طور پيار ڪيو. ڪن لالچ ۾ اچي، ڪن وري منهنجي خوبصورتي ۽ جسم سان ته ڪن وري نه ڄاڻ ڪيئن مون سان پيار پئي ڪيو آهي ۽ صرف پيار ئي ڪيو آهي، محبت ڪو نه ڪئي آهي. عشق نه ڪيو آهي. جيڪو پيار جي انتها آهي. مون همدردي نه پر هميشه محبت چاهي آهي ۽ اها محبت جنهن ۾ الف کان وٺي ي تائين مون پاڻ کي ڏسڻ چاهيو آهي. آءُ ڪڏهن نه چاهيندس ته توکي ڪوڙ لکان توسان فريب ڪيان. تنهنجي منهنجي ڪهاڻي ڏاڍي وڏي آهي پر جيترو لکي سگهيس لکان ٿو ۽ لکندو رهندس. ڪجهه زباني به ٻڌائي چڪو آهيان.
محبت انسان کي ٺاهيندي آهي. سنواريندي آهي. منهنجي پيار هميشه مون کي پوئتي ڪيو آهي. ڪڏهن مون پنهنجو مستقبل داءُ تي لڳائي ڇڏيو، ڪڏهن مون خود کي ڪيرائي ڇڏيو، ان ڪشمڪش ۾ اڳتي وڌي نه سگهيو آهيان. هاڻي جڏهن کان اوهان هن زندگي ۾ پير پاتو آهي، تڏهن ائين پيو لڳيم، منهنجو وڃايل سڀ ڪجهه تنهنجي روپ ۾ واپس ملي رهيو هجيم. تنهنجون ڳالهيون، تنهنجون سوچون ۽ تنهنجا خيال ڏاڍا اونچا آهن. جن کي پرکي، سمجهي پاڻ کي تنهنجو ٿيڻ کان روڪي نه سگهيم. هن ايتري مختصر عرصي ۾ اسان جو هڪ ٻئي کي ويجهو اچڻ محبت جي سچي هجڻ جو چٽو پٽو ثبوت آهي. جيڪو مون کي ملي چڪو آهي.
پنهنجي محبتن جو جنم ٿي چڪو آهي پر هي سماج ريتون رسمون ۽ رشتا ناتا ان کي زندهه رهڻ به ڏيندا؟؟ الائي نه؟؟ الائي اسان جي بيوس محبت کي گهٽا ڏئي ماريو ويندو. ۽ اسان ڏسندا ئي رهجي وينداسين. جيڪو مون توکان پاتو آهي. اهو ئي سچو پيار ۽ محبت آهي. جنهن لاءِ مان ساري حياتي ڀٽڪندو ۽ تڙپندو رهيو آهيان.
دعا آهي ته اسان جو عشق شل وڏي حياتي ماڻي، جنم جنم جئيندو رهي. آءُ ته چئي چڪو آهيان تنهنجي جذبن جي سموري ڳالهه ۽ انهن جي ترجماني ڪندڙ منهنجا لڙڪ... جيڪي پل پل تنهنجي ڏور ٿيڻ جي خوف کان وهندا رهندا.. وهندا رهن ٿا. تون هميشه مون ۾ هوندين... هميشه... پوءِ اسين جتي به جڏهين به هجون... جئين هن شاعر چواڻي :
منهنجي دل سورج مکي، ساجن تون آ سج،
جاتي ڀي تون هج، منهنجو من تنهنجي طرف.

پنهنجي سنڀال ڪجان. اسان لاءِ دعا ڪجان.

تنهنجو اڀاڳو
ڀٽائي...
12 جولائي 2008ع
From: bhattia@yahoo.com
****

4

ان ڏينهن آسمان ۾ ڇڊا ڪڪر رلي رهيا هئا. هوائون پنهنجي مستي ۾ هيون. خدا پاڪ رميسا کي ٺاهڻ مهل حسن جو اهڙو ته پاڻي ڏنو هو جو ڪڏهن به، ڪنهن به لحاظ کان لهي نٿي سگهيو...
رميسا جڏهن ڀٽائيءَ کي ڏسندي ته هرڻي جي اکين جيان هن جون اکيون روشن ٿي وينديون هون.
تون لاثاني هئين. توکي دنيا جي هر حسينه تي عظمت ۽ فضيلت هئي. ڀٽائي رميسا کي سامهون ايندو ڏسي سوچي رهيو هو.
رميسا کي انڊيگو ويس پيل هو. سندس شخصيت Prismatic ٿي لڳي.
“مون توهان کي اي ميل ڪئي هئي توهان ڏٺي؟”ڀٽائي انتظار مان پڇيو.
نه مون اي ميل نه کولي آهي.” رميسا چيو.
هي اي ميل جي پرنٽ آهي توهان جي لاءِ، ڀٽائي پتلون مان ڪجهه پنا ڪڍي رميسا ڏانهن وڌايا.
“اوهه.. توهان لکي ويا.” هتي پڙهان؟”
“جئين اوهان جي دل..” رميسا پنا پرس ۾ رکي ڇڏيا. “گهر آرام سان پڙهندس.”
ان شام جو رميسا جا موبائيل تي پيغام...

Bhattia:
Received:
Wah! Zuberdast.
I love you, I kiss you.
21 August 2008
07: 35PM
Received:
Na jane us ke dil me,
Mehfilen abad hon kitni,
Ekela jo bhi betha ho,
Use ekela naheen kehte.
21 August 2008
07: 45PM
Rumesa:
Sent:
Um, ilu, email letter
Bohat acha tha.
21 August 2008
07: 47PM
***

پيار ان خوشبو وانگر ٿي ويو آهي. جنهن تي انسان زندهه نه ٿو رهي سگهي. ڇو جو اها رڳو نڪ ۾ وجهڻ جي شيءَ آهي نه ڪي خوراڪ جنهن سان انسان جيءُ سگهي.
موبائيل جي اسڪرين تي ٿيندڙ محبتن جا اظهار معمول ٿي ويا آهن. پيار ته اڄ جي جوانن لاءِ ڪو رونشو ڪو فيشن بڻجي ويو آهي، جيڪو موبائيل جي هجڻ سان ئي مڪمل ٿو ٿئي.
شام جو وقت هو. ڀٽائي جي موبائيل فون وڄي ٿي.
“بادشاهي برقرار رهي.” پريان رضا جو آواز هو.
“سائين سائين!” ڀٽائي قرب مان چيس.
“واندڪائي هجي ته چانهه جي چڪي پيون.” رضا پڇيس.
“ها آءُ اچان ٿو.” ڀٽائي فون ڪٽي ڇڏي...
رضا ڀٽائي جي ننڍپڻ جي ويجهن دوستن مان آهي. ادبي ذوق رکندڙ رضا هڪ پرائيوٽ اسڪول ۾ ڇوٽو موٽو استاد آهي. هن جو وقت غيرسنجيدگي ۾ نڪري ويو ۽ هو ڪا خاشي نوڪري نه ڪري سگهيو آهي. رضا ڪافي منجهيل پئي لڳو، ٻئي ڀاڪر پائي مليا ۽ بينچن تي ويهي رهيا. ڀٽائي پڇي ورتس.. “ها سهڻا تون ايس ايم ايس تي ٻڌايو ته توکي محبت ٿي وئي آهي.”
رضا کيسي مان موبائيل ڪڍي ميسج کولي ڀٽائي کي ڏيکارڻ لڳو. جن ۾ کانئس ان ڇوڪري سوال ڪيا هئا. جنهن سبب هُو پريشان هو.
“يار! هوءَ جڏهن صبح جو ايندي آهي ته پوري ماحول ۾ لاتعداد خوشبوئون شامل ٿي وينديون آهن. مان پوري طرح سندس محبتن ۾ جڪڙجي ويو آهيان. هوءَ منهنجو جنون بنجي وئي آهي. پر منهنجي محبتن جي موٽ ۾ اها نٿي ڏئي، جيڪو هڪ عاشق جو معراج آهي.”
“جيتري قدر مون ماجدا جا مسيج پڙهيا آهن. هن ۾ مئچورٽي گهٽ آهي. هوءَ سڀ ڳالهيون روايتي ڇوڪري وانگر ڪري ٿي.” ڀٽائي چيس.
ڀٽائي کي رضا جو پيار گجگاهه لڳو ۽ رضا معصوم...
“مون کي سڀني کان مقدس ۽ عظيم مسرت ماجدا جي حسن جي تصور مان ملندي آهي. مان کيس هڪ وار به لاهي نٿو سگهان. هوءَ منهنجو منڙو آهي.”
“پيارا! اميدن تي زندگي گهارڻ به عذاب اٿئي، ڇوڪريون اميدن تي ڏاڍو جلد پاڻي ڦيرينديون آهن. تون کائنس پهرين پيار جي پڪ وٺ پوءِ پاڻ کي ايترو پريشان ڪر.” هن اکيون ۽ چپ موڙيندي چيو.
“مون کي به هن جي سچائي تي شڪ ٿيندو آهي.” رضا اداس ٿي وراڻيو.
“عورت کي سمجهڻ تمام ڏکيو ئي نه، پر ناممڪن آهي.” هي جيڪو دؤر هلي پيو، موبائيل انٽرنيٽ ٽيڪنالاجي جو، ان ۾ ڇوڪريون ان وانگر تيز ٿي ويون آهن.” موبائيل جي محبت جي عمر ڪيتري آهي، نمبر بند.. پيار ختم.. جوڳي نه ڪنهن جا مٽ.” چانهه جون چسڪيون ۽ محبت جون مستيون سندن گفتگو جو موضوع رهيون.
ان دوران رضا ڏي ماجدا جا مسيج ايندا رهيا. جن جا هُو ڀٽائي جي صلاح سان جواب ڏيندو رهيو. محبت جي اڻ کٽ، ڳوڙهي ڳالهين ڪندي ڪندي ڀٽائي رضا کان اجازت ورتي. ڀٽائي ڏٺو ته رضا محبت جي نيري رنگ ۾ مڪمل طور وگهرڻ شروع ڪري ڇڏيو هو.
***

ڀٽائي جو رميسا ڏانهن مارننگ ميسج:
سڄي عمر گڏجي رهون ممڪن نه آ،
اڄڪلهه جيان هرهر ملون ممڪن نه آ.
ڪيڏو ڏور ڪٿي به هجون پر،
هڪ ٻئي جي دل تان لهون ممڪن نه آ.
Sent:
6:45AM
23/07/2008

رات ڀٽائي رميسا کي فون ڪئي ته ان جو نمبر مصروف هو ۽ هوءَ ڪنهن ٻئي سان ڳالهائي رهي هئي. هڪ دفعو... ٻيو دفعو... ٽي دفعا.. چار دفعا.. ڀٽائي نمبر ملائيندي درجن دفعا ٿي چڪا هئا.. پوءِ ڪلاڪ ٿي ويو.
پوءِ ٻه ڪلاڪ ٿي ويا.. ٽي ڪلاڪ گذريا. هو نمبر هڻي هڻي بيزار ٿي پيو. ٽن ڪلاڪن کان پوءِ فون بند ٿي ويو. ڀٽائي جي اندر ۾ غم جي اهڙي باهه ٻري پئي هئي، جيڪا ڪنهن آتش فشان کي جلائي ڀسم ڪري ڇڏي ها.
ڀٽائي ڪلهه رات کان بي قرار هو ته ائين ڇو ٿيو. هُو جيئن آفيس پهتو ته ميز تي چٽ پئي هئي. جنهن ۾ لکيل هو: “سوري... فقط تنهنجي معصوم.” هن چٽ کي ڦڪي کل سان کڻي کيسي ۾ رکي ڇڏيو. رميسا نظر نه پئي آئي. ڀٽائي جي موبائيل جي گهنٽي وڳي... هن ڏٺو رميسا جو پيغام هو.
هزارون چهرون مين تيري مشهابتن ملين مجهه ڪو محسن!
پر دل ڪي مرضي هي اگر تو نهين تو تجهه سا بهي نهين.
Received:
9:49 AM
23/07/2008

ڀٽائي ان ڏينهن رميسا سان نه ڳالهايو..
رميسا هاڻي اڪثر ائين ڪندي هئي. هن جي فون هميشه مصروف رهندي هئي. سوري واري چٽ ڏيڻ معمول هو. هوءَ موبائيل جي بند ۽ رُڌل هجڻ جا انڌا منڊا سبب ڄاڻائيندي هئي. ڀٽائي جيڪو پيار جي سمنڊ ۾ لڙهي ويو هو. اهو ڇا ٿي چئي سگهيو، جهٽ ناراض رهندو وري پاڻ ئي پرچي پوندس.
***

هاءِ ڇا ته دؤر اچي ويو آهي!! هر دؤر جي پنهنجي تقاضا ٿئي ٿي، ماڻهو چاهي، نه چاهي ته به کيس زماني سان گڏ هلڻو پوي ٿو.
ظاهري طور ته هر شيءَ فنا آهي.
ڪا به شيءَ ناهي رهڻي... دنيا انسان کي ڪو به جٽاءُ نه آهي، ڪهڙو لمحو آخري هجي ۽ ڪنهن پل ٿو ساهه پکيئڙو جسم جو پڃرو خالي ڪري وڃي‏‏، نه ان جي ڪا پڪ آهي ۽ نه ئي ڪل... تنهن هوندي به ماڻهو بي ڍنگ، بي ترتيب زندگي گهارين پيا، کين ان جو احساس به نه آهي.
ان ڏينهن ڀٽائي کي نياز جو ڪتاب مليو، جيڪو هن تازو ڇپايو هو. ڀٽائي واپسي ۾ مهربانين جو پيغام ان کي مڪو هو.
پنهنجي زندگيءَ جي عجيب ڏکئي دؤر مان گذرندڙ نياز وٽ زندگي ۾ صرف ڌنڌ ئي ڌنڌ آهي، گهري ڌنڌ.. ڪجهه به صاف ناهي!
هو چوندو آ: “مون کي ظاهري طور ڪو رستو نظر نٿو اچي.”
هن جي ڏکن جي شروعات هن جي ڄم کان اڳ ۾ ٿي وئي هئي. سندس امڙ کي چوٿون مهينو پيٽ هو جو بابنهس کي ٻئي شاديءَ جو شُوق جاڳيو ۽ هُن اهُا ڪري به ڇڏي. سندس امڙ کي هن جي پيءُ ڪڍي ڇڏيو. هوءَ هن جي ناني وٽ اچي ويهي رهي. نياز اتي پيدا ٿيو، اتي ئي وڏو ٿيو. اتي لکيو پڙهيو.
اداسي نياز جي طبعيت ۾ ننڍپڻ کان ئي شامل ٿي وئي هئي. هو هر وقت سوچيندو رهندو هو. اداس طبعيت ڪتاب هن جي دلچسپي جو سبب بڻيا.
پرائمري ۾ پڙهندو هو، جو غيرنصابي ڪتاب پڙهڻ تي استاد دڙڪا ڏنس. ادبي ۽ رومانوي ڪتاب هن جي طبعيت کي ائين آوڙجي ويا هئا جو هن کي نصابي ڪتابن سان ڪو لڳاءُ ئي نه ٿيو، پوءِ به عجيب حيرت ڪلاس ۾ پهريون نمبر ايندو هو.
هن پنهنجي زندگي جو عڪس نيئن آيل ڪتاب “سُرو وتل جسم” ۾ چٽيو آهي. اڪيلائي ۽ اداسي سان نياز جو ازلي ناتو آهي.
چوندو: “اداسي منهنجي خمير ۾ شامل آهي، اها ڪڏهن ختم ناهي ٿيڻي.”
امڙ جو خيال ئي هُن کي خودڪشي کان روڪيندو آيو آهي. نه ته خودڪشي حسين اپسرا جيان پاڻ سڏيندي اٿس.
چي: نه ڏينهن آجو، نه رات آجي، فڪر هزارين حيات جيجل،
نه جي هجي ها خيال تنهنجو، ڪري ڇڏيان آپگهات جيجل.
پنهنجي گهڻي اداسيءَ جي باوجود نياز کل مک ۽ خوش مزاج هجڻ جي اداڪاري ڪندو آهي.
“نياز توکي ڪتاب جون کوڙ مبارڪون.. ڪتاب تمام سٺو ڇپايو اٿئي.” ڀٽائي هڪ دفعو وري نياز کي ميسج ڪيو. نياز جي وراڻي: “مهرباني دوست.”
***

”درد پراون کي به پنهنجو ڪندو آهي. آءُ ته ان جو وڏو مائٽ هوس. هن جي مون سان گهڻي وقت کان ياري هئي. سو درد مون کي ڪئين ٿو ڇڏي سگهي.” ڀٽائي من ئي من ۾ سوچي رهيو هو.
“رميسا جو پيار منهنجي لاءِ ائين ٿي ويو آهي. جئين ڪنهن پياسي کي چئجي ته هو خواب ۾ ئي پاڻي پي پنهنجي اڃ اجهائي ڇڏي!”
ڀٽائي جي اکين ۾ سياري جي مند لهي آئي هئي. هن جي اکين مان ڳوڙها ٽپ ٽپ ڪري وهي رهيا هئا. رميسا جو فون ٻئي ڪال تي هو. هن کي سمجهه ۾ نه پئي آيو ته هو رميسا جو درد ڪنهن سان سلي.
هن سڦلتا کي ميسج ڪيو پر اوڏانهن جواب نه آيس. شايد هوءَ ننڊ پئي هئي. بيزاري جي عالم ۾ هن هيڏانهن هوڏانهن جا ميسجز ڪيا ۽ پڙهيا، ڪنن ۾ هيڊ فون هڻي هُو پنهنجي پسند جي موسيقي ٻڌندو رهيو. جڏهن ڪتين ڪر موڙيا، رات به ٿڪي موڪلاڻي جون تياريون ڪيون ته هن جو انتظار به کٽو ۽ هن جون اکيون ڳاڙهيون ٿي ويون اوٻاسي مٿان اوٻاسي ٿي ڏنائين ۽ پاسي ورائي ستو ته ننڊ اچي ويس. ان کان اڳ هن رميسا جو نمبر آخري دفعو هڻڻ جي ڪوشش ڪئي ته بند مليس.
صبح جو آفيس ۾ ميز تي رميسا جي معمول جيان چٽ پئي هئي. ڀٽائي اها چٽ پڙهي ڪاوڙ ۾ اڇلي پئي ته رميسا سامهون اچي بيهي رهي...
“منهنجا سائين معافي..”
“يار توسان مسئلو ڇا آهي؟؟ آخر تون ائين ڇو ٿي ڪرين؟” ڀٽائي کهرو ٿيندي چيو.
“او.. رات ادي سومل جي ڪال آئي هئي. ان سان دير تائين پئي ڳالهائيم.”
“تون وڏي تيرنهن تالي آهين... بس گهڻو ٿيو...”
رميسا ڍڍڪر ڏئي روئي پئي. ڀٽائي جيئن هن کي پرچائي سگهي ته هن جي قريب آيو... رميسا جي زلفن مان هڪ عجيب سڳنڌ هن کي آئي.. ۽ هوءَ بلو ليڊي سينٽ هڻي آئي هئي. هن جي محسوسات پوءِ هن جي قابو ۾ نه رهي. ڀٽائي جي نڙي سڪي وئي. رميسا پنهنجا سنهڙا گلابي چپ هن جي ڳاڙهن چپن ۾ چنبڙائي ڇڏيا.
ڀٽائي جي چهري جو رنگ ڦري ويو... رميسا جو هٿ آمجگاهه ۾ کپي ويو. هوءَ ڪاوڙ ۾ اٿي ۽ ڪرسي کي ڌڪو ڏنائين.. ڀٽائي چيو “ڪوئي اچي ويندو؟”
هن پويان هٿ ڊگهو ڪري کڙڪي کي دٻايو. ٽڙڪ جو آواز ٿيو، کڙڪي بند ٿي وئي.
رميسا پنهنجو چولو لاهي ميز تي ڦٽي ڪري ڇڏيو. ڪاري انگي ۾ اڇو ڳاڙهسرو جسم بهه وانگر لڳي رهيو هو. ڀٽائي برف جي ڳنڍي جيان ڳري ويو. پياسا پاڻي جي تلاش ۾ ڪوشان هوندا آهن، پر پاڻي کي پڻ خود پياسين جي ڇڪ هوندي آهي. “اندر جنين اڃ، پاڻي اڃيو ان کي.”
رميسا جي مک تي محبت جو نيرو رنگ نه پر ڪام جو ڳاڙهو رنگ چڙهي ويو هو. هوءَ بگهڙ جيان کيس چنبڙي وئي. هوُ ٻئي سمجهي نه رهيا هئا ته هو ڪٿي ڪٿي چمي رهيا آهن. ڀٽائي جا هٿ ارُهن ۾ ائين هئا، جيئن ننڍا ٻار انب پڪڙيندا آهن.
وڏا وڏا ساهه... هوائن جيان جسم مان نڪرندڙ کرڙاٽ... ۽ پوءِ رميسا جا چڪ هوءَ کيس چڪ هڻڻ لڳي... چپن ۾.. ڳٽن ۾... ۽....؟ هن کي تڪليف پئي ٿي پر هو نه ڪڇيو.
ٿوري دير ۾ جيئن ڦوڪڻي مان هوا نڪرندي آهي ته آواز ٿيندو آهي. ڀٽائي ۽ رميسا جي جسمن به اهڙا آواز ڪڍيا. ڀٽائي جي ڪاوڙ به ڦوڪڻي مان هوا جيان نڪري وئي، هُو سسيل ڦوڪڻو ٿي پيو.
****

اهو ڪلائڊس جي هار جو ڏينهن هو.
بهار پنهنجي آمد جو اعلان ڪري چڪو هو. سيارو پنهنجي آخرين هڏڪين ۾ هو.
محبت جو سفر جيڪو صدين کان جاري هو ۽ هلندو رهندو. پيار جي احساسن، جذبن ۽ اڌمن کي ڪلائڊس ته ڇا پر دنيا جي ڪا به طاقت ختم نه ٿي ڪري سگهي. ڪلائڊس انسانن جي دلين مان پيار ڪڍڻ چاهيو پر دنيا جي هر دل ۾ پيار جا جهرڻا وهن ٿا.
سينٽ ويلنٽائن جي پيار عام ڪرڻ واري عظيم ڪارنامي جو ڏينهن هو. اڄ ويلنٽائن ڊي محبتن جو عالمي ڏينهن هو. عاشقن جي عيد...
ان ڏينهن رميسا جو جنم ڏينهن هو. رميسا جيڪا محبتن جو سنگم هئي. ان ڏينهن محبت جي عظيم علامت ٿي رميسا ڄائي هئي ۽ هوءَ هئي به...!!
صبح جو ساجهر... ڀٽائي جو رميسا کي موبائيل ميسيج:
Rumesa:
Pochhata hai jub koe ka dinya main mohbat kahan hai,
Muskrat deta hoon main or yad aa jate ho tum.
Janam Mubarak, Mohbatoon Mubarak.
From Bhattia
Sent
07: 02AM
14-02-2009
رميسا جو جوابي ميسيج:
Bhattia-Jan:
Gali main us ke kia gae, ke khaq ho gae hon main,
Ab tu yeh hawa he aa ke uthaege mujhe.
Happy Valentine Day jana, saein.
Sender:
Rumesa:
07:45AM
ان ڏينهن رميسا کي سفيد گلابي پرنٽ جو لان جو وڳو پهريل هو. اکين ۾ ڪجل، پيرن ۾ پايل، وارن ۾ ڳاڙهي پوني وڌل هئي. رميسا جي نيڻن ۾ پيار جو سمونڊ ڇوليون هڻي رهيو هو، جيئن ساگر چوڏهين جي رات مست ٿيندو آهي اوئين بلڪل...
رميسا اعلان ڪيو.. “ابا ٻڌو ٻڌو...”
آفس ۾ پيار ڏڻ ڪري سڀن جي مک تي هڪ اڻ مئي خوشي ۽ مرڪ هئي... محبت جي نيراڻ هر چهري تي عيان هئي.
“سڀئي اهو فيصلو ڪري ٻڌايو ته چپ ڪنهن جا ڳاڙها آهن، منهنجا يا ڀٽائي صاحب جا!” بنا حجاب رميسا چوندي، سڦلتا ۽ ڀٽائي کي ڏٺو.. جيڪي مرڪي رهيا هئا.
“پهريان تون ٻڌاٰءِ.” رميسا سڦلتا جي مٿان اچي بيٺي! خود ثنائي ۾ رميسا ماهر هئي.
سڦلتا مرڪندي... ڀٽائي ۽ رميسا جي چپن کي ڏسي فيصلو ڪرڻ لڳي...
ڀٽائي ۽ رميسا زبان سان چپن کي آلو ڪيو ۽ چٽڪو ڏئي زبان اندر ڪري ڇڏي. سڦلتا به ان ڏينهن نيلوفر/چنبيلي جو گل ٿي لڳي. هن جو سڊول بت ۽ مرڪ تي چاه غب غب ٿي پئي. (ڳٽن ۾ گهٻ)
“ڀٽائي جا چپ وڌيڪ گلابي آهن.” سڦلتا کلندي فيصلو ڏنو.
“اوهه! تو دوست به مون کي ووٽ نه ڏنو.”
“تهمينه ڀلا تون ٻڌاءَ؟”
تهمينه کلي گهٽ شرمائي وڌيڪ رهي هئي. “سر جا زور ڳاڙها آهن.”
عبدالنبي سنگيتا، وجي دلشاد سڀني ڀٽائي جي چپن جي ڳاڙهاڻ جي باري ۾ ووٽ ڪيو. آخر ۾ رميسا ڀٽائي کان پڇيو.. “ڀٽائي! تون ٻڌاءَ ڪنهن جا چپ لال آهن تنهنجا يا منهنجا؟”
“تنهنجا” ڀٽائي مسڪرائي وراڻي ڏني.
“شڪر آهي ڪنهن کي ته منهنجا چپ ڳاڙها لڳا.” خوش ٿيندي رميسا سڀن کي چيو.
ڀٽائي ان ڏينهن 5 ڪلو گل گهرايا هئا. هو سڀن ۾ گلاب ورهائي رهيو هو ۽ موٽ ۾ هر ڪوئي کيس مرڪي ڏسي رهيو هو.
ڀٽائي ان ڏينهن رميسا سان ڪو جهيڙو نه ڪرڻ چاهيو نه ئي ڪو سوال، جنهن سان سندن وچ ۾ ڪا ڪوڙاڻ پوي. هن کي محبتن جي ڏينهن جي خوشي هئي يا رميسا جي ملڻ جي، يا رميسا جي سالگرهه جي...
سچ ته ڀٽائي رميسا کي پائي وڌ ۾ ڌو خوش هو. رميسا جي سالگرهه تي سڀئي هن کي تحفا ڏئي رهيا هئا ۽ ڪيڪ به ڪٽيو ويو هو.
ڀٽائي رميسا کي اجرڪ پارايو هو. هوءَ اجرڪ ۾ ائين لڳي رهي هئي جيئن آسمان ۾ چنڊ لڳندو آهي... پوءِ شاهه جو رسالو... جنهن تي ڀٽائي لکيو هو؛
محبتن جي علامت—رميسا مجيد جي لاءِ....
محبتن جي ڏينهن، محبتن مان
سندس سالگرهه تي لازوال سوکڙي...
ڀٽائي..
14-02-2009ع.

