ڏيک پهريون
چندر شيکر آزاد
ڪشوري لال
سکديو
ڊاڪٽر گيا پرساد
راج گُرو
[b]سال: 1928
[/b]
[b]راوي
1922_ 1921[/b]
جي عظيم عوامي تحريڪ کان پوءِ ڪانگريس ٻه اڌ ٿي وئي آهي. فقط سوراج پارٽي گانڌيءَ جي آسيس سان جُونء وانگر چُري رهي آهي. ورلي ڪوئي عوامي جلسو ٿئي ٿو. قانون ساز ادارن کان ٻاهر ڪائي سياسي چر پر نه رهي آهي. اڪثر انقلابي جيلن ۾ آهن. ساري هندستان تي نراسائي ڇانيل آهي. بمبئيءَ، ڪلڪتي ۽ ڪانپور ۾ مزدورن زبردست هڙتالون ڪيون، جن ٻاهرينءَ دنيا جو ڌيان ته ڇڪايو، ليڪن ديس ۾ ڪائي هلچل پيدا نه ٿي. انهيءَ مايوسيءَ جي فضا ۾ ڪُجھ انقلابي نوجوانن دهشت انگيزيءَ کي ئي سياسي نجات جو ذريعو سمجھيو اهي.
[b]وايو منڊل
[/b]
[لاهور ۾ هڪ تهه خانو، رات جو وڳڙو آهي؛ تهه خاني ۾ چوڌاري چار لالٽين ٻري رهيا آهن. ديوارن تي هندستان جو نقشو ۽ جھانسي راڻيءَ، ٽيپوسلطان، تانتيا ٽوپي ۽ نانا صاحب جون فريم ٿيل تصويرون لڳل آهن. وچ تي هڪ ميز پَئي آهي،جنهن جي هڪ پاسي ڀڳت سنگھ، ڪِشوري لال ۽ ڊاڪٽر گيا پرساد ويٺا آهن ۽ ٻئي پاسي چندر شيکر آزاد، سُکديو ۽ راج گُرو ويٺا آهن. ميز تي ڇهه بم گولا رکيل آهن، جي تهه خاني ۾ لڪل ڪارخاني ۾ تيار ڪيا ويا آهن. هڪ اخبار به ميز تي پئيِ آهي، جِنهن جي پهرئين صفحي تي ڪارين حاشين ۾ لالا لجپت راءِ جي موت جيِ خبر ڇپيل آهي.]
[b]ڀڳت سنگھ :[/b] هي ديس سڄو ئي اوڳو آ،
مَنُ روڳي اُن جو موڳو آ،
هر گيانُ اُنهيءَ جو گيڙوُ آ،
۽ رات مٿان جو ٽيڙوُ آ،
تنهن ڏانهن اُڀو ترشول ڪَري
ٿو واريِءَ تي وئراڳ ٺري _
هر تياڳُ اُنهيءَ جو روڳي آ،
هر جاڳَ اُنهيءَ جيِ جوُٺِي آ،
هر لاڳَ اُنهيءَ جي لوُٺيِ آ،
جا ڳالهه ڪري ٿو ڳُوڙهي آ،
پر پرکَ تهَ مت جيِ موُڙهيِ آ،
جا ڏند ڪٿا آ، ڏاهِي آ،
ڄَڻ ڪا شيءِ چُوهي چاهي آ،
جا ڪُتري ويٺو مَنَ مَنَ ۾ _
هي ڀِن ڀِن جوڳي بَن بَن ۾،
۽ ڀِڀَ ڀَڀُوتِي واٽن جي،
هر وقت جَٽائون جاٽن تي!
