باب نائون: ٻن اعليٰ درجي وارين عورتن سان واقفيت
چنڊ پنھنجي پوري آب ۽ تاب سان روشن هو، ”مسٽر ٿارنھل“ ۽ منھنجي وڏي ڌيءَ تماش بــيـنـن کي گهڻي مــســرت پھچائيندا ۽ ناچ جي مجلس کي گرم ڪندا رهيا، ڪيترائي پاڙيسري اهو ٻڌي تہ اسان وٽ ڇا ٿي رهيو هو، جوق درجوق اسان جي چوڌاري اچي مڙيا هئا، منھنجي ڇوڪريءَ سونھن ۽ فطري سادگي سان اهڙو تہ سٺو ناچ ڪيو، جو منھنجي زال فخر سان مون کي خاطري ڏني، تہ جيتوڻيڪ ننڍڙي ڇوڪري هوشياريءَ سان ڪم ڪيو ٿي، تہ بہ سڀئي قدم کانئس مخفي پئي چريا، شھري عورتن آرامده ٿيڻ ۾ تمام گهڻي ڪوشش ڪئي، مگر کين ڪاميابي نصيب نہ ٿي، اهي تريون، چريون، پوئتي هٽيون ۽ ٽپا ڏنائون، مگر سندن ڪا بہ ڪوشش ڪارگر ٿي نہ سگهي، ڏسندڙن اعتراف ڪيو تہ منھنجي ڌيءُ جو ناچ بھترين هو، پر پاڙيسري فلمبرو رايو ڏنو تہ ”مس لويءَ“ جا پير ساز سان اهڙا تہ ٺھڪي ٿي آيا، جھڙو ان جو پڙاڏو، ناچ اٽڪل هڪ ڪلاڪ مسلسل هليو، ان کانپوءِ انھن ٻنھي شھري عورتن، جن کي ٿڌ لڳڻ جو خطرو هو، ناچ جي مجلس کي ختم ڪرڻ لاءِ اشآرو ڪيو، مون ڏٺو تہ انھي موقعي تي انھن عورتن مان هڪ جڏهن ڏٺو تہ روح رچندڙ ناچ ڪري هوءَ سڄي پگهر ۾ شل ٿي ويئي هئي. تڏهن پنھنجا جذبا نھايت اڻوڻندڙ نموني ۾ ظاهر ڪيائين.
گهر واپس اچڻ تي هڪ تمام پسنديده رات جي ماني پنھجي اڳيان رکيل ڏٺي، اها ماني ”مسٽر ٿارنھل“ پاڻ سان آڻڻ جو بندوبست ڪيو هو، مانيءَ تي اسان جي گفتگو دستور کان وڌيڪ رکي هئي، اهي بئي عورتون منھنجي ڌيئرن کان آب ۽ تاب ۾ سرس هيون، سندن گفتگو اميراڻي زندگي، بلند معيار واريءَ صحبت ۽ انھي سان گڏ ٻين فيشني عنوانن جھڙوڪ، مورتون، مذاق، ”شيڪسپيئر“ ۽ سازيندڙ شيشن کانسواءِ ٻي ڪا نہ هئي، اها حقيقت آهي، تہ انھن ٻہ دفعا قسم جي تڪڙي کڻڻ سان اسان کي شرم کان ڪنڌ هيٺ ڪرايو، مگر اها مون کي سندن مرتبي جي پڪي ۽ پختي نشاني ڏسڻ ۾ آئي، (جيتوڻيڪ مون کي هن وقت معلوم ٿي ويو آهي. تہ قسم کڻڻ فيشن جي بلڪل بر خلاف آهي) سندن ڏيک ويک سندن ڪيل گفتگوءَ جي سڀ ڪنھن ناشائستگي تي نقاب وجهي ٿي ڇڏيو، منھنجو ڌيئرون انھن جي اعليٰ فضيلت تي رشڪ ڪري رهيون هيون ۽ جيڪي بيجا ڏسڻ ۾ ٿي آيو، انھيءَ کي عمديءَ تربيت