رميسا شاهه جو رسالو پڙهي، حسرت سان اٿلائي پٿلائي ڏسي رهي هئي. اکين ۾ چمڪ هيس. چيائين: “وڏي مهرباني سائين.”
سڦلتا ڦڪي ڦڪي ٿي پئي وئي ان ڏينهن... رسمي ان به سالگرهه جي مبارڪ ڏيندي، ڳل تي مٺي ڏني هيس.
ڀٽائي کي ان پل ڏاڍو ساڙ ٿيو هو.
ماڻهو ڇڊا ٿيا ته هوءَ ڀٽائي جي ڳچي ۾ ٻانهن جو هار وجهي، چوڻ لڳي: “تون مون کي صبح کان چمي نه ڏني آهي ڇو؟”
اهو ٻڌندي ئي هن جون اکيون بند ٿي ويون. هوءَ سندس پيشاني، ڳل ۽ چپ چوسڻ لڳي، هو دنيا کان ڏور آسمانن ۾ جهومڻ لڳو. هن کي وقت جي ڪل ئي نه رهي.
چمين جي چسڪن، اڄ جي ڏينهن ۾ سندن مٺاڻ ۽ رنگيني ڀري ڇڏي هئي.
رميسا چيو “اڄ جو ڏينهن منهنجي زندگي جو يادگار ڏينهن آهي.”
“تنهنجو جنم ئي يادگار ڏينهن تي ٿيو آهي. جيڪو ڪڏهن به ڪنهن کان نٿو ڀلجي سگهي.”
ان يادگار ۽ خوشگوار ڏينهن تي هنن هڪ ٻئي کان مرڪي موڪلايو هو.

***

رات جا ٻه وقت ٿيو آهي. ڪوٺيءَ جو دروازو بند آهي. ان جي باوجود به در جي وٿين ۽ گرم هوا ڪڍڻ واري پکي جي وٿين مان هوا گهوگهٽ ڪندي ڪمري ۾ اچي رهي آهي. رضا ۽ ڀٽائي هڪ ٻئي کي پٺ ڏيون ستا پيا آهن. ٻنهي مٿان سوڙيون وجهي ڇڏيون آهن. پوءِ به ڀٽائي سيءُ ۾ سوڪٽ ڪڍي رهيو هو.
اهو موڪل جو ڏينهن هو ته ڀٽائي فون ڪري رضا ڏي اچي ويو هو. اوچتو مينهن پوڻ شروع ٿي ويو هو. فيبروري جا ڏينهن هئا. سارو ڏينهن موسلا ڌار بارش وسي رهي هئي. ڀٽائي کي گهر وڃڻ جو موقعو نه ملي رهيو هو. طوفاني برسات ۾ رڪشا، بس ملڻ انتهائي مشڪل هو. سڦلتا بار بار فون پئي ڪيس ته هو مهل ۾ گهر نڪري وڃي. “مينهن بس ٿئي ته نڪران نه..” ڀٽائي هن کي جواب ڏئي.
رضا وٽ هوندي هو سڦلتا سان فون تي نه ڳالهائي سگهي ها. ان لاءِ هوءَ پريشان هئي. هوءَ رهي نه سگهندي هئي. هڪ به رات هن جي مٺن ڳالهائن ٻڌڻ کان سواءِ...
بارش به چئي رهي هئي. اڄ نه وسان ته ڪڏهن وسان...!
ان لاءِ هو رضا وٽ ترسيل هو ۽ رضا به ان رضا ۾ راضي هو. هنن گڏجي ماني کاڌي هئي. بجلي هئي ته ٽي وي پئي ڏٺائون.. بجلي هلي وئي ته ٻئي آهلي پيا. اهو رضا جي گهر جو مٿين حصي جو هڪ ويڪرو ڪوٺو هو، جنهن ۾ هڪ ويڪري لوهي کٽ، جنهن تي هو ٻئي ستل هئا ۽ ٻيو پراڻو پلنگ پيل هو. جنهن تي ڪجهه سامان ٿيلهو، ڦڻي، ڪتاب، اخبارون ۽ پينون ٽڙيل پکڙيل هئا.
ڀٽائي سڦلتا کي موبائيل پيغام اماڻي ڇڏيو ته منهنجي موبائيل جي بيٽري گهٽ آهي ۽ بجلي به نه آهي. مان مينهن سبب رضا وٽ رهي پيو هان. صبح جو بارش گهٽي ته گهر هليو ويندس. توهان پريشان نه ٿجو. موبائيل بند ٿي وڃي ته آرام ڪجو. توهان جو ڀٽائي..
رضا ۽ ڀٽائي جي اکين ۾ ننڊ ئي نه هئي. ٻئي هر هر پاسا ورائيندا رهيا. ڪڏهن هڪ ٻئي ڏي منهن ڪري ته ڪڏهن پٺ ڏئي پئي ڳالهايائون.
ٻاهر بارش جو ڪڙڪيدار آواز هو، هنن جي من ۾ اٿندڙ، لڇندڙ، ڊهندڙ ۽ ٺهندڙ سوچن جا جبل ڦاٽي رهيا هئا.
هنن ڳالهائڻ شروع ڪيو..
ڀٽائي پڇڻ واري انداز ۾.. “تنهنجو پيءُ ۽ ڀائر اتي تنهنجو رشتو ڪرائڻ ۾ راضي ناهن ڇا؟”
“راضي آهن، پر وڃڻ لاٰءِ به اڃا تيار نه ٿا ٿين. ٻيو ته هوءَ به چوي ٿي جڏهن مان چوان پوءِ موڪلجان.”
“سڀ ڀائر شاديون ڪندا سکيا ٿيندا پيا وڃن، امان هجي ها ته مان ائين نه رولان ها. ڀاڄائين جي اڳيان محتاج... ڀائر ماني ٽڪر ڏين..”
“رضا! مون به جڏهن تنهنجي ماجدا سان ڳالهه ٻولهه ڪئي هئي، توڙي مان هن سان نه مليو آهيان. پر هوءَ مون کي شوخ ۽ چالاڪ طبعيت لڳي هئي. روايتي ڇوڪري..”
چوڻ لڳي: “مون سڦلتا سان ملاقات نه ڪئي آهي. مون هُن کي جنم ڏينهن تي فون ڪئي هئي. هوءَ سٺي ڇوڪري لڳي هيم ۽ ها توهان جي معاملي ۾ تمام گهڻي سنجيدي آهي.”
مون اتي ئي کائنس سوال ڪيو هو..“۽ توهان رضا جي معاملي ۾؟”
ته چپ ٿي ڳالهه کي گهمائي وئي ۽ چيو هئائين: “ مان هن کي چاهيان ٿي ۽ ڪيترو ۽ ڪئين اهو توهان کي ٻڌائڻ جي ضرورت نه اٿم.”
مان حيران ٿيو هوس، ان جي اهڙي روش تي...
“ماجي! منهنجي زندگي ۽ دل تي راڄ ڪري ٿي ۽ مون ۾ وسي ٿي، مان هن لاءِ ڪجهه به ڪري ويندس.” رضا چيو.
“ها هوءَ توتي گهڻو حاوي لڳي ٿي.”
“پيار ۾ ٿورو يا گهڻو حاوي هجڻ نه هوندو آهي، بس محبوب ته من ۾ وسي، زندگي پوري تي ڇانئجي ويندو آهي ڀٽائي.”
“پوءِ تون نوڪري ڇو ڇڏي؟” اتي اڃا هڪ ٻئي کي ڏسي سگهندا هئا. ۽ موقعي تي ملي ڳالهائي به وٺندا هئا.”
“آخر اهڙو ڇا ٿيو هو؟”
“مون سان جيڪو ٿيو آهي، اهو درد ٻڌائيندم! ته توهان منهنجي انسلٽ سمجهندؤ بس!!” رضا ڳوري آواز ۾ چئي ويو ڄڻ لفظ نڪري نه پئي سگهيس.
ڀٽائي جي من ۾ عجب سوال پيدا ٿي رهيا هئا، جيڪي هُو پڇڻ کان سواءِ رهي نه پئي سگهيو.
“ڀلا تون ماستري ڇو ڇڏي؟” ڀٽائي پڇيو.
رضا وراڻيو.. “آفس ۾ اسان جي پريت جو هُل هُلي ويو هو. هن چيو مان نوڪري نه ڪندس.”
پڇيومانس “ڇو؟”
چوڻ لڳي “منهنجي عزت خراب ٿي ٿئي، تنهنجي ڪري..”
“ات ئي چوڻ لڳي.. رضا تون منهنجي عزت خاطر نوڪري ڇڏي ڏئي. مان توسان فون تي رابطي ۾ هوندس ۽ ملندي به رهندم.”
“پوءِ؟؟” ڀٽائي پڇيس.
“پو مون توکي به ٻڌائڻ بنا نوڪري ڇڏي ڏني. جنهن کي اچي ٻه مهينا ٿيا آهن. بيڪار آهيان.” هن مايوس ٿي وراڻيو.
“ماجي چوي ٿي، اسان ڌارين ذات ۾ سڱ نه ڏيون. تنهنجو منهنجو ميل نه ٿيندو.”
ڪڏهن چوندي: “پنهنجي ڀاڄائي کي موڪل.” وري چوندي “نه نه ..” رضا جو سڏڪو نڪري ويو جنهن کي هو ڪيتري دير کان دٻائي ڳالهائي رهيو هو.
“رضا فرينچ ۾ چوڻي آهي: “توهان پنهنجي يقين سان پهاڙن کي به لوڏي سگهو ٿا.” هي ته رشتيداري آهي. اگر سچائي ۽ محبت ٻنهي پاسن ڏانهن هوندي ته ٿيندو.”
“تون هن کي سمجهاءَ. راضي ڪري سنجيدو ٿي اڳتي قدم وڌاءَ. ائين نه ٿئي جو تون پاڻ کي هڪ طرفي محبت ۾ ڳاري ڇڏين. هڪ طرفو پيار اذيت ناڪ هوندو آهي. ان مان نڪري اچ يار!” ڀٽائي نرمائي سان رضا کي ڪلهي تي هٿ رکندي چيو..
ڪجهه پل سناٽو ڇانئجي ويو.
رضا وهاڻي ۾ منهن وجهي ڇڏيو. ڀٽائي سڌو ليٽي اونداهي ۾ ڇت ۾ ڏسڻ لڳو.
رضا اٿي در کوليو. اوچتو وڄ وراڪو ڪيو ته نيري روشني اچي ڪمري ۾ ڪري، رضا جي منهن تي محبت جي نيراڻ سان ملي وئي.
هُو منهن اگهي.. سڻڪ ڪندي.. وري سوڙ ۾ گهري آيو. ٻاهر برسات وسڻ بند نه ڪيو هو، ائين ڀٽائي کي ننڊ وٺي وئي ته رضا هن کي جاڳائڻ مناسب نه ڄاتو..
****

5

دک لڳو، ڏونگر ٻريو، ڀينر کاڻي ڀون،
منان لاٿو مون سندو جئڻ آسرو. )شاهه)

ان ڏينهن زندگي موجن جي موج ۾ مگن هئي. ڀٽائي ڪو گانو ڳائيندو آفس جون ڏاڪڻيون چڙهندو، آفس اچي ويو. اتر جو آسمان صاف هو، ڪجهه اڇا بادل هروڀرون ڊوڙون پائي رهيا هئا. جهرڪين ۽ ڪٻرين جي ٻولن سان ماحول ۾ موسيقي جو سمان هو. پر هن سان اهو ائين ٿيندو؟ هو ان کان بلڪل به بي سڌ هو.
هو آفيس ۾ هو ته آفس جي ڪا ڇوڪري سندس اجازت وٺي اندر آئي.. “سر ڪا ڳالهه چوڻي آهي اوهان کي؟”
“بابا راحيلا توهان بلڪل چؤ ڇا ڳالهه آهي؟”
“سر ميڊم رميسا مجيد، منهنجي موبائيل تان ڪاڏي ميسيج ڪيو زبردستي مون کيس گهڻو منع ڪيو ته بي..” راحيلا هٻڪندي چئي وئي..
“بابا sms مون ڏانهن ڪيو هوندائين.” ڀٽائي ڳالهه نٽائيندي چيو.
“اوهان جو نمبر ته مون وٽ آهي. هي ته فون بوڪ ۾ آهي ئي نه...” هن پنهنجي موبائيل ۾ اهو پيغام کوليندي ڏيکاريو..
جنهن ۾ لکيل هو: “جان ڪلهه موبائيل ۾ چارجنگ نه هئي. سائين جن اٿيا آهن، نيرن ڪئي اٿو، پنهنجو ڌيان رکجو. تنهنجي رميسا...”
ڀٽائي جو sms پڙهيو ته ائين ٿي پيو جيئن بجلي هلي ويندي آهي هو ڪنهن ڪٽيل تار جيان لڙڪي پيو. نڙي ۾ ڪنڊا ڦاسي پيس. حواس خطا ٿي ويس.
“راحيلا توهان وڃو.” هن پاڻ سنڀاليندي چيو ۽ ڪرسي تي ڪري پيو.
“هوءَ ته مون سان کلاوڙ پئي ڪري، اوهه مان عشق ۽ افيئر ۾ فرق ڪري نه سگهيس. آءُ ڀورڙو بڻجي هن جو هر ڪوڙ ۽ دوکي کي ائين ٽاريندو رهيس. منهنجي اعتماد ۽ ڀروسي سان ايڏي راند...”
هو مٿي کي هٿ ڏئي سوچيندو ۽ بار بار اهو ميسيج پڙهندو رهيو. کيس يقين نه اچي رهيو هو ته هي هن سان ڪهڙي ويل پئي وهي... هو ان کي اڃا تائين تسليم نه پئي ڪري سگهيو.
“رميسا” هن طنز ۽ ڪاوڙ منجهان رميسا کي سڏيو..
“هي ڇاهي؟؟” هن موبائيل جي اسڪرين تي لکيل اهو ميسيج ڏيکاريو.
رميسا جيئن ئي راحيلا جو موبائيل ڏٺو.. هن باز وانگي حملو ڪري موبائيل ڦرڻ چاهي. سڄي ڦڪي ٿي وئي. ڪوڙائپ جي ڪري سندس رت به جسم جي ڪنهن ڪنڊن ۾ لڪي ظاهر ٿيڻ کان نابري واري بيهي رهيو هو.
هوءَ ڪنڌ نوايو بيٺي هئي. ڀٽائي جي اکين ۾ رت جا ڳوڙها هئا.
“تون مون سان ائين ڇو ڪيو؟” ڀٽائي سوال ڪيو.
خاموشي...
هوءَ چوري پڪڙجڻ تي بي چيني، وائڙائپ ۾ سنيڊل سان فرش کي کرڙڻ لڳي.
“مان هن کي چاهيندي آهيان.” رميسا ڳالهايو.
“هان!” ڀٽائي بي ساهي جسم سان لڏندي رڙ ڪئي. هن کي بلڪل به هوش نه هو.. “آءُ ڇا آهيان پو؟”
“رميسا مجيد صاحبه...! آءُ ڪير آهيان؟ مون کي سڃاڻو ٿا..؟”
هوءَ چپ بيٺي رهي.. جهڙي ديوار چين هجي.. هن ڪر کڻي ڳالهايو..
“هي منهنجي زندگي آهي، مان ڇا به ڪيان؟ منهنجي مرضي آهي.” زوري ڀٽائي کان موبائيل ڦرڻ جي ڪيائين.. هو حيرت ۾ رميسا کي ڏسندو رهيو، نه ڏيڻ چاهيندي به موبائيل کي ڇڏي ڏنائين. رميسا sms ميساري، راحيلا کي گار ڏئي موبائيل ميز تي اڇلي.
“مان وڃان ٿي، وري ڪڏهن نظر نه ايندم توکي..” ائين چئي هوءَ آفيس مان نڪري وئي.
ڀٽائي چؤماسي جي مينهن جيان وسي پيو. در ڏئي اچي ٻروڙٽ ڪيائين... آفيس جون ديوارون به غمزده ٿي ويون. “ايڏي وڏي ويساهه گهاتي..!!؟ منهنجي يقين ۽ محبت سان. هاڻي جيء ڪري ڇا ڪندس..” هن پاڻ کان سوال ڪيو. وري پاڻ ئي جواب ڏيڻ لڳو.. ”جيڪو هو جنهن خاطر جيئڻ جا سپنا ڏٺم اهو ته بي ايمان نڪتو.”
هوءَ ڀٽائي کي ڊيسڊيمونا لڳي. ڪوڙي... فريبي..!!
وليم شيڪسپيئر جي ناٽڪ “اوٿيلو” جي هيروئن ڊيسڊيمونا، اوٿيلو کي دوکو ڏئي ان جي دوست سان تعلقات رکي ٿي. شڪ جي بنياد تي اوٿيلو، ڪيسيو کي ماري ڇڏي ٿو ۽ چيو: ڪيسيو جي هڪ جان هن جي انتقام لاءِ ٿوري آهي. ڪاش! ان جون چاليهه هزار جانيون هجن ها. ته انهن مان پنهنجي انتقام جي اڃ اجهايان ها.”
“سنڌ ۾ ته ڇا پر اٽليءَ ۾ به غيرت جو قتل جائز سمجهيو ويندو آهي. مان هن کي ماري ڇڏيان، بعد ۾ پاڻ کي ...؟” هن سوچيو.
اهو ڏينهن هن جو آفيس ۾ گذريو سڏڪندي روئيندي.. پٽيندي.. رات جو هو گهر به نه ويو.
****

“مون سان ايڏو خلم ڪري به هن اڃا تائين معافي ته ڇا؟ رابطو به ناهي ڪيو...” ڀٽائي ان تي پريشان هو. سڦلتا آفس ۾ اندر آئي ته هو سوچن جي دنيا مان واپسي ڪري ڪرسي تي سهي ٿي ويٺو.
“توهان جي طبعيت ڪيئن آهي؟” سڦلتا پڇيو.
“آءُ بلڪل ٺيڪ آهيان.” ڀٽائي روئڻ واري آواز کي سهي ڪندي عنابي اکيون جهڪائي جواب ڏنو.
سڦلتا مرڪ جي بجلي ڪرائي.. “ها..ها.. مون سان ڪوڙ ٿا ڳالهايو توهان..”
“توهان مون کي رميسا ۽ پنهنجي باري ۾ ٻڌايو نه..؟!” سڦلتا ميار ڏيندي چيس.
“تون ڪڏهن پڇيو ئي نه..” هن مرڪندي وراڻي ڏني.
اڄ اوچتو سڦلتا هن کي غور سان پهريون دفعو ڏٺو؛ هن کي لڳو ڀٽائي هڪ شريف النفس انسان ۽ معصوم عاشق هو. مائيڪل اينجليو جي هٿن سان پٿرن مان گهڙيل خوبصورت مجسمي جهڙو..”
“مون کي نه ٻڌائيندا؟”
ٻڌايان ٿو “رميسا مون سان پيار ڪندي آهي.”
“هان!!!” هن آڱر چپن تي رکندي رڙ ڪئي. “وڏي ڪا وڻواند آهي.”
“هوءَ ڪڏهن راڌا ٿي نٿي سگهي. هوءَ هر ڪنهن جي گوپي ٿيڻ پسند ڪندي آهي. گوپي...” ائين چئي.. سڦلتا کلي پئي.
۽ ڀٽائي معصوم ٻارن جيان سندس اڳيان جهوري—روئي پيو هو. ڀٽائي کي روئيندو ڏسي سڦلتا جي چهري جا ڀاو بدلجي ويا. جيئن ٿي ڀٽائي رنو... تيئن هوءَ وئي وسامندي..
“توهان روؤ نه پليز.. خدا جي واسطي... پاڻ کي تڪليف نه ڏيو.. توهان ڪنهن جي لاءِ ٿا پاڻ کي ساڙيو.. جنهن وٽ انساني جذبا محض راند آهن.” سڦلتا منٿون ڪيس.
منش کي ساٿ
ته صرف ان جي
وجود جي
پاڇي جو ئي
نصيب ٿيندو آهي
باقي سڀ
هڪ ڀيانڪ
سپنو آهي...
ڀٽائي جا ڳوڙها ته بند ٿيا پر سڏڪن تي سڦلتا سڙي رهي هئي. هوءَ هن کي ان ڏک مان ڪيئن ڪڍي هن کي سمجهه ۾ نه اچي رهيو هو.
“ائين مٿي نه ڏسو، آسمان ۾ ڪوئي رهندو آهي ڇا؟ هن جهان ۾ هڪ اهائي ڇوڪري هئي ڇا؟ توهان بي چين نه ٿيو. ان کان وڌ ڪوئي اوهان کي ملي ويندو، اوهان بس چپ ڪيو ۽ ڏسو ان کي ملي ويندي اوهان کي..” سڦلتا چيو ته هو چپ ٿي اتان اٿي گهر هليو ويو.
***

