سُک وَندِي

پڙھڻ جي شروعات ڪھاڻين ۽ سفرنامن سان ڪئي. تنھن دؤر ۾ سنڌيءَ ۾ سفري ڪالم، فقط الطاف شيخ صاحب ئي لکندو ھيو، جيڪي ڇپبا به ھيا ۽ ڪتابي صورت ۾، نوَن پڙھندڙن تائين پڄندا به ھيا. انھن کان متاثر ٿي، ڪچو ڦڪو لکڻ به شروع ڪيم، جيڪا عادت، پڙھڻ سان گڏ، اڃا تائين برقرار آھي. الطاف شيخ صاحب سٺو لکندڙ آھي. وٽس نئين ۽ اڻ ڏٺل ڳالھ، لفظن ۾ سمجھائڻ جو وڏو ڏانءُ آھي. ڊائري؛ ’الطاف شيخ جي نوٽ بڪ تان‘ ۽ پھاڪن جا ڪتاب؛ Proverbs Of Far East، ’رٺي آھي گھوٽ سان‘ پڻ لکيا اٿائين. انھن صنفن کان علاوه پرڏيھي ڪھاڻيون ۽ ناول پڻ، اتان جي ٻولين منجھان سڌو سنئون ترجمو ڪري ڪتابي صورت ۾ ڇپرايا اٿائين. جيئن ’پيار جي گُهٽَ‘، ’ٻارن جون آکاڻيون‘، ’ماستر هريام جو بئنڪاڪ وڃڻ‘، ’ڏاهي جهرڪي ۽ ٻيون ڪھاڻيون‘، ’سوزيءَ سان پيار‘، ’اناميڪا‘، ’خدا ڏي خط‘، ’مس سدا بهار چنبيلي‘ ۽ ’ٽوڪيو جي گيشا گرل‘ (ناول) وغيره. ٻاھرين دنيا جي معاشرن ۽ سماجن کي سولي سنڌيءَ ۾ سمجھائڻ سبب، سندس سنڌي ادب ۾ بي انتھا ۽ لازوال خدمتون آھن. ٻوليءَ جي واڌ ويجھ جي تاريخ، سندس ڪيل ڪم کي ساراھڻ کان سواءِ اڻپوري رھندي. جيئن ته ھيِ پورھيو پڻ ڏيھي ۽ پرڏيھي ڪھاڻين جي ترجمي تي مشتمل آھي، ان ڪري مناسب ٿيندو ته ان جو انتساب به سنڌي ٻوليءَ جي اھڙي خدمتگار جي نالي منسوب ڪجي.

مان پنھنجو ھيءُ پورھيو، الطاف شيخ صاحب کي ارپيان ٿو.

- انجنيئر عبدالوهاب سهتو

ڪھاڻي ته هر ماڻهوءَ جِي آهي، ڪا مختصر، ته ڪا طويل! ڪا ڏکن ۾ ڏڌل، ته ڪا سکن سان سرشار! ڪا وقفي دوران وندر، ته ڪا جنگ و جدل سان ڀرپور جُھد! ڪا پيار جِي پُڪار، ته ڪا نفرت جو ڀڀڪو! ڪا زندگيءَ جو ذرو، ته ڪا موت جِي جَجهائي!

ڪھاڻي ته ساهدارن جِي به آهي! ڪھاڻي گدڙ جِي به آهي، ته شينھن جِي به! ڳجهه جِي به آهي، ته ڳيري جِي به! ڀنئور جِي به آهي، ته ڀنڀوريءَ جِي به! مانگر جِي به آهي، ته پَلي جِي به! ۽ ڪھاڻي نِمُ جِي به آهي، ته ڪِرڙ ۽ ڪانڊيري جِي به!

ڪھاڻي فطرت جِي به آهي! ڌرتيءَ، چنڊ، سج، ستارن، ڪَتين، جُهرمٽن، ٽيڙُن، خلا ۽ آسمان جِي ڪھاڻي! هوا، باهه، پاڻيءَ، کنوِڻ، انڊلٺ ۽ جُهڙ جِي ڪھاڻي! جهنگ، برپٽ، صحرا، سمنڊ، درياءَ ۽ ڏونگر جِي ڪھاڻي!

ڪھاڻي ته مادي، شَڪتيءَ ۽ وقت جِي به آهي!

ڪھاڻي سَچ ۽ ڪَچ جِي به آهي، ٻولي ۽ گونگائپ جِي به آهي، اجرڪ ۽ اوگهڙ جِي به آهي، خوشبوءِ ۽ بدبوءِ جِي به آهي، ته بُوءِ جِي به آهي!

ڪھاڻي دينُ ۽ ڌرم جي به آهي، ته ڪُفر جِي ڪيفيت جي به!

ڪھاڻي تُنھنجِي، منھنجِي، هِن جِي، هُن جِي، اُن جِيِ، ڪنھن جِي، سڀ جِي آهي! جي، ڪا به ڪھاڻي ناهي، ته اُها به ڪھاڻي آهي!

