جده جي هڪ هوٽل ۾ مون سان ادبي شام ۽ دوستن جي پريشاني
اڄ آڪٽوبر جي 14 تاريخ هئي ۽ دوستن جده جي اسپينسر هوٽل ۾ مون سان ادبي شام ملهائي. پر ٿورو ترسو ان شام ملهائڻ جي سلسلي جو ڪجهه ابتدائي احوال اوهان کي ٻڌايان. دراصل جيڪي به پروگرام ٺهيا پئي ته اهي برادرم محمد اسماعيل جهتيال جي گهر ۽ ان جي صلاح سان پئي ٺهيا. 14 تاريخ مون سان هڪ ادبي شام ملهائڻ جو پروگرام به جهتيال صاحب ٻه-ٽي ڏينهن اڳ طئه ڪري ڇڏيو هو. ان پروگرام ٺهڻ کانپوءِ مون محسوس ڪيو ته دوست ڪجهه پريشان نظر اچي رهيا هئا ۽ هيڏي هوڏي ڪنهن ڪُنڊ پاسي ۾ مون کي سُس پُس ڪندي نظر آيا. نيٺ مون اسماعيل صاحب کان پُڇيو ته آخر ڪهڙي ماجرا آهي جو اوهان دوست ڪجهه مُنجهيل ۽ هيڏي هوڏي سُس پُس ڪندي نظر اچو ٿا. پهرين ته ڀائو اسماعيل نٽائي ويو، پر پوءِ زور ڀرڻ تي ٻڌايائين ته سائين قصو ڪجهه هن ريت آهي:
هتي سعودي عرب ۾ ذاتي زندگيءَ تي به سخت پهرا لڳل آهن. ڏهه ماڻهو به ڪٿي گڏ ٿين ٿا ته سعودي عرب جي پوليس اُنهن تي سخت چوڪسي رکي ٿي ته اهي ڏهه ماڻهو هڪ جڳهه تي ڇو گڏ ٿيا آهن. ڪٿي سعودي فرمانروا (بادشاهه) يا حڪومت جي خلاف سازش ته نه پيا سِٽين. سو ڳالهه اها آهي ته اوهان سان جيڪا شام ملهائي ويندي ان ۾ 70 کان 100 ماڻهن جي شريڪ ٿيڻ جو امڪان آهي. سو اسين پاڻ ۾ صلاح مصلحت فقط اها پيا ڪريون ته هتي جي پوليس اختيارين کي اسان جيئن اڳواٽ ٻڌائي سگهون ته سنڌ (پاڪستان) جو هڪ وڏو اديب ۽ شاعر اسان وٽ آيو آهي جنهن سان اسان هڪ ادبي بيٺڪ جو اهتمام ڪيو آهي ۽ هي ڪابه سياسي گڏجاڻي وغيره نه آهي. اهو احوال ٻُڌي دوستن جي پريشانيءَ کان منهنجي پريشاني وڌي ويئي. کين عرض ڪيم ته ٻيلي مان سڄي زندگي وڏي عزت ۽ مانَ مرتبي سان گذاري آهي، ڪٿي ائين نه ٿئي جو سعوي پوليس مورڳو مون کي گرفتار ڪري وڃي. اسماعيل صاحب ۽ ٻين دوستن کلي ڏنو. چيائون ته: ”سائين صفا فڪر نه ڪريو. اسان کانئن اجازت وٺي پوءِ اوهان سان شام ملهائينداسون“ بهرحال ڳالهه کي کُٽائجي. دوستن اسپينسر هوٽل جي هڪ وڏي هال ۾ تقريب ڪرڻ ٿي چاهي پر سعودي پوليس جي اختياري وارن کين هن شرط تي مون سان شام ملهائڻ جي اجازت ڏني ته اندر هال ۾ نه پر ٻاهر لان تي اهو فنڪشن ڪريو. جڏهن جهتيال صاحب کان اها وضاحت گهريم ته ڀلا اندر هال ۾ فنڪشن ڪرڻ جي اجازت ڇو نه ڏنائون ته اسماعيل صاحب چيو ته سعودي وارا ڪا به گڏجاڻي هال يا ڪمرن جي اندر ڪرڻ جي اجازت ان ڪري نه ڏيندا آهن ته سندن سوچ مطابق بند ڪمرن يا وڏن هالن اندر سازشون سِٽيون وينديون آهن، جڏهن ته کُليل لان ۾ جيئن ته سعودي پوليس جي سي.آءِ.ڊي وارا ڪنهن ڪنڊ پاسي ۾ موجود رهي سڀ ڪجهه ڏسندا رهندا آهن ته کين تسلي ٿيندي آهي ته هتي بادشاهه يا حڪومت جي خلاف ڪا به سازش نه پيئي ٿئي.
بهرحال خدا خدا ڪري 14 آڪٽوبر جو ڏينهن آيو ۽ اسان خوف ۽ هراس جي ماحول ۾ اسپينسر هوٽل جي لان ۾ آياسين جتي الحمدلله 60 کان 70 مهمان گڏ ٿيا. ڪجهه نمايان دوست جن جا نالا ياد اچن ٿا، سي هي هئا: خالد حسين يوسفاڻي صاحب پاڪستان جي سفارتخاني جو فرسٽ سيڪريٽري، مشهور شاعر سيد شبير هاتف صاحب جيڪو هتان جي ڪنهن يونيورسٽيءَ ۾ پڙهائيندو هو، بدر عباسي، محمد ابراهيم عرف خليل لاکير، محمد اسماعيل جهتيال، حبيب الله جهتيال، در محمد مشوري، غلام حسين لاکو، انور آرائين (ڀائو انور آرائين اُتي ڏاڍا قرب ڏنا، پر پوءِ يڪو غائب ٿي ويو آهي)، قاري عبدالجليل، عبدالله چانڊيو، مشهور شاعر سائين ميرل جويو، محمد حسن جويو، علي رضا پليپوٽو، علي گوهر بروهي، غلام اڪبر بروهي، محمد يعقوب کوسو، عبيدالله جوڻيجو، طالب حسين ڌامراه، محمد الياس جويو، محمد الياس لُنڊ ۽ ٻيا به ڪيترائي دلبر دوست هئا جن جا نالا هينئر ياد نه پيا اچن.
ڪيترن دوستن مون تي مقالا پڙهيا، جن ۾ خاص طرح خليل لاکير، ميرل جويو، شبير هاتف ۽ ڪجهه ٻيا دوست موجود هئا. آخر ۾ مون کي سڏيو ويو ۽ مون دوستن کي پنهنجي شاعري ٻُڌائي. خليل لاکير فرمائش ڪئي ته سائين ”شيڪسپيئر جي مزار تي“ وارو نظم ضرور ٻڌايو، جيڪو مون پڙهيو ۽ جنهن تي ڏاڍو داد مليو. بهرحال الله جا لک شڪرانا بجا آندم جو اڄوڪي ادبي شام وارو فنڪشن حد کان وڌيڪ ڪامياب رهيو. بعد ۾ برادرم اسماعيل جهتيال ٻڌايو ته فنڪشن جي ڪاروائيءَ دوران سعودي عرب پوليس جا آفيسر ۽ ٻيا ڪيترائي شُرطا ايندا ويندا رهيا.