5
اندر گانڌيءَ به هڪ مسلمان سان شادي ڪرڻ چاهي ٿي. پر اها شادي به موهن داس گانڌي جي مخالفت سبب ڪانه ٿي سگهي، ڏسو خوشونت سنگهه جي آتم ڪٿا.
جڏهن اندرا گانڌي ۽ سندس مڙس فيروز جي وچ ۾ طلاق ٿي وئي تڏهن اندرا گانڌي پڻس نهرو جي پرائيويٽ سيڪريٽري، مٿئي سان شادي ڪرڻ چاهي پر مٿئي کي، هندستان ٽائيمس جي مالڪ برلا چيو، ته جيڪڏهن تون اندرا سان شادي ڪندين ته نهرو توکي سڄي هندستان ۾ سُک جو ساھ کڻڻ ڪونه ڏيندو. تڏهن مٿئي اندرا سان شادي ڪانه ڪئي. اهڙو اظهار مشهور هندستاني صحافي ڪلديپ نائر، پنهنجي ڪتاب”ايڪ زندگي ڪافي نهين“ جي صفحي 304 ۽ 305 تي لکيو آهي. موهن داس گانڌي نهرو جي ڀيڻ ۽ ڌي کي سندن پسند جي شادي ڪرڻ ڪانه ڏني وئي. انهيءَ ئي گانڌي جي زندگي بابت لنڊن ۾ هڪڙو ڪتاب ”ٿرل آف دي چيسٽ“ نالي سان ڇپيو، جيڪو جيڊ ايڊمس لکيو. انهي ڪتاب ۾ ليکڪ گانڌي جي اگهاڙين عورتن سان اگهاڙو ٿي گڏجي سمهڻ واري مشغلي تي روشني وجهندي کيس مستانو ڪوٺيو آهي. گانڌي جي غير معمولي ۽ نرالي جنسياتي زندگي ڪا ماڻهن کان لڪل يا ڳجهي ڪانه هئي. گانڌي سيڪس متعلق سدائين کُلي طرح ڳالهائيندو رهندو هو ۽ پنهنجي پوئلڳن کي چڙ ڏيارڻ جهڙيون هدايتون جاري ڪندو هو. پاڻ اگهاڙين عورتن سان گڏ اگهاڙو ٿي سمهڻ وسيلي چڪاس ڪندو هو ته پنهنجي شهوت تي سندس ڪيترو ڪنٽرول آهي. جيڊ ايڊمس اڳتي لکي ٿو ته گانڌي جي سيڪريٽري جي ڀيڻ سوشيلا، جيڪا سندس ذاتي معالج به هئي، اها ننڍپڻ کان وٺي سندس خدمتگار رهي ۽ ساڻس گڏجي اگهاڙي ٿي ونهنجندي ۽ سمهندي به هئي. جڏهن گانڌي تي سوشيلا سان جنسي تعلقات هئڻ بابت تنقيد ٿيڻ لڳي. سوشيلا جي عمر جڏهن 33 سال ٿي تڏهن گانڌي ٽيهتر سالن جو هو ۽ هاڻ سوشيِلا جي جڳهه تي هڪ نوخيز ڇوڪري منو کي چونڊيو ويو، جيڪا گانڌي جي ڀائيٽي جي به ڀائيٽي هئي. آزادي کان اڳ جڏهن بنگال ۾ فساد ٿيا هئا تڏهن بنگال جي دؤري دوران گانڌي منو سان گڏ اگهاڙو ٿي سمهندو هو ۽ منوء کي چوندو هو ته ٿي سگهي ٿو ته پاڻ ٻئي مسلمانن هٿان ماريا وڃون. تنهن ڪري اچ ته پاڻ پاڪيزگي جي آزمائش ڪريون ۽ پاڻ کي معلوم هجي ته پاڻ خالص ترين قرباني پيش ڪري رهيا آهيون. يعني پاڻ ٻئي اگهاڙا ٿي سمهون. منوءَ کان سواءِ گانڌي جي ڀائيٽي جي اولاد مان هڪ فرد، ڪانو گانڌيءَ، سندس ارڙهن سالن جي زال اڀا 1947ع ڌاري اچي گانڌي سان گڏي، ته جيئن گانڌي ٻنهي ڄڻين سان يعني منو ۽ اڀا سان گڏ اگهاڙو ٿي سُمهي گانڌي جي مرڻ وقت به اهي ٻئي عورتون ساڻس گڏ هيون. گانڌي نهرو جي ڀيڻ، وجئه لڪشمي ۽ ڌي اندرا