ڪھاڻي چَؤڏسا آهي! اها هيٺ-مٿي، اندر-ٻاهر، هر هنڌ آهي! ان ڪري ڪھاڻي اڳُ به هئي، هاڻي به آهي ۽ آئنده به هوندي! اها ماضي، حال ۽ مستقبل آهي! ڪا ڪھاڻي لکِي وئي آهي، ڪا لکجي پئي ۽ ڪا اڃا لکجڻي آهي!

ڪھاڻيون سوين، هزارين، لکين لکيون ويون آهن. ڪا مون لکِي، ڪا تو لکِي، ته ڪا عبدالوهاب لکِي! ۽ ايئن... بنھه ايئن، ڪا ڪھاڻي او هينري، لِيو ٽالسٽاءِ ۽ فرينڪ آر. اسٽاڪٽن لکِي، ڪا ڪھاڻي موپاسان ۽ عزيز نيسن لکِي، ته ڪا ڪھاڻي چراغ حسن حسرت، غلام عباس، قدرت اللھ شھاب، گلزار ۽ سيد گلزار حسنين به لکِي آهي! انهن لکيل انيڪ ڪھاڻين مان، ڏينھن-رات جي ڪلاڪن جيتريون، فقط ۲۴ ڪھاڻيون، هن ڪتاب ”سُک ونديءَ“ ۾ آنديون ويون آهن، ۽ انهن سڀني ڪھاڻين کي سلوڻِي سنڌي ٻوليءَ ۾ ترجمو ڪيو آهي انجنيئر عبدالوهاب سَھتي.

سھتي صاحب جِي هاڻي ته ادبي طور تي پَڪي ۽ پُختِي سڃاڻ پھاڪن ۽ چوڻين تي گهڻي ۾ گهڻو ڪم ۽ تحقيق ڪندڙ محقق جي آهي، پر سندس پڙهندڙن کي ڀليءَ ڀت خبر آهي ته هُن ادبي دنيا ۾ اول اول ڪھاڻيڪار طور ئي پاڻ کي مڃرايو هو ۽ ساندهه ٽي ڪتاب سندس ڪھاڻين جا ڇپيا هئا: ”هراس“، ”جڏهن بُت ئي چوي ڪافر“ ۽ ”هَٿ جِي وَڍِي“. ممڪن آهي ته اهي ٽئي ڪتاب سندس ”ڪھاڻي-ڪليات“ جي صورت ۾ ڇپجي اچن! بھرحال، ڀَلي ڳالهه آهي ته هُن تخليق کان پوءِ ترجمي ۾ به ڪھاڻيءَ جي چونڊ ڪئي آهي. انهن ڪھاڻين بابت مان ڇا چوان! ۽ ترجمي جي ٻوليءَ بابت ڇا لکان! سھتو صاحب ڪھاڻين ۾ به ڀَڙُ، ته ٻوليءَ جو به وينجهارُ. سندس مھارت ۽ ڪماليت ترجمي ۾ آشڪار آهي. اميد رکجي ته هُو سنڌي ادب ۾ ترجمو ٿيندڙ ڪھاڻين ۾ واڌارو ڪندڙ اِن سٺي سلسلي کي هلائيندو ايندو.

ساٿ سلامت،

ڊاڪٽررياضت ٻرڙو 
۱۵ ڊسمبر ۲۰۲۲ع، لاڙڪاڻو

مٺل جسڪاڻيءَ جي ڪھاڻي ڪتاب ”ٻوڏ ۽ برسات“ جي پڌري ٿيڻ کان پوءِ، ماھوار مئگزين ”ھمسري آنلائين“ حيدرآباد جي طرفان غلام نبي سومري صاحب فون ڪري، ڪتاب منجھ لکيل مھاڳ بابت ڳالھ ٻولھ ڪئي ۽  ”ھمسريءَ“ ۾ شامل ٿيڻ جي ترغيب پڻ ڏنائين. اول ته ڪا ڳالھ ڪا نه پئي سُجھي ته ڇا ڪجي ۽ ڇا موڪلجي؟ جو سندس زور، ان ڳالھ تي ھيو ته مضمون نه ٿا موڪلي سگھو، ته ڪھاڻيون ئي لکي موڪليو! اھا ٻي ڳالھ آھي ته پنھنجي دل، ٽيھارو سال اڳ، تخليقي ڪھاڻيون لکڻ کان ھٽي، پھاڪن ۽ چوڻين جي دنيا ۾ وڃي ڦاٿي ھئي. اھو موضوع وري ”ھمسريءَ“ ۾ ڇپجڻ جھڙو نه ڀانئيندي، ڪنڌ ڪڍائڻ جي ڪيم. جڏھن ٻئي دفعي فون آئي ته پوءِ ترجمو ٿيل ڪھاڻيون موڪلڻ لاءِ حامي ڀريم. ان کان پوءِ ”ھمسريءَ“ ۾ ھر مھيني ڪھاڻي، پنھنجي چونڊ ۽ چس سان، ترجمو ڪري موڪلڻ لڳس، جيڪا جيئن جو تيئن ڇپجندي به رھي. ھن مجموعي ۾ شامل لڳ ڀڳ سموريون ڪھاڻيون ماھوار ”ھمسري“ ۾ ڇپيل آھن. جڏھن ته ھارڊ ڪاپيءَ يا ڪتابي صورت ۾ اڳي ڇپيل ناھن. اھي پڙھندڙ، جيڪي آن لائين پڙھڻ جا عادي ناھن، تن جي دلچسپيءَ خاطر اھي ڪھاڻيون ڪتابي صورت ۾ پيش ڪجن ٿيون. 

