بدلو
عقيل گهمندو ڦرندو پنھنجا ڪم ڪندو وتندو ھو . ھڪ ڏينھن سندس زال نوشابہ چيس :
” توھان ڪرونا کان صفا غافل ٿي ويا آھيو . مٿان وري ماسڪ بہ ڪونہ ٿا پايو . مون کي تہ ڳڻتي ورايو ٿي وڃي. “
” تون بي فڪر ٿي رب ٻاجهہ ڪندو . امڙ جي دعا اٿئي مون کي ڪرونا ڪونہ ٿيندي . “ عقيل وڏي اعتماد سان چيو.
نوشابہ کي خبر ھئي تہ ھو ڪنھن جي بہ نہ ٻڌندو . سندس فڪر تھائين وڌي ويو. محسوس پئي ڪيائين تہ ھو ڪجهہ ڏينھن کان پريشان ھو . شايد آفيس جا مسئلا ھوندس. ھوء انھن زالن مان ھئي، جيڪي مڙسن جو تمام گهڻو خيال رکنديون آھن. عقيل جي چوڻ کان اڳي ئي سندس سمورا ڪم ڪار ٿي ويندا ھئا. نوشابہ کي نہ تہ فيشن جو شوق ھو ۽ نہ ئي ھوء ڪا فضول خرچي ڪندي ھئي. ٻنھي جي محبت جا خاندان توڙي ٻاھر مثال ڏنا ويندا ھئا.
ٻئي ڏينھن موسم جهڙالو ھو. ھو گهر جي گلن، ٻوٽن ۽ ولين کي پاڻي ڏيڻ کانپوء واندو ٿيو تہ ڪرسي تي ويھي رھيو. ٽيبل تي پيل اخبار کڻي پڙھڻ لڳو. ننڍو گهر ھو پر ساوڪ جي توانائيءَ سان ڀرپور ھو. ھيٺ ٽي ڪمرا ھئا . مٿي ھڪ ڪمرو ھو، جيڪو مھمانن لاء ھو. جهمڪا ول پوري ڏاڪڻ تي اڇن ۽ گلابي ولين سميت، ھوا جي ھلڪي جهوٽي تي ھٻڪار ڦھلائي رھي. ھن پلاٽ تہ وٺي ڇڏيو ھو. پگهار مان ڪجهہ پيسا بچائي رکندو پيو وڃي جيئن پنھنجو گهر ٺھرائي سگهي. نوشابہ چانھن کڻي آئي.
ٻئي ڪچھري ڪندا رھيا. نوشابہ جي ساٿ جون اھي گهڻيون کيس، منافقت سان ڀرپور ڏينھن سان مقابلي ڪرڻ جو حوصلو ڏين ٿيون. چانھن پي آفيس آيو تہ ماحول ۾ ڪروڌ محسوس ٿيس. آفيس پھچي ھن حسب معمول اڪائونٽس جا پنا چيڪ ڪيا تہ وڏو گهوٽالو نظر آيس. اڪثر ملازم ٺڳ ھيا، جيڪي خرچ ۾ گهوٻيون ھڻندا ھئا. بجليءَ جو زيان عام ھو، انڪري ڳرا بل ايندا ھئا. ھو ڪاغذ ڏسي اڪثر ملازمن جي چالاڪي پرکي وٺندو ھو . ڊائريڪٽر تائين ڳالھہ ويندي ھئي پرھنن جي خلاف ڪو ترت قدم نہ کنيو ويندو ھو. ھن کي لڳندو ھو تہ ڊائريڪٽر بہ بي ايمانن سان مليل آھي . ڊائريڪٽر کي مٿين کي ڀنگ ڏيڻو پوندو ھوندو. پاڻ بہ کائڻو ھوندس شايد انڪري. . . .
گهڻو ڪري اسٽيشنري، پئٽرول، ۽ سنھن ٿلھن خرچن ۾ آفيس جا ملازم، پيسا ملي کائيندا ھئا. اڪائونٽس جي ذميداري جي ڪري کيس آڊٽ جو اونو ھو . آڊٽ ۾ بہ ٻہ ٽي روپيا ڏيئي جان ڇٽي ويندي آھي پر پوءِ بہ ھو حساب ڪتاب شفاف رکڻ جي ڪوشش ڪندو ھو. انڪري آفيس جا کائو آفيسرسندس دشمن ٿي پيا ھئا. سفارشي ماڻھن جولڏو لٿل ھو آفيس ۾ . ھن ڪجھ بلن تي اعتراض واريو ھو، جنھن تي ٻائتال متل ھو.
