ھي ڪتاب نامياري شاعر ۽ راڳي زاھد شيخ جي واين جو مجموعو آھي. ستار سروھي لکي ٿو:
”زاهد جي واين ۾ هڪ ئي وقت انقلاب، مزاحمت، رومانويٽ توڙي تصوف جون جهلڪيون پسي سگهجن ٿيون هن جي واين ۾ ظلمتن سان ڀريل ڪارين راتين سان وڙهڻ ۽ انهن کي شڪست ڏيڻ جو فلسفو به آهي ته موڳيءَ ماٺ کي ٽوڙڻ جو اعلان پڻ آهي. هي پنهنجي ڏات سان اُماس راتين ۾ اُميدن جا ڏيئا جلائيندي نظر اچي ٿو. گگهه اونداهين ۾ روشنيءَ جي لاٽ آهن “
سنڌ سلامت ڊجيٽل بوڪ ايڊيشن سلسلي جو نئون ڪتاب ”گهاون مٿان گُل“ اوهان اڳيان پيش ڪجي ٿو. ھي ڪتاب نامياري شاعر ۽ راڳي زاھد شيخ جي واين جو مجموعو آھي. ستار سروھي لکي ٿو:
”زاهد جي واين ۾ هڪ ئي وقت انقلاب، مزاحمت، رومانويٽ توڙي تصوف جون جهلڪيون پسي سگهجن ٿيون هن جي واين ۾ ظلمتن سان ڀريل ڪارين راتين سان وڙهڻ ۽ انهن کي شڪست ڏيڻ جو فلسفو به آهي ته موڳيءَ ماٺ کي ٽوڙڻ جو اعلان پڻ آهي. هي پنهنجي ڏات سان اُماس راتين ۾ اُميدن جا ڏيئا جلائيندي نظر اچي ٿو. گگهه اونداهين ۾ روشنيءَ جي لاٽ آهن هن جون وايون لاکيڻي لطيف، شيخ اياز ۽ استاد بخاريءَ جيان زاهد شيخ جي شاعريءَ جو به هڪ مڪمل سماجي ڪارج موجود آهي. زاهد اسانجي مزاحمتي ۽ رومانوي شاعريءَ جي مورچي جو دودو ۽ دولهه دريا خان آهي. جيڪو پنهنجي سٽ سٽ سان ظالم قوتن جي خلاف وڙهڻ جي سگهه رکي ٿو.“
ھن ڪتاب جو پھريون ڇاپو 1995ع ۾ ڇپيو جڏھن تہ ڪتاب جو ٽيون ڇاپو 2019ع ۾ نئون نياپو اڪيڊمي سچل ڳوٺ، ڪراچي پاران ڇپايو ويو آهي. ٿورائتا آهيون پياري زاھد شيخ جا جنھن ڪتاب سنڌ سلامت ڪتاب گھر ۾ اپلوڊ ڪرڻ جي اجازت ڏني.
شاعريءَ لاءِ ڏات گهرجي ٿي پر ڏات جي پيٽ پالڻ لاءِ ذهن، ضمير، مستقل مزاجي، سچ ۽ سچائيءَ جي اها ولوڙ گهرجي ٿي جيڪا گهوٽ بلاول وانگر گهاڻي ۾ پيڙهجڻ کي ترجيح ڏئي مرڻ گهڙيءَ تائين رت هاڻين اکين سان پنهنجي ڌرتيءَ کي پَسَندي ڪرب ۽ عذاب ۾ به چپن تي اطمينان جي مسڪراهٽ سجائي رکي، ان اميد سان ته منهنجي ڌرتي ۽ ڌرتيءَ واسي هڪ ڏينهن ضرور سرخرو ٿيندا. جنهن شاعر جي شاعريءَ م ڌرتي ۽ ڌرتي ڌڻين جي پيڙا، درد، بک، بدحالي، سياسي ۽ معاشي ڦرلٽ سان گڏ هڙني سماجي براين جي نه صرف اپٽار ٿيل هجي پر انهن جي علاج لاءِ ڏس پڻ ڏنل هجن ته اهو شاعر ۽ سندس شاعري صدين تائين نه صرف ان جي پنهنجي مظلوم قوم بلڪي دنيا جي سمورين مظلوم قومن جي لاءِ راهه نجات جي هڪ اهڙي سريلي للڪار بڻجي پوي ٿي جيڪا ظالم قوتن جي همتن کي ته پسپا ڪري ئي ڪري ٿي پر ان سان گڏ سندس پنهنجي قوم لاءِ هڪ ڪراماتي قوت