آمريڪا جي ترقيءَ جو راز
آمريڪا جي تاريخ ۾ ٽي موڙ اهڙا آيا، جڏهن اُن وقت جي آمريڪي قيادتن جي درست فيصلن نه رڳو آمريڪا پر عالمي تاريخ تي به گهرا اثر ڇڏيا، ان سلسلي ۾ پاڻ هت ٽن مثالن جو سهارو وٺنداسين.
آمريڪا جي سورهين صدر ابراهام لنڪن، پنهنجي صدارت جي پهرين دور (1860 – 1864) ۾ غلامي جي خاتمي جو اعلان ڪيو، انهن ڏينهن آمريڪا جو ڏکڻ واريون رياستون غلاميءَ جي حق ۾ هيون، جڏهن ته اُتر واريون رياستون غلاميءَ کي ناجائز سمجهنديون هيون. لنڪن جي صلاحڪارن جو خيال هو ته لنڪن جيڪڏهن ٻيهر چونڊ کٽڻ چاهي ٿو ته کيس اهو اعلان واپس وٺڻ گهرجي. لنڪن ڪيترائي مهينا سوچ ويچار ۽ ذهني ڇڪتاڻ ۾ رهيو، کيس ان قسم جو قدم پنهنجي اصولن جي ابتڙ نظر آيو. هن پاڻ کان سوال ڪيو ته، ”ڇا غلاميءَ کي جائز قرار ڏيئي سگهجي ٿو؟“ سندس دل جي گهراين مان انڪار جي صدا بلند ٿي ۽ نيٺ هن اهو ئي فيصلو ڪيو، جيڪو هڪ باضمير شخص کي ڪرڻ گهرجي ها. هن ڏکڻ جي سامهون هٿيار ڦٽا ڪرڻ کان انڪار ڪندي، غلامي جي خاتمي جي اعلان کي برقرار رکيو، ان موقعي تي هن تاريخي لفظ چيا:
I’d rather be right being the President.
وقت ڏٺو ته غلاميءَ جي لعنت جو به خاتمو ٿيو ۽ لنڪن ٻيهر آمريڪا جو صدر به چونڊجي ويو.
ٻيو مثال صدر روز ويلٽ جو آهي، 1940ع ۾ فرينڪلن ڊي روز ويلٽ آمريڪا جو صدر هو، هو ان کان اڳ ٻه ڀيرا صدر چونڊجي چڪو هو ۽ هاڻ کيس ٽيون ڀيرو صدر بنجڻ جي خواهش هئي. سندس ساٿين جو چوڻ هو ته آمريڪا کي ٻي مهاڀاري جنگ ۾ شامل نه ٿيڻ گهرجي، پر روز ويلٽ جو خيال مختلف هو، هن چونڊن کان فقط هڪ هفتو اڳ اهو تاريخي اعلان ڪيو، جنهن جي ڪري آمريڪا کي ٻي جنگ عظيم ۾ ڀرپور ڪردار ادا ڪرڻ جو موقعو مليو، روز ويلٽ چيو ته: ”آئون اهڙي ملڪ جو صدر بنجڻ نٿو چاهيان، جنهن جو دنيا جي سياست ۾ ڪو به ڪردار نه هجي“. پوءِ دنيا ڏٺو ته روز ويلٽ جي چونڊ کٽڻ سان نه رڳو آمريڪا ٻي مهاڀاري لڙائي ۾ ڀرپور حصو ورتو، پر ان جنگ ۾ حصي وٺڻ جي ڪري آمريڪا عالمي سياست ۾ ڀرپور ڪردار ادا ڪرڻ شروع ڪيو. وقت گذرڻ سان گڏ آمريڪا سُپر پاور بنجي ويو. جيڪڏهن صدر روز ويلٽ ٻي مهاڀاري جنگ ۾ حصو نه وٺي ها ته آمريڪا جو عالمي سياست ۾ ڪو به ڪردار نه هجي ها ۽ دنيا جي ڇيڙي نبيري جرمني ۽ جپان جي هٿن ۾ هجي ها ۽ جنگ جي پُڄاڻي به ڪنهن ٻي نموني ٿئي ها.
