پڇتاءُ
ھڪ گهر ھاشم جو آھي، ھاشم جو آھي، جيڪو جديد سوچ رکي ٿو. سندس گهر، ٻار، رھڻي ڪھڻي ۽ حالات مان سندس وسيع سوچ ظاھر ٿئي ٿي . سندس زال ۽ ڌيئر جم وڃن ٿيون . ھاشم کي ٽي پٽ ۽ ٽي ڌيئون آھن، جيڪي شھر جي سٺن تعليمي ادارن ۾ تعليم حاصل ڪري رھيا آھن . ھو آفيس کان سڌو گهر اچڻ کانپوء، گهڻي ڀاڱي زال ۽ ٻارن سان وقت گذاري ٿو. شام جو بہ گڏ ھوندا آھن ۽ رات جو اڪثر گهمڻ نڪري وڃن ٿا. پر جلدي واپس اچي سمھي رھن ٿا. ٻارن جي پڙھائي ۽ آرام جو وقت مقرر ٿيل آھي. ھاشم صاحب فقط موڪل وارن ڏينھن تي دوستن سان ملي ٿو . ھو گهر کي دنيا جي ھر شيءَ تي ترجيح ڏئي ٿو.
مھمان، سندس گهر جو گهٽ رخ ڪندا آھن. ٻارن جي پڙھائيءَ ڪري ھو وقت جا پاپند آھن، انڪري مٽ مائٽ کين خودغرض سمجهڻ لڳا آھن. . ھاشم پنھنجي گهر واري رقيہ جي تمام گهڻي عزت ڪندو آھي. ساڳيا رويا ٻارن سان رکڻ ڪري، سندن ٻار تھذيب وارا ۽ سمجهدار آھن.
ڀرسان ئي ھاشم جي وڏي ڀاء قاسم جو گهر ڀر ۾ آھي. قاسم روايتي سوچ رکندڙ تنگ نظر انسان آھي. سندس گهر واري حسنہ گهڻي ڀاڱي رڌڻي ۾ نظر ايندي آھي. ھن گهر ۾ مھمانن ۽ مٽن مائٽن جي مداخلت گهڻي آھي. قاسم ھڪ روايتي ۽ ناپختہ سوچ رکندڙ فرد آھي. ھو ھر ننڍي وڏي ڳالھہ تي زال جي بيعزتي ڪري ٿو. سندن ٻار سٺن اسڪولن ۾ تعليم حاصل ڪري رھيا آھن، ھن لاء اھو ئي ڪافي آھي. ھو آفيس کان موٽي ڪجهہ دير آرام ڪري ٻاھر دوستن ڏانھن ھليو وڃي ٿو . ھن جو رابطو گهر ۽ ٻارن سان گهٽ آھي. شروع ۾ حسنہ کي وقت ملندو ھو تہ ھوء ٻارن کي پاڻ پڙھائيندي ھئي . پر وقت گذرڻ سان مھمانن جي گهڻي مداخلت جي ڪري، سندس وقت گهرداريءَ ۾ گذرڻ لڳو، جنھن جي ڪري ٻار گهر تي ٽيوشن پڙھڻ لڳا.
ھڪ ڏينھن ڪنھن ڳالھہ تي قاسم زال کي ڌڪ الاريو تہ ننڍڙو فھد ڊوڙندو اچي پيءَ جي ٽنگن سان چنبڙيو. اندران صائمہ، صوفيہ، فخر ۽ فيصل نڪري آيا. قاسم جي گڦ پئي وھي . ان وقت ھو نشي ۾ ھو. حسنہ ٻارن کي ساڻ ڪري، سندن ڪمري ۾ ھلي وئي . قاسم بہ اندر جي باھ ڪڍي، پنھنجي ڪمري ۾ وڃي بستري تي ڪريو.