آفيس جو در کليو ۽ شھباز اندر داخل ٿيو ان سان ٻہ ٻيا واٺا پڻ ھئا جيڪي گهوٻين ۾ سندس ٻانھن ٻيلي ھئا.
سائين ! ڪيئن آھيو؟ ھٿ ٻڌي شھباز منافق مرڪ سان چيو.
ھن جو چھرو کيس انڊين فلمن جي ولن جھڙو لڳندو ھو . جيڏو قدآور ھو اوتريون ئي خسيس عادتون ھيس. چھرو سانورو، کاٻي ڀرونء وٽ زخم جو نشان، گفتگوء ۾ شاطر پڻو. ڳالھہ ختم ڪري ھن اک ھنئي تہ عقيل کي ڪاوڙ لڳي الائي ڪنھن ھن کي نوڪري ڏني ھوندي!
” مان ٺيڪ آھيان . تون پنھنجي اچڻ جو مقصد بيان ڪر. “ عقيل رکائيءَ سان چيو.
ھن ويھڻ لاءِ نہ چيو پر ٽيئي ويھي رھيا. شھباز، پيٽرول جي خريداري ڪندو ھو. جڏھن تہ، اسلم کاڌي پيتي ۽ ساجد اسٽيشنري جي نگراني ڪندو ھيو . ٽيئي دوست ھئا. آفيس ۾ سڀ ڪوليگ آھن دوست وري ڪٿان جا! عقيل کي لفظ، ”دوستيءَ “ تي ڪاوڙ لڳندي ھئي.
آفيس ۾ دوستي جو مطلب گڏيل ڪرپشن!!!
” ٻيلي! ٻچڙيوال آھيون . پنھنجو بہ خرچ ڪيو اٿئون . بل نہ روڪ مھرباني ٿيندي. “ شھبازوينتي ڪندي چيو.
”سرڪاري مال ذاتي مقصد لاءِ کڻندو تہ اعتراض ڪندس. ڪاغذ، پينون، رجسٽرن جابل ٺيڪ نہ آھن. “ عقيل اکيون ڦوٽاريندي چيو.
” نہ يار ڪٿي ھاڻ اھڙا الزام تہ نہ ھڻ ٻيلي!“ شھباز ککو وکو ٿيندي چيو.
عقيل کي خبر ھئي تہ ھو ڪرپشن جو ماسٽر مائنڊ ھو . ٻنھي جو گرو ھو.
”پئٽرول مھانگو ٿي ويو آھي ايترو بل تہ ايندو. “ ساجد چيو.
ھن ساجد جي اکين ۾غور سان نھاريو، جيڪو چھري مان ڪو اموشنل بليڪ ميلر لڳي رھيو ھو. ھڪ اک ننڍڙي ھيس . اکيون لومڙيءَ جيان تيز ۽ موقع پرست بس شڪار آيو ناھي ۽ ھن جهٽيو ناھي . انسانن ۾ بہ جانورن واريون خاصيتون ٿين. جھڙو جانور اھڙي ئي خصلت انسان ۾ ھوندي. اھا ڳالھہ کيس پڻس سائين ڏني سمجهائي ھئي، جيڪو روينيو کاتي ۾ ملازم ھو.
” توھان آفيس جي بھاني گاڏيون گهرن جي ڪمن ڪارين لاءِ پيا استعمال ڪريو. “ عقيل کي ڪاوڙ لڳي.
”اسان کان وڌ تہ ڊائريڪٽر صاحب ٿو گاڏي گهر لاءِ وھائي. “ شھباز کيس لاجواب ڪرڻ جي ڪوشش ڪندي چيو.
”باس ڌوڙ پائي تہ ھيٺيان بہ ڌوڙ پائيندا ڇا؟ آخر پڇا تہ اسان آفيسرن کان ٿيندي. “عقيل خار مان وراڻيو.