کان گهٽ ڪو نه هجي ٿي. اهڙو شاعر دعائن وانگر ڌرتيءَ سان محبت ڪندڙ دلين ۾ دائمي طور زندهه رهي ٿو ۽ پيار جي پيچري تي سِرَ جي بازي لڳائي ڪڏندڙ الهڙ جوانين جو امين پڻ رهي ٿو. تاريخ گواهه آهي ته اهڙا شاعر ڪڏهن به مرندا ناهن ۽ هر دور جي فرعون، يزيد، هٽلر، مسوليني، موديءَ ۽ ضياءَ جهڙن جابرن ۽ آمرن لاءِ اهڙي للڪار بڻجندا آهن جيڪا سندن محلن جا نه صرف ڪنگرا لوڏائي ڇڏيندي آهي پر سندن ننڊون به حرام ڪري ڇڏيندي آهي. زاھد شيخ به سنڌ ڌرتيءَ جو ھڪ اھڙو ئي قومي عوامي انقلابي شاعر آھي جنھن پنھنجي شاعريءَ ذريعي سنڌ جي دردن جا داستان لکيا آھن. مان اھو چوڻ ۾ ڪوبه وڌاءُ نٿو سمجهان ته زاھد سائينءَ جي شاعري ايندڙ سمورين صدين جي لاءِ موجوده سنڌ جي ھڪ نظميه تاريخ آھي.
زاهد شيخ، “شاهه لڌاڻيءَ” جي مٽيءَ جي خمير، جنهن جو پنهنجي ڳوٺ جي “چانڊو کوهه” ۾ اڄ به ساهه اٽڪيل آهي، جنهن جو روح اڄ به پنهنجي ڳوٺ جي ماکي، مصري، مکڻ، کير، لسي ۽ جهارن کي ياد ڪري گَد گَد ٿئي ٿو. زاهد چاهي ڪيترن ئي ڏهاڪن کان ڪراچي جي پڪن روڊن ۽ روشنين سان پرنور رونقن جو ڪوڏيو ڇو نه رهيو هجي پر هن جو مَنُ اڄ به پنهنجي ڳوٺ “مَاهي خان شيخ” جي دڳن، ٻنن ۽ چارن تي چانڊوڪي راتين ۾ ڪيل رولاڪين کي ساري ٿو ۽ ان کي وَرَ وَرَ ڏسَڻ پَسَڻ ۽ ان جي هنج ۾ سمائجڻ جي تمنا رکي ٿو...
هن ڪتاب جي وائين کي مون چئن موضوعن ۾ ورهايو آهي. جيڪي هي آهن.
انقلاب- عشق- درد- تصوف
[b]انقلاب[/b]
جڏهن قومن جي مٿان ڏکيا ڏينهن ايندا آهن ته غاصب ۽ دشمن قوتون سندن جيئڻ جي هر وسيلي مٿان راڪاس بڻجي لامارا ڏينديون آهن ۽ انهن جو پهريون ڪم اهو ئي هوندو آهي ته هو ان قوم جي عقل، شعور ۽ سياسي سگهه کي يا ته ختم ڪري ڇڏين يا ڪمزور ڪري پنهنجن ناپاڪ ارادن جي پيرن هيٺان چيڀاٽي ڇڏين. اهڙين حالتن ۾ ان ڌرتيءَ جا ڏات ڌڻي پنهنجي عقل ۽ شعور کي ڌرتيءَ جي وفا سان جوڙي سياسي سگهه کي وڌائڻ لاءِ ڏينهن رات سوچيندا ۽ لوچيندا آهن ۽ انهن جو قلم پوءِ اهڙي سوچ کي جنم ڏيندو آهي جيڪو ڦورو ۽ غاصب قوتن جا سمورا وڇايل ڄار ۽ چالون ناڪم بڻائيندو آهي. اهڙين ئي حالتن ۾ زاهد پنهنجي قوم ۽ قومي غيرت کي بچائيندي چوي ٿو: ڏينهن کي چوان رات،
منهنجي دل نه ٿي مڃي.....
مَارِي مون کي ٿو چوي، “موت ۾ آهي مات”،
منهنجي دل نه ٿي مڃي.....
ٻئي پاسي بظاهر زندهه ماڻهن کي جيڪي صرف پنهنجي ذات جي دائرن ۾ جيئن ٿا تن کي پنهنجي قومي پريٽ ۽ سياسي سمجهه سان سلهاڙڻ لاءِ زاهد چوي ٿو:
زندهه ماڻهوءَ لاءِ،
ماٺ چڱي ناهي مٺا.....