کي مسلمانن سان شادي ڪرڻ ڪانه ڏني. پر پاڻ سوشيلا، منو ۽ اڀا سان مٿيان ڪارناما پي ڪيا! آفريڪا کنڊ جي ڪيترن ئي ملڪن ۾ گانڌي جا مجسما لڳل هئا، پر اتي جي ماڻهن ۽ حڪومتن، اهي سڀ مجسما هڪ هڪ ڪري لاهي اڇلائي ڇڏيا. تازو ئي گهانا يونيورسٽي جي پروفيسرن جي اعتراض ڪرڻ تي، يونيورسٽيءَ جي ٻاهرئين چوڪ تي نصب ٿيل گانڌي جو مجسمو لاهي اڇلائي ڇڏيو ۽ انهي ڀيڻي تي سندن قومي سورمي جو مجسمو نصب ڪيو ويو آهي. اسان جي ضلعي ٺٽي ۾ پهريائين صرف هڪ شوگر مل هئي جيڪا ٺٽي شهر ۽ سنڌو درياء تي تعمير ٿيل وٽ هئي اها شوگر مل ذوالفقار علي ڀُٽي صاحب ٺٽي ضلعي جي ترقي لاءِ قائم ڪرائي هئي ته جيئن ٺٽي ضلعي ۾ ڪمند پوکجي ۽ هت جي عوام کي به آبادي جي سٺي رقم ملي، پر بدعنوان سياستدانن انهيءَ مل جي اهڙي ته ٻيڙي ٻوڙي جو اها مل هيمشه لاءِ بند ٿي وئي. مل جي مشينري به مذڪوره بدعنوان ڪامورن ۽ سندن جوڙيوال بدعنوان سياستدانن گڏجي چوري ڪري وڪڻي ڇڏي. ٺٽي شوگر مل ٺهڻ سان گڏ آفيسرن لاءِ عاليشان بنگلا ته ٺهيا جن ۾ ايڏو ته سٺو فرنيچر وڌو ويو، جهڙو ڪر اهي بنگلا ڪنهن ملڪ جي سربراھ جا محل هجن. ٺٽه شوگر مل ۾ حقيقي طور ضرورت فقط ٽي سئو کن ملازمن جي هئي پر ان مل ۾ تقريباً ٽي هزار ملازم ڀرتي ڪيا ويا. تنهن کان سواءِ کايار ۽ ڦورو سياستدانن ۽ بدمعاش ڪامورن کي ايڏو ته گهڻو قرض ڏنو ويو، جيڪو اهي ڪڏهن به واپس ڪري نه سگهيا. اهڙي طرح ڏيوالي سبب مل هميشه لاءِ بند ٿي وئي! عجيب ستم ظريفي اها ته مل طرفان ڏنل قرض وارو چيپٽر ئي ڪلوز ٿي ويو! مل جي انهن قرضين جا جيڪڏهن نالا لکجن ته گهڻن جي پت وائکي ٿي ويندي ٺٽه شوگر مل جي هڪڙي جنرل مينيجر اتان ايترا ته پيسا ڪمايا جو مٽياري شوگر مل ۾ وڃي پنهنجو حصو قائم ڪيائين. ٺٽه شوگر مل جي آخري چيئرمين سان سازباز ڪري سنڌ جي اڳوڻي وزيراعليٰ غوث علي شاھ به هن مل کي تباھ ڪرڻ ۾ ڪابه گهٽتائي ڪانه ڪئي سنڌ ۾ شايد هي واحد شگر مل آهي، جيڪا هميشه لاءِ بند ٿي وئي! جهوڪ واري شاھ مراد شوگر مل ٺهڻ کان اڳ، اسان به پنهنجو ڪمند ٺٽه شوگر مل کي ڏيندا هئاسين. اهو زمانو ضياء جي مارشل لا وارو هو. ملٽري ٺٽي سجاول ۽ بٺوري ۾ به رهندي هئي. منهنجو ننڍو ڀاءُ، مير نصير ان وقت ٻني يونين ڪائونسل جو چيئرمين هوندو هو. انهي ڪري آرمي آفيسرن سان گسان پنڌان ملاقات ٿي ويندي هئي. تڏهن ٺٽي شوگر ملز جا جنرل مينيجر کان وٺي ڪين مينيجر ۽ فنائنس مينجر تائين سمورا وڏا آفيسر پنجابي هوندا هئا. تن جي مل اندر ٺٺ ۽ معتبري ملٽري آفيسرن ۽ ٺٽي جي ڊپٽي