سيلف انٽرويو
]چڱا چوکا اديب ۽ شاعر اخبارن ۽ رسالن ۾ مواد ڇپائي يا ٽيليويزن چينلن تي پڌاري ڪالر کڙو ڪندا آهن... اسين مولائي به پاڻ کي چڱو... نه ته به ’چوکو‘ ضرور سمجهون ٿا. تنهن ڪري صحافين کي تڪليف ڏيڻ بدران پنهنجو انٽرويو پاڻ ئي رهڙي رکيو اٿئون... هن ۾ چَهرَ چَٽڻِي به ملايل آهي... چکي ڏسو...[
پهرين پرائيويٽ انٽرويو:
هيڏانهن ٻڌين ٿو؟ ”هون“
جيڪا ڳالهه پڇ ان جو جواب ”هون“.
اهو لکڻ کٽندو يا نه... پٽهين کي بخار ٿي پيو آهي... دوا آڻي ڏيندي يا ايڌيءَ وارن کي فون ڪرڻي پوندي؟
بس باقي ٻه صفحا آهن، اجائي ڪاوڙ نه ڪر...
هيءَ سرڪاري لکپڙهه آهي؟... ”ڏسان؟“
تون ڏسي ڇا ڪندينءَ؟ (اهڙن ئي ڪن خاص موقعن تي محسوس ڪبو آهي ته عورتن کي تعليم نه ڏيارڻ وارا حق بجانب هوندا آهن)
هي ڪهڙا اُبتا سُبتا مضمونَ ۽ شعر لکيا اٿئي؟ اهي سيٺ وڏا ڪير آهن جن اناج - گيهه - کنڊ ۽ چانورن جا چاليهه ڀانڊا ڀري رکيا آهن ته اجهي ٿا وارا نيارا ٿين!... ڀلا وڏي وَرَ ڌڻيءَ اهو ڪهڙو واڻيون کڻايو آهي. جنهن جي خبر صوبيدار سڻڀي خان کي اڃا تائين پئجي ڪانه سگهي آهي؟ ڪالهه سروري پارڪ ٻاهران هڪڙو همراهه ڇوڪري کي گمهائڻ کڻي آيو... جُهولي ۾ به لوڏا ڏئِي ٻاهر نهاري ته موٽر سائيڪل ٺهي ڪانه! ”تون مسڪين مولائي... سَهَي جي کَلَ... نمازڙي پڙهي اِيسَ ڏانهن پاسو ورائي... اجرڪ مٿان وجهي سُمهي پئه... انهن ڏکين ڳالهين لکڻ مان توکي ڇا ورندو! ڀائوءَ جا ڀائيوار پهچي ويا ته خبر به ڪا نه پوندي ئي ته گولي ڪٿان آئي!
ڀلا هي هيترا سارا ڪاڳر ڪارا ڪيا اٿئي. آخر انهن مان ڪهڙي پڳ ٻڌندين؟
سڀاڳي صدوري! هڪڙي ڳالهه پنهنجي پرائي اجرڪ ۾ قابو ڪري ٻڌي رک ته پڳ وغيره ٻڌڻ وارو محاورو هن وقت آئوٽ آف ڊيٽ آهي ۽ خود پڳ صاحبه پڻ آئوٽ آف اسٽاڪ آهي، جن کي ڪمائيءَ وارو ڏس ۽ ڏانءَ ناهي، اهي فقط ’کُجلي‘ واري مجبوريءَ تحت لکندا آهن ۽ پوءِ پاڻ ئي پڙهي ڪَٻٽ ۾ لڪائي رکي ڇڏيندا آهن ته ڪير ڏسي نه وٺي! ڀلا جي پوءِ به تڪڙ ڪري اُکريءَ ۾ مُنهن وجهيو ته مٿو ته ضرور ڦاٽندو... سو پاڻ کي هروڀرو مٿي وغيره ڦاڙائڻ جو قطعي ’شؤنق‘ ڪونهي... اسان مولايُن کي احمد نديم قاسميءَ جو هي شعر اهڙو مغز ۾ فٽ ٿي ويو آهي جو بس...
ميرا ڪمالِ فن هَي امڪانات ڪِي سير،
رَيت په بَيٺا ڦُول بناتا رهتا هُون!