جرڪي پئُه اهڙو پرين، هيرَن کي هيساءِ،
ماٺ چڱي ناهي مٺا....
جيون جي لئِه جوڙڪا، جنت جهڙي جاءِ،
ماٺ چڱي ناهي مٺا......
هيٺين شعر ۾ به ڳالهه ساڳئي آ پر هتي سندس انداز بدليل آهي ۽ ان انداز ۾ زاهد جي لفظن جي ڪاريگري ڪمال جي آهي ۽ کيس پنهنجي قوم ۾ اڻ ڏٺل بيمارين جي چنتا آهي جيڪي ڪنهن وڻ ويڙهيءَ وانگر سندس ماروئڙن جي سوچن ۽ شعور کي وڪوڙي ويون آهن. شاعر جي شعوري سگهه ۽ عقابي نظر کين هدايت ڪندي چوي ٿي:
موڳو ڇو آهين؟ او منهنجا سائين،
مار نڀاڳيءَ ماٺ کي......
ڳچيءَ ۾ پايو وتين، ڳَٽَ نه ٿو لاهين،
مار نڀاڳيءَ ماٺ کي......
ماڻهو ماٺِ ڪري ڇڏين، جي تون ڳالهائين،
مار نڀاڳيءَ ماٺ کي.....
نااميدي ۽ مايوسي اڏوهي وانگر آهن جيڪي قومن کي اندران ئي اندران کائي وجهن ٿيون، جنهن سبب انهن ۾ اجتماعي سوچ ۽ لوچ ختم ٿي وڃي ٿي، انهن منجهه پنهنجن حقن جي حاصلات لاءِ ويڙهه جو جذبو ماٺو ٿي وڃي ٿو، اهي پنهنجي قومي سگهه ۽ قوت کان بيخبر ٿي پون ٿا، سُستي، ڪاهلي، ڌارين قوتن جو غلبو سندن وجود جي لاءِ خطري جو سبب بڻجي پوي ٿو. اهڙين هالتن ۾ همت وڌائڻ، مُڙس ٿي پنهنجي ڌرتيءَ جي مالڪي ڪرڻ ۽ قومي شعور کي اجاگر ڪندي انهن ۾ نئين روح ڦوڪڻ لاءِ زاهد چوي ٿو:
ٺرندا جلندڙ جهير، گهلندي ٿڌڙي هيرَ،
آسَ نه اجڙي آ اڃا.....
آهن يار عذاب ۾، توڙي انگ اسير،
آسَ نه اجڙي آ اڃا....
هٿ رکن ٿا همتون، ٺاهيندا تقدير،
آسَ نه اجڙي آ اڃا.....
صرف همت ٻڌائڻ مسئلو ناهي پر ان سان گڏ جدوجهد ڪرڻ ۽ ان جي ثمر جو مزو چکڻ ڪيئن هوندو آهي ان لاءِ زاهد وري هڪ للڪار بڻجي چوي ٿو:
سو اڳتي آهي،
جيڪو لوچي ٿو....
ڪو به ارادي جو پڪو، پوئتي پيو ناهي،
جيڪو لوچي ٿو.....
پنهنجيءَ منزل کي وڃي، ڀاڪُر ٿو پائي،
جيڪو لوچي ٿو....
زاهد ان کي تانگهه ٿي، ڪائي تڙپائي،
جيڪو لوچي ٿو....
وري ساڳيو جذبو هن وائيءَ ۾ هڪ نئون رنگ بخشي ٿو:
جو ڪمُ جيءُ چوي، سو ڪَمُ سڀُ ڪجي،
ماتِ ڏجي رات کي.....
رهڻو آهي ته هن ڪاڪَ جو، راڻو ٿي رهجي،
ڏجي هن رات کي....
هن جاءِ تي زاهد قوم کي دشمن کان نه صرف محتاط ڪري ٿو پر مڙس ماڻهو ٿي جيئڻ جا طريقا پڻ ڏسي ٿو:
هيرو ٿي هلجانءِ، راڻو ٿي رهجانءِ،
رهزن جا ڪيئي روپ ٿئي....
هينئڙو هر ڪنهن کي نه ڏي، چاهت کي چئجانءِ،
رهزن جا ڪيئي روپ ٿئي....
سڀ سان پنهنجي ساهه جي، سگهه نه تون سلجانءِ،
رهزن جا ڪيئي روپ ٿئي....