جي خوبيءَ جو نتيجو سمجهيو ٿي ويو، انھن عورتن جي غريب پروري جي گڻڻ کان وڌيڪ اعليٰ هئي، انھن مان هڪ چيو تہ ”مس اوليويا“ کي جيڪڏهن دنيا جو ڪجهہ وڌيڪ تجربو هجي ها، تہ اهو کيس گهڻي قدر سڌاري ڇڏي هئا، جنھن تي ٻيءَ چيو تہ ننڍي ”صوفيا“ جيڪڏهن شھر ۾ هڪ سيارو گذاري، تہ اهو هوند کيس اصل منفرد شيءَ بڻائي ڇڏي، منھنجيءَ زال ٻنھين عورتن جي ڳالھہ قبول ڪئي ۽ چيو تہ هن جي پڻ مرضي هئي تہ سندس ڌيئرن کي هڪ سياري لاءِ شھر ڏانھن ڪجهہ بھتري واسطي موڪليو وڃي، اها ئي هڪ تمنا هئي، جنھن لاءِ هن تمام گهڻي چاهت رکي ٿي، آءٌ سندن ڪيل گفتگو جي جواب ڏيڻ کان پاسو ڪري ڪين سگهيس، مون چيو”سندن پرورش سندن دولت کان اڳي ئي اعليٰ آهي، ۽ اها گهڻي شستگي صرف سندن غريبيءَ کي وڌيڪ ڌڪار جوڳي بنائڻ جو ڪم ڪندي ۽ کين انھن عيش عشرتن ڏانھن مائل ڪندي، جن تي قبضي رکڻ جو کين ڪو بہ حق حاصل نہ آهي“ ”مسٽر ٿارنھل“ واڪو ڪري چيو، ” اهي ڪھڙيون عيش عشرتون آهن، جن تي قبضي رکڻ جو، انھن عورتن کي ڪو بہ حق حاصل نہ آهي، جي ٻين تي نوازش ڪرڻ جي طاقت رکندڙ آهن.“ جيتري قدر منھنجو ان ڳالھہ سان واسطو آهي تہ منھنجي دولت ڪافي وڏي آهي ۽ پيار، آزادي ۽ عيش منھنجي زندگيءَ جا اصول آهن، جيڪڏهن منھنجيءَ ملڪيت جي اڌ جو انتقال منھنجي من مھڻيءَ ”اوليويا کي خوش رکي سگهي، تہ آءٌ ان جي ڏيڻ لاءِ تيار آهيان، آءٌ ان جي بدلي ۾ صرف نوازش طلبيندس تہ آءٌ پڻ ان مان خوشيءَ حاصل ڪرڻ ۾ ساڻس ڀائيوار ڪيو وڃان، آءٌ انھن دنيوي ڳالھين کان ايتري قدر بي خبر نہ هوس، جو هن ڪميڻي تجويز جي گستاخيءَ کي لڪائڻ لاءِ اها جيڪا نئين نموني جي چورائڻي ٻولي آندي ويئي هئي، ان کان غير واقف هجان، پر مون پنھنجي ناراضگيءَ روڪڻ جي ڪوشش ڪئي، مون چيو، ”سائين اهو ڪٽنب جنھن تي توهين پنھنجي نوازش ڪندا رهو ٿا، سو اهڙي ئي عزت جي احساس سان پليل آهي، جنھن سان توهين. ان کي ڏکوئڻ جي ڪابہ ڪوشش خوفناڪ نتيجن جي حامل ٿيندي، هن وقت صرف عزت ئي آهي، جنھن کي اسين پنھنجي سمجهون ٿا ۽ ۽ ان آخرين خزاني جي اسان کي خاص نگهباني ڪرڻي آهي، منھنجي ايتري چوڻ تي ان نوجوان منھنجو هٿ جهلي ساک تي چيو، ”جيتوڻيڪ آءٌ توهان جي گمانن کي پسند نٿو ڪريان تہ بہ توهان جي جذبات جي ساراھہ ڪريان ٿو.