ٻئي ڏينهن هو سخت بخار هجڻ ڪري، آفيس نه وڃي سگهيو. سندس حالت انتهائي بدتر ٿيندي پئي وئي. سڦلتا آفس آئي. هن ڏٺو ڀٽائي آفس ۾ نه هو. پڇڻ تي کيس ٻڌايو ويو ته “ڀٽائي صاحب سخت بيمار آهي.”
“هان!!” سڦلتا جو هيانءُ ڇڏي پيو.
هوءَ شام جو ڀٽائي جي گهر هلي آئي.
ڀٽائي ڪوٺيءَ ۾ بلب بند ڪيو ستو پيو هو ته هن اچي بلب ٻاريو. سڦلتا سان گڏ ڀٽائي جي ڀيڻ به بيٺي هئي. سڦلتا جي هٿ ۾ پولي جوس هئا. هوءَ هن جي ويجهو آئي، ڀٽائي کي هن جي بدن مان لوبان جي خوشبو آئي. سڦلتا سندس پيشاني تي هٿ رکيو.. رڙ ڪيائين.. “ڇوري هن کي هيڏو بخار آهي ۽ توهان هن جي سار نه لڌي آهي.”
ڀٽائي جي ڀيڻ وائڙي ٿي ٻاهر هلي وئي. ٿوري جهٽ ۾ ڊاڪٽر اچي ويو. جنهن ڀٽائي کي دوائون ڏنيون ۽ ٿيلهي هنئي. سڦلتا ڀرسان ويٺي رهي.. ڀٽائي هُن ڏانهن زرد مرڪ سان ڏٺو.
“تون ان ڇوڪري ڪري ڇو پاڻ کي ڳاري رهيو آهين، ان جو ڪو هڪ نه آهي. اهو سمجهي ڇو نه ٿو.” سڦلتا پنهنجائپ مان سختي ۾ چيس.
ڀٽائي سڦلتا کي ڏسي رهيو هو ته ٻه گرم ڳوڙها اکين مان وهي پيس. جيڪي سڦلتا تڪڙ ۾ اگهي وتس. “هاڻي توهان نه مڙندا نه؟”
“هن نفسياتي معاملن کي پيار جو نالو ڏئي مون کي تباهه ڪري ڇڏيو. اوئين به محبت کي عشق، پريم ۽ پيار جو مهذب نالو ڏنو ويو آهي. محبت مڪمل نفسياتي معاملو آهي.” ڀٽائي آهستي چيو.
“مان توهان کي رميسا بابت ٻڌائيندم، توهان جلدي ٺيڪ ٿي وڃو.” سڦلتا جهڙوڪ آٿت ڏيندي دلاسو به ڏنس.
“مون کي هاڻي ڏسيو سڄي حقيقت ..” ڀٽائي تڙپندي چيس.
“توهان جنهن لاءِ مرو ٿا، اها ڪنهن لاءِ به نه مرندي آهي، هوءَ صرف احساسن جا جنازا ڪڍندي آهي. هن جا ڳوڙها ڳوهه جا ڳوڙها آهن. رميسا پهريان ادا فريد سان پيار جو ناٽڪ ڪيو، جيڪو اسان جو مائٽ آهي. هاڻي ادا فريد چريو ٿي چڪو آهي. ڪوئي به نه ڄاڻي هن جي پاڳل پڻي جي وجهه ڪهڙي هئي.. پر مان ڄاڻان ٿي. جتي رميسا هوندي آهي هو ان جي ڀرسان اچي ويهي رهندو آهي.”
“ادا فريد مان پيٽ نه ڀريس ته راجيو کي بي وقوف ڪري ورتائين. اهو به هاڻي خوش آهي ته هن سان رميسا پيار ڪري ٿي. سو به سچو پيار... پيار ويار ڇا جو؟ هوءَ بس انجواءِ ڪندي آهي. راجيو ويچارو توهان وانگر رميسا تي انڌو اعتبار ڪندو هو پر ان کي به ڏينهن جا تارا ڏيکاري ڇڏيائين. راجيو چريو ته نه ٿيو پر هن کي سمجهي ضرور ويو. پر هن کي ئي، هن جي ضرورت نه رهي ته ان کي به ڦٽي ڪري ڇڏيائين.”
پوءِ هن جي زندگي ۾ آيو شادي شده زوهيب، جيڪو به هن جي حسن تي هرک هاري بيهي رهيو ۽ ارڪو ترڪو سڀ هن تي واري رهيو آهي.”
“توهان کي خبر آهي، اهو جيڪو ميسج ڪيو هئائين، اهو زوهيب ڏانهن ڪيو هئائين. رميسا جو زوهيب سان گذريل ٻن سالن کان تعلق آهن. هو کيس ڪاليج ۾ به روز ملڻ ايندو هو.”
“زوهيب سان واسطو هوندي، توهان سان ناٽڪ ڪري رهي آهي. توهان ڪيڏا ڀورڙا آهيو، ان کي پرکي نه سگهيا.” پاڻ کي سنڀالي ان تيرنهن تالي ڇوڪري جي چڪر مان نڪري اچو.”
“ڀائو وحيد جي توهان کي سڌ هوندي.” چوندي ته ان کي ڀائو آهي پر هر وقت ان کي اهو ظاهر ڪندي آهي ته هوءَ ان تي وڏي اڪن ڇڪن آهي.”
“بس سڦلتا بس.. مون کي وڌيڪ نه ٻڌڻو آهي. هوءَ ائين هوندي، مون ته ڪڏهن نه سوچيو.” ڀٽائي بيزاري مان چيو.
“۽ ها سر هو جيڪو ساجد جنهن توهان جي نمبر تي فون ڪئي هئي، جڏهن ڳوٺ شادي تي وئي ته ان سان نيڻ ملائڻ ۾ دير ئي نه ڪيائين. ان کي به پنهنجي پر ۾ اهو جتايائين ته کيس هن سان وڏو پيار اٿس.”
هاها.. هن ته پيار کي مشڪري ڪري رٿيو آهي.” روز ٿي نئون پيار ڪري..”
ڀٽائي اوڇنگارن ۾ پئجي ويو. هوءَ اٿي بيٺي، ڀٽائي جي حالت کانئس ڏٺي نه وئي ۽ چيائين: “مان وڃان ٿي توهان پريشان نه ٿيو. توهان سڀاڻي تائين ٺيڪ ٿي ويندا ۽ توهان کي ڪجهه به نه ٿيندو.” هوءَ پـٺيرو ڀٽائي کي ڏسندي هلي وئي.
ڪجهه دير بعد ڀٽائي جي موبائل جي ميسيج گهنٽي وڳي..
هن فون کڻي ڏٺي.. سڦلتا جو ميسيج هو:
“پيارا ڀٽائي! مون اوهان جي صحت جي لاءِ ڏيئو روشن ڪري رکيو آهي ۽ اوهان جلد ٺيڪ ٿي ويندا. بلڪل به پريشان نه ٿيو.” اوهان جي سڦلتا.
ڀٽائي پيغام پڙهيو ته اکيون ڀرجي آيس ۽ ٻه ڳوڙها وهي پيس. ان کان پوءِ سڦلتا ڀٽائي کي کوڙ ساترا لطيفا موڪليندي رهي هو مسڪرائيندو ۽ روئيندو رهيو.
“تون ڪيڏي سٺي آهين سڦلتا” هن کي لڳو هو رميسا جي بجاءِ سڦلتا جي چونڊ ڪري ها، پر لڳي کي ڪير ٿو روڪي سگهي. ائين سوچيندي ڀٽائي کي ننڊ اچي وئي.
***

ڀٽائي جمعي تي گرفتار ڪيو ويو هو. ان لاءِ ٻه ڏينهن پورا گُهٽ ۽ ٻوسٽ ۽ هيانءُ ڪچو ڪندڙ ڌپ واري لاڪپ ۾ سڙڻو هو. ڇنڇر آچر موڪل ڪورٽ بند هئي. مٿس ڪيس چالان ٿي چڪو هو. غنڊه گردي ۽ 13-D جو ڪيس هنيو ويو هو. سومر تي کيس ڪورٽ ۾ پيش ڪندا. هو سوچي رهيو هو پر ان کان اڳ پوليس جيڪا حالت ڪئي هيس. اها ته هو پاڻ به نه پئي ڏسي سگهيو.
“هاڻي ڇا ٿيندو؟ آءُ خبر ناهي ڪيترا سال ڪاٺ ۾ پيو هوندس، سڦلتا جي شادي ٿي ويندي. هوءَ مون کي وساري ڇڏيندي. سڀ ڪجهه ڇڏائجي ويندو، جيل مان ايتري ڊگهي جدائي کان پوءِ واري زندگي ڪئين گذاريندس.” سوچن سان گڏ اکين مان ڳوڙها به ٽمي رهيا هوس.
آچر واري رات جاچ آفسر لاڪپ جي شيخن کان بيهي سڏيو هيس: “ڀٽائي ڪير آهي؟”
مئل نگاهن سان جاچ آفيسر کي ڏسي چيائين: “آءُ آهيان سائين.”
“اورتي اچ بابا، ڪجهه پڇڻو آهي.” آفيسر چيس.
بي ساهو پاڻ گهليندو اچي شيخن کي هٿ وجهي بيهي رهيو. “مون کي اوهان جي ڪيس تي جاچ آفسر مقرر ڪيو ويو آهي.”
“اوهه! ڪيس داخل ٿي ويو ڇا؟” هن مايوسيءَ مان چيو.
“ها بابا توهان ڏسڻ مان ته صفا به اهڙا نٿا لڳو. جيڪو ڪيس ۾ آهي، ڇا ماجرا هئي؟ مون کي ٻڌايو.” آفسر همدردي وچان چيو.
“سر فيڪٽري جو مالڪ هروڀرون اسان جي قوم کي گهٽ وڌ ڳالهائي گند اڇلائي رهيو هو مون صرف ان کي منع ڪيو ته هن ڪچيون گاريون ڏنيون، مون به موٽ ۾ ڏنيون ۽ وڙهي پياسين. هاڻي هن هي ڪيس ڪرائي ڇڏيو..”
“پرواهه نه ڪيو! توهان سان وڙهيا ته نه آهن نه؟؟”
“تمام گهڻو.. حالت ڏسو پيا..”
“مان جهليان ٿو. هاڻي توکي هٿ نه لائيندا.” جاچ آفسر ائين چئي هليو ويو.
ڀٽائي ڇڳل تڏي تي اچي پيو. پوري ڪمري ۾ ماڪوڙا، ڪوليون ۽ ٻيا جيت گهمي رهيا هئا. رات ٿي چڪي هئي. لاڪپ جو ڳاڙهو بلب به بند ٿي ويو. لاڪپ ۾ ڀٽائي ۽ هڪ هيروني بند هئا. اونداهه ۾ هيروني جي سگريٽ جي ڦلي جو ٽانڊو پئي چمڪيو. دونهي کان سخت نفرت هوندي به هيروني کي ڪجهه چئي نه سگهيو. روشن دان مان ٻاهرين روشني اندر اچي رهي هئي. هن جي دماغ ۾ آنڌ مانڌ هئي. جسم ۾ پٽ ڊوهه ۽ خارش به ٿي پئي هيس. ٻن ڏينهن کان وهنتو جو نه هو.
هن کي سڦلتا ياد اچڻ لڳي. “ڪئين هُو هن جا زوري چپ چمندو هئس ته هوءَ ڪاوڙجي پوندي هيس ۽ چوندي: “چريا ساهه ٿو منجهي.”
۽ ڀٽائي وري چرين وانگر سندس چپن کي چنبڙي ويندو هو. جيئن ٻار انب جي ڦار چوسيندو آهي.”
هيروني جي کنگهڻ تي هو سوچن جي تسلسل ٽٽڻ ڪري خيالن مان نڪري اچي ٿو. ڀٽائي کي اِهو احساس ٿي رهيو هو ته هو اڪيلو نه هو اتي، ڪوئي ٻيو انسان به ساڻس گڏ هو.
“ڪاش مان نه وڙهان ها! سيٺ خبر ناهي ڪهڙو حشر ڪرائيندم. سڦلتا!!؟” سڦلتا جو خيال ايندي ئي سوچون وڻ ويڙهي جيان وڪوڙي ويس.
“هاڻي سڦلتا کي ڪڏهن ڏسندس. هوءَ منهنجي موبائيل تي پيغام ۽ ڪال ڪندي هوندي. رات جو ته هڪ ٻئي سان ڳالهائڻ کان سواءِ نه رهي سمهندا هئاسين. مون کي جذباتي ٿيڻ نه کپندو هو، درگذر ڪيان هان ته اڄ هي حالت نه ٿيم ها.” ائين سوچيندي من وگهرڻ لڳس.
وري معصوم ياد آيس...
“معصوم ئي ته منهنجي ngo واري نوڪري ڇڏائي هئي. مون کي منهنجي گهر کان ڌار ڪيو. آءُ ڪيڏو اياڻو هئم. جو هن جي هڪ چوڻ تي سڀ ڪجهه ڇڏي ڏنم، هتي جديد جانورن جي شهرن ۾ اچي نڪتو آهيان. هي شهر اسان جو ڪٿ رهيو آهي؟ وري ڀٽائي کي شهر ۽ ديس جي الڪي وڪوڙي وڌو. جيڪر هي شهر مڪمل اسان جو هجي ها ته ڪيڏو نه سٺو ٿئي ها.. نوڪرين آمدرفت، هوٽلن، هٽن هر ڪاروبار تي ڌارين پنهنجو ڌاڪو ڄمائي ڇڏيو آهي. معصوم مون سان بيوفائي نه ڪري ها ته هئين منهنجو حشر نشر ڇوٿي ها.”
رات جو 2 بجي جمعدار هڪ موبائيل چور کي پڪڙي آيا. جنهن جي ڪانچ لاهي مٿس سچو پترن جي ڀرمار لائي ڏني. خوف ۽ حراس ۾ ڀٽائي جي دل جو دهڪو وڌي ويو ۽ هن جو خاص عضوو سسي ڪنهن رپئي واري ٽافي جيترو ٿي ويو. ڇو جو هاڻي وجود ۾ ساهه نه هوس وڌيڪ مار کائڻ جو. بشني جون ريهون ڪيهون ۽ پوليس وارن ڪاڪن جي ٽهڪڙن جي واڄن سان سڄو ٿاڻو وڄي رهيو هو. ڀٽائي ويو پئي ڊپ ۾ سوڙهو ٿيندو.
رميسا ڪوهيري جي ڌنڌ ۾ ڪٿ وڃائجي وئي هئي. ڀٽائي جي زندگي هاڻ سڦلتا هئي. جنهن کيس نئون جنم ڏئي پنهنجو پورو جنم ارپي ڇڏيو هو.
ڀٽائي اها ngo واري نوڪري ڇڏي ڏني هئي. جت رميسا هن کي رت جا ڳوڙها واهيا هئا. هن جلدي اتان استعيفا ڏئي اهو شهر ئي ڇڏيو هو.
هاڻي ڪراچي جي موٽرن جي دونهين ۾ اچي ويو هو. هن کي هڪ ڪپڙي جي فڪٽري ۾ سپروائيزري ملي هئي. رميسا کي هو اڃا پوري طرح نه ڪڍي سگهيو هو پنهنجي دنيا مان... رميسا سان هن جو درد جو رشتو جڙي ويو هو. هوءَ هڪ اهڙو سور ڏئي وئي هوس. جنهن کي مڪمل ختم ڪرڻ ڀٽائي جي هٿ وس نه هو.
شاهه چيو آهي؛ ڏکن سکن جي سونهن. جيئن فيض چيو آهي سور جو رشتو وڏو آهي. اسٽيڪل چيو آهي: صحت مند اهو آهي جيڪو پنهنجي ماضي تي فتح حاصل ڪري ٿو.
ڀٽائي پنهنجي ماضي کي فتح ڪرڻ لاءِ دونهي جي شهر ۾ هليو آيو هو. جت ڳالهيون ٿي نه سگهنديون آهن. صرف فرض ڪيون وينديون آهن، هن شهر جو محبتون سپوزيشن هونديون آهن.
شهري ماڻهن کان ته فطرت سان رهڻ وارا ماڻهو بهتر آهن. انهن جا جذبا فطري هوندا آهن ۽ انهن جو اظهار به فطري هوندو آهي. سندن طبعيت ۾ فطرتي رنگ شامل هوندا آهن. فطرت سان مشهابت رکندڙ سڦلتا کي هو ڳوٺ ۾ ڇڏي هت روزگار لاءِ آيو هو.
روز فڪٽري ويندو هو. شام جو دير سان گهر موٽندو سڦلتا هرپل موبائيل تي پيغام موڪلي خيريت معلوم ڪري، پيار ڏيندي رهندي. هن کي اهو به ياد نه رهندو ته هو روز اڻ ڳڻيا پيغام اماڻيندي رهندي هئي.

ان ڏينهن ڏاڍو خوشگوار صبوح هو. ساگر جي ڪناري اڏيل شهر تي آسمان ۾ ڪڪر ڪارن وانگر ڊوڙي رهيا هئا ۽ هارونن جي آوازن وانگر مينهن ڪڻيون وسي رهيون هون. ڀٽائي کي آفس پهچندي پهچندي ڪافي دير ٿي وئي هئي.
فيڪٽري ۾ گهڻائي ڌارين جي هوندي هئي. ڀٽائي اصل رهاڪو هو جيڪو سپروائزري جي عهدي تي هو. مئنيجر پنجابي ۽ پٺاڻن جي اڪثريت هئي. هو پنهنجو ڪم سچائي ۽ اورچائي سان نڀائيندو هو. جئين ئي هو پهتو ته سيٺ فرقان کيس آفيس ۾ سڏايو..
“توهان سنڌي ايڏا ڪم چور ڇو آهيو؟” سيٺ دٻائيندي چيس.
ڀٽائي پڇا ڪئي.. “سر ڇا ٿيو آهي؟”
“سڀ سنڌي حرام خور، نمڪ حرام، نڪما ۽ سست هوندا آهيو، توهان کي شرم حيا ناهي.” سيٺ گهٽ وڌ ڳالهائيندي چيو.
“پر... ڀٽائي ڳالهائڻ جي ڪئي..”
“توهان ۾ غيرت نه آهي. توهان وڃي گڏهه اٺ هڪليو.. چڱائي ته توهان سان ڪڏهن نه ڪجي.”
“بس..!” ڀٽائي رڙ ڪئي. “توکي ڪو حق نه آهي ته تون سڀن کي گڏي ڳالهاءِ ۽ پوري قوم تي گند اڇلاءِ. مون کي منهنجو قصور ٻڌايو وڃي. مان تنهنجو ملازم آهيان مون کي ڳالهاءُ. قوم کي نه ڳالهاءَ.” ڀٽائي جو پارو چڙهي ويو.
سيٺ ڪرسي تان اٿي بيٺو..“ڇا ڪندين؟ ... ماءُ جا... ڀيڻ کي...” هن جي گول تارن ۾ رت ڀرجي آيو هو.
ڀٽائي تپي باهه ٿي ويو. هُن بدحواسي ۾ ويٽ پيپر کڻي سيٺ کي وهائي ڪڍيو. جيڪو هن کي اک جي هيٺيان لڳو. سيٺ ڪچيون گاريون بڪڻ شروع ڪيون. تيز آوازن ۾ رڙيون ڪرڻ لڳو. اک جي هيٺيان ڳٽي جو چپڙ چيرجي ويس. رت ڪپڙن تي وهي وڏا نشان ٺاهي ڇڏيا.
ڀٽائي تيش ۾ اچي ويو. سڄي آفس جو سامان کڻي سيٺ کي چوٽڻ لڳو. جلدي ۾ آفيس جي حالت اجڙيل شهر جهڙي ٿي پئي. چوڪيدار، گارڊ ۽ پنجابي مينئجر اندر آيا. ڀٽائي کي گارڊن سوگهو ورتو. سيٺ ۽ پنجابي مئنيجر هن کي زوردار ٿڦڙ هنيا. پوليس جهٽ ۾ آئي. جيڪا ڪٽيندي ڀٽائي کي کڻي هلي وئي.
پنجابي مئنيجر مسڪرائي رهيو هو. سيٺ وڏي پوليس عملدار کي پنهنجا ڌڪ ڏيکاريا. جيڪو هن جو ويجهو دوست به هو. پورا ٽي ڏينهن ڀٽائي گلوب ٽائون ٿاڻي جي لاڪپ ۾ بند رهيو. لاڪپ ۾ هڪ هيروئني اڳ ۾ ئي بند هو. چوڌاري سگريٽن جا ٽوٽا ۽ کوکا ڦهليل هئا. پئخاني کي در اڌ ڀڳل لڳل هو. پوري ڪمري ۾ ڪاڪوس جي بوءِ جو واسو هو. سو وولٽ جو ڳاڙهو بلب ڊم ٻري رهيو هو. پکو نه هو. گرمي گهٽ ۽ موتمار بدبو.. مٿان پوليس جي مار تي ڀٽائي بي ساهه پيل هو ڪنهن اجائي سامان جيان...