” ٻيلي رحم ڪر اسان جا ذاتي پيسا بہ خرچ ڪيل آھن. “ ساجد وينتي ڪندي چيو.
”مان ڏسان ٿو پر ھي ڪوڙا بل مان ڪونہ پاس ڪندس . ھنن رسيدن ۾ ٺپا ۽ فون نمبر وغيرہ لکيل ڪونھي. ھي رسيدون ٺيڪ ڪرائي ڏيو تہ ڪري ڏيندس. “
جواب ملڻ تي ٽيئي ڀڻ ڀڻ ڪندي اٿيا ھليا ويا. لنچ جو وقفو ٿيو تہ ھو اٿيو . اسڪول مان مينا ۽ سعد کي کڻي گهر پھتو. گرمي قھر جي ھئي . ھن سال اوڌر وٺي ڪا گاڏي وٺان منھنجو خير آھي پر ٻارن جو ڇا ٿيندو؟ ٻارن جا چھرا اس ۾ ٽامڻي ھڻي ويا ھئا. ھن جو لنچ تيار ھو . بک بہ ڏاڍي لڳي ھيس. نوشابہ ٻارن جا ڪپڙا بدلائي. تڙ تڪڙ ۾ ھٿ منھن ڌورائي ميز تي اچي ويٺي .
” واھ جو ٻوڙ ٺاھيو اٿئي. “ عقيل تعريف ڪئي .
نوشابہ مرڪي تہ سندس چھري تي انڊلٺ ورنا رنگ جرڪڻ لڳا. تعريف جي معاملي ۾ ھو خاندان جي مردن کان مختلف ھو. جن جون زالون، توجھہ ۽ تعريف جون منتظر رھنديون ھيون. انڪري نوشابہ کي لڳي ٿو تہ ھوءَ خاندان جي سڀني عورتن کان خوشقسمت آھي. مڙس گڏ بيھي ھن سان رڌڻي جو ڪم ڪرائيندو ھو. ٻئي پيا ڪچھري ڪنداھئا. ھوءَ کاڌو محبت سان رڌيندي ھئي. ڏاڏي مريم چوندي ھئي تہ ڪيڏو بہ طعام لذيذ ڇو نہ ھجي پر جي گھر ڌياڻيءَ جي محبت شامل نہ ھوندس تہ اھو کاڌو ڪنھن کي بہ نہ لڳندو!
نوشابہ حال تي ھلڻ واري وني ھئي . پر پوءِ بہ عقيل کي پريشاني ٿيندي ھئي تہ ھن جي ايمانداريءَ نوشابہ کي ڪجهہ بہ نہ ڏيئي سگهي ھئي . ساجد تازوئي بنگلو ٺھرايو ھو. اسلم نئين گاڏي ورتي ھئي ۽ شھباز پوش ايريا ۾ فليٽ خريد ڪيو ھو. ھنن جي ملڪيت ڀائرن جي نالي ۾ خريد ڪئي وئي ھئي. جڏھن تہ عقيل وٽ ڪرائي جو معمولي گهر ۽ موٽر سائيڪل ھئي.
پر ھو دل جو سخي ھو . ان معمولي پگهار ۾ بہ ماءُ ۽ ڀينرن جو خيال رکندو ھو. خرچ سوچي سمجهي ڪندو ھو انڪري ڪجهہ بچت بہ ٿي پوندي ھيس. نوشابہ ڪچن ۾ گرين ٽي ٺاھي رھي ھئي ۽ ھوساڻس آفيس ۽ دنيا جھان جا قصا ڪھاڻيون ونڊي رھيو ھو.
”گهڻي گرمي آ اندر ھلي ويھو آء چانھن کنيو ٿي اچان “ نوشابہ جي مک تي پگهر جا ڦڙا ائين جرڪي رھيا ھئا ڄڻ تہ گلاب تي ماڪ ڦڙا.
”ھر ڏک سک ۾ گڏ ھوندا آھيون انڪري رڌڻي جي گرمي بہ گڏجي سھنداسين. “
عقيل ھن جو ھٿ جهلي چيو تہ ھوء مرڪي .
”توھان ھلو آءٌ اچان ٿي. “ نوشابہ رئي جي پلئہ سان پگهر ڦڙا اگهندي چيو.