“ اهو ٻڌي مون کي ساڻس جوش سان ڳالھائڻ جو جلدي ڏک محسوس ٿيو، هن سلسلي ڪلام جاري رکندي چيو، ”توهان جي هن اشاري بنسبت آءٌ دعويٰ سان چوان ٿو تہ اهڙي ڳالھہ منھنجي خواب و خيال ۾ بہ ڪا نہ هئي، انھن سڀني ترغيبن جي باوجود منھنجيءَ دل کي اهڙي فضيلت مرغوب نہ آهي، جا انتھائي جدوجهد سان بہ حاصل ٿي نہ سگهي، ڇا ڪاڻ تہ منھنجي عشق جو جزبو ناگهاني بلا آهي.“
شھري عورتن اسان جي گفتگوءَ کان بي خبر هجڻ جو مڪر ڪيو، ۽ جنھن آزاديءَ سان مون گفتگو ڪئي هئي، ان تي تمام گهڻو ناراض نظر آيون، هنن موقعي پٽاندر اخلاق تي فھميدائيءَ سان قابل ذڪر گفتگو شروع ڪئي، منھنجي زال، پادري ۽ آءٌ جلدي ساڻن ان گفتگو ۾ شامل ٿي وياسون ۽ خود زميندار کي بہ سندس ڪيل زيادتين تي پشيمان ٿيڻو پيو، اسان پرهيزگارييءَ جي لطيف ۽ گناهن کان پاڪ دل جي سرور بابگت گفتگو ڪئي. آءٌ ايترو تہ خوش ٿيس، جو مون پنھنجن ننڍڙن کي اهڙيءَ سٺي گفتگو مان روحاني ۽ ديني فائدي حاصل ڪرڻ لاءِ دستوري وقت کان بہ وڌيڪ سجاڳ رکيو، ”مسٽر ٿارنھل“ تہ مورڳو مون کان بہ گوءِ کڻي ويو ۽ مون کي مولا جي حمد و ثنا ڪرڻ لاءِ عرض ڪيائين، مون سندس رٿ خوشيءَ سان قبول ڪئي، جيستائين ٻاهرين رفيقن واپس ورڻ بابت خيال ظاهر ڪيو، تيستائين رات خوشيءَ جي لمحات ۾ گذري ويئي، ٻئي شھري عورتون منھنجي ڌيئرن کان جدا ٿيڻ ۾ ناراض نظر اچڻ لڳيون، ڇا ڪاڻ تہ کين ساڻن تمام گهڻي محبت هئي، هنن مون کي عرض ڪيو تہ آءٌ کين اجازت ڏيان تہ هو ٻنھين ڇوڪرين کي پنھنجي گهر وٺي وڃن ۽ سندن محبت مان خوشي حاصل ڪن. زميندار ان رٿ جي تائيند ڪئي، منھنجي زال پنھنجو التجائون ان سان شامل ڪيون ۽ ڇوڪرين اهڙيءَ گهور سان مون ڏانھن نھاريو، جو ڄڻ تہ انھن پڻ وڃڻ جي خواهش ٿي ڪئي، هن مونجهاري جي وقت ۾ مون ٻہ ٽي عذر ڏنا، جي منھنجي ڌيئرن جلد رد ڪري ڇڏيا ۽ آءٌ قطعي طور انڪار ڪرڻ تي مجبور ٿي پيس، انھيءَ ڪري ٻئي ڏينھن تي اسان وٽ غمگين نگاهن ۽ مختصر جوابن کان سواءِ ٻيو ڪجهہ بہ نہ هو.
___________
[1] ٻھراڙي جو ناچ؛ (Country dance) هن ناچ ۾ مرد ۽ عورتون جوڙا ٺاهي، هڪ ٻئي جي سامھون قطار ۾ بيھي نچندا آهن.