***

6

سومر جي ڏينهن ڀٽائي کي اوسيئڙو هو ته کيس لاڪپ مان ڪڍي ڪورٽ ۾ پيش ڪيو ويندو. “پوليس جيڪڏهن ڪورٽ کان رمانڊ ورتو ته ڇا ٿيندو؟ مون ۾ ست ئي نه آهي مار کائڻ جو.”
هو ائين سوچي رهيو هو ته هن لاڪپ مان پنهنجي ڀائو کي منشي جي ڪمري ۾ ويندي ڏٺو. هن رڙ ڪرڻ چاهي، پر آواز نه نڪتس. همت ڪري رڙ ڪيائين.. “ڀائو..”
سندس ڀاءُ لاڪپ جي سلاخن کان اچي بيٺو ته ڀٽائي هن جي هٿ تي هٿ رکي ڪافي دير تائين هن کي ڏسندو رهيو ۽ سڏڪن کي ڳيت ڏئي پئي ڇڏيائين.
ڀاڻس.. سامان سان ڀريل ٿيلهي ڏنس، جنهن ۾ پارٽي بسڪوٽ، ڪولگيٽ ڏندن صاف ڪرڻ جي دوا، ڏندڻ، سرهو صابڻ لڪس ۽ چانهه گرم گرم هئي.
هن جي ڀاءُ جي اکين ۾ حيرت هئي. هن کي يقين نه ٿي آيو ته هن جو معصوم ڀاءُ ڀٽائي لاڪپ ۾ آهي. هن کان بس ايترو اڪليو. “هي وٺو سامان، چانهه پئي، برش ڪري تيار ٿي وٺو. هي توکي ڪورٽ وٺي ايندا. پاڻ وري ڪورٽ ۾ ملون ٿا.” اهيو چئي هو هليو ويو.
ڀٽائي ٽن ڏينهن بعد سرهي صابڻ جي خوشبو سان وڏا وڏا ساهه کڻي هٿ منهن ڌوتو. ڏندڻ ڏنو. هيڏن ڏينهن بعد ڀٽائي کي سٺي چانهه ۽ بسڪوٽ کائڻ لاءِ مليا. هن کي ڪجهه هلڪو محسوس ٿيڻ لڳو. ڀٽائي هيروئني کي به چانهه پياري. بچيل صابڻ، ڏندڻ ۽ دوا سڀ ان کي ڏئي ڇڏيائين. لاڪپ جو در کليو ۽ هن کي هٿڪڙيون هنيون ويون. هن من ئي من ۾ سوچيو:
“اوهه... اڄ اهو موڙ به اچي ويو زندگي ۾...” هن جون اکيون ڀرجي آيون ۽ سڏڪن کي وري به ڳيت ڏئي ڇڏيائين.
ٿاڻي ٻاهر ايندي ئي هن آسمان ۾ ڏٺو. وقت ڄڻ گذريو ئي نه هو. آسمان ۾ ڪڪر-ڪارونڀار ڪيون بيٺا هئا. پر هن کي اهو احساس شدت سان کائي رهيو هو ته هُو هاڻي ملزم آهي. خبرناهي هي آسمان جيڪو به هن کي قيدي لڳو، آزاد فضا هن لاءِ هڪ خواب بڻجي پئي.. هو هٿڪڙيون کڙڪائيندو، پوليس جي گاڏي ۾ چڙهي ويٺو. کاٻي ۽ ساڄي پاسي ٻه سپاهي سوگهو ڪري ويٺا. ٻاهر مينهن ڪڻيون پنهنجي مستي ۽ خوشي جو سڏ ڏي ئي رهيون هون ۽ سڏ جي موٽ ۾ سڀ پکي فضا ۾، ماڻهو ڏامر جي روڊن ۽ سيمينٽ جي سرن جي رستن تي سرمست نظر اچي رهيا هئا.
ڀٽائي جي من ۾ هو ته ڀاڻس کيس ڪورٽ ۾ آزاد ڪرائي وٺندو. ان اميد تي هو پوري واٽ پنهنجي هٿڪڙي تي آيت الڪرسي شوڪاريندو آيو ته اها هٿڪڙي وري هن کي جيئن نه ٻڌي وڃي ۽ اها ٽٽي پوي.
ڪورٽ پهچڻ شرط هن جي دل جي ڌڪ ڌڪ جا ڌڪ تيز ٿيندا ويا. هن ڏٺو ته اڳ ۾ ئي هن جا عزيز ۽ ڪجهه دوست ڪورٽ ۾ موجود هئا. هن جي چهري جي کل تي پيلاڻ ڦهلجي وئي.
هن زندگيءَ ۾ ڪڏهن ڪورٽ ڪچهري نه ڏٺي نه ٻڌي هئي. عجب مونجهه جو سايو مٿس ٿي ويو هو. ڪورٽ جي فيصلن ۽ ڪيسن بابت ڪهاڻين، ناول ۽ جيل ڊائرين ۾ پڙهيو ضرور هئائين. ڀٽائي جي من ۾ ڪورٽ بابت هڪ خيال اڀري آيو:
ڪورٽ—ڪ سان ڪانءُ ڪانءُ ڪندو وت!
و--- سان ور وڪڙ ۽ وڪڙ ئي وڪڙ!
ر—سان رُل ۽ رولُ!
ٽ—آخر ۾ ٽ.. ٽ.. معنيٰ ٽانءَ ٽانءَ فش!!
هن جو وڪيل سليم هئو. جيڪو پير پاڳاري جو مريد هو. پاڳاري وانگر سندس شهپر ۽ ڏاڙهي سان هن جي شخصيت ڏاڍي پرُڪشش ٿي لڳي. ڪورٽ ۾ جج اڳيان پيش ڪرڻ کان پوءِ جج ڀٽائي کي رمانڊ تي موڪلڻ بجاءِ لانڍي جيل موڪلي ڇڏيو. هن جو هيانءُ مڇي جي ڪلي جيان فسي پيو.
هن پاڻ کي هڪ نئين امتحان لاءِ تيار ڪري ورتو. جيل جنهن بابت هن ٻڌو هو ۽ پڙهيو هو. اڄ سندس اوڏانهن اڏام هئي. سٽي ڪورٽ کان لانڍي جيل تائين جي سفر ۾ هو بي سڌ گاڏي ۾ پيو رهيو. ان کان اڳ ۾ ڀٽائي کي ٻن، ٻين مختلف ٿاڻن تي به پوليس وٺي وئي، جتي سندس فوٽو ڪڍي ڪيس ڪمپيوٽرائزڊ ڪيو ويو.
جيل جون تمام وڏيون ديوارون... هي شهر جيڏو وڏو هو ديوارون به اوڏيون هون. پر ان ديوارن اندر ڪو عزيز اوڏو نه هوندو. جيل جي جبل جيڏين ڀتين کي ڳاڙهو رنگ ڏنل هو ۽ وڏو دروازو هو.
***

عجب شڪلين وارا پوليس عملدار... جيل جي وڏي اندرين دروازي کان قيدين کي اوڪوڙو ويهاريو ويو هو. هڪ پنجابي جمعدار انهن جي سخت جهڙتي وٺي رهيو هو. ان ۾ هو انهن جي پوري جسم کي ڇاڇولي شلوار ڪميز به لهرائي، ابداڻي مان اڳٺ به کولائي چڪاس ڪري رهيو هو.
ڀٽائي اهو ڏٺو ته منهن لهي ويس. هن کي جيل ۾ داخل ٿيڻ تي هٿ جي تري تي ٺپو هنيو ويو. ڀائو جي ڏيٺ وائٺ تي ڀٽائي سڀ مرحلا جيل جا آرام سان اڪري جيل جو ٻيو وڏو دروازو ٽپي، ڪاٺ ۾ قابو ٿي چڪو هو. ڀائو ۽ هن هڪ ٻئي کي ويڳاڻپ مان آخري ڀيرو ڏٺو.
جيل جي اندر هڪ الڳ نئون جهان هو. خوليون ٺهيل هون. قيدي اچ وڃ ڪري رهيا هئا. ڪي وڻن کي پاڻي ڏئي رهيا هئا. ڪن کي هٿن ۾ ٻهارا هئا. ڪي ڇڻڪار ڪري رهيا ها. ڪجهه پوچي ۾ لڳل ها. گار ڏيڻ عام ٿي لڳي، جهڙوڪ ڪو قانون يا ثواب جو ڪم هجي.
هن ڏٺو جمعدار ڳالهه ڳالهه تان قيدين کي پٽي گاريون ٿي ڏنيون. گهڻي قدر قيدي خوش نظر پئي آيا. شايد هنن هتي رهڻ سکي ورتو هو. ڀٽائي مئل نگاهن سان ڳورا قدم پئي کنيا. ڀائو جي سفارش سان هن کي شام تائين بسترو ملي ويو ۽ هانڊي وال به... هو جنهن بئرڪ ۾ هو. ان ۾ ٽي وهنجڻ جا ڪمرا ها. اٽڪل 250 قيدي بئرڪ ۾ واڙيل هئا. بئرڪ ۾ ڪل ڇهه پکا لڳ هئا. جيڪي نه جي برابر هئا. ڀٽائي وهنجي پنهنجي بستري تي پئجي رهيو.
“خبرناهي ڪيترو وقت هن دنيا ۾ هوندس.” هو سوچي رهيو هو.
پوري بئرڪ چچ مچ آوازن سان وڄي رهي هئي، هن کي گهڻو مٿي ۾ سور هو. صديق. امير بخش، نجيب ۽ ٻيا هانڊي وال هيس. سڀئي قيدي جن جا بسترا هن جي ڀر ۾ هئا. اهي پڇي رهيا هئا.
“ڪهڙي ڪيس ۾ آيا آهيو؟”
“.......”
“13-D ۽ سنڌي هجڻ جي ڏوهه ۾.” ڀٽائي مختصر جواب ڏنو. هن کي اڌ مٿي جو سور هو.
ڪارا رڏ، پٺاڻ ڀورا، سنڌي شهپرن ۽ ٻچين ڏاڙهين سان، هيروئني، چرسي، ڏوهاري، قاتل، ڦورو، خوني، ويڙها سڀن قيدين جي ڏِک ڏاڍي ڀيانڪ هئي. ڪي مڇ ڪٽو، ڪي ملان، بندرا، ڊگها، راڙي، مشڪي، پوڙها، جوان، ڇوڪرا، نوجوان ڪو اهڙو نمونو نه هو، جيڪو ان بئرڪ ۾ نه هو. سڀ جا سڀ منهن ۾ خوفناڪ ڀانسجي رهيا هئا. ڀٽائي کي ڏسي اچرج ۾ ٿي پيا ته “هي جهيڙي جي ڪيس ۾ جيل ۾ پيو آهي.”
جيل ۾ ڪل 19 بئرڪون هون. اسپتال ۽ بند وارڊ الڳ هئا. جيڪو قيدي ٿي هن جي بستر تي آيو، هن کي جيل جي ماحول، جهيڙن، ظلمن ۽ زيادتين جو داستان ٻڌائيندو هليو. هو چپ جهڙو گونگو، ڳالهائڻ ته صفا وسري ويو هوس.
سج لٿي جي آذان مهل بئرڪ ۾ قيدين ۾ ٿرٿلو مچي ويو، سڀ قيدي اوڪڙو قطار ۾ ويهي رهيا. هن کي سمجهه ۾ نه آيو ته ائين ڇو؟ پر جڏهن جمعدار قيدين جي ڳڻپ ڪري هليو ويو ته هو سڀ سمجهي ويو. اوڪڙو ويهندي کيس تذليل محسوس ٿي رهي هئي، ائين ڪرڻ سندس لاچاري هئي. صديق ماني ٺاهي کڻي آيو. “مرشد اٿو ماني کائو.؟”
“ماني جي بک ناهي، توهان مون کي مرشد ڇو چيو؟”
“توهان جو نالو ڀٽائي آهي نه ان لاءِ..” صديق مسڪرائيندي چيو. موٽ ۾ ڀٽائي به مسڪرايو. ڀٽائي جي اڳيان ماني پئي هئي.
ٽن ڏينهن کان هُن ماني نه کاڌي هئي. ان باوجود به هن کي ماني جي خوشبو به محسوس نه ٿي رهي هئي.
صديق جي ايلاز منٿن تي به ڀٽائي ماني جو هڪ گرهه نه کاڌو. ها صديق کي چيائين: “جوس کولي ڏي، مان اهو پيئندس.”
ڀٽائي ڀت کي ٽيڪ ڏئي جوس پيئڻ لڳو. صديق ۽ ٻيا ماني ۾ لڳي ويا ۽ پاڻ ۾ ڏوهن ۽ جيل جي ماحول بابت ڳالهيون به ڪرڻ لڳا.
امير بخش: “ڀٽائي کي پئٽر بسترو مفت ڏئي ويو. هونئن ته حرامي سنگل بستري جا 500سؤ ۽ وڏي جا 1000 رپيا وٺندو آهي. هڪ ٽڪو رعايت ناهي ڪندو.”
صديق چيو “ڀٽائي ڏوهاري نه آهي ۽ هن سان ظلم ٿيو آهي پر لڳي ٿو وڏي پهچ ۽ سفارش وارو آهي.”
بئرڪ ۾ اندر وڏن ڏوهارين ۽ سفارشين کي ٽي وي به هئي. ڀٽائي جي بستر ڀرسان هڪ پٺاڻ هو جنهن جي ٽي وي هوندي هئي. ڀٽائي کي ننڊ نه ايندي هئي. ڇو ته پٺاڻ ٽي وي جو آواز گهڻو وڌائي ڇڏيندو هو ڪير چوڻ وارو نه هو. پشتو گانا پيا هلندا هئا. ٻيا شايد ان ڳالهه تي هيري ويا هئا. ڀٽائي جون اکيون ڇت ۾ کتل هيون ۽ رات جي پوئين پهر کيس ننڊ آئي.

****

صبح جو سوير ملان آذان ئي نه ڏني ته قيدين جي ڳڻپ شروع ٿي وئي. سڀ اوڪڙو قطار ۾ ٿي ويهي رهيا. جمعدار آيو ڳڻي هليو ويو. ڳڻپ وقت هو جيڪي قيدي ٿورا به ٽيڙا يا ٿورو هيڏي هوڏي ٿي ويٺا انهن کي چهبڪ هڻندو ٿي ويو. ڀٽائي جون اکيون نه ٿي کليون هو وري سمهي پيو ته 9بجي اٿيو.
صديق چيس “صاحب مان توهان جي انتظار ۾ آهيان.”
ڀٽائي بئرڪ جو در کليل ڏٺو. غسل خاني تي قيدين جي لٺ پئي لڳي. هر ڪو اڳ ۾ وهنجڻ جي چڪر ۾ هو.
“صبح جو 9 کان 12 تائين خولي کليل هوندي آهي. سڀني قيدين جي لاءِ.” صديق ٻڌائيس
“اٿي ته ٻاهر هلي ٿا تڙ ڪيون.” ٻئي ٻاهر نڪري آيا.
وڏو جهان هو. قيدي لٽا ڌوئڻ، وهنجڻ، حاجتون پوري ڪرڻ ۾ رُڌل هئا. ڪي قيدي ٻوٽا ڪٽي انهن کي سنواري رهيا هئا. ڀٽائي ۽ صديق پئخانن جي قطار وٽ اچي بيٺا. انهن کي تالا لڳل هئا. انهن سان گڏ باٿ روم به ها. ڀٽائي حيران ٿي پڇيو “هي تالا ڇو؟؟”
“ليٽرين گورنمينٽ(جيل انتظاميه) جي خاص ماڻهن جا تالا لڳل هوندا آهن. جن ۾ صرف اهي ئي وهنجي ڪاڪوس ڪري سگهن ٿا. ٻين عام قيدين کي ڪو به حق نه آهي.” صديق چيو.
“جيل ۾ سياسي قيدين لاءِ الڳ خوليون آهن پر اهي به پئسي وارن قيدين کي لک ٻن لکن ۾ کپائي ڏنيون ويون آهن. جيل ۾ روز لکن رپين جي منشيات به وڪرو ٿئي ٿي. شهاب صديقي اثر رسوخ وارن قيدين کان پئسا وٺي انهن کي لونڊيون پهچائيندو آهي.”
“پاڻ وارو هانڊي وال امير بخش آهي ني.. ان کي 14مهينن کان ڪورٽ نٿا وٺي وڃن. پڪن قيدين کي وري وڏن آفيسرن جي گهرن ۾ وٺي اتي صفائي ڪرائي وڃي ٿي. امير بخش ائين ڪرڻ کان انڪار ڪيو ته سندس پير ڀڃي ٺاهوڪي مار ڏني وئي.”
“مرشد اڃا تائين اوهان کي هڪ رات ٿي آهي هتي، تون سڀ رنگ ڏسندين.” صديق منهن تي عجب تاثرات ٺاهيندي چيو.
ڀٽائي عجيب حيرت وارو منهن کڻي وهنجڻ هليو ويو. صديق ٻاهر انتظار ڪرڻ لڳو. وهنجي ٻاهر نڪتو ته هن ڏٺو، ڳاڙهين ٽوپين سان همراهه هڪ قيدي کي ڪٽي کڻي وڃي رهيا هئا. اهي ڳاڙهين ٽوپين وارا هن ڪلهه به ڏٺا هئا.
“ڳاڙهين ٽوپين وارا به پوليس وارا آهن نه؟” ڀٽائي سواليه نظرن سان صديق ڏانهن نهاريو.
“ڳاڙهين ٽوپين سان جيل انتظاميه هڪ فورس ٺاهيو آهي. جيڪو قيدين جي نگهباني، وڙهڻ، ملاقاتين ۽ ٻين ڪم ڪارين جي اڳواڻي ۽ ڪم به ڪندا آهن. اهو سڀ ڊپٽي صاحب(ڊپٽي سپريڊنٽ) جي حڪم سان ٿيو آهي.” هو ڳالهائيندا خولي ۾ اندر آيا ته ٻيا هانڊي وال چانهه تيار ڪيون ويـٺا هئا.
“اچو سنگت چانهه تيار آهي.” امير بخش جاءِ ٺاهيندي چيو.
“جيل ۾ جاچ جوچ تي ڪو به اعليٰ عملدار نه ٿو اچي، جي اچي ٿو ته ان کي وزني لفافو ڏئي ماڙي کان موٽايو وڃي ٿو.”
“هتي قيدين سان وڏو ظلم آهي.” اظهر پٺاڻ اردو ۾ چيو.
“قيدين جي لاءِ ڪو ٽرسٽ يا ڪو امير ماڻهو امداد موڪليندو آهي ته انهيءَ جي چوٿين حصي جو چوٿون حصو قيدين کي نه ڏنو ويندو آهي.” ڀٽائي تون ضرور هنن ڳالهين تي لکجان.” اظهر التجا ڪئي.
“ماڙي واري ملاقات جا غيرقانوني 500رپيا ورتا وڃن ٿا. جيل ۾ ڀتي خوري حلال ۾ شمار آهي.” امير بخش چيو.
“جيل ۾ دڪان وارو هر شيءَ ٽيڻ تي مهانگي ڏئي ٿو.”
“ها يار! ڪلهه مون جوس ورتو ته 10 رپيا مٿي ورتائين.” ڀٽائي ارمان ۾ چيو.
“دوڪاندار 6 هزار ڀتو هر مهيني ۽ مسواڙ الڳ ڏيندو آهي.” چانهه جو دور پورو ٿيو ته هر ڪو ٽڙي پکڙي ويو. ڀٽائي آهلي پيو کيس ليٽندي ننڊ جيل کان ٻاهر کڻي وئي.
ٻئي ڏينهن جيئن ئي ڳڻپ ٿي ته هو ننڊ مان اٿيو. پوءِ هن کي ننڊ نه پئي آئي. ڀائو جيل سپريڊنٽ کان سفارش ڪرائي. چوري هن کي موبائيل ڏني هئي. ڀٽائي جيل ۾ اثر رسوخ وارين قيدين کي موبائيلون هلائيندي ڏٺو هو. هُن اها موبائيل کنڊ جي دٻي ۾ لڪائي ڇڏي هئي. قيدين کان اک ٽيٽ ڪري موبائيل ڪڍي مٿان چادر وجهي ۽ سڦلتا کي هي اي ميل ڪيائين.

To, Safalta@yahoo.com
30 جون 2009ع
اڱارو 12:10 منجهند
لانڍي جيل ڪراچي
وري يادگيرين ورايو اسان کي،
اچي پاڻ هاڻي بچايو اسان کي.
منهنجي پياري سڦلتا
سلام، پيرن تي هٿ..
هن دنيا جو هڪ ٻيو روپ ڪجهه ڏينهن پهرين مون ڏٺو ۽ زندگي جو ڏکيو تجربو حاصل ٿيو. ان تجربي مون کي لوڏي ڇڏيو. مون کي پنهنجو فڪر ته نه هو، پر مون تنهنجي لاءِ پاڻ کي بچائڻ ٿي چاهيو. گذريل چئن ڏينهن کان اسان جو رابطو ڪٽجي ويو آهي. ڇو جو انهن چئن ڏينهن کان مون وٽ موبائيل نه آهي. ڇنڇر ڏينهن کان وٺي پوليس جي حراست ۾ آهيان. ويو هيس نوڪري ڪرڻ پر مليو ڇا، ڪجهه به نه...! نوڪري ته نه هلي ابتو مل مالڪ مون کي ٻڌرائي ڇڏيو. ان سببِ توسان ڳالهائڻ نه ٿيو آهي. مون کي خبر آهي ته تون حد کان وڌيڪ پريشان هوندين! منهنجي لاءِ.. مون سان واعدو ڪر، هي جيڪو مان توکي ٻڌائي رهيو آهيان سڀ ٻڌي روئجان نه پليز...
مل مالڪ سان جهيڙو ٿيو. پوليس ان ڏينهن ٿاڻي تي وٺي آئي، مون کي ڏاڍو ماريو. منهنجي کيسي ۾ پگهار جا پئسا به هئا. جيڪي هاڻي خبر ناهي ڪٿي هوندا. موبائيل فون به پوليس وٽ هوندي. ڏاڍو وڙهيا. منهنجي ڪمزور جان هوندي به سڀ ڪجهه برداشت ڪندي رهي. پوليس ڇا ڪندي آهي اها خبر ان ڏينهن پئي هيم. پوليس ۾ ڪا به انسانيت نه هوندي آهي. خير ٻيو احوال توکي سامهون ڏيندس. ٽي ڏينهن زندگي جا تمام ڪٺن مختلف پوليس ٿاڻن تي گذريا. ڪلهه مون کي ڪورٽ ۾ پيش ڪيو ويو. اتي ڀائو جي موبائيل تان sms ڪري توکي ڪوڙ هنيم، ته منهنجي موبائيل گم ٿي وئي آهي. مون کي ڏاڍو شرم اچي رهيو هو توکي ڪوڙ ٻڌائيندي. مان توسان ڳالهائي نه سگهان ها روئي پوان ها. تنهنجي جدائي صفا نهوڙي ڇڏيو آهي. بس توسان ڪوڙ هڻڻو پيو ڇو جو تون چري آهين. جي توکي چوان ها ته گرفتار هان ته تون صفا گهڻي پريشان ٿي وڃين ها ۽ کائين پئين نه ها. ان ڪري پهريون دفعو توسان ڪوڙ ڳالهائڻو پيو. ان لاءِ معاف ڪجان پيرن تي هٿ... ۽ چپ..
جڏهن تنهنجو ميسيج تڪڙ ۾ آيو “مان تمام گهڻي پريشان هيم ۽ آهيان.” ته سچ ان پل اکيون آليون ٿي ويم. مون کي ڪو به جواب سمجهه ۾ نه آيو هو ۽ موبائيل ڀائو کي ڏئي ڇڏي هئم. ڪورٽ ۾ جج اڳيان پيش ڪرڻ بعد مون کي جيل موڪليو ويو. هاڻي آءُ سينٽرل جيل لانڍي ۾ آهيان. ٽن ڏينهن بعد اڄ هڪڙو ماني جو گرهه کنيو هو. وهنتو آهيان ۽ پاڻي پيتو آهي. سوچون ايتريون ته سوڙهيون ٿي ويون آهن جو چري به نٿو سگهان. لاڪپ کان جيڪڏهن جيل نه اچان ها ته شايد نفسياتي مريض ٿي وڃان ها. ان سڄي حشر دوران منهنجي دماغ ۾ صرف سڦلتا ڦري رهي هئي. مون کي تنهنجي ڏاڍي ياد اچي رهي هئي. پوليس جڏهن مون کي ماري رهي هئي ته درد، بيهوشي ۽ رڙين ۾ سڦلتا سڦلتا ٿي نڪتو. ايترو جلدي تون ۾ گم ويو آهيان. سڦلتا مون کي تنهنجو ڏاڍو فڪر آهي. تنهنجي گهڻي سڪ لڳي آهي. مون چئن ڏينهن ۾ چار گرهه به مشڪل سان کاڌا هوندا. منهنجون اکيون گهڙيال ۾ آهن. ڪڏهن نڪرندس جيل مان، ڪڏهن موبائل ملندي ۽ توسان ملندم. مون کي توکي گهڻيون ڳالهيون ٻڌائيڻيون آهن پر پليز پڙهي روئجان نه ... مان ٺيڪ آهيان. پر ٿوري پريشاني ضرور آهي. ڇو جو توکان دور آهيان. بس دعا ڪجان پئي. مان سڀاڻي تائين آزاد ٿي ويندس. ڇو جو تنهنجون دعائون ۽ پيار مون سان گڏ آهي. منهنجي توڏانهن هي پهرئين اي ميل آهي. جيڪا جيل مان لکي رهيو آهيان. اڃا خبرناهي جدائي جو ڪيترو عرصو آهي. مون گهڻا خط رميسا کي لکيا هئا. تنهنجي لاءِ برقي خط لکان پيو پهريون دفعو مون کي عجيب پيو لڳي ته ان ۾ رڳو جيل، پوليس جون ڳالهيون لکي رهيو آهيان. تون ڪيئن آهين؟ پنهنجو خيال رکندي آهين يا نه؟؟ مون کان وڌيڪ نٿو لکجي. بس دعا ڪر ته جلدي آزاد ٿيان.
تنهنجو
ڀٽائي—سينٽرل جيل لانڍي-ڪراچي.
Sender: bhattia@yahoo.com