ڪمشنر کان به مٿي هوندي هئي. البته انهن ڪامورن ڪنهن به زميندار جو هڪ پيسو به نه روڪيو يا کاڌو. جڏهن ته هينئر گهڻو ڪري اڪثر شوگر ملن وارا ماڻهن کي سندن ڪمند جو پيسو به ڪونه ٿا ڏين. پوءِ ٺٽي ضلعي ۾ جهوڪ وٽ ٻي شاھ مراد شوگر ملز ٺهڻ ڪري ٺٽو شوگر ملز ۽ ان جي ڪامورن جي فرعونيت مان اسان جي جان ڇٽي پئي. جهوڪ واري ملز جا مالڪ ڪراچي جا ڪاٺياواڙي ميمڻ واپاري آهن. اهي ڪمند جي رقم باقاعدگيءَ سان ادا ڪندا آهن ۽ ڪڏهن ڪنهن به زميندا جو هڪ پيسو به نه رهائيندا آهن. اوڻيھه سؤ اسي عيسوي ۾ حڪومت ڪمند جو اگهه واڌيو، ته دل چيو ته ڪنهن ٻاهرئين ملڪ جو چڪر لڳائي اچجي سو ڪمند جي مند پوري ٿيڻ تي، ملن سان حساب ڪتاب چُڪتو ڪري، پاسپورٽ ٺهرائي، آئون ۽ عبدالعليم ميمڻ ٽڪيٽ وٺي بينڪاڪ سينگاپور ۽ ملائيشيا جي ٽوئر تي جون 1981ع ۾ ڪراچيءَ کان روانا ٿي وياسين. انهيءَ دؤر ۾ مٿين ٽنهي ملڪن لاءِ ويزا گهربل ڪانه هئي. ڊالر جي قميت پاڪستاني اٺ روپيا هئي، تنهن جي اڄ 2018ع جي مارچ مهيني ۾ قيمت 113 پاڪستاني رپيا آهي. 1980ع واري ڏهاڪي ۾ ملڪ ۾ سستائي هئي ۽ امن امان ۽ سڪون هوندو هو. اسان ٿائي ايئر لائين جي ٽڪيٽ خريد ڪئي جنهن موجب مٿين ٽنهي ملڪن جو اوٽ موٽ ڀاڙو صرف چار هزار رپيا هو. اڄ اهو ڀاڙو آئون سمجهان ٿو ته اسي هزار کن رپيا هوندو. مون ڪراچي ايئر پورٽ ۽ سي پورٽ تي چار سال کن اميگريشن آفيسر طور نوڪري ڪئي. تنهن دؤران آئون ڏيساور گهمڻ ڪونه ويو هوس. منهنجو ملڪ کان ٻاهر وڃڻ جو هي پهريون موقعو هو. اسان رات جو ٿائي ايئر لائنز ۾ ڪراچي کان بينڪاڪ روانا ٿياسين ۽ چئين ڪلاڪن جي سفر کان پوءِ ٿائلينڊ جي گادي واري شهر بينڪاڪ وڃي پهتاسين. مون سون جي مُند هئڻ ڪري هتي به برسات پئجي رهي هئي ۽ بينڪاڪ جي هوائي اڏي وارو سڄو رن وي پاڻي ٿيو پيو هو.
نيويارڪ ۾ ٽريڊ سينٽر جي جاڙين عمارتن تي ٿيل حملو. دنيا ۾ آمريڪا جي چوڌراهٽ کي وڏو ڌچڪو هو. هن واقعي ۾ سينٽر جون ٻئي جاڙيون عمارتون باھ ۾ سڙي رک ٿي ويون ۽ ٽن هزارن کان به گهڻا ماڻهون مئا. نيو يارڪ سان گڏ آمريڪا جي مکيه فوجي مرڪز، پينٽاگان تي به هڪ جهاز ڪريو ۽ ات به سوين ماڻهو مئا هئا. جڏهن جپان، ٻي عالمي جنگ دؤران آمريڪا جي سامونڊي فوج جي مرڪز پرل هاربر تي حملو ڪيو هو. تڏهن ايترا شهري ڪونه مئا هئا. نيويارڪ واري ٽريڊ سينٽر تي حملي ٿيڻ کان پوءِ دنيا جي سڀني هوائي اڏن تي، سيڪيورٽي جا تمام سخت اپاءَ ورتا ويا آهن. انهن يارهن سيپٽمبر 2001ع ۾ ٿيل واقعي کان پوءِ دنيا اندر عجيب غريب