حسنہ، ٻار کي سمجهائي ٻاھر نڪتي تہ مھيني کان ترسيل نڻاڻون شاھدہ ۽ زاھدہ سس پسس ڪري رھيون ھيون . مجال آھي جو ھٿ ونڊائين . ھنن ئي چوريو ھوندو ڀاء کي. ھوء ماني پچائيندي روئي رھي ھئي.
”ٻارن جو ڪيترو گوڙ آھي امان ھن ماحول ۾ ڪير پڙھندو“ صائمہ چيو.
”چپ ڪر ڇوري پڻھين نہ ٻڌي منھنجي لاءِ آزار ڪندو. “ حسنہ ڌيءَ کي گهوري چيو .
”گهر آھي يا مسافر خانو آھي. “
صائمہ ڀڻڪندي ڪمري ۾ اندر ھلي وئي. ٻئي ڏينھن قاسم ڀينرن کي شاپنگ لاءِ وٺي ويو. ڀينرن ۽ سندن ٻارن کي ھزارن جي شاپنگ ڪرائي موٽيو. شام جو ٽرين ذريعي ڳوٺ روانو ٿي ويون .
پاڙي ۾ ٻئي ڀاء جو گهر، جديد ۽ نئين دور جي تقاضائن مطابق آھي. ان گهر ۾ ھر فيصلو گڏيل ھوندو آھي. گهر جي سامان کان وٺي ھر ننڍي وڏي شيءَ ۾ سڀني کان صلاح ورتي ويندي آھي. گهر ۾ عزت احترام وارو ماحول اٿن. ٻار بھترين اسڪولن ۾ تعليم حاصل ڪري رھيا آھن. سندن گهر ۾ ٻاھرين ڪا مداخلت نہ آھي.
جڏھن ھاشم ۽ رقيہ ٻارن کي سٺن اسڪولن ۾ تعليم ڏيارڻ جو فيصلو ڪيوتہ ھنن اھو سوچيو تہ ھو ٻارن کي ساڳيو سٺو ۽ جديد ماحول ڏيندا. سندن رھڻي ڪھڻي، لباس ۽ سماجي رابطا جديد دور مطابق ھوندا، جيئن ٻارن جي شخصيتن ۾ تضاد نہ پيدا ٿئي. سندن ٻار اي ۽ او ليول ڪري رھيا آھن . ٻہ ننڍا ٻار ففٿ ۽ سيونٿ گريڊز ۾ آھن. خاندان وارن ڪجهہ ڏينھن کين تنقيد جو نشانو بڻايو پوءِ خاموش ٿي ويا. مائٽ جڏھن بہ سندن گهر اچڻ چاھيندا ھئا تہ ڪنھن نہ ڪنھن ٻار جو امتحان ھلندو ھو ۽ ھو کين جهلي ڇڏيندا ھئا. ھاشم جو چوڻ ھو تہ گرميءَ جي موڪلن ۾ اچو. مائٽن جون عادتون بگڙيل ھيون . ھو جنھن وقت چاھي سامان ٺاھي پھچي ويندا ھئا. پر ھاڻ گهڻي ڀاڱي قاسم ڏانھن ويندا آھن.
ھڪ ڏينھن قاسم گهر اندر داخل ٿيو تہ مايوس ھو. ھن کي سسپينڊ ڪيو ويو ھو ۽ ھن جي مٿان انڪوائري ھلي رھي ھئي.
رات جو ھن زال کي چيو تہ ٻارن کي نجي اسڪولن مان ڪڍي ھو گورنمينٽ جي اسڪول ۾ داخل ڪرائڻ جو ارادو رکي ٿو.
”صائمہ ۽ فخر کي ساڳئي اسڪول ۾ رھڻ ڏيو باقي ٻار ننڍا آھن ان وقت تائين سڀ مسئلا حل ٿي ويندا. “ حسنہ چيس.
”اھو وري ڪيئن ؟ ايتري فيس ڪيئن ڀرينداسين. “ قاسم اکيون ڦوٽاريندي چيو.
”سائين! منھنجا زيور آھن سي کپائينديس يا اوھان ڪو پلاٽ وڪڻي ٻارن جي فيس ڀريندا. “ حسنہ منٿ ڪيس.