رڳو هوائي توائي امڪانات جي سير وغيره مان ڇا ورندو؟ تون ڪئاليفائيڊ حڪيم آهين... السعوديه... والمڪته... والمدينته... نالي دواخانو کولي، مُلن مولوين ۽ طالبَن وغيره کي ڇو نٿو ڦرين؟ اڄڪلهه وڏا وڏا ريال ۽ درهم پيا ڦرن... ٻيو ته ٺهيو... خدا جي مهمانن مان به ڪونه ٿا مُڙن... ٽي وي کوليم ته هر چينل تي ڦُلو جا ٻارها اُڀا ٿيا بيٺا آهن... فقط هڪ ڪئپسول کائو... 24 ڪلاڪن کان اڳ ۾ پوڙها... کڳا... چٻا... بلڪل جواڻ جماڻ! ٻيا وري چونڪڙيءَ جا غلام... اَٺڻ ڏينهن ۾ اَٺ گوليون کائو.... مينهن به سُسي ٻڪري ٿي ويندي... پوءِ گردا يا دل وغيره فيل ٿيا ته ’يانصيب ڪلينڪ‘ ذميوار ناهي... ٻهراڙيءَ جي وڏيرن ننڍيرن جا کيسا گهڻا ڏينهن خالي ٿي ويا... شهري ماڻهن کي به گشا هڻي، ڀينگ ڪري ڇڏيو اٿن... سو پاڻ واري گنجائش اصل آهي ئي ڪانه!
هاڻي ادبي انٽرويو:
هڪڙي ڏينهن ڪلينڪ تي ويٺو هوس ته 8 - 10 همراه گهيرو ڪري ڦري آيا، چيائون ته هلو راءِ ونڊ! لگائو چلا... اسان سمجهو ته چون ٿا ’کائو چلا‘ اسان وٽ چِلا ديسي گيهه ۾ تريل مٺن پراٺن کي چوندا آهن... سو انهيءَ خوشفهميءَ ۾ خوب ورزشون ڪيون سون، باقي چلا... هاءِ هاءِ هاڻي به ائين پندرهين ڏينهن پنجاپي... پٺاڻ... رانگڙ... الاجي ڪهڙيون ڪهڙيون قومون اچيو ٺڪاءُ ڪن ته پهرين ڪلما پڙهو... پوءِ رڙهي پئو راءِ ونڊ... پريان ڏسو شاهي شريف محل جو شان... پهرين ڪريو اشنان... پوءِ پڙهو ’هن من مزيد‘ وارو ڪتاب عاليشان... جنهن موجب علامه يخني عليه ما عليه فرمائي ٿو ته، سيٺ شاهوڪار... زميندار ۽ ڪارخانيدار... پنهنجي پرائي حصي مان 99 سيڪڙو نفعو خود ڪُرٽَي چَرڪَي اڃان به ٿين ٿلها ٿُوٿان باقي اسلامي جديد ايڪاناميڪل سسٽم موجب هڪ اڌ سيڪڙو ويچارا مزدور ۽ ڪمي ڪاسبي تريءَ تي رکي... ڀلي پيا ٿين حسرت ۾ حيران... قرضن ۾ قربان... بيماريءَ ۾ بريان پوءِ بنا دوا جهٽ پٽ ۾ قبرستان...
سوال: قافيه پيمائي ڇڏ... پهرين ٻڌاءِ ته اديب ۽ شاعر ڪهڙا وڻنئي ۽ ڇو؟
جواب: ڏاڍو ڏکيو سوال آهي. دراصل هميشه هڪ جيتري آگاهيءَ ۾ ڪير ڪونه ٿو رهي... وجدان... آمد... يا هاتفي آگاهي وغيره ’من ورائَي حجاب‘ هوندي آهي.