زاهد ڊاهي ڊوهه کي، ٺاهوڪو ٺهڪجانءِ،
رهزن جا ڪيئي روپ ٿئي....
چڱي ۽ مَٺَي ۾ فرق ڪيئن ڪجي، انهن جي سڃاڻپ لاءِ ڪهڙي اک رکجي، انهن جي تر ڪتالن کي ڪيئن پڪڙجي غيرتمند ۽ مڙس ماڻهو ڪيئن ٿجي ان لاءِ زاهد چوي ٿو:
سچيون ڪين سُڻن، ڪوڙيون ويٺاڪن.
جهڙا ماڻهو، تهڙيون ڳالهيون....
ڪي ڳالهائن ڳُڙ مٺو، ڪي ٿا زهر ڏين،
جهڙا ماڻهو، تهڙيون ڳالهيون....
ڪن وٽ لفظ ڪمال جا، ڪي بيٺا ڀنئوڪن
جهڙا ماڻهو، تهڙيون ڳالهيون....
سنڌ لڄائي آ سڄي، هر پاسي لوگهن،
جهڙا ماڻهو، تهڙيون ڳالهيون....
ان ڳالهه ۾ ڪو به شڪ نه آهي ته هن دنيا جي سموري ترقيءَ جو راز انسان جي اڻٿڪ ۽ بي لوث محنتن جو نتيجو آهي ۽ جن قومن مستقل مزاجيءَ سان سالن جا سال بلڪه صدين جون صديون پنهنجي اجتماعي ترقيءَ لاءِ جاکوڙ ڪئي تن قومن ئي منزل ماڻي آهي. اڄ اهي قومون نه صرف پنهنجي ڌرتي بلڪه دنيا جي ٻين قومن لاءِ پڻ هڪ ساهس ۽ اتساهه جو سبب آهن. زاهد اهڙين ئي اڻٿڪ محنتن جو درس ڏيندي چئي ٿو:
راتين جون باتيون، تنهن ڄاڻوءَ ڄاتيون،
جيڪو جاڳيو آ پرين....
آڙَهه مان ان کي مليون، ڏاهَپ جون ڏاتيون،
جيڪو جاڳيو آ پرين....
ان جي لئه قاتل کنيون، مقتل ۾ ڪاتيون،
جيڪو جاڳيو آ پرين....
زاهد بنجر ڀونءِ کي، ڏيندو برساتيون،
جيڪو جاڳيو آ پرين....
پنهنجي ذات جي خول مان نڪري، جڏهن ان قوم جا جوان پنهنجي اجتماعي حساب ڪتاب چُڪتو ڪرڻ لاءِ اٿي کڙا ٿيندا آهن ته سندن جي ويڙهه جو انداز ئي نرالو هوندو آهي، انهن جون حڪمتِ عمليون ڏندين آڱريون ڏئي ڇڏينديون آهن ۽ اهي دنيا لاءِ هڪ مثال بڻجي پوندا آهن. زاهد نه صرف اهڙين ڪيترين ئي تاريخي حڪمتِ عملين کان واقف آهي پر انهن سمورين حڪمتِ عملين کي هڪ ڪامياب اوزار وانگر استعمال ڪرڻ جا ڏَس پڻ ڏئي ٿو:
ڪالهه ڪلاچيءَ ڪُن ۾، مَڇُ هيو مڇريو،
مانگر ماريو مورڙي...
هيڻو ماڻهو ڏاڍ سان، ٽَلَ کڻي ٽَڪريو،
مانگر ماريو مورڙي..
[b]عشق[/b]
عشق لفظ جو ڳانڍاپو انسان جي هر احساس سان آهي. عشق ڪامياب آ ته سمورو جهان به جهومندڙ ۽ خوش ٿو لڳي، عشق ناڪام آ ته زندگي به زهر ٿي لڳي، جي عشق چيچ ٿو پڪڙي ته آڳ جا شعلا ۽ ڀڀڙ به تپش وڃائي ٿڌيءَ هير جا احساس ٿا ڏيارين ۽ جي عشق چيچ ٿو ڇڏي ته جنت جهڙي زندگي به دوز جو پرَتَو ٿي بڻجي پوي. عشق هڪ پاسي زندگي آهي ته ٻئي پاسي موت جهڙو احساس، عشق هڪ پاسي حاصلات جي سمورين لذتن جو امرت آهي ته ٻئي پاسي وِهُه جو اهو وٽو جنهن جي پيئڻ کانپوءِ دنيا جو هر ترياق به بيڪار ٿيو پوي، عشق جڏهن ڪنهن اَلهڙ جوانيءَ کي پنهنجي جهپيٽ ۾ وٺي ٿو ته شيخ اياز چواڻي اهو هڪ اهڙو عقاب بڻجي پوي ٿو جيڪو ڏاڍو ڏور اڏاري ماري ٿو، بيدرديءَ سان کنڀ کنڀ ويهي پٽي ٿو، ذات، پات، مذهب ۽ عقيدن جي چوغي کي لاهي ڦٽو ڪري ٿو. عشق جو ڪم ئي روح کي راحت بخشڻ يا رولائي ڌوڙ ڪرڻ آهي. اهڙن ئي گاڏڙ ساڏڙ احساسن سان پُر زاهد چئي ٿو:
چوريءَ چوريءَ ڪا، مون کي چاهيندي،
مون سوچيو ئي ڪو نه هو....