”صحيح چوندا آھن تہ ماين جو عقل کڙيءَ ۾ ٿيندو آھي. “ ھو ڀڻڪندي ڪمري کان ٻاھر نڪري ويو.
قاسم سڀ ٻار نجي اسڪولن مان ڪڍي عام اسڪول ۾ داخل ڪرائي ڇڏيا.
صائمہ ۽ فخر ھفتي ۾ ئي بيمار ٿي پيا. صائمہ کي کنگهہ ۽ فخر کي پيٽ ۾ سور رھڻ لڳو . ٻيا ٻار بہ خوش نہ ھئا. ھتي ماسترن ۽ ماسترياڻين جا دڙڪا، سختي ۽ سزائون ھيون .
گهر ۾ ٻارن جا مسئلا شروع ٿي ويا. اسڪول ۾ ٽيسٽ ۾ ناپاس ٿيڻ لڳا. ھاڻ گهر ۾ بہ کاڌو سادو پچڻ لڳو. مٽ مائٽ بہ اھو حال ڏسي پاسيرا ٿي ويا. امتحانن کان پوءِ صائمہ ۽ فخر فيل ٿيا تہ قاسم زال تي ڏاڍو ڪاوڙيو.
”تون ڪھڙي ماءُ آھين جو ٻارن جو خيال نہ ٿي رکين. “ ھن تيز لھجي ۾ چيو.
حسنہ چپ ٿي وئي . پھريون دل ۾ آيس تہ سچ چئي ڏئي تہ مائٽن ۽ توھان جي دوستن جي مھمان دارين مان فرصت ملي تہ ٻارن کي ڏسان. پر خاموش رھي. قاسم فخر کي ٻہ چنبا ھنيا ۽ صائمہ کي اکيون ڏيکاريون تہ ھوء ھيسجي وئي.
قاسم تي ڪو ڏوھ ثابت نہ ٿيو ۽ کيس بحال ڪيو ويو. پر ٻار ساڳين اسڪولن ۾ پڙھندا رھيا. حسنہ تمام گهڻي ڪوشش ڪئي تہ صائمہ ۽ فخر واپس ساڳي اسڪول ۾ پڙھن پر قاسم ھڪ نہ ٻڌي. ٻارن جا رزلٽ خراب اچڻ لڳا. گهر ۾ جهيڙا وڌي ويا.
باقي ھوءَ فھد کي نجي اسڪول ۾ داخل ڪرائڻ ۾ ڪامياب ٿي وئي.
وقت گذرندو رھيو. ٻار ھاڻ يونيورسٽيءَ ۾ پڙھڻ لڳا. فخر ليڪچرار ٿيو. صائمہ کي گورنمينٽ اسڪول ۾ نوڪري ملي. فيصل سورھين گريڊ ۾ چونڊجي ويو. ھلو اڳتي ھلي ترقي ٿيندس تہ سترھين ۾ بہ پھچي ويندو. پوسٽ ڪمائيءَ واري آھي . ھتي گريڊ ڪير ٿو ڏسي قاسم دل کي آٿت ڏني.
صوفيہ بي اي ڪري گهر ويھي رھي. ٻنھي پٽن جي شادي ڪرايائون . ٻئي الڳ ٿي ويا. حسنہ بيمار ٿي پئي . ھن کي ٻارن جي تڪليفن جهوري رکيو. ھن ڪيتري مشڪل سان ٻارن کي پنھنجي محبت جا واسطا ڏيندي، سمجهائي وڌيڪ پڙھڻ لاءِ راضي ڪيو. مڙس ھن جي علاج تي ڌيان ڪونہ ڏنو . اڪثر چوندو ھو مائي تہ ھر وقت بيمار ٿي رھي. ھڪ ڏينھن دل جو دورو پيس، جيڪو پاڻ سان ٻي دنيا ۾ کڻي ويس. ٻار صدمي ۾ اچي ويا.