استاد فرمايو ته سِيءَ ۾ سُڪي... لُڪن ۾ لُوساٽجي جيڪي ڪجهه مشاهدي ۾ ايندو... اهو بنگلن جي ٿڌن ڪمرن ۽ گرم سنبوسن جي موجودگيءَ ۾ ڪئين حاصل ٿيندو... اندر جنين اڌ، ڏونگر سي ڏورينديون! Only those who have suffered can surmount the mountains
هن ضمن ۾ علامه حافظ شيرازيءَ جو قول قابلِ غور آهي:
تانه گردي آشنا زين پرده رمزي نشنوي
گوشِ نامحرم نه باشد جائي پيغام سروش
(هاتفي آواز - الهام يا آمد وغيره کي پيغامِ سروش سڏيو اٿس... ان جي ٻڌڻ لاءِ آشنا ٿيڻ ضروري آهي. هيءُ ’پرده رمزي‘، ’من ورائَي حجاب‘ آهي. تنهن ڪري گوشِ نامحرم کي ٻڌڻ ۾ ڪونه ايندو بقول ڀٽائي بادشاهه:
هي ڪن گڏاهان وڪڻي، ٻيا ڪَنَ ڳنهيج
تهان پوءِ سڻيج، پريان سندي ڳالهڙي
ڪنهن به ڏاهي جي تحرير - تقرير يا ڪافي ڪلامto the point هوندو آهي ته وڻندو اٿم... باقي ماضي يا حال جي مشهور معروف ماڻهن جون لکڻيون ڪي هروڀرو وڻڻ جهڙيون ڪونه هوندو آهن. جيتريقدر سڃاڻپ يا مشهور ٿيڻ جو تعلق آهي ته جن کي ميڊيا ۾ پبلسٽيءَ جا وسيلا ۽ موقعا ميسر هوندا آهن، اهي ئي وڌيڪ سڃاتا وڃن ٿا... بس ايترو ڪافي آهي.
سوال: ڪجهه پنهنجي اصل نسل بابت ٻڌايو يا فلم ٽرمينيٽر وانگر ڊائريڪٽ نازل ٿيا آهيو؟
جواب: هتان نازل ٿجي يا هُتان... ڳالهه مڙئي ساڳي آهي... پاڻ وارو ڏاڏو سائين به ڊائريڪٽ نازل ٿيو هو... جن جديديت وارن کي گمان هجي ته پاڻ بن مانسن جو اولاد شريف آهن اهي پاڻ ڄاڻن... راقم جا ڏاڏاڻا سرور نوح رحمته الله عليه جن سان گڏ سنڌ ۾ آيا... جن روضي شريف جي مجاوري ڪئي، اهي آخوند مجاور سڏجن ٿا... ڪن هٿ جا هنر سکيا انهن کي ان سڃاڻپ سان سڏيو ويو... چون ٿا ته انهن ۾ ڪي علوي به هئا تنهنڪري هاڻي علوي سڏائين ٿا... وڏڙا چون ٿا ته سروري جماعت ۾ ڪڪا ۽ ٻانگا به شامل هئا... ڪَڪَن جي مسجد ۽ محلو اڄ به موجود آهي. ڪَڪا هاڻي ميمڻ سڏائين ٿا. راقم جا ناناڻا ٻانگا سڏجن ٿا... ناني آخوند علي محمد ٻانگي کي نرينو اولاد ڪونه ٿيو، تنهنڪري والد صاحب کي هالا پراڻا مان هجرت ڪرائي پاڻ وٽ رهايو... جتي راقم جو جنم اسڪول رڪارڊ موجب 1938-02-26 تي ٿيو... ٻانگن بابت سرور نوح رح جن جي ڪرامت مشهور آهي ته پاڻ سير سفر دوران ڪنهن وڏي مندر وٽان اچي لنگهيا... ڪلمي جي مٺڙي ذڪر تي ٻائو صاحب بي چين ٿي ٻاهر نڪري آيو ۽ پنهنجي صلاحيت ۽ طاقت ڏيکارڻ لاءِ ڀرسان پيل مئل ٻليءَ کي پير جو اشارو ڪيو ته زنده ٿي هلڻ لڳي. مخدوم صاحب جن مسڪرائڻ لڳا... چيائون ته هن عمل مان ڪهڙو فائدو؟ مئل دليون جياري ڏيکار ته ڪو ڇوٽڪارو به ٿيئي!.. ائين چئي مٿس روحاني توجهه وڌائون ته جادوئي طاقت سلب ٿي ويس... بيهوش ٿي ڪرِي پيو ۽ ڇڙهيون هڻڻ لڳو... فقيرن دعا جو پاڻي پياري هوش ۾ آندس... سندس دنيا بدلجي چڪي هئي ڪيڏانهن ويون خوبصورت داسيون ۽ سونَ چانديءَ جون مورتيون! پيرن تي ڪرِي پيو ته فقيرن ۾ شامل ڪريو! سو طهر ڪرائي مسجد ۾ ٻانگو مقرر ڪيائونس... هالن ۾ هن فقير جا ناناڻا اڃان تائين ٻانگا سڏبا آهن... هن ضمن ۾ ڀٽ ڌڻيءَ جو هي بيت قابلِ ذڪر آهي:
نه مون ڏاڏاڻا لکيا، نه ڪي ناناڻا،
پرينءَ جي پاران، مون سان وڏا وڙ ٿيا.