ڪونج ڪائي اڏري اچي، هُجَ هلائيندي،
مون سوچيو ئي ڪونه هو....
هوءَ منهنجي سيني مٿان، وار وڇائيندي،
مون سوچيو ئي ڪو نه هو.....
محبت کي محبت جي ضرورت هوندي آهي پر ڪڏهن ڪڏهن جيڪا محبت اسان کي ملندي آهي ان جي بدلي اسان ان محبت کي سمورن حدن کان اورانگهي چاهيندا آهيون، جي ايئن نه ڪيون ته اسان جي مَنَ کي سُڪون ۽ شانتي ئي نه ملي. اهڙن عاشقن جا احساس هميشه عام لوڪ کان نرالا هوندا آهن. زاهد شيخ عشق ۽ اهڙن احساسن کي سُندر لفظن ۾ هيئن بيان ڪري ٿو: چئوڻي چاهت سان، تنهنجي چاهت کي،
جاءِ ڏني ٿم جيءَ ۾.....
سانڍيم تنهنجي ڳالهه ائين، ڄَڻُ ڪنهن آيت کي،
جاءِ ڏني ٿم جيءَ ۾....
جيڪڏهن محبوب مهربان ٿي پئي ته ايئن محسوس ٿيندو آهي ڄڻ رُگهَه جهڙين هالتن م سانوڻ ٻکين پئجي وڃي، هر طرف کان چوماسي جون هوائون گُهلي پون ۽ پَلَر پالوت ٿي پئي. اهڙن احساسن کي صرف شاعر ئي بيان ڪري سگهن ٿا ۽ زاهد اهڙن ڪومل احساسن جو سچو پچو ترجمان آهي، هي پڙهو ۽ پاڻ فيصلو ڪيو:
تنهنجو ترسائڻ، راتيون رهائڻ،
مون کان وسري ئي نه ٿو....
پهرين پهرين ڏينهن تي، چرڪڻ شرمائڻ،
مون کان وسري ئي نه ٿو....
ساري ساري رات جو، جاڳڻ جاڳائڻ،
مون کان وسري ئي نه ٿو....
عشق ۽ پيار ۾ موسم هميشه هڪجهڙو ناهي رهندو، ان جا ڪيترائي سبب ٿي سگهن ٿا پر منهنجي نظر ۾ ان جو هڪ وڏو سبب انسان جي تبديل ٿيندڙ فطرت آهي. نفسيات جي علم انسان جي اهڙن روين تي تمام گهڻي تحقيق ڪئي آهي ۽ انساني نفسيات جي اهڙن پهلوئن تي اڪيچار ڪتاب لکيا آهن، پر گهٽ شاعرن به ناهي ڪئي انهن جا ويچار به ڪمال جا رهيا آهن. هڪ هجي شاعر سو به زاهد جهڙو ته ان جي عقابي نظر انسان جي اهڙن روين ۽ رَوشُن کي ڪيئن ٿي ڏسي ان جا ڪجهه مثال هي آهن:
نير سُڪائي وئي،
هِيَر پرينءَ جي پار جي....
مرهم زخمن جي مٿان، رات لڳائي وئي،
هِيَر پرينءَ جي پار جي....
راحت ڏئي روح کي، رتُ وڌائي وئي،
هِيَر پرينءَ جي پار جي....