ٽيهن سالن کانپوءِ آمريڪي تاريخ ۾ هڪ ٻيو اهو مرحلو اچي ٿو، 1963ع ۾ آمريڪا هڪ ڀيرو ٻيهر ورهائجي چڪو هو، صدر جان ايف ڪينيڊي کي ڪيترن ئي ملڪي ۽ بين الاقوامي مسئلن کي مُنهن ڏيڻون پيو، جن ۾ ڪيوبا ڪرائسس، برلن جي ڀت، خلائي ڊوڙ، سول رائيٽس جي تحريڪ ۽ ويٽنام ۾ جنگ جي شروعات. هن جڏهن ڪانگريس ۾ ”سياسي حقن جو بل“ پيش ڪرڻ ٿي چاهيو. جيئن ئي اهو بل پيش ٿيو ته ڏاکڻين رياستن جا لکين ووٽر سندس مخالف بنجي ويا. سندس ڀاءُ کيس چيو ته سندس اهو قدم ايندڙ چونڊن ۾ کيس شڪست ڏيارڻ جو سبب بنجي سگهي هو. ڪينيڊي مُرڪڻ کانپوءِ فقط ايترو چيو ”.جيڪڏهن مونکي اصولن جي بنياد تي شڪست ملي ته قبول ڪري وٺندس.“ جان ايف ڪينيڊي کي آمريڪا جي تاريخ ۾ سدائين ياد رکيو ويندو. هو 1960ع ۾ رچرڊ نڪسن کي شڪست ڏيئي آمريڪا جو صدر چونڊيو ويو. هُو اڪيلو آمريڪي صدر هو جنهن کي هڪ بهترين ڪتاب لکڻ تي پلٽرز ايوارڊ (Palter Award) ڏنو ويو، Profiles in Laurage نالي اهو ڪتاب انهن آمريڪي اڳواڻن جي ذڪر تي مشتمل آهي، جن سياست جي لاءِ پنهنجن نظرين کي قربان ڪرڻ کان نابري واري. قومن جي تاريخ ايئن ڪو نه ٿي بدلجي، ان جي پويان سٺي قيادت کانسواءِ عمل جو هڪ داستان به هوندو آهي.
ابراهام لنڪن، روز ويلٽ ۽ جان ايف ڪينيڊي ڪي غير فاني انسان نه هئا، هو ايترا ئي موقعي پرست ۽ چالاڪ سياستدان هئا، جيترا سندن ٻيا همعصر سياستدان هئا. انهن ۾ به پاڻ وڻائڻ، پڏائڻ ۽ اقتدار جي حصول جي خواهش هئي. پر ان هوندي به هنن اهم موقعن تي سچائي جو پلئه هٿان نه ڇڏيو، ان حد تائين جو پنهنجي سياسي زندگي ۽ صدارت به داءُ تي لڳائي ڇڏيائون. جيڪڏهن لنڪن مڙسي نه ڪري ها ته آمريڪا جا ڪيترائي ٽڪر ٿي وڃن ها. روز ويلٽ جنگ کان لهرائي ها ته اڄ دنيا تي جرمني ۽ جپان حاوي هجن ها، ڪينيڊي انساني حقن جو بل پيش نه ڪري ها ته اڄ آمريڪا بدترين نسلي متڀيد جو شڪار هجي ها. آمريڪا جا هيستائين ڇائيتالهه صدر بنجي چڪا آهن.جڏهن به انهن ڇائيتاليهن صدرن مان ٽن عظيم صدرن جي چونڊ ڪئي ويندي آهي ته هر ڀيري ابراهام لنڪن، جارج واشنگٽن ۽ روز ويلٽ ئي چونڊيا ويندا آهن. انهن مان به ابراهام لنڪن کي پهرئين نمبر تي رکيو ويندو آهي، هر نئين سروي ۾ لنڪن جي مقبوليت ۾ واڌارو ڏسڻ ۾ ايندو آهي. هو انهن ماڻهن جي فهرست ۾ ڳڻيو وڃي ٿو، جنهن جي عظمت جو راز هوريان هوريان آشڪار ٿيندو ٿو وڃي. آمريڪي آئين سان محبت ۽ قانون جي بالادستيءَ جو عزم، اهي ٻه اهڙا گُڻ هئا، جن ۾ هو پنهنجن هم وطنن کان اڳڀرو هو. هوءَ بهترين مقرر، فراخدل، بهادر، موقعي شناس، قومپرست ۽ سياسي جوڙ ٽوڙ جو پڻ ماهر هو، کيس آمريڪا جي تاريخ جي سڀ کان اهم دستاويز Declaration of Independent (اعلان آزادي) سان جنون جي حد تائين عشق هو، سندس چوڻ هو ته آمريڪا آئين کي ان دستاويز جي روشنيءَ ۾ پڙهڻ گهرجي، سندس هي مشهور جملو اڄ به حوالي طور استعمال ٿئي ٿو.
Govt of the people, by the people, for the people.
جان آف ڪينيڊي چوندو هو:
Ask not what your country can do for you, ask what you can do for your country
(اهو نه پڇو ته اوهانجي وطن اوهانکي ڇا ڏنو، پر اهو ضرور پڇو ته اوهين ان کي ڇا ٿا ڏيئي سگهو.)
آمريڪا جي پاليسين ۽ شيطان گيرين سان ڪيترائي اختلاف ڪري سگهجن ٿا، پر اهو مڃڻون پوندو ته آمريڪا جي قيادت سدائين فيصلا پنهنجي ملڪ جي مستقل مفاد کي اڳيان رکي ڪيا آهن ۽ وقت اچڻ تي بي حد ڏکيا فيصلا ڪرڻ کان به نه ڪيٻايو آهي. نه رڳو آمريڪا پر هر ملڪ ۽ قوم کي ڪن مرحلن ۾ تمام اهم فيصلا ڪرڻا ٿا پون ۽ اهي ئي فيصلا ۽ قيادتن جا درست قدم قومن کي ٻوڙين به ٿا ته تارين به ٿا.