اي ميل ڪري هُو ٻاهر مسجد جي وضو ڪرڻ واري ٽوٽين کان اچي ويهي رهيو. هٿ ۾ عوامي آواز اخبار هيس. اخبار پاسي ۾ رکي. ٿڌي هير صبح سان سندس من لڀائي وئي. سڦلتا ساون لان جي ڪپڙن ۾ اڳيان اچي ويس. هو حيران ان کي ڏسندو رهيو. اوچتو هوءَ غائب ٿي وئي هن جو من ملول ٿي پيو. هن جي اڳيان رات جو قيدين جو ٺپي (ٺپي معنيٰ—قيدي قيدي سان پاسو ورائي لڳي/ملي سهمڻ) ۾ سمهڻ وارو منظر اکين اڳيان ڦيري آيو.
“ڪيڏو نه ظلم آهي هتي بستري جا به پئسا.. انساني حقن جون تنظيمون ڪٿي هونديون آهن باقي؟؟” هن ائين سوچيو پي ته ايتري ۾ مولوي صاحب به اچي ويو. “السلام عليڪم.”
“وعليڪم السلام”
“هان جناب صبح ڪا مزا لي رهي هو؟”
“ها مولانا صاحب!” (تنهنجو وس پڄي ته هتي ويهڻ نه ڏين. ڀٽائي دل ۾ چيو.)
“هون..” مولوي پاڻي جي ٽوٽين کي ڦيرائڻ لڳو.
“آپ ڪس ڪيس مين هو؟” مولوي پڇيو.
“تيرنهن ڊي ۽ سنڌ سان محبت هجڻ جي ڏوهه ۾..” ڀٽائي رخو جواب ڏنس.
“مولوي صاحب توهان هتي پيش امام آهيو؟ پگهار ملندي هوندي توهان کي؟”
“نه ادا مان قيدي آهيان. هڪ من چرس ڪيس هي مجهه پر.”
ڀٽائي ڏٺو ملان وڏي ڏاڙهي ۽ وڏو پيٽ لوڏيندو هليو ويو. اتان اٿي هو جيل جو سڄو چڪر لڳائي آيو، بئرڪ پهتو ته چانهه بسڪٽ تيار پيل هئا. اڄ چوٿون ڏينهن هو هٍن ماني نه کاڌي هئي. جيل ۾ اڪثر قيدين وٽ لڊو پيل هو. قيد ۽ وقت ڪٽڻ لاءِ لڊو راند وندر طور کيڏندا رهندا.. ڪي ته جوا به کيڏندا هئا. شرطون رکندا. ڀٽائي هانڊي والن سان لڊو کيڏڻ ويهي رهيو هو. راند شروع ٿي، ڀٽائي راند ۾ ٽنهي ساٿين کي مات ڏني، ڇڪن مٿان ڇڪا وجهندو رهيو. اڄ هيترن ڏينهن پوءِ هلڪو خوشي جو احساس ٿيو هوس.
جيل ۾ وقت ڪمي پير هلندو هو، هر وقت ڪونه ڪو قيدي پنهنجي ڏوهن جي رام ڪٿا کوليو ويٺو هوندو هو. ڀٽائي کي ته سڀ شرطي ڪوڙا لڳندا هئا. 12 بجي ماني وارا قيدين ۾ ماني ورهائڻ اچي ويندا هئا، چانهه صبح جو ملندي هئي ۽ سڪل پاپا.. چانهه ته نه هوندي هئي جهڙو ڇڙيو پاڻي... هفتي ۾ ٻه دفعا گوشت ڏنو ويندو هو. دال معمول هوندو هو. ڳاڙهي ۽ ڦڪي پاڻي واري دال جو رنگ هوندو هو. باقي دال نالي ۾ هوندي هئي. ماني ڪچي پڪي هوندي هئي. ان ڪري اڪثر قيدي خراب کاڌو کائڻ ڪري بيمار ٿي پوندا هئا.
گوشت جيڪو ڏنو ويندو هو ان لاءِ صديق چوندو: “خبرناهي اهو گوشت مئل جانور جو آهي يا زندهه زبح ٿيل جانور جو..”
پڪن قيدين جي مطابق:“ڀينس ڪالوني مان مئل مينهن اڌ پئسن تي وٺندا آهن. ان جو گوشت پاڻي ۾ اوٻاري قيدين کي ڏنو ويندو آهي. ان ۾ گيهه جي هڪ ٺنڀ به نه هوندي آهي.”
“جيل ۾ اسپتال جو وارڊ به آهي. ڊاڪٽر آهن پر اهي قيدين کي گاريون ڏيندا آهن. کنگهه واري مريض کي به ساڳيون ٽڪيون ته بخار واري مريض کي به اها ئي دوا... ڪو به توجهه ناهي. ڊاڪٽر روز ايندو آهي، ڪمپائونڊر وري قيدي آهي. بشير ڪمپائونڊر جنهن تي منشيات ڪو ڪيس آهي، وٽس 20 ڪلو چرس برآمد ٿيو هو. ڊاڪٽر مزي سان ويٺو هوندو آهي اهو بشير قيدي ڪمپائونڊر نالي ۾ ڪمپائونڊر، مريضن کي دوا ڏيندو آهي. هر مريض جيڪو به تڪليف ۾ هوندو آهي، انهن کي ننڊ جون گوريون ڏئي ڇڏيندا آهن. جئين مريض سمهي رهي ۽ رڙيون وغيره نه ڪري. دوائون ۽ ٻيا بيمار قيدين جا فنڊ، سڀ جيل انتظاميه ۽ ڊاڪٽر ملي ڀڳت ڪري هڙپ ڪري ويندا آهن.” اظهر هن کي ٻڌايو.
گلاب پٽيل، پٽيل يا پئٽر، جيل انتظاميه يا جيلر جو ڇاڙتو هوندو آهي. ان کي جيل ۾ پيئٽر يا پٽيل چون. گلاب پٽيل هوندو هو. جيڪو غريب قيدين سان وڏو ظلم ڪندو هو. قيدين تي تشدد ڪندي ڪندي ماري به وجهندو هو. هڪ مظلوم قيدي جنهن ۾ پئسا ڏيڻ جي وسعيت نه هئي. ان کي ڀيڻ جي سامهون گهرائي چيائين: “هن ڀيڻ کي .... مون کي پئسا ڏي.”
2008ع جي شروعات ۾ جڏهن جيل ۾ قيدين ۽ انتظاميه جو جهيڙو ٿيو ته قيدين گلاب پٽيل کي شيخن سان ڪباب ڪري ڇڏيو هو.
صديق کي جيل ۾ ٽي سال ٿيندا. ڪيترائي موت جي سزا ٻڌايل قيدي به آهن. صديق جيل جي هر بي ايماني واري ڪم کان باخبر آهي. کيس عرصو ٿيو آهي. ڀٽائي هر وقت کائنس سوال پڇندو رهندو هُو به هر ڳالهه کولي ڪندو ته جئين ڀٽائي جيل کان ٻاهر وڃي قيدين جي زيادتين خلاف لکي ۽ آواز اٿاري.
“صديق اهي پئٽر ٻيو ڇا ڪن؟ مطلب...؟”
“قيدي شنوائي تان ڪورٽ کان حاضري کائي موٽندو ته 50 يا 100 رپيا پيئٽر کي ڏيندو. جي ملاقات آئي ته 200 سؤ رپيا وٺندا، نه ڏيڻ جي صورت ۾ پادر قيدي جو مقدر هوندا.”
بئرڪ مٽائڻ جا ٻن هزارن کان 500 سؤ وٺندا آهن. قيدين جو سامان ايندو ته وڏو اڌ گم. غريب جي هر شيءَ ختم، لاوارثي.. ڄڻ وڏا مائٽ هجن، جو حصيداري ڳنڍين..!
جيل ۾ لونڊي بازي جيل انتظاميه جي سرپرستي ۾ عروج تي هلي ٿي. رضا ۽ اڪرم انهن جي سڌي جيل سپرينڊنٽ ۽ جيلر سان آهي. رضا تي چرس جو ڪيس آهي. جيل سپرينڊنٽ طرفان هنن کي کلي ڇوٽ آهي، ڇا به ڪن، ڪهڙي به ڇوڪري سان بدفعلي ڪن، کائن پئين.
“مرشد تون ڏاڙهي رکي ڇڏ نه ته...؟؟” صديق مرڪندي چيو.
“نه ته ڇا..؟”
“نه ته هم جنس پرست قيدي توهان جي خوبصورتي جي پويان پئجي ويندا.” ٻئي وڏا وڏا ٽهڪ ڏيندا کلندا رهيا. ڀٽائي کيس تاڙو ملائيندي گار ڏنس.. “گانڊو.”
“مرشد!”
جي مٺا.”
“هي جي بئرڪ تي چاٻي وارا ڏسو ٿا نه.. جيڪي در کولين ۽ بند ڪن ٿا، اهي ڪي سرڪاري ملازم نه آهن، اهي به قيدي آهن. 200 رپيا هفتو ڏيندا آهن. سگريٽ، پان، گٽڪو قيدين کان مفت ۾ وٺندا آهن ۽ مٿين ڪمائي پاڻ کڻن.”
“صديق چاٻي وارا قانونن پوليس جا سپاهي هجڻ گهرجن نه..” ڀٽائي منجهندي پڇيو.
“ها بلڪل سائين..”
“۽ ها بند وارڊ ۾ 5 خوليون آهن. بند وارڊ ۾ چپل نه ڏيندا آهن ۽ ڪانچ ۾ اڳٺ ڪڍي ڇڏين ٿا. غريب قيدين جي ملاقات ئي نه ٿا ڪرڻ ڏين ۽ پئسا ڏيڻ وارن کي سڀ سهولتون ڏنيون وڃن ٿيون. بند وارڊ جي قيدين کي به اها ئي جيل جي بچيل ٺريل ماني ڏني ويندي آهي.”
“او يار... پوءِ آخر اهو ڪيستائين ٿيندو؟”
“سائين آءُ سالن کان ڏسندو اچان پيو ائين هلي ٿو ۽ شايد هلندو رهندو.”

***

7

اهو ڇنڇر جو ڏينهن هو. جيل جي ماحول ۾ روز جيان حرڪت هئي. قيدي جيڪي ڪجهه نه هوندي به سڄو ڏينهن ڪجهه نه ڪجهه پيا ڪندا هئا. گهڻا چانهه جا موالي، رڳو چانهه پيالي ڀربي ۽ خالي پئي ٿيندي هئي. ڀٽائي سڦلتا کي باٿ روم ۾ لڪي اي ميل ڪري رهيو هو ته سنتري رڙ ڪئي، “ڀٽائي ولد نورالدين.. تنهنجي ملاقات آئي آهي..”
ڀٽائي تڪڙ ۾ اچي موبائيل لڪائي ۽ خوشي مان ٽپ ڏئي اٿيو ۽ سڄو جيل لتاڙيندو اچي ماڙي تي پهتو. ماڙي تي سامهون ڀائو ويٺو هو. ٻئي ڀاڪر پائي ته مليا پر اکيون ملائي نه پئي سگهيا. ڀٽائي ڪنڌ هيٺ ڪري ويٺو رهيو..
“امان ڪئين آهي؟” ڀٽائي پڇيو
“امان کي اڃا ڄاڻ ناهي تنهنجي گرفتاري جي..”
“ضمانت جو ڇا ٿيو ڀائو؟ ڪو ڪيس اڳتي وڌيو يا نه؟؟” هن اداسي ۾ پڇس
“اڄ ۽ سڀاڻي ڪورٽ بند آهي. سومر تي ڪيس رکندا، اڱاري تائين حڪم نامو نڪري ويندو آزادي جو. گهٻراءَ نه ...” ڀائو دلجاءِ ڏنس..
“اندر ڪا تڪليف ته ناهي.!؟”
ڀٽائي ڪنڌ مٿي ڪري اکيون ملائڻ جي ڪوشش ڪندي چيو: “نه..”
..... چپ چاپ ۾ ٻئي ويٺا رهيا.. ٻين ملاقاتين جي ڳالهائڻ جا آواز... ماڙي تي قيدين ۽ ملاقاتين تي نظر رکڻ لاءِ ويٺل عمر رسيده سپاهڻ کين گهوري رهي هئي. ۽ ائين ئي سپاهڻ حڪم ڪيو: “ملاقات جو وقت ختم.” ٻنهي ڀاڪر پائي موڪلايو، ڀاڻس پيشاني چميس. هن جي دل ڀرجي آئي. پوءِ دروازي تي سامان ۽ پئسن بچائڻ لاءِ بيٺا رهيا، جيستائين ڀٽائي اندر نه ويو.
خالد پنجابي جيل جي اندرين دروازي تي قيدين جي جهڙتي تي هوندو آهي. قيدين کي ڪچيون گاريون ڏيندو آهي. هزار ڪنهن قيدي کي مائٽن ڏنو ته ان تي 200 رپيا ڪٽي 800 سؤ واپس ڏيندس. 100 تي 50 کڻندو. سامان تي اگر قيدي خرچي نه ڏنس ته سامان روڪي ڇڏيندو. 60 هزار هفتو ۽ اڍائي لک مهينو ڏيندو آهي جيل انتظاميه.. 2008ع جي شروعات ۾ جيل ۾ قيدين هنگامو ڪيو هو هن ماڙي تان چڙهي بي گناهه قيدين جي بئرڪن تي سڌيون گوليون هلايون هون. سپاهي مان ڦري جمعدار ٿي ويو. ترقي ان لاءِ ڏني وئي ته جيئن اڃا قيدين تي تشدد ڪري.
خالد پنجابي کي ڀائو ڀٽائي جي جهڙتي مان ڪجهه به کڻڻ نه ڏنو ۽ هو سامان جون ٿيلهيون لڙڪائيندو پنهنجي خولي طرف وڃڻ لڳو. اداس.. اداس.. مايوس... اڄ هن کي پڪ هئي. ته ضمانت جو خط کڻي ڀائو پڄندو پر اهڙو ڪجهه نه ٿيو.
هن سامان صديق کي ڏنو. بئرڪ ۾ هن جو دم پئي گهٽيو، هو ٻاهر تازي هوا کائڻ جي لاءِ نڪري آيو. ٽهل ڪندي هو حجم جي سيلون تي اچي ويٺو. حجم کيڪار ڪيس ته ڀٽائي، هُن ڏانهن مسڪرائي ڏٺو. حجم جنهن قيدي جي ڏاڙهي ٺاهي رهيو هو ان سان ڳالهائي به رهيو هو. هن ڪٿي پڙهيو هو ته حجم گهڻو ڳالهائيندا آهن، اڄ هن کي يقين اچي ويو هو.
“هفتي ۾ 800سؤ رپيا ڏيان ٿو. هونئن ته قانونن قيدين جي سيرب مون کي مفت ۾ ڪرڻ کپي، پر جيل انتظاميه هفتو ڳنهي ٿي. مان ڪنهن قيدي جي مفت ۾ سيرب ڪئين ڪيان؟ ٻيو ته مان مظلوم قيدي آهيان.” حجم پنهنجي منهن ٻاهر ڏسندي پئي چيو..
ڀٽائي کي غريب قيدين جا وار ۽ ڏاڙهي ياد پيا ته ڇو وڌايا اٿن. هن سوچيو ڏاڙهي ۽ وارن جو اِهو حال اٿن، ته هيٺيان سندن ڪهڙو حشر هوندو. هو اتان اٿي آيو ۽ سڦلتا کي اي ميل ڪرڻ جي لاءِ کنڊ جي دٻي مان موبائيل ڪڍي مٿان چادر وجهي لکڻ لڳو:

To, Safalta@yahoo.com
02 جولائي 2009ع
شام..
لانڍي جيل ڪراچي.

سڦلتا جيل ۾ مون کي پنجون ڏينهن آهي. انتظار انتظار روز روز اهيو آسرو آهي ته اڄ نه سڀاڻي ضمانت ٿي ويندي پر اڄ ڀائو ٻڌايو ته اڃا ٻه کان ٽي ڏينهن لڳي ويندا، پوءِ ضمانت ٿيندي. سوچيو هيم ته جيل کان آزاد ٿي لاڳيتو تو کي فون ڪندس توکي سڀ احوال ڏيندس پر نه هاڻي ته اڃا به جدائي جي ڏينهن ۾ اضافو ٿي ويو. هاڻي توسان برقي خطن ذريعي ڳالهيون ٿينديون. ڇو ته هتي موبائل فون جي ڪنهن کي به اجازت نه آهي. مان ٻه ٽي ڏينهن اي ميل ان ڪري نه پئي ڪئي جو لکڻ وقت منهنجو جيءُ ڀرجي ٿو اچي. هتي روئڻ واري تي سڀ قيدي ٽوڪون ڪندا آهن. روئڻ ته ڏاڍو ٿو اچي ۽ پريشان حد کان وڌيڪ آهيان. مان توکي ڪيئن سمجهايان ته مان ڪيئن جيل ۾ اچي ويس. بس جيڪو مقدر ۾ لکيل هوندو آهي. اهو ئي ٿيندو آهي. منهنجي مقدر ۾ پوليس جي مار ۽ جيل هئي. سو اچي وئي. مان هتي ڪنهن به لحاظ کان بهتر محسوس نٿو ڪيان. هتي گهڻي گهٽ ٻوسٽ محسوس ٿئي ٿي.. هر هڪ پل ۾ تون ۽ امان ياد اچو ٿا. مون کي امان جي به ڏاڍي ڳڻتي آهي ۽ ٻيو ڪجهه به ياد نه آهي توکان سواءِ.. ڏاڍا ابتا سبتا خراب خراب خيال اچن ٿا ۽ عجيب سوچون به پريشان حال ڪن ٿيون.
سوچان ٿو تون ڇا سوچيندي هوندين ته ڀٽائي ڪٿي آهي؟ ۽ هيترا ڏينهن پنهنجي سڦلتا کي ياد نه ٿو ڪري، فون نٿو ڪري، ميسيج نٿو ڪري. تنهنجو ڀٽائي ڏاڍو مجبور آهي. ڀٽائي تنهنجي لاءِ ڏاڍو بي چين ۽ بي قرار آهي. تنهنجي دعائن سان جلد اچي ويندس تو وٽ... مون کي ڪجهه نه ٿيندو. ڇو جو تنهنجو ڏاڍو پيار آهي مون سان. اڄ چاچو ننڍو ٻيو چاچو ان جو پٽ جاويد ڀائو وڏو منهنجي ملاقات تي آيا هئا. انهن جي اچڻ تي خوش به هيس ۽ اداس به... پر جڏهن هو سڀ موڪلائي وڃي رهيا هئا ته دل ننڍڙي ٿي وئي. ڳورن ڳورن پيرن سان واپس بئرڪ ۾ اچي ويو هيم. جوس، بوتلون، انب، ڪپڙا ۽ نه ڄاڻ ڇا ڇا ڏئي ويا پر مون ڪجهه به نه پئي ڏٺو، نه ئي مون کي ڪجهه وڻيو پئي. سڀ شيون اڳيان پيون آهن. اڄ همت ڪري توسان ڳالهائڻ ويٺو آهيان. باقي ته ڪنهن به شي ۾ دل نٿي لڳي. جيل ڪمزور ڪري وڌو آهي مون کي.. تنهنجو ڀٽائي ڪيترو معصوم ۽ حساس آهي اهو ته تون چڱي طرح ڄاڻين ٿي. بس يار تنهنجي سر جو قسم توسان ڏاڍي محبت آهي. تنهنجي ان پيار ئي ته من ۾ مانڌاڻ مچايو آهي. تنهنجون ادائون تنهنجا انداز، تنهنجي پريت ۽ تنهنجو ڏسڻ ۽ تنهنجون ڪيل مهربانيون، تنهنجي سادگي، تنهنجو چوڏهين جي چنڊ کان وڌ ٻهڪندڙ چهرو ڏاڍو ياد ايندو آهي. هر لمحو.. هر گهڙي.. انهن يادن کي ياد ڪندي ڪڏهين اکين مان پاڻي ڪڏهن چهري تي مرڪ اچي وڃي ٿي. زبان تي سڦلي سڦلي سڦلي... ئي آهي. هاڻي اونداهه ٿي وئي آهي. منهنجي وهنجڻ جو وقت ٿيو آهي. مان هاڻي فريش ٿي ڪري وري توسان ويهي ڳالهيون ڪيان ٿو. تون پليز هر پل مسڪرائيندي رهندي ڪر.
تنهنجي پيار جو قيدي
تنهنجو—ڀٽائي
From: bhattia@yahoo.com
هو سڦلتا کي اي ميل ڪري، اخبار پڙهي سمهي پيو.
***

شام جو ڀٽائي هانڊي والن سان لڊو پئي کيڏيو، هڪ قيدي آندو ويو. چيڙهه سان ڀريل وار، ننهن وڏا انهن ۾ مٽي ڪاري، ڪارا، ڪپڙن تي مٽي جا ڇو چڙهيل، اکيون ڏرا ڏئي ويل، نٻل، ساڻو ساڻو فرش تي پيل هو ڪنهن به کيس ڌيان نه پئي ڏنو. صديق اٿيو ۽ هن ڪولر مان پاڻي جو گلاس ڀري ان کي پياريو. ڀٽائي حيران پريشان ٿي ويو. “پوليس تشدد ڪيو هوندس.”
“ها ڪراٽين مان آيو هوندو.” امير بخش چيو.
“ڪراٽين؟”
“ڪراٽين هن ڌرتي تي دوزخ جو ٻيو نالو آهي. ڪراٽين ظلم جو به ساڳيو نانءُ آهي. ڪراٽين= ظلم.. ڪراٽين ۾ گاريون ڏيندا آهن. تشدد ڪندا آهن. رشتيدارن کي گهرائي انهن جي سامهون ماري ڪٽي پئسن جي گهر ڪندا آهن.”
“پهريان ڪراٽين 11نمبر بئرڪ هئي. پر انتظاميه کي ڊڄ هو ته متان ڇاپو لڳي، انهن ان کي مٽائي 13بئرڪ کي ڪراٽين بڻايو آهي. ڪراٽين ۾ قيدين کي پويان ڏنڊا کڻي ماريندا آهن. ٻهاريون ۽ پوچيون مسلسل ڏياريندا آهن.” صديق اکيون مهٽيندي چيو.. سڀ غور سان ڏسي رهيا هئا.
“ڪراٽين جو پئٽر رضا آهي ۽ ڪراٽين جا پئسا وٺڻ جي لاءِ جيل سپرينڊنٽ سپاهي رکيو آهي. هشمت نالو اٿس. ڪراٽين ۾ هڪ مهيني تائين وهنجڻ نه ڏيندا آهن. سنڌ جي هڏوکي امير بخش کي ڪراٽين ۾ تشدد ڪري هن جو پير ڀڃيو ويو. چيف صاحب.. اختر بنگالي هن کي پير ۾ سريا هنيا ها.” صديق امير بخش ڏانهن نهاريندي ڳالهايو.
“ان خالو کي ڇا ٿيو آهي، پيشي تان موٽيو آهي ته اکيون ڳاڙهيون لعل اٿس ۽ اونڌو لڳو پيو آهي.” ڀٽائي امير ۽ صديق ٻنهي کان سوال ڪيو. ان تي ٻئي ٽهڪ ڏئي کلڻ لڳا.
“خالو پيشي تي ويندو آهي ته اوڏانهن ڪجهه چرس جا ڳوڙها ڳتي ايندو آهي ۽ پوءِ هتي الٽي ڪري ڪڍندو آهي، جيل ۾ ٽيڻ اگهه تي کپائيندو آهي.” امير بخش چيو.
“اوهه... ظلم... قهر... پوءِ هنن کي ڪجهه ٿيندو ناهي؟”
“ماما هتي اِهو هر حرامي قيدي لاءِ معمولي ڳالهه آهي.” صديق کلي چيس.
ڀٽائي ميرا ڪپڙا ڪڍيا ۽ صديق کي چيو “هي ڪٿي ڌوئجن؟”
“صديق هوندي مرشد ڪپڙا ڌوئيندو!”
“هل ته ڌوٻي گهاٽ ٿا هلون.”
“ڇا جيل ۾ به ڌوٻي گهاٽ آهي؟”
“ها استاد هتي ڌوٻي گهاٽ به آهي. جنهن ۾ اڪثر بنگالي ۽ هندوستاني مهاڻا ڪپڙا ڌوئيندا آهن.”
ڌوٻي گهاٽ ٻاهران ڌوٻي گهاٽ جو ئي ڏيک ٿي ڏنو. صديق هڪ هندوستاني مهاڻي کي سڏ ڪري ڪپڙا ڏنا. جيڪو ڪارو رڏ هو. هو صبح جو ڪپڙا ڏيڻ جو چئي هليو ويو. اسان بنگالي کي پنهنجي بئرڪ ۽ بسترو ٻڌايو.
“ڌوٻي گهاٽ ۾ به جيل انتظاميه پنهنجا ماڻهو ۽ قيدي بيهاري ڇڏيا آهن. جيڪي جيل منتظمين کي 2700 سؤ رپيا مهينو ڏيندا آهن. ان کان علاوه جيل سپرينڊنٽ، جيلر، ڊپٽي جيلر، کان ويندي ايتري قدر جو سپاهين جا ڪپڙا به ڌوٻي گهاٽ ۾ اچن ٿا ۽ قيدي اهي مفت ۾ ڌوئن ٿا.” صديق ڀٽائي کي ٻڌائي رهيو هو. هو ٻئي جيل جي ڪچڙي رستي تان هلندا پئي آيا. رستي جي ٻنهي پاسي نازبوءَ جا ٻوٽا پوکيل هئا.
ڀٽائي هاڻي جيل جي سڪي ماني کائڻ شروع ڪئي هئي. ڀاڄي پنهنجي ٺاهيندا ها. ماني پچائڻ جي اجازت به نه هئي ۽ گهڻو خفو به هو. جيل جي سڪي پاپڙ ماني کائي هن جو وات پچي پيو هو. پر امير بخش کيس چوندو هو: “مرشد جيل جي ماني گهڻي کائيندا اوترو جلدي آزاد ٿيندا نه ته هي ماني توهان کي نه ڇڏيندي.”
پٺاڻ پنهنجي ٽي وي تي پشتو گانا تيز آواز ۾ ٻڌي ذهني ٽارچر ڪري رهيو هو. آواز بلند هو. ڀٽائي کي ننڊ پئي آئي. گوڙ ڪري نه سمهي سگهيو.. هن اٿي شيخن ۾ هٿ وجهي چنڊ کي تڪيو پئي.. ڏور جيل جي وڏين ديوارن جي ڪنڊن تي ٺهيل مورچن تي سپاهي بندقون کنيون چوڪنا بيٺا ها. هن جي اکين مان ٻه ڳوڙها ڪريا.. ۽ بعد ۾ لبن مان آواز نڪتو.. “سڦلتا..” پوءِ هو هيٺ ڪري منهن تي ٻانهن ڏئي ليٽي پيو.
***