جڏهن ڪو انسان بيوفائيءَ جي آڙاهه ۾ جلندو آهي ته ان وقت ان جون سموريون ڪيفيتون بيوسي جي انتها تي پهچي ونديون آهن، هن جي طبيعت ۾ حساسيت اعليٰ درجي تي پهچي ويندي آهي ۽ ان کي پنهنجي محبوب سان گهاريل سڀ گهڙيون يادن جي صورت ۾ صرف گهاءَ ئي ڏينديون آهن. محبوب جي اهڙي بيوفائيءَ تي زاهد بي اختيار چئي ڏئي ٿو:
دل وٺي دلبر،
ڏاڍا ڏک ڏئي وئين....
مون لئه بند ڪري ڇڏيئه، پنهنجي گهر جا دَرَ
ڏاڍا ڏک ڏئي وئين....
زاهد جي هر آسَ تي، اُڇليا تو اَڱر،
ڏاڍا ڏک ڏئي وئين....
شل نه ڪنهن سان مُومَل جهڙي ٿئي، هڪ غلطي سموري زندگيءَ جو روڳ بڻجي پوندي آهي ۽ شل نه ڪنهن جو محبوب راڻي جهڙو ٿي پوي جيئري ئي ڄڻ چِتَا چاڙهي ڇڏيندو آهي. پل پل انتظار، ايذاءُ ۽ ڀوڳنا جي بلي ٿي پوندو آهي. هئي هئي ڇا ته زاهد هن وائيءَ ۾ اهڙن احساسن جي نقشبندي ڪئي آهي:
مومل جي مَنَ کي،
راڻا رنجائي وئين...
اَياڻا اڌ واٽ ۾، ويٺين منهن مٽي،
راڻا رنجائي وئين...
ڪانگ اڏاري ڪاڪ تان، بيٺي سِڪَ سڏي،
راڻا رنجائي وئين...
محبت ۾ آس ۽ اميد جيئڻ جو سبب هوندي آهي پر جي اها آس ۽ اميد جيون جرڪائي وجهي ته ٻيو ڇا کپي. اهڙن احساسن کي سمجهڻ لاءِ اڳلي جو سمجهو هجڻ به ضروري آهي ۽ انهن اميدن کي مان ڏيڻ لاءِ زاهد تڙپي اٿي ٿو ۽ هُجَ ڪندي فرياد ڪري ٿو:
ڇڏي جا روڪي، منهنجن لڙڪن کي.
مون کي اهڙي مُرڪ ڏي....
جنهن سان گُل ٽڙي پون، سُڪَل چپن تي،
مون کي اهڙي مُرڪ ڏي....
جنهن مان نڪرن ٿا سوين، رستا ٽهڪن ڏي،
مون کي اهڙي مُرڪ ڏي....
زاهد گهايل جيئڙو جهومي پئي جنهن تي،
مون کي اهڙي مُرڪ ڏي....
وڇوڙو ماري ٿو، ڳاري ٿو، ڳڀا ڳڀا ڪري ٿو، چير ۽ چهڪ ڏئي لوڻ پُرڪي ٿو، رڻ م رلائي غارت ڪري ٿو، اهڙا وَڍَ ڏئي ٿو جو زاهد شيخ جهڙي شاعر کي به بي اختيار چوڻو پوي ٿو:
پيار ڪنهن کي ڏئي، ڌار ناهي ڪبو،
ٿورڙو سوچ تون....
غير کي ڳچيءَ جو، هار ناهي ڪبو،
ٿورڙو سوچ تون....
پاڻ کي ڪنهن مٿان، بارُ ناهي ڪبو،
ٿورڙو سوچ تون....
ڪنهن مئل جي مٿا، وارُ ناهي ڪبو،
ٿورڙو سوچ تون....
محبوب سان گذاريل خوبصورت وقت جڏهن ماضيءَ جي چادر اوڙهي ياد بڻجي پوندو آهي ته دراصل اها صرف ياد نه هوندي آهي پر زندگيءَ لاءِ جيئڻ ۽ مُرڪڻ جو سبب بڻجي پوندي آهي. اهڙيون خوبصورت يادون هڪ اهڙي مرهم بڻجي پونديون آهن جيڪا گَهري زخم کي به ٺيڪ ڪرڻ ۾ ويرم ناهي لڳائيندي. تڏهن ته زاهد محبوب کي مخاطب ٿي چوي ٿو ته:
گڏ گذاريل گهڙيون،
تون وسارين متان....
منهنجي دل کي هڻي، قرب واريون ڪڙيون،
تون وسارين متان....
پيار جون لذتون، مٺڙيون مصريءَ ڳڙيون،
تون وسارين متان....
روح زاهد سندو، تنهنجي پويان رڙيون،
تون وسارين متان....