سِندوُر لِلاٽن تي لائي،
۽ ڪُوڙا ڪيرت ورجائي،
هُو تڪيا تِيرٿ ڀيِٽن ٿا،
۽ وَر ور من تان ميٽن ٿا،
جو دُک اَمَٽُ آ ڌرتيِءَ تي،
۽ ڳورو ڳَٽُ آ ڌرتيءَ تي،
ڪنهن ڏوُرانهين جو ڏسُ ڏئِي،
هو پنهنجِي پيڙَ وِسارن ٿا؛
ڪي گھَر _ گھنگھر ۾ گھارن ٿا،
۽ پوٿيون پُستڪ پِيئن ٿا ،
ڪنهن جھونيِ وههَ تي جيئن ٿا،
۽ اُجري مَن کي لوئن ٿا،
پر هَر هَر ڌاڳا ڌوئن ٿا؛
ڪي جيءَ وِجھن ٿا جاڙن ۾،
۽ جھاڳي پنڌ پهاڙن ۾،
ٿا شرڌا سان ڪيلاش ڏِسَن،
۽ اَڇَ مٿان آڪاش ڏسن؛
ڪِن اونو ڪنچن چنگا جو،
ڪِن جمنا جو، ڪِن گنگا جو،
ڪي ڏِس تهَ قواليون ڳائن ٿا،
۽ پِيرن تي پَڙَ پائن ٿا،
ٿا داتا جي درٻار وَڃَن،
۽ ڀيرو پنهنجو ڪونهَ ڀَڃَن،
ڪي اَمرتسر واجھائن ٿا،
گُرَ_ واڻيءَ جا ڳُڻَ ڳائن ٿا؛
ڇا ڪيچَڙُ ڪِيڙا ڪِيڙا آ!
جا ديس سڄي جِي پيِڙا آ،
ڪنهن سوچِي آ ڪنهن ڄاتِي آ؟
ڪنهن اُن ۾ جھاتِي پاتِي آ؟
هر جِيءُ جڏهن آهي جُٺِ ۾،
انگريز بهادر جي پُٺِ ۾،
هِي راءِ بهادر ها ها ها!
هي خان بهادر آ ها ها!
هِي ويهيِ روز فرنگيءَ سان،
سڀ ڪارا ڀُوري ڀنگيءَ سان،
ڪي ٺاههَ ٺڳِيءَ جا ٺاهن ٿا؛
ڇا سوچن ٿا، ڇا چاهن ٿا،
سَوَ ٺَٺَ ڪري هِي ٺوڳِيئَڙا،
قانونَ اُنهن جا ڪوريِئَڙا،
جي پنهنجا ڄارَ وِڇائن ٿا،
۽ ديس سڄو ڦاسائن ٿا،
ڪنهن ڪُوڙي تاڃِيءَ پيٽي ۾،
هر ماڻهوءَ جو مَن مَکِ جيان _
۽ هرڪو انڌيءَ اک جيان
ڄڻ پنهنجو چارو ڄاڻي ٿو،
سا لٺ سهارو ڄاڻي ٿي،
سا لٺِ ڀڃي ٿي لوءندڙيون؛
هِي کوپريون جنهن وقت مِڙيون
وَهنوارَ ٿيا تنهن وِيڇي جا،
تنهن جُڙتُو آڳي پيڇي جا،
جو ڀُونءِ سڄي ڀنڀلائي ٿو،
۽ ويڙهيچا ويڙهائي ٿو،
جا ڪَسُ چڙهي وئي ڪارڻ تي،
هر ويڙهُوءَ جي ويِچارڻ تي،
سا ڪيئن لهي سا ڪيئن لهي؟
هي ڍانڍو ڍانچو ڪيئن ڊهي؟
ڪِئن جِيءَ سَمُورا جھونجھاڙيون؟
[b]ڊاڪٽر گيا پرساد:[/b] هر پَنڌَ مُري جِي موچَ ڏني،
هر سوچَ اجائي لوچَ ڏني،
هر شنڪر شنيه ڳولي ٿو،
ڪو اُن ۾ اُلوُ ٻولي ٿو،
ٿا گيانِي گھا ٽا بڙ ڳولن،
۽ ترڪڻ وارا تَڙَ ڳولن،
۽ انَتِ ڪال تي سوچن ٿا
پر ڪونه حال تي سوچن ٿا!
