تاريخ، فلسفو ۽ سياست

هوموڊيئس: سڀاڻي جي مختصر تاريخ (جو اختصار)

هي ڪتاب چارلس ڊارون جي ارتقائي نظرئي کي تسليم ڪندي تاريخ جو تجزيو پيش ڪري ٿو جنھن ۾ مذهبي تصور پڻ شامل آهن. هي ڪتاب 11 بابن تي ٻڌل آهي، جيڪي ٽن حصن ۾ ورهايل آهن: هومو سيپينز (انسان) دنيا کي فتح ڪن ٿا؛ هومو سيپينز دنيا کي معنيٰ ڏين ٿا؛ ۽ هوموسيپينز بيوس بڻجي وڃن ٿا. هي ڪتاب هڪ عام دنيائي مخلوق يعني هومو سيپينز يا انسانن جي سندن غير اهم ۽ فاني مخلوق منجهان لافاني ۽ خدا بڻجندڙ مخلوق تائين پھچڻ جي تاريخي سفر بابت سڀني اهم انقلابن ۽ تاريخي واقعن تان پردو کڻي ٿو.

Title Cover of book Homo Dues: A Brief History of Tomorrow

سنڌيڪار پاران

جڳ مشھور فلاسافر، دانشور ۽ تاريخدان پروفيسر ڊاڪٽر يُووال نوح هرارِي جو ڪتاب "هومو ڊيئس:سڀاڻي جي مختصر تاريخ" (Homo Deus: A Brief History of Tomorrow) سندس بھترين وڪامجندڙ ڪتابن مان هڪ آهي. بنيادي طرح سان هي ڪتاب انگريزي ۾ لکيو ويو هو پر اهو هينئر تائين دنيا جي 65 ٻولين ۾ ترجمو ٿي چڪو آهي. آئون هن ڳالھہ جو معترف آهيان تہ مون کي هن ڪتاب جو هر هڪ جملو، هر هڪ پيراگراف، هر هڪ عنوان ۽ ان جو هر هڪ حصو، هر هڪ باب ۽ هر هڪ ڀاڱو، مطلب تہ سڄي جو سڄو ڪتاب بھترين ۽ سحر انگيز حد تائين هڪ خوبصورت تخليق محسوس ٿيو. مون وانگر ٻين پڙهندڙن کي پڻ يقينن هي ڪتاب معلومات جوخزانو، تاريخي تجزئي جو شاهڪار، ۽ انساني سوچ جو ڪمال لڳندو. ان ۾ ڪوبہ وڌاءُ نہ آهي تہ هن عظيم ڪتاب بابت منھنجو هي اختصاري ترجمو اصل ڪتاب جي اونھائي ۽ خوبصورتي کي مڪمل طرح سان قلمبند ڪري نہ سگهيو آهيان. منھنجو هي اختصاري ترجمو سنڌ جي انھن نوجوانن لاءِ آهي جيڪي انگريزي ۾ لکيل اصل ڪتاب کي پڙهي نہ ٿا سگهن يا وري انھن وٽ وقت جي گهٽتائي آهي. ٻيو تہ پنھنجي هن اختصاري ترجمي جي حوالي سان مان اهو صاف لفظن ۾ واضع ڪرڻ چاهيان ٿو تہ:
• هن اختصاري ترجمي ۾ پيش ڪيل خيال منھنجا پنھنجا نہ آهن پر هن ڪتاب جي ليکڪ پروفيسر ڊاڪٽر يُووال نوح هراري جا آهن.
• هي ڪتاب چارلس ڊارون جي ارتقائي نظرئي کي تسليم ڪندي تاريخ جو تجزيو پيش ڪري ٿو جنھن ۾ مذهبي تصور پڻ شامل آهن.

مان سنڌ جي باشعور نوجوانن کي اها گذارش ڪندس تہ ڊاڪٽر هراري جا ڪتاب گهٽ ۾ گهٽ هڪ دفعو ضرور پڙهن تہ جيئن انھن کي خبر پوي تہ دنيا ڪٿي پھتي آهي، ڪيڏانھن وڃي رهي آهي ۽ ان تناظر ۾ اسان پاڪستاني ۽ مسلمان ڪٿي بيٺا آهيون. اسان جي نوجوانن لاءِ اهو سمجهڻ ضروري آهي تہ انسان جيڪو ماضيءَ ۾ هڪ غير اهم مخلوق هو، اهو ڪھڙي ريت وقوفي، زرعي، صنعتي ۽ ڪمپيوٽر انقلابن جي اڙانگن سفرن کان ٿيندو مستقبل جي انفارميشن ۽ بايو ٽيڪنالاجي انقلابن جي سنگم واري دؤر ۾ "سڀني شين جي عالمي رابطن" ۽ هٿرادو ذهانت واري انقلابي دؤر ۾ قدم رکڻ وارو آهي. جتي ترقي يافتہ دنيا جا حڪمران ۽ سائنسدان طبقا فاني منجهان لافاني ٿيڻ وارا آهن ۽ ابدي حسن، ابدي جواني ۽ ابدي خوشي واري خواب کي حقيقت ۾ تبديل ڪرڻ وارا آهن. ان دؤر ۾ اسان پارن عام اربين ماڻھو "بيڪار ماڻھن جو وڏو ٽولو" بڻجي ويندا جيڪي مستقبل جي خدا بڻيل حڪمران طبقي جي رحم ۽ ڪرم تي هوندا.آخر ۾ مان سنڌ جي ناليواري اديب،شاعر، محقق،تاريخ نويس،نقاد ،پبلشر محترم مير حاجن مير جو ٿورائتو آهيان جو پنھنجي سوچ پبليڪيشن طرفان منھنجو هي ڪتاب ڇپائي اوهان پڙهندڙن تائين پھچايو .

ڊاڪٽر محمد الياس ڀٽو
سيوهڻ شر يف
4 آڪٽوبر 2024ع