ڪھاڻين جي ماخذن ۽ ليکڪن بابت سرسري ڄاڻ، پڙھندڙن جي دلچسپيءَ خاطر، ھيٺ ڏجي ٿي.

راقم جي پھرين پھرين، چونڊ جي نظر پئي وڃي، چراغ حسن حسرت (۱۹۰۴ع-۱۹۵۵ع) جي ڪھاڻين تي، جيڪو پنھنجي سر صحافي، ايڊيٽر، مضمون نگار، شاعر ھئڻ سان گڏ افساني نگار پڻ ھيو. نوَ کن افسانا، سندس ڪتاب ”دھوپ چھاؤں“ (ڇپيندڙ: نيشنل بڪ فائونڊيشن) ۾، مضمونن سان گڏ ڇپيل آھن، جتان سندس سموريون ڪھاڻيون ترجمو ڪري، ”ھمسري“ ڏانھن موڪليون ويون ھيون، جيڪي ھتي شامل ڪيون ويون آھن. افسانن جا ريختہ وارا نالا، ساڳيءَ معنيٰ سان برقرار رکيا ويا آھن. جھڙوڪ: الف ليلا کا نائي، اس کے پڑھني سے بہتسوں کا فائده ہوگا، سراغ رساني کا افسانہ، شاهجہان کي تصوير، قصہ سوتے جاگتے کا، لکڑي کي ٹانگ، کلو قانوني، کيلے کا چھلکا، کسان کا خواب، ايک عورت ۽ ايک تھا راجا. ھتي فقط لفظي ترجمي سان شامل ڪيل آھن.

نيشنل بڪ فائونڊيشن طرفان ڇپايل ڪھاڻي ڪتاب ”عالمي افسانے“ منجھان روسي ليکڪ ليو نڪولووف ٽالسٽاءِ (۱۸۲۸ع-۱۹۱۰ع) جو ھڪ افسانو ”پيالہ“ (Alyosha the Pot)، فرانسيسي ليکڪ گاءِ ڊي موپاسان (۱۸۵۰ع-۱۸۹۳ع) جا ٻه افسانا ”پچھتاوا“ ۽ ”نقلي ہيرے“ (The Diamond Necklace)، آمريڪي ليکڪ وليم سڊني پورٽر عرف او ھينري (۱۸۶۲ع-۱۹۱۰ع) جو ھڪ افسانو ”قصہ کيکٹس سٹي سے آنے والے ايک گاہک کا“ (The Buyer from Cactus City)، امريڪي ليکڪ فرينڪ رچرڊ اسٽاڪٽن (۱۸۳۴ع-۱۹۰۲ع) جو ھڪڙو افسانو ”عورت يا شير“ (Lady or Lion) ۽ ترڪيءَ جي ليکڪ عزيز نيسن (۱۹۱۵ع-۱۹۹۵ع) جو ھڪڙو افسانو ”حقيقت يا خواب“ ترجمو ڪيا ويا آھن.

سنگ ميل پبليڪيشنز لاھور طرفان ڇپايل، گلزار (۱۹۳۶ع) جي لکيل افسانن جو مجموعو ”دھواں“ تان ٽي افسانه ”سانجھ“، ”ادھا“ ۽ ”کس کي کہاني“ ترجمو ڪيا ويا آھن. ٽنھي جو مواد، نيٽ تي رکيل مواد سان پڻ ڀيٽيو ويو آھي. غلام عباس (۱۹۰۹ع-۱۹۸۲ع) جو ”انندي“ ۽ قدرت الله شھاب (۱۹۱۷ع-۱۹۸۶ع) جا ”ماں“ ۽ ”اور عائشہ آ گئي“ نيٽ تان ئي کنيا ويا آھن. جڏھن ته قدرت الله شھاب جو اول الذڪر افسانو، سندس آپ بيتي ”شہاب نامه“ ۽ مؤخر الذڪر افسانو سندس افسانن جي مجموعي ”سرخ فيتہ“ ۾ پڻ شامل آھن.

سيد گلزار حسنين جو تعلق تحصيل ديپالپور، ضلع اوڪاڙه سان آھي. سندس لکيل افسانو ”جاگنگ ٹريک“ نيشنل بڪ فائونڊيشن طرفان ڇپايل، سندس افسانن جي مجموعي ”پتھر چہرے“ تان ترجمو ڪري شامل ڪيو ويو آھي.

اميد ته پڙھندڙ، پڙھڻ پڄاڻان، پنھنجيءَ راءِ کان آگاھ ڪرڻ نه وساريندا.

انجنيئر عبدالوهاب سهتو 

۸۹ پروفيسرس ڪالوني-۲ 
قنبر روڊ- لاڙڪاڻو