وڏڙن ٻڌايو ته فقير جو جنم هجري مهيني مطابق شعبان جي آخري تاريخ تي ٿيو... سو ڄمڻ شرط جيڪو رمضان شريف شروع ٿي ويو آهي، ان جو ڪو سڀاڳو چنڊ ڏسجي ته يڪي عيد ڪريون... والد صاحب جو نالو به محمد رمضان آهي تنهن ڪري اسم بامسميٰ آهيان... سروري ڪاليج هالا مان انٽر پاس ڪيم ته ڊگري ڪلاس ئي ختم ڪري ڇڏيائون... ڇو؟... سا خبر محبوب علي چنا کي... ان ئي سال والد صاحب جي مسلسل علالت سبب ڪلارڪي ڪرڻي پئي... ڪجهه وقت کانپوءِ سنڌ هوميو ميڊيڪل ڪاليج حيدرآباد مان نائيٽ شفٽ ۾ پڙهي، حڪمت جو چار ساله ڊگري ڪورس پاس ڪيم ۽ هاڻي ’چڪيءَ جي مشقت‘ سان گڏ شاعري به چالو آهي... اڄ سنوارت ٺاهڻ مهل غور شروع ٿيو ته سونهاري سڳوريءَ ۾ هڪ به ڪارو وار ڪونه بچيو آهي، سو آخري خواهش وغيره به ياد پئي آهي.
سوال: ڀلا اڪثر چرياڻ اديبن ۽ شاعرن وانگر ڄامشوري جي پل تان پاڻ ڇڏڻ واري ’شهادت‘ متعلق ڪهڙو خيال آهي؟
جواب: اڃان سوچيو ڪونه اٿم... گڏيل برصغير ۾ جڏهن سڀ دريا فل مستيءَ ۾ وَهندا هئا... تڏهن چاچا غالب کي به خواهش ٿي هئي ته:
هُئَي مرڪَي هم جو رُسوا، هُئي ڪيون نه غرقِ دريا
نه ڪهين جنازه اٺتا، نه ڪهين مزار هوتا
ليڪن هن وقت برادرانِ يوسف جي ڪارستانين سبب ڄامشوري وٽ نڪ ٻوڙ جيترو به پاڻي ڪونه ڇڏيو اٿن، جو کين ٻُڏي مرڻ جي آفر ڪري سگهجي... ڀلا جيڪڏهن برساتن سبب فل پاڻي وهي اچي ۽ پاڻ ڇڏڻ جو ’چُرڪو‘ به ٿي پوي ۽ پڇاڙي هوشيار ٽوٻن، ڪَنَ کان جهلي آڻي کٽ تي رکيو ته پوءِ ڪهڙو فائدو هروڀرو ٻُڏي مرڻ جو!؟ ڀلا جي پوءِ به جرئتِ رندانه کان ڪم وٺي ٻه چار فوٽن پاڻيءَ واري گپ ۾ کڻي ’آ‘ ڪجي ۽ نتيجي طور ڪا ٽنگ ٻانهن ڀڄي پوي ۽ ڊاڪٽر سڳورا چُنَ جو پلستر چاڙهي، حيدرآبادي چِڪن سُوپ جي ڪُڪڙ وانگر، ٿال ۾ ابتو ڪري ٽنگي ڇڏين ۽ آپريشن مهل ڪا ڪئنچي وغيره به گهتَي رکن ته پوءِ مسڪين مولائي ڪيڏانهن منهن ڪندو... منهن ڪرڻ تان ياد آيو ته هڪڙو همراه پاڻي ڀريندي کوه ۾ ڪرِي پيو... دانهون ڪرڻ لڳو ته هتان ڪڍوم... نه ته ٿو منهن ڪريان.