ڳالهيون ٻڌڻ ۾ اچن ٿيون. مثال طور آمريڪا جي هوائي اڏن تي هندستان جي وزير دفاع کي چيڪنگ دؤران، صرف سندس ڪڇو ڪونه لاٿو ويو، باقي بدن تي پيل سڀئي ڪپڙا لاٿا ويا. هندستان جي فلم انڊسٽري جي ڪنگ خان شاھ رخ کي لاس اينجلس ايئر پورٽ تي ڏھ ڪلاڪ ويهاريو ويو. هاڻ ته دنيا جي مک ايئرپورٽس تي اهڙيون ڪيمرائيون هنيون ويون آهن، جن جي اڳيان گذرندي چيڪنگ ڪندڙ عملي کي بلڪل اگهاڙو نظر ايندو آهي. خاص ڪري مسلمانن ۽ ڏاڙهي، وارن کي ته ڪافي ڌيان سان چيڪ ڪندا آهن. مسلمانن کي يورپ جي ڪجهه ملڪن ۾ ۽ آمريڪا ۾ غير مسلمانن جي ڀيٽ ۾ تمام گهڻي سختيءَ سان چيڪ ڪندا آهن. اڄ ڪلهه دنيا ۾ مسلمانن کي بنياد پرست سڏيو وڃي ٿو. ٻٽو لفظ ”بنياد پرست“ اڳي آمريڪا ۾ چرچ جي خلاف بغاوت ڪندڙ عيسائين لاءِ استعمال ٿيندو هو. اڳي آڪسفورڊ ڊڪشنري ۾ ”بنيادپرست“ لفظ جي معنيٰ اهو ماڻهو جيڪو مذهب جي بنيادي حڪمن تي عمل ڪري، لکيل هئي. انهيءَ ڊڪشنري جي هاڻوڪي ايڊيشن ۾ بنياد پرست لفظ جي معنيٰ لکيل آهي ته اهو شخص جيڪو مذهب جي بنيادي حڪمن تي سختيءَ سان عمل ڪري، جئين مسلمان، مسلمانن کي بدنام ڪرڻ لاءِ لفظن جون معنائون به بدلائي ڇڏيون آهن. ذاڪر نائيڪ سندس ڪتاب ”دين دليل ڪي ساٿ“ جي صفحي 35 تي لکيو ته ”نائين اليون جي واقعي کان پوءِ مسلمانن لاءِ هندستان، يورپ ۽ آمريڪا ۾ اهو تاثر آهي ته سڀ مسلمان دهشتگرد آهن. پر جيڪر غيرجانبداري سان ڏسجي ته مسلمان دهشتگرد نه پر اهي خود دهشتگردي جو شڪار آهن. نائين اليون جي واقعي بعد انڊيا يورپ ۽ آمريڪا ۾ صرف پنج هزار کن ماڻهو مئا هوندا، پر مسلمانن جا ته ملڪن جا ملڪ تباھ ڪيا ويا آهن. جنهن ۾ پاڪستان، افغانستان، يمن، عراق، لبنان، لبيا ۽ شام شامل آهن. آمريڪا سندس يورپي ۽ هندستاني جوڙيوال جي حملن ۾ دنيا اندر گهٽ ۾ گهٽ ويهه پنجويهه لک مسلمان ماريا ويا آهن. سال 2002ع ۾ اٽارني جنرل آف انڊيا جي بيان مطابق ڄمون ۽ ڪشمير ۾ 2002ع ۾ دهشتگردي جا چار هزار واقعا ٿيا، جن ۾ سترهن سئو ماڻهن کي گوليون هڻي ماريو ويو.
سن 1947ع کان وٺي اڄ تائين ڪشمير ۾ ڀارتي فوج هٿان اسي هزارن کان به وڌيڪ مسلمانن کي ماريو ويو آهي. 1980ع واري ڏهاڪي ۾ اتي سيڪيورٽي يا چيڪنگ نالي ماتر هوندي هئي.
اسان جو جهاز ايئرپورٽ تي لٿو، ته مسافر جهاز مان لهڻ لڳا. جهاز ۾ مسافر ڪي گهڻا ڪونه هئا. اسان جهاز مان لهي بس ۾ چڙهي اچي ايئرپورٽ بلڊنگ وٽ پهتاسين. اميگريشن وارن پندرهن ڏينهن لاءِ ٿائلينڊ گهمڻ جي ٽوئرسٽ ويزا جو ٺپو هڻي،کڻي پاسپورٽ اسان جي حوالي ڪيا.