ھو اندر ھليو آيو جتي ٻار ننڊاکڙا لڳا پيا ھئا. ھو صوفي تي ليٽي من پسند ڪارٽون ۾ مگن ھئا.
لنچ جو وقفو پورو ٿيو تہ ھو واپس آفيس موٽيو. ڪجهہ فائيل تيار ڪري باس ڏانھن روانو ٿيو. اعجاز صاحب فائيلن تي صحيح ڪري چيو:
”سٺو ٿيو جو توھان آفيس جي خرچ پکي تي ضابطو آندو آھي. “
باس مڙئي ايماندار آفيسر ھئڻ جي اداڪاري ڪئي.
”ھا سائين پر آفيسر ڪاوڙجي ويا آھن فائيل روڪڻ تي“. ھن چيو.
”اھو تہ ھيڊ آفيس جو آرڊر آھي تہ خرچ پکي ۽ خاص طور تي سرڪاري پيٽرول تي ضابطو آندو وڃي. “ باس جي لھجي ۾ ٻيائي ھئي.
”جي سائين بلڪل، پرآفيس اھاڳالھہ نہ ٿا سمجهن“. عقيل مايوسيءَ سان وراڻيو.
”آفيس جون گاڏيون وغيرہ ضرورت آھر ٻاھر ڪڍيون وڃن تہ فرق پوندو . “ باس ذميداري۽ سان چيو.
”سائين اوھان وھيڪل انچارج لاءِ لکت ۾ ھدايت نامو جاري ڪندا . “
”چڱو ٿيو جو ياد ڏياريو اٿو. “ باس چيو.
پر عقيل کي خبر ھئي تہ ان کان اڳي بہ ھن ڪيتريون ئي يادگيريون ڊائريڪٽر صاحب کي ڏياريون ھيون پر ڪو کڙ تيل ڪونہ نڪتو. فائيل صحي ڪرائي آفيس واپس موٽيو . ڪرسيءَ تي ٽيڪ لڳائي سوچ ۾ پئجي ويو. صاحب ھن کي تہ شفافيت رکڻ لاءِ اڳڀرو ڪيو آھي پر پاڻ وري فائدو انھن کان ئي پيو وٺي، جن جا فائيل روڪيا اٿس.
رات اڱڻ تي کٽ تي ليٽيا پيا ھئا . بنان چنڊ جي رات ۾ ستارن جو ڏياٽيون ٻري اجهامندي نظر آيون پئي. حيدرآباد جي ٿڌڙي ھير ۾ گرميءَ ۾ٽڙندڙ گلن جي سرھاڻ رکي رکي ساھن کي مھڪائي رھي ھئي. ھوء مينا سان سمھندي ھئي ۽ سعد اڪيلو . سعد کي ننڊ ۾ لتون ھڻڻ جي عادت ھئي. ٻار سمھي رھندا ھئا تہ ھوء پاسو ورائي عقيل سان ڪچھري پئي ڪندي ھئي. ٻنھي کي ھڪٻئي جي اکين ۾ ڏسندي رھڻ، ھٿ ۾ ھٿ ڏيڻ ۽ پنھنجا ڏک سور ونڊڻ سٺو لڳندو ھو .
ڪرونا جي ڪري آفيسون بند ھيون ۽ عقيل گهر ھو . ھر ڪم گڏجي ڪندا ھيا . ھوء ماني ڪندي ھئي تہ عقيل ٿانو ڌوئيندو ھو . ڀاڄيون وغيرہ ڪٽي ڏيندو ھيس . شروع کان پنھنجا ڪم پاڻ ڪندو ھو. جيئن ڪپڙا استري ڪرڻ، بوٽ پالش ڪرڻ، پاڻي پيئڻ ۽ ٻيا سنھا ٿلھا ڪم جن جي ڪري عورتون ھر ھر پيون ڊوڙون پائيندي نظر اينديون آھن . ھوء تمام خوش ھئي پنھنجي زندگيءَ مان. . .
”نوشابہ !“
”ھون. “
”ڇا پئي سوچين؟“
”پنھنجي قسمت تي رشڪ ٿو اچيم. “
عقيل کي حيرت ٿي تہ ھن حال ۾ بہ ھوء خوش آھي. پوءِ تہ مون کي پنھنجي قسمت تي ناز ڪرڻ گهرجي.