To, safalta@yahoo.com
03 جولاءِ 2009ع
لانڍي جيل ڪراچي.
منهنجي راڻو سڦلتا
سلام، جيئي لطيف
تڙپ لڇ ڏاڍي ٿئي ٿي. قيد ڇا ٿيندو آهي اهو سڀ ڄاڻي ورتو اٿم. هر پل، هر سيڪنڊ ۾ اگر ڪوئي مون کي ياد اچي ٿو ته اُها تون آهين. تون ڪهڙي حال ۾ آهين ڪو علم نه اٿم. تون مون کان ايترو پري هوندي به ڄڻ ساهن ۾ شمار آهين ايترو پيار مون رميسا کي به نه ڪيو هو. توکي خبر آهي ته رميسا مون سان ڪيڏي ويساهه گهاتي ڪئي، ۽ شايد اڃا تائين ڪري رهي آهي. مان رميسا سان ڪيڏو پيار ڪيو! پر هن ان پيار کي نه سڃاتو. وري جڏهن تنهنجي لاءِ سوچيان ٿو ته هيانءُ ٿو ڦاٽي. ساهن کڻڻ ۾ مونجهه ٿئي ٿي. ڇو ته تنهنجو پيار ڏاڍو سگهارو آهي، تنهنجي پيار ۾ وڏي طاقت آهي. منهنجي پيار کان وڌ تنهنجو پيار آهي. تنهنجي ان پيار جي گهرائي کي مان ڪيترائي ڀيرا پرکي چڪو آهيان. جنهن ۾ صرف مان آهيان، تون آهين ۽ اسان آهيون. اسان جي پيار جو هي مختصر سفر ۽ هي جدائي جو هڪ هڪ پل صدي جي برابر ٿو لڳي. سڦلتا تون اداس نه ٿجان. مان جلدي ايندس. جيل جو ماحول، عام زندگي جي ماحول کان گهڻو مختلف آهي. هتي شل دشمن به نه اچي. جيل ۾ صرف پئسو ڳالهائي ٿو. ۽ هتي رڳو ڏوهاري، خوني، زاني، غنڊا، چرسي، هيروئني قسم جا قيدي آهن ۽ مان رهيس پڙهيو لکيو اديب ماڻهو. مان هتي ڪئين ايڊجسٽ ٿي سگهندس. بئرڪ ۾ لڳ ڀڳ 250 قيدي آهن. انهن 250 قيدين ۾ مان به شامل آهيان. مان ٻاهران جڏهن به جيل جي اڳيان گذرندو هيس، سوچيندو هيس شل ڪڏهين ان جو منهن نه ڏسندس. پر نه، قسمت ڇڪي آئي. سو به ڪراچي جي سينٽرل جيل ۾، هتي سڄو ڏينهن بئرڪ ۾ ويٺو هوندو آهيان، صبح جو صرف ڏيڍ ڪلاڪ کن در کوليندا آهن ۽ قيدي ٻاهر نڪرندا آهن ۽ مان ٿوري دير ٻاهر جي تازي هوا ۾ چڪر هڻندو آهيان. جڏهن وري سيٽي وڄندي آهي ته وري در بند ٿي ويندا آهن. جيڪو پوءِ نه کلندو آهي. پوءِ بس سواءِ سوچڻ جي ٻيو ڪو به ڪم نه هوندو آهي.
جيل ۾ هيٺ سمهڻو پوندو آهي. مان هيٺ نه سمهي سگهندو آهيان. مون کي ننڊ نه ايندي آهي. چرسي قيدي رات جو دير تائين چرس پئيندا آهن. سڄو ماحول دونهون ڪري ڇڏيندا آهن. مان شريف ماڻهو اچي ڦاسندو آهيان. جيل جي ماني جي باري ۾ ٻڌندو هيس پر اها جڏهن پنهنجي اکين سان ڏٺي ته الٽي اچي وئي. جيل جي ماني اگر ڪتي کي ڏني وڃي ته اهو به نه کائيندو. ان جو مثال اهو آهي ته روز مان پنهنجي ماني هتي جيل ۾ ٻلي کي وجهندو آهيان پر اها نه کائيندي آهي. مون کي پنهنجو پاڻ تي حيرت ايندي آهي. ڇو جو هيترا ڏينهن ٿي ويا آهن مون کي ماني نه وڻندي آهي صرف جوس پيئندو آهيان. بک جو احساس جنم نٿو وٺي. جيڪي سنڌي قيدي آهن اهي ٻانهون ٻڌي، پيرن تي هٿ رکي زوري ايلاز ڪري ماني کارائيندا آهن. چوندا آهن گهڻو سوچ نه بس وقت گذري ويندو. انهن جون ڳالهيون ٻڌندي ئي اکين ۾ تنهنجي تصوير لهي ايندي آهي. امان جي هٿن جي ماني ياد ايندي آهي ۽ امان جيجل به ڏاڍو ياد ايندي آهي. منهنجي امان مون کي گهڻي پياري آهي. پر منهنجي نه ان کي خبر آهي نه وري توکي خبر آهي ته مان جيل ۾ آهيان. هتي وندر جي ڪا به شيءَ نه آهي مان بس چپ هوندو آهيان. ڪجهه به نه ڳالهائيندو آهيان. يا ته لکندو رهندو آهيان. يا وري اکيون بند ڪري تنهنجو چهرو تصور ۾ آڻي ان کي چمندو رهندو آهيان. ان سان ڳالهيون ڪندو آهيان.
هڪ بئرڪ ۾ 250 قيدين جي لئه هڪ باٿ روم ۽ 3 ليٽرين آهن. مان صبح جو سوير وهنجي ڇڏيندو آهيان. يا وري رات جو گهڻي دير بعد وهجندو آهيان. جڏهين باٿ روم واندو هوندو آهي. هتي قيدين کي ڪا به سهولت نه آهي. بس سڙن ٿا پيا سالن کان... ۽ خبرناهي ته مان اڃا ڪيترو ڀوڳيندس. منهنجا ڪپڙا هندوستاني قيدي مهاڻا ڌوئي ڏيندا آهن. انهن کي پئسا ڏيندو آهيان. 150رپيا. انهن کي استري ڪرڻ نه ايندا آهن. هر شيءَ مهانگي آهي. پر ڀائو جي ڪري منهنجي لئي لڳي پئي آهي. پٺاڻ قيدي آهي ان کي ماني پچائڻ لاءِ رکيو آهي. مون کي زور به ڏيندو آهي. مون توسان ڪڏهن ڪوڙ نه ڳالهايو آهي. پر ڪجهه سچ آهن.. جيڪي اڃا به مون کي ٻڌائڻا آهن، ڪجهه به لڪائڻ نٿو گهران. ڇو ته تنهنجي اچڻ سان ئي سچي خوشي ۽ محبت ملندي آهي. اها محبت مون کان ڪڏهن نه کسجان. منهنجو قسم اٿئي. جيل ۾ سڀ قيدي مون کي بي گناهه ۽ معصوم سمجهن ٿا. ۽ سڀني قيدين کي منهنجو احساس ٿيندو آهي. سڀ مون کي پڙهيل ڳڙهيل سٺو انسان مڃن ٿا. وري پوءِ ڳالهيون ڪيون ٿا. پنهنجو ڌيان رکجان ۽ ڀٽائي لاءِ دعا ڪجان.
تنهنجو قيدي
ڀٽائي..
Sender: bhattia@yahoo.com

نواز جمعدار عرف نواز بابا، جيڪو سنڌي آهي. جيل ۾ ڄاري واري ملاقات پاسي هوندو آهي. قيدين کي اگر ٿوري دير ٿئي ٿي ملاقاتين سان ملندي ته انهن کان 50 رپيا يا سؤ رپيا وٺي ٿو يا وري گولڊ ليف سگريٽن جو پاڪيٽ وٺندو. جيڪو پئسا ڏئي ته ڀلي ٽي ڪلاڪ ويٺو هجي ڪو مسئلو ناهي. جي پئسا نه ڏنا ته 10منٽ به وڏا آهن. تڙي ڏيندو “اٿو ملاقات جو وقت ختم.” سپريڊنٽ کي 10هزار هفتو ڏيندو آهي. 40 هزار مهينو ۽ وڌڪي ڪمائي پنهنجي بول ۾ هڻندو آهي.
***

8

To, safalta@yahoo.com
04 جولاءِ 2009ع
لانڍي جيل—ڪراچي
منجهند 12 وڳي
دلبر جاني سڦلتا
جيئي لطيف، سلام
ڪلهه شام ڀائو ۽ بلاول ملاقات تي آيا هئا. ڀائو چيو ته اڱاري تي ضمانت جو آرڊر نڪرندو. سامان، جوس بوتلون ۽ ٻيو کوڙ الائي ڇا ڇا ڏئي هليا ويا ۽ مان رهجي ويس اڪيلو...! سڀ اردو ڳالهائيندا آهن. توکي ته خبر آهي منهنجو پنهنجي ٻولي ۽ ڌرتي سان ڪيترو لڳاءُ آهي. هروڀرون به انهن سان سنڌي ڳالهائيندو آهيان. ان جي اثر هيٺ اچي، اردو ڳالهائيندڙ سنڌي ڳالهائڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. بور ايترو ٿو ٿيان جو ان جي ڪا حد ئي نه آهي. جيل زمين تي ٻيو دوزخ جو قسم آهي. قيدين تي هر لحاظ جو ظلم ڪيو وڃي ٿو، تنهنجا ڪهڙا حال احوال آهن؟ ڳوٺ ڪئين آهي؟ منهنجي سڦلتا جو خيال رکندي آهين!؟ مان بلڪل ٺيڪ آهيان. جيل جي ماحول ۾ ڏاڍو تنگ آهيان. هت وقت ڏاڍو آهستي ٿو گذري ۽ اهو وقت گذارڻ گهڻو ڏکيو آهي. تنهنجون سڀ ادائون، تنهنجا سڀ نخرا ڏاڍا ياد پون ٿا ته اکيون نم ٿي وڃن ٿيون. ڇا ڪيان، ڪيئن تنهنجو آواز ٻڌان؟ تنهنجي ڏاڍي سڪ لڳي آهي، بس اي ميل ئي ڪري سگهان ٿو. اڄ مون کي تنهنجي مرچن واري ماني بي حد ياد اچي رهي آهي. سڄو ڏينهن ڪجهه نه کائيندو آهيان. گهر جون ۽ تنهنجون ڳالهيون بار بار ذهن ۾ ڦرنديون رهنديون آهن. نيرن ۾ بسڪٽ ۽ جوس پئيندو آهيان. رات جو چانور پچرائيندو آهيان ۽ منجهند جو به ڪا نه ڪا سبزي هوندي آهي، گهٽ ڳالهائيندو آهيان. سڄو ڏينهن توکي اي ميل ڪرڻ جي لاءِ موقعو ڳوليندو رهندو آهيان. تنهنجي هڪ اي ميل آئي هئي. پڙهي روئي پيو هوس. سڀ قيدي مون کان خط ۽ درخواستون لکرائيندا آهن. ۽ مٿو کائي ويندا آهن. ڪافي سارا سنڌي دوست ٿي ويا آهن. پر جيل ۾ ڪهڙو گهر ٺاهڻو آهي؟؟ جلدي دعا ڪر ته آزاد ٿيان. ۽ اچي توسان ملان، تنهنجا پير چمان. چمڻ جي ڳالهه تان تون sms تي چڙي پوندي آهين. خبر ناهي ته تون منهنجي انهن ڳالهين کي ڪئين سمجهندي آهين. پر مان تنهنجا پير چمندس اهو واعدو رهيو. پيار توکان به نه گهران ته ٻيو ڪير هوندو ڀلا منهنجو؟ هاڻي آءُ توکي ايترو چوندس، تون منهنجي آهين ۽ مان تنهنجو آهيان. خبر ناهي منهنجو توتي ڪيترو اختيار آهي اها توکي خبر.. باقي جيڪو آهيان. جيئن تنهنجي اڳيان آهيان. اهڙو ئي آهيان. منهنجي خوشين جو وقت هميشه مختصر رهيو آهي. هاڻي اڃا تنهنجي ملڻ جي خوشين کي مڪمل طور انجواءِ نه ڪيو هئم. جو جيل منهن ڏسڻو پيو ۽ اسان جو رابطو ڪٽجي ويو جلدي اسين ملنداسين ۽ ميلا ٿيندا. سڀ ڏک سور ڏور ٿيندا ۽ تون ڏکاري نه ٿجان. ڇو جو توکي خوشيون ڏيندس. ڏک پري رکندس توکان، ۽ هڪ شعر ڏاڍو ذهن تي تري پيو اچي اهو لکان ٿو پوءِ وري ڳالهايون ٿا.
يادون ڪي سلگتي رات مين هم دل تهام ڪي رويا ڪرتي هين،
بڙي حسرت تصوير تيري، اشڪون سي بهگويا ڪر تي هين.
تنهنجو
ڀٽائي...
From: bhattia@yahoo.com
***

To, safalta@yahoo.com
05 جولاءِ 2009ع آچر
سينٽرل جيل لانڍي-
سهڻي سڦلتا
سلام محبت..
خبر اٿئي برداشت جو مادو پورو ٿيندو پيو وڃي، ڇو ته منهنجي روز مرهه جي زندگي تبديل ٿي وئي آهي. هتي هاڻي من نٿو لڳي. بوريت، بوريت بس رڳو بوريت... الائي ڇو لکڻ جي وسيت به ڇڏائي وئي اٿم. لفظن کي نچائيندو آهيان. پر لفظ به نخرا ڪرڻ لڳا آهن، پوءِ به انهن کي مڃائڻ جي ڪوشش ڪيان پيو. شريف ماڻهو هتي سزا يافته ڏوهارين ۾ ڦاٿو آهيان. جڏهن هٿڪڙيون لڳيون هيم ته منهنجي ڪرائي تي نشان پئجي ويا هئا. گرمي آهي ڏاڍي.. رات جو بجلي ويندي آهي ته وڏو آزار ٿي ويندو آهي. جنهن پاسي نظر کڻندو آهيان ته نظرون توکي ڳولڻ جي ڪوشش ڪنديون آهن. پر رڳي اڇا، ڀورا، ڏاڙهين وارا، وڏن وارن وارا قيدي ڏسڻ ۾ ايندا آهن. جڏهن بئرڪ جو در کلندو آهي ڏيڍ ڪلاڪ جي لاءِ ته ٻاهر نڪري ڪنهن ڪنڊ ۾ ويهي تنهنجي ۽ پنهنجي باري ۾ ويهي سوچيندو آهيان. پراڻيون ڳالهيون، جهيڙا، ڪاوڙ، تنهنجو روئڻ، کلڻ سڀ خيالن ۾ آڻي پاڻ کي خوش ڪرڻ جي ڪوشش ڪندو آهيان پو به ناڪام ويندو آهيان. ڇو ته منهنجو پنهنجو پاڻ تي وس نه ٿو هلي. ڪلهه 4 بجي عرفي ۽ سمي ملاقات تي آيا هئا. سچ پچ ته هيترن ڏينهن ۾ ڪلهه ڏاڍو کليو هيس. انهن ٽهڪن ۾ ڪا به سچائي نه هئي. ڪا خوشي نه هئي. اهو صرف ناٽڪ هو. سمي کي ڏيکارڻ جي لاءِ ته ٺيڪ ٺاڪ آهيان. منهنجي ٽهڪن ۾ لڪيل اداسي ۽ اونداهي کي سمي سمجهي ورتو هو، سمي جو منهن لهي ويو هو. هن جي چهري تي پريشاني جا چٽا پٽا آثار گهمندي ڏٺا هئا. زندگي ۾ ڪڏهن ڪڏهن اهڙا لمحا به اچي ويندا آهن ته انسان سمجهي نه سگهندو آهي ته هو ڳالهائي، کلي، روئي، يا وري چپ رهي. ڪلهه مون سان به اها ويڌن هئي. مان صمي ۽ عرفي کي گلي لڳائڻ پيو چاهيان. پر وچ ۾ جيل جون لوهي ڄاريون هون ۽ انهن ڄارين جي ديوارن مون کي نهوڙي ڇڏيو هو. ٻئي ڄڻا مون کي بجا ڏئي رهيا هئا. مون انهن جي دل جي الجهن کي پرکي ورتو هو. هنن کي منهنجي لاءِ ڳڻتي هئي. کوڙ ساريون ڳالهيون ٿيون ۽ هو هليا ويا. رهجي ويس هيڪلو آءُ... هيڏا ماڻهو هوندي به ائين لڳندو اٿم، ڄڻ ڪنهن ويران برپٽ ۽ صحرا ۾ اچي ويو هجان! اڳ ۾ تنها هئس. هت ته تنهائي پنهنجون سڀ حدون پار ڪري پهچي وئي آهي. مون تي ٻه ڪيس آهن. جن مان هڪ جي ضمانت ٿي وئي آهي. باقي هڪ ڪيس رهيل آهي. اڄ آچر موڪل آهي ان ڪري اڄ جو ڏينهن فوڪٽ ۾... سڀاڻي سومر تي ٿيو ته ٿيندو يا نه ته وري اڱاري تي پڪ سان ضمانت ٿي ويندي.!! سوچيان ٿو ته سمي کي منهنجي لاءِ ايتري پريشاني ٿي وئي ته منهنجي سڦلتا ته ڏاڍي نازڪ دل آهي. اگر ان پنهنجي ڀٽائي جي باري ۾ ٻڌو ته هو جيل ۾ آهي ته ان جي ڪهڙي حالت ٿيندي؟ سڦلتا اهو سوچيندو رهندو آهيان ته اسان جي دلين ۾ جڏهن ايڏو پيار هو هڪ ٻئي جي لاءِ، ته اسين ڇو رميسا جي پٺيان ڀڄندا رهياسين. ڇو اسان حياتي جا هيترا خوبصورت پل وڃائي ڇڏيا.. ڇو اسان کي ڌڻي سائين ايترو وقت هڪ ٻئي جي محبتن کان اڻ ڄاڻ ۽ پري رکيو. هاڻي هي پيار، هي محبتون شل قيامت تائين قائم رهن. اڄ بجلي 11 بجي صبح کان وئي آهي 2 ٿي رهيا آهن ته نه آئي آهي. مون کي ذرو به سڪون نه آهي. مڇي وانگر ڦتڪي رهيو آهيان. تنهنجي لاءِ گهر وارن لاءِ ۽ پنهنجي ننڍڙي ڀائيٽي لاءِ. آزادي آزادي آهي. ۽ قيد ته نسورو نڀاڳ آهي. ڇا ڪيان؟ پريشان آهيان. پاڻي به نه آهي. وهنجڻ جي سهولت به نه آهي پيئڻ جو پاڻي ٿڌو نه آهي. اڄ سڄو ڏينهن بجلي نه ڏٺي. ٿوري دير لڊو کيڏيو. وقت ته جيئن بيهي رهيو آهي. خبر ناهي ته سڀاڻي ڇا ٿيندو؟ پراميد آهيان نااميد ناهيان. توهان منهنجي لاءِ دعا ڪجو. وري پوءِ ڳالهائينداسين. هي شعر تنهنجي لاءِ..
اکين ۾ ٿي ويهه ته آءُ واري ڍڪيان،
توکي ڏسي نه ڏيهه آءُ نه پسان ڪي ٻيو. شاهه
تنهنجو ڀٽائي..
قيدي—لانڍي جيل ڪراچي.
Sender: bhattia@yahoo.com
****

سڦلتا جو صبح سان ڀٽائي ڏانهن اماڻيل موبائيل ميسيج:
Safalta:
Main jewan tere naal, jewan din char pwae, Jewa so sal,
Tere kadmaoo wich mar jaw ate dinya deve msial.
Recived: 09:12AM
09/08/2008
***
ڀٽائي جو سڦلتا ڏي فاروڊ ميسيج:
“دوستن کان سواءِ زندگيون ۽
ويساهن کان سواءِ محبتون
بي مقصد هونديون آهن.” ا—ج
Sent: 11:48AM