اميگريشن وارن ڪرنسي مٽائڻ لاءِ ڀري ڏيڻ لاءِ هڪ فارم ڏنو ۽ اسان وٽ جيڪا ڪرنسي هئي اها به مٽائي ڏنائون. فارم ڀري ڏيڻ کانپوءِ ايئرپورٽ بلڊنگ مان ٻاهر نڪتاسين ته اسان وٽ ڪيئي ٽيڪسي ڊرائيور پهچي ويا ۽ هرڪو چئي ته توهان مون سان هلو. اسان هڪ ٽيڪسي ۾ چڙهي هوٽل ڏانهن هلڻ لڳاسين. هڪ سياح کي عموماً ٻيو ملڪ انهيءَ ڪري به وڻي ٿو ته اتي نئون ماحول، نوان ماڻهو ۽ نئين طرز زندگي، زندگي جا نوان رنگ، نئون ڪلچر، مطلب ته ٻئي ملڪ ۾ تقريباً هر شئي نئين هوندي آهي. 1980ع واري ڏهاڪي ۾ پاڪستان ۾ مارشل لا جي صورت ۾ جنرل ضياءَ جي آمريت مڙهيل هئي. جنهن ۾ هر شئي کي جنون جي حد تائين مذهبي رنگ ڏئي پيش ڪيو پئي ويو. ماڻهن کي اسٽيڊيم اندر هزارن جي تعداد ۾ گڏ ڪري انهن جي اڳيان سرڪار مخالف ماڻهن کي ڪوڙا هڻندا هئا. اهو انهيءَ لاءِ ته جيئن ملڪ ۾ فوجي حاڪمن جي دهشت پکڙجي ۽ عوام ظلم جي خلاف ٻڙڪ به ٻاهر نه ڪڍي ۽ فوج حڪومت لڳاتار ڪندي رهي. جنرل ضياء جي مارشل لا وارو دؤر اندر توڙي ٻاهر پاڪستان جي بدنامي وارو دور هو. جيتوڻيڪ سنڌ جي لکين ايڪڙ زمين جنرل ايوب واري مارشل لا دؤران ڌارين ۽ خصوصاً پنجابي فوجين ۾ ورهايون ويون هيون. جنرل ضياء جي دؤر ۾ جمهوريت جي بحالي واري تحريڪ زور وٺڻ ڪري سنڌ جي ڳوٺن مٿان هوائي بمباري ڪئي ويندي هئي. جنهن ۾ ڪيترائي ماڻهو شهيد ٿيندا رهيا. ۽ هزارين سياسي ڪارڪن ۽ سندن اڳواڻ جيلن ۾ بند رهيا. سنڌ جي ٻهراڙي جي سمورن ڳوٺن ۽ واهڻن ۾ به فوج لڳاتار گشت ڪندي عوام ۾ دهشت پکيڙيندي رهندي هئي. اهڙي گُهٽيل ۽ ٻوساٽيل ماحول مان نڪري، جڏهن بئنڪاڪ جهڙي رومانٽڪ ماحول واري شهر ۾ پهتاسين ته ڏاڍي حيرت ٿي ۽ مزو آيو. جڏهن ويٽنام واري جنگ ۾ آمريڪا به پنهنجي فوج موڪلي سڌي ريت شامل ٿي ويو، تڏهن سندس فوج کي موڪل دؤران آمريڪا وڃي آرام ۽ تفريح ڪرڻ تقريباً ناممڪن هو، تنهن ڪري آمريڪا جي فوج جي آرام ۽ تفريح لاءِ ٿائلينڊ ۽ فلپائين کي ڄڻ ته هڪ چڪلي وانگر تيار ڪيو ويو. جتي آمريڪي فوجي موڪلن دؤران عيش عشرت ۾ مگن هوندا هئا. هنن ملڪن جي وڏن شهر ۽ سندن سامونڊي ڪنارن تي ڪيتريون ئي فائيو اسٽار هوٽلون نائيٽ ڪلب، مساج پارلر، لائيو شوز ۽ عياشي لاِءِ ٻيو به گهڻو ڪجهه بندوبست ڪيو ويو هو. ته جيئن هتي ايندڙ فوجي خوب مزا ماڻين ۽ تازا توانا ٿي، پوءِ واپس جنگ ويٽنام جي ميدان تي پهچن. ان وقت اقوام متحده هڪ رپورٽ جاري ڪئي ته ٿائلينڊ ۾ ٻارهن سالن کان به ننڍيون ڇوڪريون هڪ لک کان به وڌيڪ انگ ۾ عصمت فروشي جي ڌنڌي ۾ ملوث آهن. ات انهي ڌنڌي ۾ عورتن سان گڏ مرد به لکن جي تعداد ۾ پنهنجي جنس بدلائي عورتون ٿي ويون ۽ عصمت فروشي کي روزگار طور اختيار ڪيائون. ڪنهن زماني ۾ سنگاپور ٿائلينڊ ۽ ملائيشيا پاڪستان کان به وڌيڪ غريب ملڪ هئا، پر هاڻ پاڪستان جتي خاص ڪري سنڌ جي ٻهراڙي ۾ دنيا جي غريب ترين ملڪ نائيجيريا کان به وڌيڪ غربت واري زندگي گذاريندڙ انسان آهن. اقوام متحده 2016-2017ع جي رپورٽ ۾ عورتن جي ڀاڱي ۾ ڄاڻايو آهي ته سنڌ جي ٻهراڙي واري عورت ۾ چاليهه سيڪڙو کاڌي جي کوٽ آهي، جڏهن ته نائيجيريا جي عورتن ۾ غذائي کوٽ ارڙهن سيڪڙو آهي. انهي ڪري انهن عورتن جي ٻارن ۾ جسماني ۽ ذهني اوسر تمام گهٽ آهي. افغانستان جي عورت رت جي کوٽ جو شڪار چاليھه سيڪڙو آهي. شام ۾ موجوده جنگي حالت ۾ به شامي عورت چوويھه سيڪڙو رت جي کوٽ جو شڪار آهي.