وقت جو قدر جن نه ڪيو تن سڀ ڪجهه وڃايو تنهن ڪري ته چوندا آهن ته وقت وڏو بادشاهه، پيار جيڪڏهن محتاج آهي ته وقت جو آهي ۽ جي وقت تي اظهار نه ٿيو ته پيار اڻپورو ۽ اڌورو رهجي ويندو، جيڪڏهن وقت تي پيار جي پودي کي پاڻي نه مليو ته اهو مرجهائجي ويندو. پيار ۽ وقت جي ان اهميت کي زاهد واهه جو بيان ڪيو آهي:
پريت ۾، پيار ۾،
دير ناهي ڪبي.....
دلربا جي اڳيان، دل جي اظهار ۾،
دير ناهي ڪبي.....
جيڪڏهن دل چوي، صاف انڪار ۾،
دير ناهي ڪبي.....
وقت زاهد چوي، وارُ ڪري وارَ ۾،
دير ناهي ڪبي.....
ڪڏهن ڪڏهن ائين به ٿيندو آهي ته ڪنهن جي اچڻ سان يا ڪنهن جي هجڻ سان زندگي ئي بدلجي پوندي آهي. بي رونق لمحا رونقون بخشي وجهندا آهن، بي معنيٰ زندگيءَ کي معنيٰ ملي پوندي آهي ۽ پوءِ من جهومي اٿندو آهي ۽ زاهد چواڻي هيئن ٿي پوندو آهي:
ڀاڳ جاڳي پون،
جيڪڏهن تون اچين....
دل جي اميد ڏي، آسرا ڪي اچن،
جيڪڏهن تون اچين....
تنهنجي هڪ ديد سان، درد گهٽجي پون،
جيڪڏهن تون اچين....
هيل سندر سڀئي، منهنجون شامون ٿين،
جيڪڏهن تون اچين....
من جي تصوير ۾، رنگ زاهد رچن،
جيڪڏهن تون اچين....
[b]درد[/b]
خوشين جا لمحا ٻاڦ بڻجي اڏامي ويندا آهن جڏهن ته درد جو هڪ لمحو به زندگي ڀر جو روڳ بڻجي پوندو آهي، درد سان پُر هڪڙي ياد به ڪنهن ناسُور کان گهٽ ناهي هوندي ۽ جيڪڏهن اهو درد ڪنهن دل گهرئي دلداد جي طرفان پَلَئه پيو هجي ته ان جي شدت ته وڌي ويندي آهي. جهوليءَ ورتل اهڙن ئي سُورن جي پچار زاهد وٽ به آهي:
ڪنهن ڪنهن ڏُک ڏنا، ڪهڙا ۽ ڪيڏا،
وسريا ڪين وجود کان.....
جيڏا گل ڏنا هيم، گهَاوَ مليا تيڏا،
وسريا ڪين وجود کان.....
ڳاڻيٽي کان هاڳرا، صدما سورَن جا،
وسريا ڪين وجود کان.....
دل مٿان زاهد ڪريا، درد جبل جيڏا،
وسريا ڪين وجود کان.....
درد ۽ بي وسي ٻئي هڪٻئي لاءِ ڄڻ ته لازم ملزوم آهن، اهڙين حالتن ۾ انسان کي ڏَڍَ ۽ اميدن جي دامن جي ضرورت هوندي آهي جيڪا کيس پار پهچائي. اهڙين حالتن ۾ شاعر جي حساسيت آس ۽ خواهشن جو اپٽار بڻجي پوندي آهي جيئن زاهد چئي ٿو:
سارن ڳلڙن تان، پنهنجن هٿڙن سان،
جيڪر لُڙڪ اگهي سگهان....
سُڏڪا دنيا جا سُڻي، سوچيندو آهيان،
جيڪر لُڙڪ اگهي سگهان....
جيڪي اميدون ڏين، اهڙا گيت لکان،
جيڪر لُڙڪ اگهي سگهان....
زاهد انهيءَ آسَ تي، جَڳَ ۾ ٿو جيئان،
جيڪر لُڙڪ اگهي سگهان....