ڪو گوتم آ، ڪو گانڌي آ،
پر ديس مٿان جا آنڌي آ
سا ڪيئن ٽري ڪنهن ڪونه چيو!
ڪيئن جوت ٻري ڪنهن ڪونه چيو!
آ ڪيڏي ڀيڙ ڪُويچن جي،
تن ڀوسي جهڙن ڀيڄن جي،
جي منتر چار اُچارن ٿا
۽ چوري ڇاڪ نهارن ٿا،
ٿا اهڙا اَوءٺا ڏس ڏين
جي گھاوَ وڃي ناسوُر ٿين!
اَڄُ تن جي پورن پنٿن کي،
۽ تن جي گِفَ _ گِرنٿن کي
ڪو ڍانڍُ مچايون ڍير ڪري!
ڪيئن راوڻ جهڙي رات ٽري
آ باک وڃي بنواس وتو!
هن ڪُنڀ ڪرڻ جو ناه پتو
ڇا ننڊ نه ان جي ٽُٽِڻي آ؟
ڇا باک ڪڏهن به نه ڦُٽِڻي آ؟
مون ان تي هر هر سوچيو آ
۽ روز لهوءَ ۾ لوچيو آ!
هِتِ گھر گھر مُنگھڻ جيئن ٿا،
۽ ماڻهوءَ جو رت پيئن ٿا،
ٿا پڳ پڳ ڪارا نانگ پلن،
۽ هيڏا سارا نانگ پلن،
پر تن تي جي ڪو وارُ ڪري
۽ وِهَه تي اتياچارُ ڪري
هُو جنم جنم اپراڌي آ!
ڪِئن ديس سڄي چُپ ساڌي آ!
آ ڪيڏي برف هماليه تي،
ڪِئن چئجي سا ڪنهن وقت رجي؟
او شال! گھٽا گھنگھور اُٿي
۽ اُڀري زوران زور اُٿي،
او شال! تکا طوفان اچن
۽ گاج ڪري گھمسان اچن،
۽ ڌُول گريءَ کي ڌڌڪائن،
۽ گوري شنڪر کي گھائن،
۽ ڇوهَه ڇِپُنِ کي ڪيرائن،
۽ ڦرندي ڦرندي ڦيرائن
ڪنهن وقت اڻاسيءَ ڌرتيءَ کي،
هن ڀُوريءَ ناسيءَ ڌرتيءَ کي،
۽ ان جا سارا ٿاڪ ٿُڏي،
شل تارن تائين برف اُڏي،
۽ ساري ڌرتي ڌونڌاڙي
هِي جھُو نا وڻ سڀ جھونجھاڙي!
شل آکيرن جي اوٽ ڊهي،
۽ ڪَهَه ۾ هرڪو جيءُ ڪهي!
هي گھاگھرا، گنڊڪَ ڀاڳ متي
۽ گنگا جمنا سرسوتي
سڀ جيسين تارَئون تار وَهَن،
۽ گرجي ساگر طرف ڪَهَن،
۽ جيسين هيڏي برف رجي،
اڄ تيسين ڪو طوفان ٿجي!
گھمسان ضروري آ يارو!
[b][چندر سيکر آزاد هٿ ۾
بم گولو جھلي ڪجھ سوچي رهيو آهي
سکديو هن ڏانهن ڏسي ٿو][/b]
[b]سکديو[/b]: هي آهي ديس ڀواني جو
ٿو تاتي خون جواني جو
ڪو اهڙو لايو ٿي سيکر،
جو خون سجايو ٿي شيکر!