****

ڀٽائي ڏينهن جي ڪمن، ٿڪاوٽ ۽ الجهن کان بي خوف سڦلتا جي فون جي انتظار ۾ هو ته فون جي گهنٽي وڳي.. هن فون کنئي: “سلام محبت جانان!”
“ايڏي دير ڇو ڪيئي فون ڪرڻ ۾، ها ڀائو جي ڪم ۾ هوس. ان ڪري.”
“هون..”
“ڀٽائي! اڄ جا رشتا کوکلا ڇو آهن؟ پورا.. پورا... ٻاهران سري لڳل ڪاٺ جيان مضبوط.. اندران خالي خالي..!! پوءِ اهي رت جا رشتا سڳا رشتا ڇو نه هجن؛ رضا مون سان فون ميسيج تي روز ڳالهائيندو آهي. پڇي وٺندو آهي: “ادي ڪئين آهين؟”
“پر ڪڏهين پنهنجي سڳي ڀيڻ کان فون ڪري نه اوريو اٿس: “ڀيڻ تون ڪئين آهين؟ ڪهڙي حال ۾ آهين؟ سندس ڀيڻ چري ٿيڻ جي ڪگار تي اچي پهتي آهي!! اِهو ڇاهي؟ ائين ڇو ٿو ٿئي جانان! ڇو ڇو؟”
“سڦلي رشتا رت جا ته نه ٿيندا آهن، رشتا ته احساسن سان جڙندا آهن. احساس ۽ جذبات هوندا ته غير به پنهنجا لڳندا آهن. جيڪڏهن احساس نه هوندو ته پنهنجا رت وارا عزيز به غير لڳندا آهن ۽ ڪو اُجڪو نه ايندو آهي. ها جانان تون سهي ٿي چوين..”
“اڳئي ماڻهو سڱابندي ٻڌي ۽ طاقت وڌائڻ لاءِ ڪندا هئا ۽ اڄ ماڻهو سڱابندي خاندانن ۾ جهيڙا ڪرائڻ جي لاءِ ڪن ٿا.”
“هون.. اڄ جي زندگي ۽ رشتا گهڻو عجيب نه ٿي ويا آهن، مون کي ته الائي ڇا ٿو ٿئي سوچي ڪري..؟؟” سڦلي ارمان مان چيو.
روسو اڄ جي زندگي لاءِ چيو هو:
“پراڻي زماني جي زندگي، جديد معاشرن جي زندگي کان بهتر هئي.” جديد زندگي مصنوعي بناوٽ کان سواءِ ڪجهه ناهي ۽ اها پنهنجي حقيقي پاڪيزگيءَ ۽ حسن وڃائي ويٺي آهي.”
“روسو ڇا آهي؟”
“روسو.. جان-جيڪس روسو فرانس جو فطرت پسند ڏاهو هو. جنهن صنعتي ترقي ۽ جديد سماج کي ڊاهي فطرت ڏانهن موٽڻ جو سڏ ڏنو هو. تون رڳو خاموش هوندي آهين، مان پيو ڳالهائيندو آهيان.” ڀٽائي ميار ڏني.
“نه جانان! تون ڏاهو آهين ۽ وڏا وڏا عمده خيال ونڊيندو آهين. مان ٻڌي گد گد ٿيندي آهيان. تنهنجي آواز ۾ غضب جي ميٺاج آهي.” سڦلتا پاٻوهه مان چيس.
“نه ڙي.. آواز ته تنهنجو ريشمي آهي. تنهنجي خاموشي تي شعر آيو آ ذهن تي.. عرض ڪيان..”
“ها دلبر ارشاد.. ارشاد..”
ڪتني دلڪش هي اس ڪي خاموشي،
ساري باتين فضول هون جيسي.
“واهه جانان واهه... زبردست .. هاهاها.. ” سڦلتا جا خوشي ۾ ٽهڪڙا ٻيڻا ٽيڻا ٿي ويا.
****

To, safaltta@yahoo.com
تنهنجي ياد سان شروع...
بڻيو طورسينا اسان جو هنيون،
اسان تي لٿون درد جون آيتون. س.م
سڦلتا چوندا آهن. ته ماضي ڪڏهن به مرندو نه آهي. انسان ڪيترو به ڀڄي, ان جو پيڇو نه ڇڏيندو آهي. منهنجو ماضي آهي ڏاڍو خراب خراب، ڪڏهن ڪڏهن ياد ايندو اٿم ته مونجهارو ٿيندو اٿم، سنڀالي ويندو آهيان. محبتون جنهن من ۾ جنم وٺنديون آهن اهو من پاڪ هوندو آهي، نفرت ۽ حسد کان... ان ۾ محبوب جي لاءِ بي پناهه محبت هوندي آهي ۽ ٻيون سوچون گهٽ اينديون آهن. ها ته ڳالهه پئي ڪيم، ماضي جي ته اهو ڪڏهن خوبصورت يادن جو روپ وٺي ايندو آهي ته ڪڏهن ڀيانڪ سوچن جو پاڇو بڻجي پيو ڊڄاريندو ۽ اندر اندر ۾ پيو ماريندو آهي.
پنهنجي ماضي کي نه سٺو ٿو چوان نه ئي خراب، ها ان منهنجو گهڻو وقت وڃايو آهي. ان وقت ۾ ته گهڻو ڪجهه ڪري وڃان ها. ڪڏهن وري سٺو به لڳندو اٿم، اهو سڀ طبعيتن جو دارومدار آهي. زندگي ۾ آيل محبتن جا طوفان ڪجهه خاص نه رهيا ۽ محبت ۾ مون سواءِ ناڪامي جي ٻيو ڪجهه ناهي ڏٺو.
سو ڇڏ انهن ڳالهين کي، اڄ جيڪو لکڻ وڃي رهيو آهيان ان تي هڪ وڏو داستان لکي سگهان ٿو، ان تي لکڻ جي لاءِ وقت ۽ ڪاغذن جي ضرورت پوندي. هن ٻن ڪاغذن ۾ جيترو سمائي سگهيم، رميسا جنهن جي اچڻ سان ائين لڳو هيو ته هن کان سواءِ مون کي ٻيو ڪوئي به وڌيڪ پيار نه ٿو ڪري سگهي، هن پيار ۾ ڏاڍو پيار سان مون کي ڌوڪو ڏنو. هن لاءِ فڪرمند ٿيندو ويس تان جو زندگي فضول لڳڻ لڳي ان کان بنا...!! هُن جي لاءِ اهو تماشو هو. شايد هن برقي خط ۾ ڪجهه ڳالهيون ٻيهر ٻيهر چئي رهيو هجان.
ان ڏينهن جڏهن مون رميسا جي لاءِ توکي ايترو روئيندي ۽ پريشان ڏٺو، مون کي دوستيءَ جو هڪ عظيم مثال ملي ويو ۽ ان دوستيءَ جي عظيم سفر ۾ وڏي عظمت تنهنجي آهي. مون کي ڪڏهن ڪڏهن توتي حيرت ۽ ڪاوڙ ٻئي گڏ اينديون آهن. تون ايڏي وڏي ڇو آهين؟ تو ۾ ڇو ايڏيون خوبيون آهن. رميسا جي ۽ تنهنجي دوستي جنهن جي باري ۾ تون ۽ رميسا مون کي اڪثر ٻڌائيندا آهيو. اوهان جي دوستي ايڏي گهري هئي! سوچان ٿو، رميسا جڏهن پنهنجي رت جي رشتن کي ڌوڪو ڏئي سگهي ٿي، هوءَ پنهنجي رت جي رشتن جا ڪوڙا قسم کڻي سگهي ٿي ته دوستي ۽ پيار اهي هن لئه ڇا هوندا؟؟
توکي جڏهن به رميسا جي بابت ٻڌايو ته ان جي هر ڳالهه کي وساريل ڪهاڻي بڻائي ختم ڪري ڇڏيو، ڪڏهن به هن سان پنهنجو رويو تبديل نه ڪيو، نه ئي رنجش پيدا ڪئي، ساڳيو پيار ۽ بهتر روش برقرار رهي. ليڪن اڄ جي دنيا ۾ ڪنهن کي تو جهڙو دوست ملڻ ڏاڍو مشڪل نه پر ناممڪن به آهي. الائي ڇو گهڻن ڏينهن کان توکي هي اي ميل نه موڪلي رهيو هوس، نيچرلي مونجهه ٿي پئي هئي، ذهن تي، سوچيان ٿو ڪهڙيون ڳالهيون لکان، ڇا لکان؟ ڪهڙي ڳالهه لکڻ بهتر هوندي!
رميسا سان تنهنجي پيار ۾ ڪڏهن به وچ ۾ نه ايندم، ان سان تنهنجي عظمت منهنجي اڳيان اڃان به وڌي وئي آهي،منهنجو هي پتر شايد عام قسم جو آهي. ڇو جو پاڻ خاص نه آهيان. ڇا تون به ڪڏهين مونکي هن اي ميل جو جواب لکندين؟ ٻيو ڇا چوان سوچيم گهڻو لکندس پر الائي ڇو منجهي پيو آهيان. توکي پاڻ جڏهن منهنجو ايترو فڪر آهي ته حساب لڳايو ته مون کي ڪيترو هوندو؟ سڦلتا جي بابت ڇا چوان؟ اها ته منهنجي لفظن کان مٿي اوچي آهي ۽ مان...؟ مان بس سمپل سادڙو آهيان.
رواجي ڳالهيون لکڻ نه ٿو چاهيان. زندگي ته اڳ ۾ ئي هنن ريتن رسمن جي ور چڙهيل آهي، جن مان اسان جند ڇڏائي ڪونه سگهنداسين. ڪاش اهي ريتون رسمون ۽ رواج نه هجن ها ته جيڪر پيار ڪرڻ وارا سک سان جيءُ سگهن ها، هاڻ ان شرط سان موڪلاڻي ته وري جلد ملنداسين. اسان جو پيار تا قيامت رهندو ان سان پڄاڻي، پنهنجو ڌيان رکجان.
تنهنجو ڀٽائي..
From: bhattia@yahoo.com
****

فون جي گهنٽي وڄي ٿي. سڦلتا جي فون آهي. ڀٽائي فون کڻڻ کان ڊڄي ٿو. اڄ سڄو ڏينهن هو ڪمن ۾ مصروف رهيو. هن سڦلتا کي جنم ڏينهن جي مبارڪ نه ڏئي، مصيبت ڳنهي ورتي هئي.
ڊڄي ڊڄي فون کڻي ٿو: “هن مهل تائين مصروف آهين؟”
“نه ڪم ته ڪونهي.”
“ته ڇو پيو جاڳين.؟”
“توکي فون ڪرڻ وارو هيس.”
“ناهي ضرورت، نه ڳالهائيندو ڪر مون سان. فون ڪٽيان ٿي پنهنجي سنڀال ڪجو.”
“پر ڇو جانان! منهنجي وهنوار ۾ ڪا ڪمي ٿي ڇا؟”
“نه بس ننڊ ٿي اچيم. ” فون ڪٽجي وڃي ٿي.
ڀٽائي وري فون ڪري ٿو، گهنٽي وڃي ٿي، پر فون نه ٿي کڄي، ڪٽجي وڃي ٿي. ڀٽائي هن کي ميسيج ڪري ٿو: “مان مڃان ٿو، منهنجي غلطي آهي، مون کان تنهنجو جنم ڏينهن وسري ويو پر توهان ته نه وسريا آهيو نه وسرندا.” ڀٽائي کي رضا فون ڪري ٻڌايو ته تون سڦلتا جو سالگرهه ڏينهن ڀلجي ويو آهين.!
“اهو ته ڪو ڊرامي يا فلم جو منظر ٿي ويو جو مون کان تنهنجو حقيقت ۾ جنم ڏينهن وسري ويو، حيرت آهي!”
“هل هاڻي هل رولڻا.. توکي ڪهڙي پرواهه..” سڦلتا جو جوابي ميسج.
هاڻي هوءَ گهڻ منٿن ايلازن ۽ عازي نيازين سان به نه ڳالهائي رهي هئي. آسمان ۾ چوڏهين جو چنڊ ائين کڙيل هو. جيئن ستارن جي جهرمٽ سان سجيل آسمان ۾ ڪو وڏو سيور ٻري رهيو هجي. سڦلتا جي مرڪ جون بجليون بار بار فون تي ٻڌڻ ۾ پئي آيون. پوءِ به هوءَ ناراض ضرور هئي. ڀٽائي هر هر معافي ٿي گهريس. ان تي هن کي سٺو لڳي رهيو هو.
“اڄ ڪاش! توسان تنهنجو جنم ڏينهن ملهائي سگهان ها!” ڀٽائي حسرت مان چيو.
“ها جانان! پر تون ڪنو رلڻو آهين. حيدرآباد ويٺو آهين.”
“ها جانان” پوءِ محبتن ۽ مٺين جي ڏي وٺ ٿي. رات گذري رهي هئي. ڀٽائي تي سڦلتا کي ٻڌڻ ۾ عجب سُرور ۽ سڪون واري ڪيفيت طاري ٿيندي پئي وئي.
“جانان، ڪريم مقصود جو دوست هوندو هو. هُو اسان جي گهر ايندو هو. مقصود ۽ اسان ڪڏهن هن کي ڌارائپ محسوس ٿيڻ نه ڏني هئي. هو جڏهن به ايندو هو. در کڙڪائيندو هو، مان در تي ويندي هئم، مون کان پڇندو هو: “سڦلتا مقصود آهي؟” هن جون اکيون هميشه جهڪيل هونديون هون. هو ڪڏهن به نگاهه مٿي ڪري نه ڳالهائيندو هو. اسان، مان ۽ رميسا جڏهن اسڪول وينديون هيوسين. ته به اگر گهٽي ۾ نظر اچي ويندو هو ته هن جا نيڻ سدائين زمين کي سجدا ڪندا ها، بجاءِ اسان جي جسم تي پوڻ جي... مان جڏهن چوندي هيس، نه ڪريم مقصود ٻاهر ويل آهي. هو انهن ئي پيرن تي واپس ٿيندو هو. مٿي نظر نه کڻندو هو. مان ڀڄي اچي امان کي چوندي هيم، “امان.. امان..! ڪريم ڪيڏو نه اخلاق وارو ڇوڪرو آهي نه.. امان چوندي ڇو امان ڇا ٿيو؟ چوندي هيم: امان ڪريم هميشه نگاهون زمين تي رکي ڳالهائيندو آهي. امان به هن جون تعريفون ڪندي نه ٿڪبي هئي.”
خاموشي....
“ڇا ٿيو چپ ٿي ويا؟” سڦلتا پڇيو.
“ها توکي ٻڌان پيو..” ڀٽائي چيو..
“ننڊ ٿو ڪرين..؟”
“نه نه ننڊ نٿي اچيم، جانان! ڏاڍو شرمسار آهيان.”
“ڪا ڳالهه ناهي منهنجا دلبر جاني..” سڦلتا پيار مان چيس.
هنن جون ڳالهيون کٽڻ جون ئي نه هون. رات کٽندي کٽندي باقي وڃي بچي هئي. هو ٻئي ائين گفتگو ۾ محو هئا ڄڻ اجهو ئي فون ملايو اٿن ۽ پوءِ ڪيڏي مهل رات جي آخري پهر ۾ سڦلتا کي ڳالهائيندي ننڊ وٺي وئي. ڀٽائي به پاسو ورائي فون ڪٽڻ بنا ئي ائين سمهي پيو، پاڻ کي اهيو محسوس ڪرائيندي ته هوءَ ان سان گڏ ستي پئي آهي.
**

ڀٽائي پنهنجي لائبريري واري ڪوٺيءَ ۾ صوفي تي ڪمبل ويڙهيو پيو هو. پوري ڪوٺيءَ ۾ هن کي سڦلتا جو ريشمي آواز ٻرندي محسوس ٿي رهيو هو. سڦلتا پنهنجي گهر جي ورانڊي ۾ اڪيلي کٽ تي سوڙ ۾ سونگڙي پئي هئي. ڀرسان وارن ڪمرن ۾ گهرڀاتي سمهيا پيا هئا.
“ڀٽائي مون کي ڏاڍو ڊڄ ٿو ٿئي؟ سيءُ به گهڻو ٿي رهيو آهي.”
زونگ موبائيل جي رات واري پئڪج ۾ ٻئي ڳالهائي رهيا ها. ٻنهي جي ڪنن ۾ هيڊفون پيل هو. پهرين ته ٿڌن ساهن ۽ لڙڪن جو سلسلو هليو. پوءِ ڀڳل ٽٽل فقرا ۽ تنهن کان پوءِ اڌورا سوال جواب ٿيا.
“اها محبت ڪهڙي جيڪا بد دعائن عيوض ملي.” ڀٽائي ٿڌو شوڪارو ڀريو. سڦلتا ڳالهائيندي رهي.
“ڇا اسان سڀن جون بددعائون وٺي پنهنجو پيار حاصل ڪري خوش رهي سگهنداسين. پيار ته خوشي جو ٻيو نالو آهي.”
“سڦلي تنهنجي پيار مون کي کلڻ ۽ روئڻ سان گڏ جيئڻ به سيکاريو آهي. پوءِ آءُ هن زندگي، پيار کي ڪيئن ختم ڪري سگهندس. ڇا جن جا اخبارن ۾ اٺ اٺ فوٽو اچن ٿا. اهي خوش رهي سگهندا هوندا. سنڌي ڇوڪري پنهنجي پيءُ ماءُ ۽ ڀائرن جي عزت جو سودو ڪري پنهنجو پيار حاصل ڪري خوش رهي! اهو ڪڏهن نه ٿي سگهندو؟”
“ساهه! مون کي سنوارڻ ۾ تنهنجو وڏو هٿ آهي. اها سونهن، سوڀيا، اهو عشق جو درد ۽ فراق، اهي هجر ۽ وصل جون ساعتون، اهي راحتون، اهي سڙڻ پچڻ جا تجربا... انهن کي ڪئين وساريان. اهي سانڀرون ڪيئن ختم ڪيان؟ ان جو حل هڪ ئي آهي آءُ پاڻ کي ختم ڪيان.”
“ڀٽائي پيارا.. عشق موت کان وڌيڪ زروار آهي.”
“مون کي بدنام محبت نه گهرجي! محبت اها هجي، جنهن ۾ سڀن جو دعائون هجن، مائٽن جون بددعائون وٺي اسين ڪڏهن مسرتون نه ماڻي سگهنداسون.”
“محبت دماغ جو خلل آهي ۽ ان خلل جو هڪ ئي علاج آهي، محبتن جي حاصلات. باقي محبت ڪڏهن به ريتن رواجن جي غلامي نه ڪئي آهي، جي ڪندي ته اها محبت نه هوندي.” ڀٽائي چئي چپ ٿي ويو.
“جانان! انهن جون اکيون ته نه وهنديون آهن، جن جا ڳوڙها ڪوئي پيئندو آهي. منهنجا لڙڪ به تون ڪڏهن هيٺ ڪرن، ان کان اڳ پنهنجي چپن جي ڀاڪرن ۾ ڀري ڇڏيندو هيئن.!”
“جڏهن به منهنجي اکين جو سنڌو وهندو هو تنهنجا چپ بند بڻجي ويندا هئا، منهنجي لڙڪن اڳيان.”
“پوءِ ڇو منهنجي نيڻن مان اڃا به لڙڪن جو آب ختم نه ٿو ٿئي.” سڦلتا تڙپندي چيو.
هُو چپ هو، جهڙو رات ۾ ڳوٺ خاموش هوندو آهي.
“ڇا جي لاءِ مان روئان ٿي ڀٽائي.!” هوءَ ڦتڪندي چوندي رهي.
“ڇو آخر منهنجا ڳوڙها رڪجندي نٿا رڪجن!؟” مان ڪنهن کي ڏوهه ڏيان؟ قسمت تي... توتي.. ابي امان تي.. يا پنهنجو پاڻ تي.. جيڪو توکان مون کي الڳ ڪري رهيو آهي.!” سڦلتا ائين چئي وڏو سڏڪو ڀريو ۽ پوءِ ڍُڍڪر ڀري روئڻ لڳي، ڀٽائي ٿڌو ساهه ڀريو.. ۽ ٻه ٿلها ڳوڙها سندس ڳلن تان رڙهندا ڪمبل ۾ ڪري پيا، جن کي ڪمبل چوهي لڪائي ڇڏيو.
“ساهه! بڙبڙيا ڀلي ٿوري دير لاءِ جئيندا آهن، پر درياهه ۾ سڀ کان اوچا ۽ مٿي ويندا آهن.”
“محبت، موت، حسن ۽ زندگي...! اهي ڳجهارتون ڪڏهن نه ڀڃڻيون آهن، ڪير نه ٿو سمجهي سگهي ته محبت ڇا آهي؟ ان جو معراج حاصل لاحاصل، لامتناهي.. سڀ اورڻ اهوئي آهي جيڪو توهان هن پل ڳالهايو پيا..”
سڦلتا مسلسل روئي رهي هئي. ڀٽائي جي من ۾ آريون وهي رهيون هون. موبائيل جي بئٽري به موڪلائڻ تي هئي، هن سڦلتا کي چيو “منهنجو قسم اٿئي رؤ نه، ڳوڙها اگهه..”
سڦلتا روئڻ بند ڪري هُن کي چميون ڏيندي رهي... موٽ ۾ ڀٽائي به چمين جي آوازن کي وڌائي ڇڏيو ۽ فون هلندي هلندي اوچتو بند ٿي وئي.
****

9

سڦلتا جي هٿن پيرن کي ميندي لاتي وئي هئي. صبح جو هن جي ڄڃ ايندي. سڦلتا ۽ ڀٽائي جي محبت جو اهو آخري انجام هوندو. جيڪو هميشه پيار ڪرڻ وارن سان ٿيندو آيو آهي. سڦلتا جي شاديءَ ڪري گهر ۾ سڀئي گهڻي ڪم ۽ جاڳڻ ڪري اونگهه لڳا پيا هئا.
هن ڀٽائي ڏانهن فون ڪئي.
“جاڳين پيو؟”
“ها هاڻي ننڊون حرام هونديون.” وڏو سڏڪو ڳيتندي ڀٽائي چيو.
“تون هينئر چؤ مان هن مهل توڏي اچڻ لاءِ تيار آهيان.”
“نه سڦلي هاڻ دير ٿي چڪي آهي ۽ آءُ رسمن ۽ رشتن ۾ اڳ ۾ ئي ڳنڍيل آهيان.”
“پو تون روئين ڇو ٿو؟”
“مونکي ڪجهه سمجهه ۾ نه ٿو اچي مان ڇا ڪيان؟ منهنجو دماغ ڦاٽي پوندو، مان زهر کائي مري ويندس.”
“تون مون کي پنهنجو نه ڪيو ڀٽائي!”
“آءُ پنهنجو ئي نه رهيو آهيان ساهه..”
“تون ڪنو آهين، توکي ائين نه ڪرڻ کپندو هو. مان ان گهر ۾ ڪئين رهي سگهندس.! اهو گهر نه پر جهنم آهي. ڀٽائي هي سڀ ڇا ٿي ويو؟؟؟”
“ڏينهن رات ۾ 24ڪلاڪ ٿين ٿا، اڄ جي مصنوعي دؤر ۾ هن ملڪ ۾ ماڻهو جي وڌ ۾ وڌ عمر 60 سال ٿئي ٿي. 60 سالن ۾ 30 سال راتيون 30 سال ڏينهن...!! راتيون ته ماڻهو سمهي موت جي آغوش ۾ گذاري ٿو. باقي 30 سال ڏينهن بچن ٿا. انهن 30 سالن ۾ پڙهڻ ۽ ننڍپڻ ۾ 18 سال اُڪري وڃن ٿا، پوئتي ماڻهو وٽ ڇڪي ڇڪي 12سال بچن ٿا...”
“جتي زندگي جا هي هيترا سال گذري ويا آهن ته هي ڏينهن به ڪٽجي ويندا.. جانان.”
“ڀٽائي”
“جيءُ”
“تون ڪڏهن ڪمزور نه ٿجان، منهنجي ڀٽائي جي پارت اٿئي! ان کي خوش رکجان.”
“ها خوش نه پر ٺيڪ رکندس.”
“س..سرهه... سڻڪڻ جا آواز.. “ڀٽائي هڪ ڳالهه ٻڌايان ناراض به نه ٿجان، ڏک به نه ڪجان.”
“جيءُ جانان.. ڏک ڪهڙو به هجي مون کي ڪجهه به نه ڪري سگهندو.. تنهنجي جدائي جو ڏک سڀن کان ڳورو هوندو.”
“ڀٽائي.. مون پنهنجون پينٽنگز ڪڍي رکيون آهن، جيڪي سڀاڻي رميسا توڏي ڏياري موڪليندي. مون پنهنجا سڀ رنگ نلڪي ۾ هاري، برش ڀڃي ٽڪرا ٽڪرا ڪري رديءَ جي ٽوڪري ۾ اڇلي ڇڏيا آهن.”
...... خاموشي...
...... گهري خاموشي....
ڀٽائي سڏڪا ڀري ڀري ساڻو ٿي پوي ٿو..
“تو کي ته خبر آهي جنهن گهر ۾ مان وڃي رهي آهيان، اتي ڪتاب، قلم ۽ برش جي ڪا اهميت، ڪا جاءِ نه آهي. منهنجي زندگي هاڻ ختم آهي، مان ختم آهيان صفا.. تو بنا مان اهو سڀ ڪجهه نه ڪري سگهندس.”
“مون کي ڀڳل برش به گهرجن..” ڀٽائي روئيندي التجا ڪئي.
“ڪاڏي ڪندين يار..”
“ساهه ۾ سانڍيندس..” ۽ پينٽنگز جيڪي اسان شاديءَ کان بعد پنهنجي گهر ۾ هڻڻ چاهيون هون، اهي به ڦاڙي ڇڏيون.. تون گهڻو زور ڀريو هو ان لاءِ پنٽنگز نه ساڙيم.”
“مان اهي فريم ڪرائي پنهنجي ڪمري ۾ لڳائيندم.”
“مان ته نه هونديس نه..” سڦلتا هارايل انداز ۾ چيو..
“مون کي سيءُ ٿو ٿئي ڀٽائي! مان سمهان ٿي.”
“تون ڀلي سمهه جانان، مان سمجهي نه سگهيو هيس توکي..” اها رات ڀٽائي تارا ڳڻيندي.. اونداهه ۾ روشني ڳوليندي، زندگي کي ٻئي پاسي موڙڻ جا رستا ڪڍندي گهاري هئي.