آفيس جو ماحول شھباز ۽ سندس ساٿين خراب روين جي ڪري ڏينھون ڏينھن خراب ٿيندو ويو. آڊٽ ويجهو ھئي ھن شھباز، ساجد ۽ سليم کان پيسا ڀرايا، جيڪي ھنن غلط بلن وسيلي ھڙپ ڪيا ھئا. ان معاملي تي ھنن ۾ ڇڪتاڻ ھلندڙ ھئي.
ڪوريڊور مان شھباز ھن کي روڪيندي ھٿ ٻڌي چيو:
”مون کان ڪا غلطي ٿي ھجي تہ مون کي معاف ڪري ڇڏجانء. “ شھباز ڏکاري لھجي ۾ چيو.
”خير تہ آھي نہ!“ عقيل منجهيل انداز ۾ چيو.
”طبيعت ٺيڪ نہ اٿم، ڪجھ ڏينھن موڪل ورتي اٿم. “
”رب رحم ڪندو. “
”ڪرونا ٿيواٿم. “
”ڇا!“ ھن حيران ٿي رڙ ڪئي.
”مان چاھيان ٿو تہ تو کي بہ ڪرونا ٿئ. “ ھن عقيل جي ٻانھن کي ڇھيو . عقيل ائين ڇرڪي پوئتي ھٽيو ڄڻ ڪرنٽ لڳو ھجيس.
”ڇا!“ عقيل جي پيرن ھيٺان زمين نڪري وئي.
”نہ يار مذاق پيو ڪيان. “ شھباز جي مرڪ، شيطاني لڳس. آفيس ۾ بہ شھباز جي ڪرونا واري خبر ھلي رھي ھئي. سليم تہ آفيس مان ھليو ويو پر ھو بہ صاحب کان موڪل وٺي گهر روانو ٿيو. سڄو پگهر ۾ آلو ٿي ويو. دل جي ڌڙڪڻ معمول کان وڌي ويس . اکين آڏو انڌاري اچي ويس. نوشابہ در کوليو تہ سندس حالت ڏسي پريشان ٿي وئي.
”پري مون کي ھٿ نہ لائجانء مون کي ڪرونا ٿي ويو اٿئي. “ ھو خوف وگهي ڏڪي رھيو ھو.
”توھان کي اجايو وھم ٿي پيو آھي. “ھوء عقيل جي حالت ڏسي پريشان ٿي وئي.
” شھباز کي ڪرونا ظاھر ٿيو آھي . ھن سايو ڪري مون سان ھٿ ملايو جيئن مون کي بہ ڪرونا ٿئي. “ اھو ٻڌائيندي کيس اڀ ساھي اچي ورايو.
” ڌڻي رحم ڪندو. “ نوشابہ روئڻھارڪي ٿي وئي.
”ڀاڻين کي فون ڪر تہ ٻارن کي اسڪول کان کڻي اچي. مان ڪمري ۾ ٿو وڃان . ٻارن کي منھنجا ڪمري ۾ اچڻ نہ ڏجانء ۽ ھا تون بہ احتياط ڪر. “ ھو ٿڙندو ٿاٻڙندو ڪمري ڏانھن وڌيو.
ان کانپوء عقيل ڪمري ۾ قيد ٿي ويو. شام جو نوشابہ اسپتال وٺي ويس. ڪرونا جو ٽيست ڪرايائينس. ٻئي ڏينھن ٽيسٽ نيگيٽو آيو پر ھو ڪمري مان ٻاھر نہ نڪتو. نوشابہ ڀائرن کي فون ڪئي تہ ھو آيا ۽ کيس سمجهائڻ لڳا پر پوء بہ ھن ٻاھر نڪرڻ کان انڪار ڪيو. سندس خيال ھو تہ ٽيسٽ درست نہ آيو آھي.
شام جو اوچتو عقيل جي طبيعت خراب ٿي.