سوال: چڱو اڳتي هل... ڪجهه وقت اڳي ماما مجنونءَ جي پيرويءَ ۾ گيڙو ڪپڙا پائي، صوفين ڀڳتن سان گڏ پير جا پڙ - اوتارا ۽ ماڳ مڪان پئي گهمئين ڦرئين... پوءِ ڪو ڌيان... گيان... ڪا ونڊ ورڇ به مليَئي يا رڳو ايوين ئي؟
جواب: خير صفا ’ايوين‘ ئي به ڪونه هئاسون... ڪنهن جمع چنڊ تي سُرڪي سوائي به مغز ۾ لڳي ويندي هئي... پوءِ ڀانيوسون ته ڪو ماسو مال به جڙيو آهي ۽ پُوڄارو جلد ’پُر‘ ٿيڻ وارو آهي. بقول ڀٽائي بادشاهه ته:
ماسو جُڙيئي مال ته پوڄارا پُر ٿئين!
ليڪن ڪجهه وقت کان پوءِ جڏهن پوڄارو فقير ’پُر‘ ٿيڻ بدران ’پُر پُر‘ ڪرڻ لڳو، تڏهن مرشد سائينءَ اچي ڪَنَ ڌونڌاڙ ڪئي، سو هاڻي باقي وڃي بنا شهپرن لسي فارمي سونهاري مبارڪ... ٽيڪ لاءِ هڪ عدد لٺ ۽ تسبيح سڳوري بچي آهي... ’چڱو جو ڪجهه ته بچيو آهي!‘
سوال: چڱو اڳتي هلو هي سوال نهايت غور طلب آهي ۽ تفصيلي جواب گهرجي ته اوهين ترڪڻ پسند اديب ۽ شاعر پنهنجي عشق وغيره جي ايڊورٽائيزمينٽ ڇو ڪندا آهيو؟ سرڪش سنڌيءَ به وڏو گند ڪيو آهي؟ اوهان وارو سوز هالائي به اڃان پيو ڪملا کي ساري... پياري حميد شهيد به چِيچَ کڻي ’سين‘ ۽ ’شين‘ جا اشارا ڪيا آهن... اوهين ڪهڙي ٿا گوهر افشاني فرمايو؟ (سين لاءِ ڏسو سندس ڪتاب هيڪلايون صفحو 48)
جواب: اسان جو روح رمزي ته اڳئي صفا زخمي آهي... ڀلا جي شين ڪاف وغيره جي تڪڙي ضرورت پئي ته بندو بشر ڪيڏانهن ويندو؟ البته اشارتن ’ز‘ زنجير جو کڻي ذڪرِ خير ڪجي ته اربع خطا ڪانهي... سو پهرين ته عقل ۽ عشق ٻئي گم گشت هئا... پوءِ وڏي جاکوڙ بعد ’ز‘ زنجير صاحبه اچي مغز ۾ لڳي ۽ هاڻي اٺ عدد ڪڙن ڪلفن سميت اهڙي گلي ۾ فٽ ٿي آهي، جو شاعري به وسري وئي آهي!
سوال: هڪڙي ٻي ڳالهه به آهي... سچ ڳالهائيندي يا سياست بازن وانگر No comments فرمائيندين؟ چون ٿا ته تون باگڙين جو حڪيم آهين؟ ان باري ۾ ڇا ٿو چوين؟
جواب: هالا ۾ ڪافي تعداد باگڙي قوم جو آباد آهي، اڪثر عورتن کي سورائيسس، سفلس ۽ سائيڪوسس جهڙيون مزمن بيماريون آهن. انگريزي علاج سان گڏ ڪارٽيزون گروپ جون انجيڪشنون هڻايو، ڪلها ۽ ٻُوٿ سُڄايو ڇڏين ته به الرجيون ۽ سائيڊ افيڪٽس نه ٿا لهن... هنن مرضن تي هربل ۽ هوميو دوائون سٺو اثر رکن ٿيون. تنهنڪري ’باگڙين جي حڪيم‘ وارو ليبل لڳايو اٿن... اسان وٽ چوڻي آهي ته هر عاشق جو شاعر هئڻ ضروري ناهي، باقي هر شاعر جو عاشق هجڻ بلڪل ضروي هئڻ گهرجي... اسان وٽ گهڻي ڀاڱي هالائي شعراءِ ڪرام فقط ’پاڪ محبت‘ جا قائل آهن... محبت ۾ گند شامل ٿيو ته شاعريءَ بدران ’ٻائري‘ ڪرڻ لڳندا آهن... جيڪي عاشق شاعر نه آهن... اهي ’حاسد‘ هوندا آهن ۽ ساڙ ۾ الزام تراشيون به ٿينديون آهن... باقي بندا بشر ته سيد... پير... فقير... حافظ... حاجي... ۽ مولوي صاحبان به هوندا آهن... زخمي فقير ڪهڙي شمار قطار ۾ آهي...