[b][چندر شيکرپنهنجي هٿ ۾
بم گولي ڏانهن ڏسي][/b]
[b]چندر شيکر: [/b] هي مُڪِتِي آ، هي ڀڳتي آ،
هي بم گولو سا شڪتي آ،
جا ناهي ڪنهن جَپ تَپ ۾،
هِي بم گولو منهنجي لپ ۾،
سو دُشُٽَ اُڏائي سگھندو آ،
سو راوڻ گھائي سگھندو آ،
ڪو ڌَنُشُ انهيءَ جو مَٽُ ناهي_
هُن ڀوري باپوءَ وٽ ڇاهي؟
هڪ ڪُوڙُو ڍونگ اَهنسا جو
جو ڪنهن کي ڪونه ڪندو آجو!
ٿو مَن مَن کي ميواڙُ سڏي
پرتاب ويو ڪنهن ديس لڏي!
ٿي،جيسين هرڪو شيوا جِي!
هيءَ ڀونءِ نه ٿيڻي آ آجي!
اڄُ وڙهڻو آ، اڄُ ورهڻو آ
جي جيءَ جڏي سان وڙهڻو آ
ڪا منزل مُور نه ملڻي آ_
هيءَ ڏرتي نيٺ ته کلڻي آ،
هي لڙڪ لهوءَ جا جھوليءَ ۾
هي ٻِت ٻِت پنهنجي ٻوليءَ ۾
هي آنا ڪانِي ڪارج ۾
۽ هر حيراني ڪارج ۾،
هڪ بم اُڏائي سگھندو آ
سو مقصد پائي سگھندو آ
جو پوڙهي جھُور سياست جي
هِنَ آلي نُور سياست جي
سَوَ سالن مُور نهَ پاتو آ_
اڄ ماڻهو ماڻهو ٻاتو آ،
هي بم ڌماڪي سان ڦاٽِي
ڪنهن ورلي واڪي سان ڦاٽِي
هر تاروُنءَ کي تڙڦائيندو،
۽ اُڀِري هرڪو ڳائيندو،
ڪي گيت اَنوکا ڌرتيءَ جا،
۽ کڻندو جوکا ڌرتيءَ جا،
۽ آزاديءَ جي سَئنَ هَڻي،
هر ڏيهي ٿيندو ڏيهه ڌڻي،
هِنَ بم گولي سان بربادي
ٿي اوري آڻي آزادي _
ٿا ويري هر هر هنسا ڪَن
۽ پنهنجا ڏيهي سنسا ڪَن،
چي: "ڪنهن جي هتيا ناهِه چڱي"
ڄڻ پنهنجي هتيا آهه چڱي!
ڪلهه لالا لجپت راءِ مُئو،
ڇا مڻيا وارو مُڻس هُئو!
هي تنهن لئه هر هر روئن ٿا
۽ روئي ڏک کي ڌوئن ٿا؛
هي گورا ٽهه ٽهه ٽهڪ ڏئي،
ٿا رات گذارن مڌُ مَئِي
۽ رمڀا سمڀا ناچ ڪري،
۽ وسڪيءَ جھرمر جاَم ڀَري
ٿِي ڳَهِرا ڳُٽِ ڳُٽِ پيِئَن ٿا،
۽ ڄوءرن وانگر جيئن ٿا،
۽ ڳائن ٿا، "اي برطانيا!
ڪَر راڄ سدا اي برطانيا!