آخر ۾ صرف ايترو ته سنڌ اندر شاعريءَ جي دنيا ۾ زاهد جي هڪ الڳ ۽ منفرد سڃاڻپ آهي، تنهنڪري زاهد کي پنهنجي ان سڃاڻپ کي برقرار رکڻ لاءِ اڃا به وڏي محنت ۽ جاکوڙ ڪرڻ جي ضرورت آهي. زاهد جي شاعريءَ کي راڳ جو لباس اوڍائي هڪ دفعو ٻيهر سنڌ جي ڪنڊ ڪڙڇ ۾ ڦهلائڻ جي ضرورت آهي جنهن ۾ جديديت جو رنگ شامل ڪرڻ وقت جي اهم ضرورت آهي. ان جو اهو مطلب قطعي نه آهي ته زاهد کي پنهنجي شاعريءَ يا شخصيت تي ڪمرشلزم جو ٽينگ لڳائڻ گهرجي، جي ائين ٿيو ته اهو زاهد جي شخصيت، شاعري ۽ سڃاڻپ لاءِ هڪ وڏو خطرو هوندو. مان اها اميد رکان ٿو ته زاهد شيخ جو آواز ۽ ان جي شاعري هڪ دفعو ٻيهر سنڌ اندر ائين گونجي اٿندا جيئن رُڃ ۾ ڪنهن مور جي ڪُوڪَ. شال زاهد اڃا وڌيڪ ڪاميابيون ۽ ڪامرانيون ماڻي...
[b]سجاد گهلو
[/b]شڪارپور سنڌ
2019-08-20
توکي پوڄيان ٿو- مون کي پاليو تو
توکي پوڄيان ٿو- مون کي پاليو تو،
شاهَه لُڌاڻيءَ جي مِٽي.
ڏِنُئي مون کي ڏيهَه ۾، جيئڻ لاءِ اَجهو،
شاهَه لُڌاڻيءَ جي مِٽي.
زاهد شيخ، نئين ٽهيءَ جي تمام ٿورڙن شاعرن مان هڪ آهي، جنهن جي شاعريءَ تمام ٿوري عرصي ۾ مقبوليت جون منزلون طئه ڪري ورتيون آهن. زاهد وٽ لکڻ جو ڏانءُ به آهي ۽ ماڻهن جي من کي ڇهڻ واري ڏات به....... سندس شاعري، زندگيءَ جي تجربن، تکي مشاهدي، توڙي شعوري پختگيءَ جي عڪاسي ڪري ٿي.
[b]اياز گل
[/b]
زاهد شيخ جون وايون منهنجي لونءَ لونءَ ۾ اِن ڪري رچيل آهن جو جڏهن سندس ڪتاب “گهاون مٿان گُل” جو پهريون ڇاپو سال 1995ع ۾ مارڪيٽ ۾ آيو هو ته اُن وقت آئون اڃا سنڌي شاعريءَ جي ميدان ۾ نئون نئون پنڌ ڪرڻ سکي رهيو هئس. اِن ڳالهه جو اعتراف ڪرڻ ۾ ڪو به حرج محسوس نٿو ڪريان ته مون وائيءَ جو ابتدائي گهاڙيٽو ۽ ٿاٽ زاهد شيخ جي هن ڪتاب مان ئي سِکيو هو.
اڄ هي اُن ڪتاب “گهاون مٿان گل” جو هي ٽيون ڇاپو اسانجي هٿن ۾ آهي. زاهد جي واين ۾ هڪ ئي وقت انقلاب، مزاحمت، رومانويٽ توڙي تصوف جون جهلڪيون پسي سگهجن ٿيون هن جي واين ۾ ظلمتن سان ڀريل ڪارين راتين سان وڙهڻ ۽ انهن کي شڪست ڏيڻ جو فلسفو به آهي ته موڳيءَ ماٺ کي ٽوڙڻ جو اعلان پڻ آهي. هي پنهنجي ڏات سان اُماس راتين ۾ اُميدن جا ڏيئا جلائيندي نظر اچي ٿو. گگهه اونداهين ۾ روشنيءَ جي لاٽ آهن هن جون وايون لاکيڻي لطيف، شيخ اياز ۽ استاد بخاريءَ جيان زاهد شيخ جي شاعريءَ جو به هڪ مڪمل سماجي ڪارج موجود آهي. زاهد اسانجي مزاحمتي ۽ رومانوي شاعريءَ جي مورچي جو دودو ۽ دولهه دريا خان آهي. جيڪو پنهنجي سٽ سٽ سان ظالم قوتن جي خلاف وڙهڻ جي سگهه رکي ٿو. ان ڪري اِهو چوڻ ۾ ڪو وڌاءُ نه ٿيندو ته زاهد شيخ جي شاعري سنڌي ادب جي ماٿي جو جهومر آهي. دعا آهي ته اسانجو هي پيارو شاعر ائين ئي لکندو رهي ۽ سنڌي ادب جي جهولي موتين مالها سان ڀريندو رهي.