ادا حميد شهيد پنهنجي منهنجي حسبِ حال ٻه بند لکيا آهن:
چاهتون، چاهيون نه چاهيون ٿيو وڃن
پنهنجي وس ۾ يار ناهيون ٿيو وڃن
لغزشون انسان آهيون ٿيو وڃن
پاڪ پوتيءَ پاڻ ناهيون ٿيو وڃن
(غزل ڏسو ڪتاب ’هيڪلايون‘ صفحو 44)
سوال: تنهنجي شاعري ٿي پڙهجي ته هوائي توائي شعر به ڪافي تعداد ۾ آهن... مثلن:
عجب آ حُسن وارن جي به قسمت
مقرر بي وسيءَ جي ٿي آ قيمت
ڏين روزي ٿا عصمت جي بهاني
سڏائن ٿا موحد باشريعت
جواب: شاعريءَ ۾ سوشل ۽ ايڪاناميڪل اشوز قبول ناهن...ڇڙها رومانوي شعر هئڻ گهرجن... ڇڙها لفظ جي معنيٰ غير شادي شده ناهي... هي لفظ اترادين گهڙيو آهي... سنڌي ادب ۾ ’نئين جدت‘ اچڻ کانپوءِ نئين ٽهيءَ وارن اوپن سيڪسي شاعري شروع ڪري ڏني آهي ۽ ڇپائڻ ۽ T.V تي پروموٽ ڪرڻ ۾، وسان ڪونه گهٽايو آهي... اڄوڪن جدت پسند نقادن کي پڻ روايتي هالائي ليبل واري شاعريءَ تي وڏا اعتراض آهن... (کين طالب الموليٰ شايد سمجهه ۾ ئي ڪونه ٿو اچي)
سوال: هي شعر ڀلا ڪيئن آهي؟
هر ڪنهن جي يار ۾ آ سندم يار جلوه گر
هر ڪنهن جي دل ۾ منهنجي ئي ٿي دل نظر اچي
هي تصوفي فسلفو سمجهه ۾ ڪونه آيو... چڱو ڀلا... هي ڪيبل واري گوهر افشاني ڪئين آهي؟
تون منهنجو رٻڙ آهين، مان تنهنجو لغڙ آهيان
تو منهنجو ڪُڪڙ آهين، مان تنهنجو ڊڳڙ آهيان
هي تنهنجي شاعري ته ڪانهي؟
جواب: نه پيروڊي آهي.
سوال: چڱو ڀلا هي ٻي چمقمق ڇاپ ڪششِ ثقل واري شاعري ٻڌ:
مان حسن جو پوڄاري... اندارن ٻاهران نرم آهيان
’ٽائيگر پلز‘ کائڻ کان پوءِ جي خبر ڪانهي
دراصل اوهان جديد شاعرن کي خوشبودار شعر لکڻ ئي ڪونه ٿو اچي... ڦوٽا ۽ جوهر ٽِڪيون کائي پوءِ لکندا ڪريو.
جواب: ائين به ڪيو هوم...
سوال: پوءِ؟
جواب: پوءِ وري ڇا!؟ جيڪو آوازو بي آوازو برآمد ٿيو پئي، اهو نَڪُ جهلي مِٽُون ڦُوڪي لکي ويو هوس... پوءِ ڪنهن توائي رات ۾، ڦاٽل دهل جهڙي گُهڻَي آواز ۾ ڳائڻ بهاني رڙيون ڪرڻ سان واهه جو لطف اچي ها... مزو وري اهو جو اڪثر جعلي فرمائشون به ان ئي سُريلي فنڪار جون اينديون آهن ۽ پروڊيوسر صاحبان بمبئي بيڪريءَ جي ڪيڪ تي، ان کي ئي هلائيندا رهندا آهن.