”وارو ڪر نوشابہ مون کي اسپتال وٺي ھل. “ ھو پيلو ٿي ويو تہ ھوء کيس اسپتال وٺي آئي. بلڊ پريشرٺيڪ ھيس البتہ دل جي ڌڙڪڻ وڌيل ھيس. ڪرونا جو ٽيسٽ ٻيھر ٿيو. ڊاڪٽر دوا ڏنس تہ ھو گهر موٽيا.
ٻئي ڏينھن ٽيسٽ پازيٽو آيس تہ نوشابہ جي اکين آڏو انڌاري اچي وئي.
”مون کي اسپتال ۾ داخل ڪراء نوشابہ. “ عقيل وينتي ڪئي.
”نہ توھان گهر ۾ رھندا. ڏکيا ڏينھن گذري ويندا. ھو پاڙي وارو ارشد صاحب گهر ۾ ئي ٺيڪ ٿي ويو. اسپتال کان گهر بھتر آھي. “
” نہ نہ نوشابہ مان اسپتال ۾ داخل ٿيندس. “ عقيل ضدي لھجي ۾ چيو. ٻئي ڏينھن ھو اسپتال ۾ داخل ٿي ويو. وقت جي رفتار ڄڻ تہ بيھي رھي. صبح جو ھوء نيرن کڻي ويندي ھئي تہ شام جو عقيل جو ڀاء ويندو ھو.
ڪمري ۾ نوشابہ کي ٻوسٽ ٿي رھي ھئي. اڱڻ تي اڪيلي سمھڻ ۾ ڀو ٿو محسوس ٿئيس. سائيڊ ٽيبل تي ھنن جي شادي جي تصوير رکيل ھئي. خوشي سندن اکين مان ليئا پائي رھي ھئي. ديوار تي ٻنھي ٻارن جون تصويرون لڳل ھيون . ڪي ھنن جا گروپ فوٽو ھئا. دريءَ مان ايندڙ موتئي جي ھٻڪار کي محسوس ڪري سڪون مليس. اھي گل ۽ ٻوٽا عقيل پوکيا ھئا. گهر جون ڀتيون بہ اداس ھيون اھي بہ شايد عقيل جي ڪمي محسوس ڪري رھيون ھيون.
آفيس مان کيس وھم ٿيو. ڀلا شھباز جي ھن سان اھڙي ڪھڙي دشمني ھوندي جو ڄاڻي واڻي کيس ھٿ ڏنائين. ممڪن آھي ھن کي خبر نہ ھئي. پر نہ پوءِ بہ عقيل جو ٽيسٽ نيگيٽو آيو ھو. ياد آيس تہ ٻئي ڏينھن عقيل کي ڊاڪٽر چيڪ اپ لاءِ ٽيبل تي ليٽايو تہ اتان جيڪو مريض اٿيو تنھن کي بخار۽ کنگهہ ھئي. بس اتان منھنجو عقيل وٺجي ويو. اجايو وھم نہ ڪري ھا تہ اڄ ھن حال کي نہ پھچي ھا!
تڪليف جا ڏينھن گذري ويا . عقيل جو ڪرونا جو ٽيست نيگيٽو آيو. پرصبح جو ساھ نہ پئي آيس، انڪري ڊاڪٽرن اسپتال مان ڊسچارج ڪرڻ بدران کيس مشاھدي ھيٺ رکيو. پوءِ خبر پين تہ سندس ڦڦڙ سخت متاثر ٿيا ھئا. دل بي اختيار ڌڙڪڻ لڳس. اکين آڏو انڌاري ايندي محسوس ڪيائين. وقت بہ ھن جي مٿي وانگر گول ڦري رھيو ھو. اندران ڪيرآگاھ ڪري رھيو ھيس تہ ڪجهہ ٿيڻ وارو آھي. ڊاڪٽر گهڻي ڪوشش جي باوجود عقيل کي بچائي نہ سگهيا.
نوشابہ جي دنيا ويران ٿي وئي. ھڪ پرسڪون گهر جو خواب وکري ويو. ھوء غش ٿي ڪري پئي.
ٻاھر باس ۽ آفيس جا ملازم آيا ھئا. سڀ افسوس ۽ غم ۾ ورتل ھئاپر شھباز جي چھري تي ظاھري طور تي ڏک جي باوجود، سندس ڳلن تي سرھائي جو احساس وکريل ھو!
❒