يونيسيف جي سروي مطابق سنڌ جي ٻهراڙيءَ ۾ نَوَ سيڪڙو ڇوڪرين جي شادي پندرهن سالن کان به گهٽ عمر ۾ ڪرائي وڃي ٿي. سنڌ جي ٺٽي ۽ سجاول جي عورت غربت جي لڪير کان اٺھٺ سيڪڙو هيٺ ۽ عمرڪوٽ ضلعي جي عورت غربت جي لڪير کان چوراسي سيڪڙو هيٺ زندگي گذاري ٿي سنڌ جي عورت جي اها حالت صرف کاڌي جي ۽ رت جي کوٽ تائين محدود ڪانهي، پر هوءَ هر طرح ڊنل، هيسيل ۽ پُٺتي پيل آهي. چوندا آهن ته جيڪڏهن قوم، جو مرد پڙهيو ته صرف هڪ فرد پڙهيو، پر جيڪڏهن هڪ عورت پڙهي ڄڻ ته سڄو گهر پڙهيو.!
سنڌ نه ڏٺا سُکَ، اڀري سج لهي ويا!
اسان جي ٽيڪسي هلندي اچي اسانجي رهائش واري هوٽل وٽ بيٺي، جتي اسين لٿاسين. ٽيڪسي ڊرائيور اسانجي بيگ لاهي هيٺ رکي ته اُت بيٺل هوٽل ملازم اها بيگ کڻي اسان سان گڏ اچي رسيپشن ڪائونٽر وٽ رکي. رسيپشن ڊيوٽي تي ويٺل سمورو عملو عورتن تي مشتمل هو. ٿوري لک پڙھ بعد هوٽل جي ملازم اسانجو سامان کڻي اچي اسانکي پنهنجي ڪمري تي پهچايو. ڪمرو ڪافي وڏو ۽ سٺو سجايل هو. باٿ روم به ڪافي وڏو هو. ڪمري ۾ رکيل ٽيلي ويزن چالو ڪري ڏٺوسين ته چينل ٿائي ۽ چيني ٻولي ۾ پئي هليا. بي بي سي ۽ سي اين اين وارا نگريزي چينل به چالو هئا. ڪجهه دير آرام ڪرڻ کانپوءِ غسل ڪري ڪپڙا بدلائي شهر جي سير لاءِ هيٺ لھي رسيپشن ڪائونٽر تي آياسين جتي هيئنر هڪ ڏاڍي سهڻي ڇوڪري ويٺي هئي. ٻاهر وڃڻ مهل تنهن کي ڪمري جي چاٻي ڏنيم ۽ منجهس گهُوري نهاريو. ته پاڻ ڪنڌ کي لوڏي، کلي مونکان چاٻي ورتي. اسين کيس ڏسندا ڏسندا هوٽل مان نڪري ٻاهر آياسين. هي شهر بئنڪاڪ، ٿائلينڊ جي گادي جو هنڌ آهي. ٿائلينڊ جي ڪرنسي جو نالو باٿ آهي. ٿائلينڊ جي سرحد هندي وڏي سمنڊ، سينگاپور، ميانمار، ڪمپوچيا ۽ لائوس سان ملي ٿي. هتي جي قومي ٻولي ٿائي آهي. پر هت انگريزي ۽ چيني ٻوليون به ڳالهايون وڃن ٿيون. بئنڪاڪ انٽرنيشنل ايئرپورٽ کان سواءِ ٿائلينڊ ملڪ جي ٻين مکيه شهرن ۾ به بين الاقوامي هوائي اڏا تعمير ٿيل آهن. بئنڪاڪ وانگر انهن شهر ۾ به سير تفريح ۽ وندر واسطي توڙي عيش عشرت واسطي هر قسم جو بندوبست ڪيل هوندو آهي. جت سڄي دنيا جا ماڻهو گهمڻ لاءِ سڌو انهن شهرن ڏانهن وڃن، جتي هني مون ملهائڻ ۽ پنهنجون موڪلون اُت ئي گذاري پنهنجي پنهنجي ملڪ موٽيو وڃن.