سوال: هي سوال اڪثر محفلن ۾ پڇيو ويندو آهي ته اوهين هالائي شاعر، اڪثر سوز، شهيد ۽ زخمي، گهائل جهڙا تخلص ڇو رکندا آهيو؟
جواب: ڇو جي خبر ڪانهي... استاد اختر هالائيءَ پنهنجي فرزند ۽ منهنجي همڪلاسي ادا حميد شهيد لاءِ ’شهيد‘ تخلص تجويز ڪيو ته مونکي به شوق ٿيو ته ان قسم جو تخلص رکجي... پهرين استاد منصور ويراڳي مون کي ’روح‘ جي نالي سان سڏيندو هو... هڪ جيڏن روح کي ابتو ڪري ’حُور‘ ڪوٺَي چيڙائڻ شروع ڪيو... هڪڙي ڏينهن خوبصورت شاعر علي محمد مجرُوح به موجود هئو، سو مونکي به مجروح ٿيڻ جو شوق شروع ٿيو، ليڪن استاد فرمايو ته ٻن مجروحن بدران، هڪڙي جو سلوڻي سنڌيءَ ۾ ترجمو ڪري ’زخمي‘ ٿا بنايون... پوءِ ’روح رمزيءَ‘ سان گڏ ’زخمي‘ به شروع ٿيو آهي... هڪ شعر...
ڪي ’سوز‘ ۾ سڙيا ۽ ڪي ’زخمي‘ ۽ ڪي ’شهيد‘
هالا جي شاعرن جي آ همت جدا جدا
سوال: ٻڌو اٿم ته نثر ۾SEX تي به ڪجهه لکيو اٿئي؟
جواب: ها... پر
سوال: پر ڇا؟
جواب: ڪجهه وقت اڳ سعادت حسن منٽو ۽ عصمت چغتائيءَ جهڙن جدت پسند مصنفن جو ’مهذبي‘ ماڻهن اهو حشر نشر ڪيو هو، جو بس...
سوال: پر خبر ته پوي ته ڇا لکيو اٿئي؟ تو وارو ڪتاب هونئن ئي ڪير ڪونه ڇاپيندو...
جواب: چڱو ٻُڌ: عنوان آهي ’سروس‘
سرڪاري نوڪريءَ لاءِ رلندي ۽ جتيون گَسائيندي، ايج لمٽ به ڪراس ٿي ويس... نيٺ ڪنهن پرائيويٽ جاب لاءِ شهرن جي شهر ڪراچيءَ اُسريو... ليڪن سنڌي ماڻهو ۽ نوڪري... سا به ڪراچيءَ ۾ ناممڪن... سو آخري ڀيرو قسمت آزمائيءَ لاءِ سنڀري نڪتو.... جامعه ڪلاٿ مارڪيٽ کان ٽريفڪ جي رش سبب تڪڙ ۾ روڊ ڪراس ڪندي پير سلپ ٿي ويس... ڪار کي زبردست بريڪ لڳي... چڱو موچارو ڌڪ لڳو هوس... ڪار سائييڊ ورتي... شيشو لٿو... ولائتي پرفيوم جي دلبهار خوشبو ڌڪ جو سُور ئي وساري ڇڏيس...
”من ٺيڪ ته آهين نه... اسپتال هلون ڇا؟... ها... رت بند ئي نٿو ٿئي ئي“ ”مگر...“
”مگر ڇا؟...“
”ازل کان بيروزگار آهيان.... (شايد اسان سنڌي ابد تائين بيروزگار رهنداسون) هن جي اندر مان آهه نڪتي
”ڪو هنر وغيره ڪونه سکئين ڇا؟“
”اسان سنڌين ۾رواج ڪونهي... صبح جو لٽريسي شام جو ڪرڪيٽ، ٽيڪينڪل هنرمندين ۾ ٻيا آهن، جيڪي فقط پنهنجن کي ٿا سيکارين“
”چڱو... اندر اچ“
دروازو کُليو...
”سوَلو ٿي ويهه... ماني کاڌي اٿئي؟“
”هڪ ضرورتمند هٿ ٻئي ضرورتمند هٿ کي سنڀالي وررتو... هاڻي هُو سروس سان لڳي چڪو آهي... افسانو پورو ٿيو.“
سوال: پر مطلب ڪهڙو ٿيو؟ ضرورتمند هٿ ڪنهنجو هو؟
جواب: اهو هر ڪو ماڻهو، پنهنجي عقل ۽ ضرورت مطابق سمجهي سگهندو... اسين في الحال احتياط جو دامن ڏندن ۾ جهلي، سياري ۾ به ٿڌي برف پاڻيءَ سان وضو وغيره فرمائينداسون ته اٿاري کان آرام رهندو.
سيلف انٽرويو پورو ٿيو... محبتون باقي.