تون ڇولُين تي" افسوس اسان
ٿا ڳايون ساڳيا گيت اڃان،
هُو گيت منوهَر ُمرليءَ جا
ڪنهن گوالي جا، ڪنهن گوپِيءَ جا،
۽ برندا بَن ۾ گھاريون ٿا؛
ڪنهن وقت اَيوڌِيا ساريون ٿا،
۽ رام راج لئه وِسڪُون ٿا
۽ سامراج کان کِسڪُون ٿا؛
ڪنهن جمنا تَڙَ تي جھُولن ۾
ڄَڻُ ڦَٽَ لُڏَڻ ٿا ڦُولن ۾ _
۽ پنهنجا مسلم ڀائر پڻ،
ٿي ڏهڪائي ساڳي ڏائڻ،
هو پنهنجي لوءِ نهَ لوچن ٿا
ايران عرب جو سوچن ٿا،
تن لاءِ َسنوسِي سُوڊاني،
ڪو ابدالي، ڪو افعاني،
ڪا جُوٺي جَنَتَ ٺاهي ٿو،
پو هرڪو تنهن ڏي ڪاهي ٿو،
۽ ڪنڌُ لَتاڙي ٽِيپوءَ جو،
۽ رت لتاڙي ٽِيپُوءَ جو،
ٿو پهچي خياليءَ دنيا ۾.
ڪنهن ڀولِيءَ ڀالِيءَ دنيا ۾ _
اَڄُ سَڀئي گڏجي قول ڪريُون،
بس سَڀُ ڪُجھ ڊانواڊول ڪريون،
جئن درياهن جان رَتُ وهي،
ڪو وهم نه ريلي منجھ رهي،
هِي ديس نماڻِيءَ رِڍَ جيان،
ڄَڻُ آهي ساڻِيءَ رِڍَ جيان،
۽ ان جي چَئني طرف بگھَڙَ،
هي چيرڻ ڦاڙڻ ۾ سڀ ڀَڙ،
هر وقت اُلر سان اڀرن ٿا،
ڇا اُوچي ڪَرَ سان اُڀرن ٿا،
اَڄُ اُٿڻو آهي شينهَن جيان،
ڪنهن آنڌيءَ آندل مينهن جيان،
۽ ٻُوڙان ٻوڙ اُسهِڻو آ،
ها تابڙ توڙ اُسِهڻو آ،
۽ گولن سان گھمسان ڪري،
۽ لاشن سان ميدان ڀري،
اَڄُ مارِي ماري ورڻو آ،
۽ ڏاڍا ڏاري ورڻو آ _
ڪا بِيکَ نه آهي آزادي،
جي ڪوئي چاهي آزادي؛
هو مُور نه سوچي ڪانڌيءَ جو،
اي يارو! نياپو گانڌيءَ جو
اڄ آپگھات کان بدتر آ،
جا ننڊ اسان جي گھر گھر آ،
هي بم اُڏائي وڃڻو آ
هي بم اُڏائي وڃڻو آ.
[b][راج گُرو، جو سڀني کي خاموشيءَ سان ٻُڌي رهيو هو ڇهه ميڻ بتيون جلائي ميز تي رکي ٿو ۽ هر ڪوئي پنهنجي ڪرائي ميڻ بتيءَ مٿان جھلي آزاديءَ جي قوت کي پرکي ٿو. چوڌاري گوشت جي سڙڻ جي بوءِ اچي ٿي. جڏهن ميڻ بتيون وسامي وڃن ٿيون، تڏهن هرڪو پنهنجي ڪرائيءَ تي ڦٽ کي چُمي ٿو ۽ پوءِ سڀئي ميز تان اُٿي تهه خاني جي دروازي ڏانهن وڌن ٿا. ڪشوري لال هڪ گيت ڳائي ٿو ۽ ٻيا هن کي تال وٺائن ٿا][/b]
[b]ڪشوري لال[/b]: منهنجو من ٻيءَ ڳولا ۾
منهنجو من ٻيءَ ڳولا ۾
تو جا تاتِي دُوارڪا،
مون لئه سا اڀسارڪا؛
منهنجو من ٻيءَ ڳولا ۾.
ديس سڄو ئي سنگھريون،
جن کان آجو مان نه تون؛
منهنجو من ٻيءَ ڳولا ۾.
ازاديءَ جو آستان،
ڪارو پاڻي اَنڊمان؛
منهنجو من ٻيءَ ڳولا ۾.
[b](پردو ڪري ٿو)
[/b]