بئنڪاڪ کان سئو ميل پري ”پتايا“ ۾ سامونڊي ڪناري تي به سياحن کي گهربل هر شئي جو عاليشان بندوبست ٿيل آهي. جڏهن اسان ٿائلينڊ ويا هئاسين تڏهن اُت وڃڻ لاءِ ايئرپورٽ ٺهيل ڪونه هو. پر ان وقت جيئن توهان اسلام آباد هوائي اڏي تي لهي شٽل ذريعي سڌو ڪوھ مري جي بوربن پي سي هوٽل هليا وڃو. تيئن بئنڪاڪ ايئرپورٽ کان سڌو پتايا وڃڻ لاءِ توهان کي هر ويهن منٽن ۾ ڪوچ سروس ملندي. هن سڄي ملڪ ۾ ٽوئرسٽن لاءِ ڪافي سهولتون موجود آهن. بئنڪاڪ شهر ۾ ته ڪيئي تفريحي مرڪز موجود آهن. جهڙوڪ نائيٽ ڪلب، مساج پارلر، اوپن ايئر ٿيٽر ۽ ريسٽارنٽ، ڪلاسيڪل ڊانس ڪلب ۽ نيڪڊ ڊانس ڪلب جام آهن. تنهن کان سواءِ تاريخي مندر، اميرالڊ بُڌا ٽيمپل کي ڏسڻ لاءِ هر روز سياح هزارن جي تعدادا ۾ اچن ٿا. هتي جي هڪڙي منفرد بازار ندي ڪناري تي بيٺل ٻيڙين منجهه قائم ڪئي وئي آهي. انهي کي ”فلوٽنگ مارڪيٽ“ سڏيندا آهن. ماڻهو انهن ٻيڙين تي چڙهي وڃي شاپنگ ڪندا آهن. غير ملڪي سياح هن بازار ۾ به توهان کي تمام گهڻي تعداد ۾ ملندا. مون دنيا جي مشهور شهرن مڪائو، موناڪو ۽ لاس ويگاس جي نائيٽ لائيف ڪئي دفعا گهمي ڏٺي آهي. پر هن بئنڪاڪ شهر واري نائيٽ لائيف به انهن شهر جي نائيٽ لائف کان ڪنهن به طرح سان گهٽ ڪانهي. جيتوڻيڪ مٿي ڄاڻايل ٽيئي شهر دنيا جي امير ترين ملڪن، يعني چين، مونٽي ڪارلو ۽ آمريڪا جا شهر آهن. بئنڪاڪ ۾ سياحن جو تمام گهڻي تعداد ۾ اچڻ جو وڏو سبب ٿائلينڊ گهمڻ لاءِ ويزا وٺڻ جي ڪابه ضرورت ڪانهي. اوڏانهن ويزا کان سواءِ ئي وڃي سگهجي ٿو. ٻيو سبب هي آهي ته يورپ ۽ آمريڪا جي ڀيٽ ۾ ٿائيلنڊ تمام سستو ملڪ آهي. اسين فلوٽنگ مارڪيٽ گهمڻ وياسين. هت سياحن کي ٻيڙين ۾ چاڙهي گهمائين. اها ترندڙ بازار وڃي گهمياسين، جنهن جي ٻنهي طرفن کان دڪان ئي دڪان هئا. ڪيترين ئي ٻيڙين ۾ عورتون گل، ميوو ۽ ٻيو سامان وڪڻي رهيون هيون. هت ٻيڙين ۾ به جپان، چين، يورپ ۽ آمريڪا جا سياح وڏي تعداد ۾ موجود هئا. ايڪڙ ٻيڪڙ پاڪستاني ۽ هندستاني به هئا جيڪي پريان ئي پڌرا هئا. اهڙي قسم جو پاڻيءَ ۾ سير توهان کي اٽلي جي شهر وينس ۾، ترڪي جي شهر استنبول ۾ هالينڊ جي شهر ايمسٽرڊيم ۾ هر وقت ملندو. وينس ۽ استنبول ۾ صرف سمنڊ ۾ سير ۽ ايمسٽرڊيم ۾ نديءَ ۾ سير، پر هت بئنڪاڪ ۾ گهمڻ سان گڏ خريداري به ڪندا وڃو. وينس ۾ ٻيڙي جي سير لاءَ توهان کي ڪلاڪن جا ڪلاڪ قطار ۾ بيهڻو پوندي، سو به تمام گهڻو مهانگو. آئون، منيٰ، نورمحمد، وينس ۾ هوندا آهيون ته انهيءَ سير لاءِ ٻين گهمندڙ ماڻهن کي صورت حال پٽاندر ڀائيوار بنائيندا آهيون ته ڀاڙو