ڪجهہ وقت گذريو تہ صوفيہ گهر ۾ ٽيوشن سينٽر کوليو، جنھن مان کيس سٺي آمدني ٿيڻ لڳي. ننڍو پٽ فھد، ڪراچي ھليو ويو اي ليول ڪرڻ لاءِ، جتي سٺي ڪاليج ۾ داخلا ورتائين . اي ليول ختم ڪندي ئي آمريڪا جي اسڪالرشپ مليس. ھڪ ڏينھن پيءَ کي فون ڪيائين .
” بابا منھنجي داخلا آمريڪا جي يونيورسٽي ۾ ٿي وئي آھي. منھنجا ڪلاس شروع ٿي ويا آھن . انڪري شام جو منھنجي فلائيٽ آھي . خداحافظ. “
اھو ٻڌي قاسم کي دلي صدمو ٿيو.
توھان کي ياد ھوندو جڏھن قاسم پنھنجي زال تي ھٿ کنيو ھو تہ فھد ننڍڙو ھو . ھو روئيندي، ڊوڙندي ماءُ جي ٽنگن سان چنبڙيو ھو. ماءُ ٻار لاءِ احساس جو ڇانورو ۽ آٿت جو آسمان ٿئي ٿي . جيڪو ٻار جي ڇانوري يا آسمان سان ھٿ چراند ڪندو، ٻار ان سان نفرت ڪندو. انڪري فھد سڄي ڄمار پيءَ سان ڳجهي نفرت ڪئي . اھا نفرت ٻين ٻارن بہ ڪئي پر پيءَ جي بظاھر عزت ڪندا رھيا . جيڪو ماءُ سيکاريو ھين.
قاسم کي ڌيئرن جي شاديءَ جو فڪر ھو . ماڻھو ليڪچرار يا وري ڊاڪٽر جي گهر ڪن پيا. انڪري ڌيئرن کي ايم اي ڪرڻ لاءِ چيائين . ٻنھي پيءَ جي زور ڀرڻ تي فارم ڀريا.
ايم اي کانپوءِ ٻنھي کي سٺيون نوڪريون ملي ويون. صائمہ ليڪچرار ٿي وئي. البتہ صوفيہ کي نوڪري نہ ملي. صائمہ جو سٺو رشتو آيو تہ سندس شآدي ڪري ڇڏيائين. صوفيہ سڄو ڏينھن گهر سنڀاليندي ۽ شام جو ٽيوشن ۾ مصروف ٿي ويندي ھئي.
ھڪ ڏينھن بيل وڳي تہ قاسم در کولڻ ويو تہ ڀاء جي ننڍي ڌيءَ رومانہ مٺائيءَ جو دٻو کڻي اندر داخل ٿي.
” چاچا مون سي سي ايس جو امتحان پاس ڪيو آھي ۽ مون کي منھنجي پسند تي فارين سروسز ۾ نوڪري ملي آھي“.
”مبارڪ ھجي ڌيءَ . “ الائي ڇو آواز ۾ ڏڪڻي ھيس.
”مھرباني چاچا سائين. “
ھوء مرڪي ٻاھر نڪري وئي .
ھو ھوريان ھلندي کٽ تي ويٺو . ھاشم جا ٻار سٺن عھدن تي پھچي ويا. ڪي سول سروسز ۾ آفيسر ٿي ويا ھيا تہ ڪي ڊاڪٽر، انجينئر ۽ ٻين وڏن عھدن تي ڪم ڪري رھيا ھيا.
ھاشم جي گهرواري سمجهدار عورت ھئي ٻارن جي زندگي ٺاھي ڇڏيائين. مون واري زال اڻ سمجهو ۽ جاھل عورت ھئي. ٻار تباھ ڪري ڇڏيائين.
ٿڪجي وھاڻي تي مٿو رکيائين ۽ گھرو ٿڌو ساھ ڀريندي ڇت کي گهورڻ لڳو.
❒