****

اسين درد جي
ان ديس
جا رهواسي آهيون
جن وٽ ونڊ ۾
خوشين جي بچيل
اها
پاڇي به ناهي!
جنهن تي
ڪنهن جو کوڙو لڳي!!
ان شام رضا جي ڪال آئي هئي. ان کان اڳ ۾ هن سڦلتا بابت Chatting پئي ڪئي.
“ادي سڦلتا گريٽ آهي. هن جا جذبا، هن جو پيار، سچو پوتر آهي.” هڪ ڳالهه چوان ڀٽائي!” رضا اجازت گهري هئي.
“جيڪڏهن مون کي ادي سڦلتا توکان اڳ ۾ ملي ها ته ان سان شادي ڪري ڇڏيان ها. سوري- پر مان چئي ويس پنهنجي دل جي ڳالهه... پوءِ به مون کي فخر آهي ته هوءَ منهنجي ادي آهي.” اهو ٻڌي ڀٽائي تي سڪتو طاري ٿي وڃي ٿو.
“هان- هون - ” ڪري هو نٽائي ڇڏي ٿو.
“ٻيو ڇوڪرا! ادي سڦلي رابطو ڪندي اٿئي نه...؟” رضا هن کان پڇي ٿو.
“يار! اسان جي سماج ۾ عورت جي جواني جو سفر ويم گهر تائين هجي ٿو. باقي واري زندگيءَ ۾ سواءِ عذابن جي ڪجهه ئي ڪونهي!” ڀٽائي چوي ٿو ۽ چپ ٿي وڃي ٿو.
“عيسائيت چوي ٿي: <پاڻ کي ٻين جي لاءِ، ٻين خاطر وساري ڇڏيو<. تون به ائين سمجهه هوءَ خوش آهي ته تون به ان جي خوشيءَ ۾ راضي رهه.”
“اها ئي ڪار رضا توسان ٿئي ته پوءِ..؟”
“متان آءُ برداشت نه ڪري سگهان.”
“پوءِ مون کي برداشت ڪرڻ جي لاءِ ڪئين پيو همٿائين.؟” ڀٽائي کي رضا جون ڳالهيون صفا نه آئڙين ٿيون ۽ هن کي شادي واري ڳالهه هضم نه ٿئي ٿي. چارج جو بهانو ڪري هو فون ڪٽي ڇڏي ٿو.
****

سڦلتا جي شاديءَ کان محبتن جي ورڇ ٿي چڪي هئي.
سڦلتا جون ترجحيون بدلجي رهيون هون، هوءَ ڀٽائي جي نه پر لوڪ رکا، سماج ۽ ماڻهن جي پرواهه ڪندي هئي. ڀٽائي سڦلتا جي شادي بعد چوندو: “سڦلي منهنجي نه رهي آهي. هن پاڻ کي ٻن حصن ۾ ورهائي ڇڏيو آهي. هڪ حصو منهنجي لاءِ ۽ ٻيو حصو مهدي لئه...”
سڦلتا جڏهن به فون تي ڀٽائي سان رابطو ڪندي ته ٻئي سواءِ روئڻ ۽ سڏڪڻ جي ٻيو ڪجهه نه ڪري سگهندا.
“سڦلي توکي رشتن جا زنجير جيئن پوءِ تيئن جڪڙيندا مضبوط ڪندا پيا وڃن، مان توکان ڏور ٿيندو پيو وڃان.”
“توکي چيو هو، مجبور آهيان، مون کي رشتا نڀائڻا پوندا..” سڦلتا بيوسيءَ ۾ چوندي روئيندي رهندي.
“تون پاڻ ئي مون کي پاڻ کان ڏور ڪيو. اسان جي محبت جي ورهاست ڪري تون ان وقت ڪنهن به لحاظ کان مايوس نه هئين.”
“هي مون ڇا ڪري ڇڏيو، مون کان غلطي ٿي وئي، پو ڇا ٿيندو؟ تون واپس اچ يا طلاق وٺ.. ته شادي ڪريون..” ڀٽائي رانڀاٽ، ٻروڙٽ ڪندي چيس..
“تون رؤ نه، مان تنهنجي آهيان، طلاق وٺندس، مون کي به پريشان نه ڪر نه روئار.. پاڻ کي سنڀال جانان!”
هوءَ دلاسو ڏيندي پوءِ هلي ويندي. هن جي زبان تي رڳو مهدي جو نالو هوندو هو. هر ڳالهه ۾ مهدي اچي ويندو، مهدي لاءِ ماني موڪليان، مهدي جا ڪپڙا استري ڪيان.. وغيره
سڀ شيءَ سڦلتا لاءِ نارمل هئي. جيئن ڪجهه ٿيو ئي نه هجي! وکري ويو هو ته ڀٽائي. اهو ڀٽائي جنهن جي وجود کي سڦلي ميڙي سيهڙي جوڙيو هو. اهو وري ان جي ڪمن ۽ ڳالهين تي ٽڪرا ٽڪرا ٿي رهيو هو. عذاب ۽ دوزخ هو ته ڀٽائي لاءِ، هوءَ ته سڀ قبول ڪري چڪي هئي. ڀٽائي جو ذهن اڃا تسليم نه ڪري رهيو هو.
مهدي جڏهن به سڦلتا سان وڙهندو، هوءَ ٺڪ ڀٽائي کي فون ڪندي ان کي پٽيندي...
ان منجهند سڦلتا جي فون آئي. ڀٽائي سان ڳالهائيندي ڳالهائيندي چوڻ لڳي:
“مهدي تنهنجي سوچن سان ملندڙ جلندڙ سوچ جو مالڪ آهي. ڀٽائي! تنهنجي ۽ مهدي جي خيالن ۾ ڪيتري نه هڪ جهڙائي آهي، هن کي اهو ئي پسند آهي، جيڪو توکي پسند آهي.” ڀٽائي پڄرندي به ٻڌندو رهندو.. ڳوڙها وهندا موبائيل ۾ پوندا ته هو ڇرڪي ويهي رهندو.
“جيئن توکي سنڌ ڌرتيءَ سان عشق آهي ۽ سوچيندو آهين، چوندو آهين پهريان ديس پو ٻيون ڳالهيون.. مهدي کي به تو وانگر پويان ڀاڪر پائڻ پسند آهي. جيئن تون ڀاڪر پائي چوندو هئين: “سڦلي هي انداز مون کي بي حد وڻندو آهي. مان تو کان پڇندي هيم: “توکي ائين ڀاڪر پائڻ ڇو وڻندو آهي.؟”
“تون چوندو هئين: ڇو جو ان پل، ان ڀاڪر سان تنهنجو سڄو وجود منهنجي ڀاڪرن ۾ هوندو آهي ۽ تون صرف ئي صرف منهنجي هوندي آهي.”
ڀٽائي ايترو جواب ڏنو؛ “ها جانان.”
سڦلتا جي انهن روين سبب هن جي اندر ۾ دردن جا گل ٽڙي پيا هئا. درد جي خوشبو سان سڄو وجود واسجي ويو هيس. پر انهن درد جي گلن جي خوشبوءَ سڦلتا کي محسوس نه ٿيندي هئي. سڦلتا مهدي ۾ ڀٽائي کي ڳولي رهي هئي ۽ ڀٽائي هن کان کسڪي رهيو هو، اهو شاديءَ جو دستور هو.
ڀٽائي سڏڪا پئي ڀريا... فون بند ٿي وئي. پريان آواز آيو هو. “مهدي آيو آهي..” ڀٽائي منهن ڌوئي پنهنجي منهن چوڻ لڳو:
“جيڪي ڏنائون سو، سر ڏيئي سَهُه جندڙا..”
****

مينهن ڪڻيون جسم جو ٻاهريون حصو ڀڄائينديون آهن ۽ پيار جسم جو اندريون حصو آلو ڪندو آهي. پيار ۾ اکيون پسي وينديون آهن، ته محبوب جي بي رخي ۽ بي پرواهي تي دل به رت روئيندو آهي. جنهن سان جسم جو اندريون حصو پسي ويندو آهي.
ماڻهو غلط فهمي جو شڪار ڪئين ٿيندا آهن؟ بلڪل ائين جيئن ڀٽائي سڦلتا جي شادي کان پوءِ به اهيو سوچي رهيو هو ته هوءَ هن جي ٿيندي! وقت ڦيرو کائيندو، ڀٽائي جون غيرضروري اميدون ۽ آسون هن جون وڏيون دشمن ٿي ويون هون. جيڪي هن کي سمجهه ۾ نه اچي رهيون هون.
پيار ۾ عورت هميشه دوڪانداري کان ڪم وٺندي آهي ۽ مرد ڪنهن بي سمجهه وائڙي گراهڪ جيان هر دوکو خريدي برباد ٿيندي به خوش هوندو آهي. سڦلتا سمنڊ وانگي هئي. ان جي هر ڇولي ڀٽائي ڏي اچڻ چاهيندي هئي، ڀٽائي جو بدن ان ڇولي کي ٿر جي واريءَ جيان چوهڻ چاهيندو هو، پر اهو سڀ ممڪن نه هو حالتون بدلجي چڪيون هيون، وقت وڏو ڦيرو ڏي مات ڏئي ويو هو.
اها ڊسمبر جي چٽي منجهند هئي. ڀٽائي پنهنجي مطالعي ۾ محو هو، ته سڦلتا جو ميسيج آيس..
safalta:
Pakge kry call kaya?
05-12-2008
هن جيئن ئي فون ڪيو ڀٽائي کئني.. ٻئي پاسي کان سڦلتا جي روئڻ جو آواز اچي رهيو هو. هوءَ ڍڍڪر ڏي روئي رهي هئي.
“ساهه ڇا ٿيو؟” ڀٽائي پريشان ٿي پڇيو.
“مهدي ڪلهه رات مون کي ٿڦ هئني، منهنجي ڳل تي ڳاڙها، ڪارا نشان ٿي ويا آهن.” هوءَ ڳالهائي گهٽ روئي گهڻو رهي هئي.
“مهدي جو توسان ڪڏهن پيار نه هو ۽ نه آهي!! هن بس توکي ائين چيو هو ته هُو توسان پيار ڪري ٿو، ڇو جو ان جي زندگي ۾ ڪا ڇوڪري نه هوندي. هُو توکي پنهنجي زندگي ۾ آڻڻ چاهيندو هوندو. ۽ اڄ جي دؤر ۾ لازم ٿي ويو آهي ته توهان کي هڪ اڌ گرل فرينڊ هجي، موبائيل فرينڊ هجي، نه ته ماڻهو احساس ڪمتري جو شڪار رهي ٿو.”
“هُن مون کي چيو هو مان توکي خوش رکندس، تنهنجي اکين ۾ لڙڪ اچڻ نه ڏيندم، اڄ چوي ٿو مڙس سان ائين ڳالهائبو آهي ۽ .....!؟؟ سڏڪندي هوءَ چپ ٿي وئي.
“چوڻ سان ڪجهه نه ٿيندو آهي، جيسيتائين توهان ڪنهن کي دل سان قبول نه ٿا ڪيو اهو پيار ڪهڙو ٿيو جانان!”
“تون مهدي کي چيو منهنجي والدين کان رشتو گهر. بس مهدي اهو ڪيو، جيڪو تون ان کي چيو، باقي ته هُن توسان ڪهڙا پيار جا قسم کنيا هئا، ڪهڙا خواب ڏٺا ها تولئه؟ پيار جا اهي لمحا.. هن توکي ڪهڙو وقت ڏنو آهي؟ جيڪو توکي شادي کان اڳ ۾ به نه ڏيندو هو. هن توکي ڪهڙي اهميت ڏني آهي؟” ڀٽائي ڳالهائيندو رهيو.. هوءَ چپ ڪيون ٻڌندي رهي.
“ڪي ماڻهو اندر ۾ ڏاڍا ضدي ٿيندا آهن. پنهنجي ڳالهه کي سهي ثابت ڪرڻ لاءِ سڀ ڪجهه ڪري ويهندا آهن. مهدي جو توسان پيار صرف جنسي خواهش پوري ڪرڻ هو. باقي هن جو حقيقي پيار توسان نه هو. تون ته هن جي نفسياتي خواهش جو ضد بڻجي چڪي هئين. هن اهو ضد پورو ڪيو. ڪنهن به طريقي سان، هن توکي جهڪائي وڌو، پوءِ معطمن ٿي ويو. ۽ اطمينان سان پنهنجي ڪمن ۾ لڳي ويو. تو هن لاءِ هڪ فارملٽي آهين.”
فون ڪٽجي وئي، روئڻ ڪري ڀٽائي جو آواز ڳرو ۽ اکيون ڳاڙهيون ٿي ويون هون. “هن ٻڌائڻ به ضروري نه سمجهيو ۽ فون ڪٽي ڇڏي..” ڀٽائي ڀڻڪيو ۽ سڦلتا ڏانهن پيغام اماڻي ڇڏيائين..
تون چنڊ چيو جنهن کي، سو چنڊ پري آهي،
امداد پري کان ئي ديدار ڪري ڇڏجان!
Sent: 1:23PM-05-12-2008

###

ڀٽائي! اڄ مهدي مون کي گهر کان ٻاهر اماڻي ڇڏيو هو. آءُ سڄو ڏينهن امان جي گهر هئم.”
“ڇو ڇا جي ڪري؟”
“هو هفتي ۾ هڪ ڏينهن موڪل ڪندو آهي اڄ هن جي موڪل هئي ڪم جي.”
“جڏهن سج لهڻ ڪري دير ٿي ۽ هن جو نمبر به نه لڳي رهيو هو آءُ پاڻ گهر هلي آيس.
“ڇا؟ پنهنجي گهر اچڻ لاءِ به پڇڻ جي اجازت هوندي آ ڇا؟”
در کليل هو پر ڪمري جو در ٻيڪڙيل هو. مون در کي ٿڏو هڻي کوليو...
هوءَ روئي پئي... ڪي گهڙيون وهامي ويون...
ڀٽائي پڇي ورتو “پوءِ ڇا هو ٻڌاءِ؟”
“مهدي ۽ ان جو ساٿي الف هئا...! ۽ اتي هن مون کي بجا ۽ گاريون ڏيڻ شروع ڪيون...”
.....
“مهدي Sodomite آهي. هڪ ته هو لواطت ڪري رهيو هو شرم بجاءِ گاريون...؟”
“ها جيون ۾ ايڏي گهٽتائي مون ڪڏهن محسوس نه ڪئي آهي. هو ڇوڪرو به مون اڳيان الف بيٺو هو مهدي نشي ۾ الائي دنيا جون سڀ بي حيايون چئي رهيو هو...”
“ _Sodomy هڪ خلاف فطرت عمل آهي. اهو به گهر ۽ گهر واري ...” اهو بنهه هڪ ذاتي شيءَ آهي. پر ان جا اثر اسان جي زندگين تي گهرو اثر وجهن ٿا.”
سڦلتا ندامت ۾ فون ڪٽي ڇڏي.

###

“سڦلتا! تون واپس هلي اچ ته شادي ڪيون. مان رهي نه ٿو سگهان. اسان جيڪو رچيو هو ته سڀ خوش رهندا. اُهو اسان جي منشا موجب نه ٿيو. جڏهن اهو سڀ نه ٿيو ته تنهنجو ۽ منهنجو الڳ رهڻ فضول آهي. سڀ ڇڏي هلي آء.. هاڻي ڪو دڳ ٻيو آهي ئي نه...!! ڀٽائي فيصلو ڏيندي چيو.
“ڀٽائي اِهو سڀ آسان نه آهي! ڀڄي هلون؟” سڦلتا سوال ڪيو.
“ڀڄي هلڻ ايترو سؤلو نه هوندو سڦلي. سڌي رستي تون طلاق وٺ... تنهنجي زندگي ۾ اهم ڪير آهي؟”
“تون وڌيڪ آهين ڀٽائي ۽ منهنجو توسان اهُوئي پيار آهي. پر مان ڇا ڪيان؟”
“طلاق وٺو.. طلاق..”
“مان طلاق جو چوان ٿي ته هُو پسٽل کڻي ويهي ٿو ۽ چوي ٿو مون کي مار يا توکي مرڻو پوندو. پوءِ طلاق جي ڳالهه ڪر.. ڀٽائي هي انسان نارمل نه آهي. سڀ چون ٿا مهدي نارمل آهي پر مان ڪنهن کي ٻڌايان، منهنجي ڳالهه تي ڪوئي يقين نه ٿو ڪري!! مهدي بلڪل عجيب روش جو مالڪ آهي. آءُ برباد آهيان.”
“پو اهڙي انسان سان رهڻ جو ڪو مطلب يار تون ان کي ڇڏي ڏي نه..”
“ڪيئن ڇڏيان، سڀ مون کي غلط ٿا سمجهن سهڻا ۽ روجي جو ڇا ٿيندو؟”
“طلاق.. پوءِ اها توکي ملي ٿي ته ان کي پاڻ وٽ رکنداسين يا بس پنهنجي پيءُ سان هجي!”
“مان ائين ڪيئن هن کي ڏيندم، ان کي اڪيلو ڪيئن ڇڏيندس ۽ طلاق بعد مون کي ڪڏهن نه ڏيندا.”
“ڀلي نه ڏين. توکي روجي وڌ ٿي وئي آهي ڇا؟”
خاموشي...
“ها جواب ڏيو توهان کي روجي...” ڀٽائي جي نڙي ۾ لفظ اٽڪي پون ٿا.
“روجي مون کي وڌيڪ عزيز آهي. هاڻي منهنجي زندگي هي آهي. مان واپسي جو ڪجهه نه ڪري سگهندس.. تون سمجهين ڇو نه ٿو؟..”
“هان.. پوءِ ته ڪجهه ڳالهائڻ لاءِ بچي نه ٿو..!”
خاموشي ڇانئجي وڃي ٿي... چند گهڙين بعد فون ڪٽجي وڃي ٿي.
ڀٽائي سوچ ۾ پئجي وڃي ٿو.. ماءُ جي اولاد لاءِ محبت روحاني احساس هجي ٿي. جيڪو هن ٻڌو هو ته ماءُ جي محبت دنيا جي هر محبت کي مات ڏئي ٿي. اهو پنهنجي اڳيان ٿيندو ڏسي ٿو. هڪ مڙس، هڪ زال هڪ ڀيرو ميلاپ ڪن ٿا. انهن جا روح به ان وقت ملن ٿا. يا مان به هڪ مرد ۽ سڦلتا هڪ عورت ڪجهه گهڙين لاءِ ئي ملون ٿا ۽ انهن ڪجهه گهڙين ۾ اسين هڪ ٿيون ٿا. پر ماءُ ۽ اولاد جو رشتو ته ڳرڀ ۾ 9 مهينا اندر رکڻ جو آهي. اولاد هڪ ماءُ جي وجود جو اٽوٽ حصو ٿي وڃي ٿي.
گهر وارو يا محبوب به ته جسم جي سطح تائين ملن ٿا ۽ ڪجهه ساعتون ميلاپ هلي ٿو. اهو جيڪو تعلق ماءُ جو اولاد سان جڙي ٿو. اهو نه ته مڙس سان جڙي سگهي ٿو نه اهڙو رشتو محبوب يعني مون سان ٿيڻ ممڪن آهي. اهو ڪڏهن به ٿي نه ٿو سگهي. اولاد ماءُ سان گڏ ساهه کڻي ٿي، کاڌ خوراڪ هڪ هجي ٿي، رت ست هڪ ٿين ٿا، پوءِ ماءُ ۽ اولاد ۾ ڪو مفاصلو نه رهي ٿو. جيڪو مڙس ۽ محبوب ۾ رهي ٿو. مان ته هُن کان گهڻي مفاصلي تي ٿي ويو آهيان. ڪيڏيون وڇوٽيون پئجي ويون آهن. هوءَ پنهنجي وجود جي حصي کي ڇڏي مون ڏي ڪيئن ٿي اچي سگهي!؟ ڪو به محبوب يا عاشق ماءُ جي تڪميل نه ڪري سگهندو. ماءُ جي گهري رشتي جو جيڪو هن جو اولاد سان ٿئي ٿو اهڙو ڪو به عاشق اوهڙو جذبو نه ٿو جاڳائي سگهي. ماءُ بڻجڻ هڪ اعليٰ ترين معطمن هجڻ جو مرحلو آهي.
سڦلتا جي ماءُ بڻجڻ سان جنس ۾ دلچسپي گهٽجي ڇا.. پر رهي ئي نه هئي! هن پنهنجي وجود ۾ جنهن کي 9 مهينا پاليو هو سانڍيو هو، ڌڙڪنن ۾ سمايو هو، سڦلي تون منهنجي محبت جي نشي کي هوا ۾ ڌوڙ جيان اڏائي ڇڏيو هو. ها تون ممتا جي نشي ۾ انڌي ٿي وئي هئين. اولاد مڙس لاءِ به ڪو خاص ڇڪ جو سبب نه هجي ٿي! ڇو جو ان جي وجود جي بناوٽ ۾ ان جو ڪو ايڏو عمل دخل نه هجي ٿو. مان ته وري به هڪ عاشق هئم. مون کي ته روجي جي لاءِ ڪا نفرت ڪا چڙ نه هئي. پر ڇڪ به ته نه هئي! مان ته بس سڀ سمجهي رهيو هوس. سڀ ڳالهيون جيڪي تون دل تان لاهي ڇڏيون هون.
مون کي الائي ڇو ائين لڳي رهيو هو ته اسان جي محبتن جو بنياد جنس هئي ۽ تنهنجي ماءُ بڻجندي ئي اهي بنياد ڊهي پيا ها. ماءُ بڻجڻ بعد جيڪي رمزون تون ۾ نروار ٿيون هون اهي پنهنجي محبت جون دشمن ٿي بيٺيون هون. اسان جي محبت جنس جي ڪشش ختم ٿيندي هڪدم هوا ٿي وئي هئي.
مغرب ۾ ته عورتون شادي نه ٿيون ڪن اگر ڪن به ٿيون ته ماءُ بڻجڻ کان نابري واري ويهن ٿيون. ڇو ته ان سان سندن جنسي ڇڪ ختم ٿي ويندي.
هڪ عورت ماءُ بنجي ايڏي پرسڪون ڇو ٿي وڃي ٿي؟ شايد عاشق جي جنسي رشتي کان، يا محبت کان اولاد جو رشتو اڻٽٽ ٿي پوي ٿو. هوءَ مون کي اڦٽ ماري چڪي آهي. پر هوءَ پنهنجي اولاد کي ڇڏڻ جو تصور به نه ٿي ڪري سگهي. ماءُ ۽ اولاد جو سڱ آفاقي آهي ان گهرائي تائين پهچڻ ڪنهن جي سوچن کان به پري آهي.
عشق موت کان زور آهي
پر ممتا موت ۽ عشق کان وڌيڪ ڏاڍي آهي.
***