اڌو اڌين سستو ٿي ويندو آهي. گذريل سال واري اپريل ۾ به وينس ۾ گنڊولا نالي ٻيڙي ۾ سير ڪيوسين. نورمحمد به اسان سان گڏ هو. هن ڀيري اسان هڪ تُرڪ جوڙي کي ڀائيوار بنايو ۽ اڌ ڀاڙو، ساڍا چار هزار رپيا ڏنا، نه ته اڪيلي سر پورو ڀاڙو نَوَ هزار رپيا ڏيڻا پون ها. ٻيڙياتي کي اسان جي ڀائيواري واري ڳالهه ڪانه وڻي ! بئنڪاڪ ۾ هر شئي سٺي سستي مُيسر آهي. 1990ع واري ڏهاڪي ۾ ٿائلينڊ تمام گهڻي معاشي ترقي ڪئي ، پر پوءِ ايڏو ته معاشي مشڪلاتن ۾ اچي ويو، جو هاڻ وڃي ڪجهه پاڻ سنڀاليو اٿس. ٿائيلينڊ ملڪ ۾ به حقيقي اقتدار تي ملڪي فوج جو قبضو آهي. ملڪ جا ماڻهو پنهنجي بادشاهه سان پيار ڪندا آهن. بادشاھ ۽ راڻي جي سالگرهه واري ڏينهن ملڪ ۾ عام موڪل هوندي آهي. اسان ڪلاڪ کن ترندڙ بازار ۾ چڪر لڳائي، پوءِ هڪ نائيٽ ڪلب ۾ وڃي ويٺاسين ته هڪ حسين ڇوڪري به اسان جي ٽيبل تي اچي ويٺي ۽ چيائين ته مونکي به شراب پياريو ۽ پاڻ ئي اُت گرهاڪن کي شراب ڏيندڙ ويٽر ڇوڪريءَ کي چيائين ته مون لاءِ به هڪ پيگ آڻ. تڏهن ويٽر ڇوڪري مونکان پڇيو ته هن ڇوڪريءَ کي به شراب آڻي ڏيان ڇا؟ مون کيس چيو ته ها، آڻي ڏينئنس. اسان مزي مزي سان آهستي آهستي پئي پيتو، پر هوءَ ڇوڪري پيگ تي پيگ چاڙهي رهي هئي. پوءِ آئون جڏهن هت به ٽي ڏينهن رهيس، تڏهن خبر پئي ته اها به هوٽل وارن جي اٽڪل هئي. منهنجي طرفان ڇوڪريءَ کي پياريل شراب جي بل مان اڌ رقم مفت پيئندڙ ڇوڪري کي ملندو ۽ باقي اڌ ويٽر ڇوڪري کڻندي. ٻيو ته مفت پيئندڙ ڇوڪري کي ملندڙ شراب ڪونه هوندو آهي ۽ شراب جي رنگ جهڙو سادو مشروب هوندو آهي. انهن ڇوڪرين اسان کي چيو ته توهان اسان کي پنهنجي هوٽل تي وٺي هلو ۽ توهان جي مرضي ته ات اسان کي ٻن ٽن ڪلاڪن لاءِ يا سڄي رات رهايو. انگريزن جي دؤر ۾ پوءِ 1977ع تائين ڪراچي ۾ اهڙا ڪافي نائيٽ ڪلب هوندا هئا، جن ۾ روماشبانا ۽ لُڊو نائيٽ ڪلب جا نالا ياد آهن. بئنڪاڪ ۾ اهڙيون ڇوڪريون توهان کي سٺي نائيٽ ڪلب يا پب ۾ ضرور ملنديون. اسن ڪجهه وقت اُت هڪ ٻه ڊرنڪ وٺي پنهنجي رهائشي هوٽل تي آياسين ۽ ڏٺم ته ڪائونٽر واري حسين ڇوڪري اڃا تائين ڊيوٽي تي هئي. مون ساڻس هيلو هاءِ ڪيو ۽ ٻاهر هلي ڊنر ڪرڻ لاءِ چيو، ته پاڻ مشڪي چيائين ته آئون ڏهين بجي تائين ڊيوٽي تي آهيان. ڊيوٽي پوري ڪري، توهان کي فون ڪري پوءِ توهان جي ڪمري تي اچان ٿي. مون سمجهيو ته پاڪستان وانگر هت به پهريائين خط، پوءِ خطن ۾ شعر ۽ پوءِ فيس بڪ يا ٽوئيٽر تي يا فون تي حال احوال پوءِ به کٽي قسمت! آسرو گهٽ! ڪڏهن ڪڏهن ته گاريون ته ڪڏهن وري ادا ۽ ابا جهڙا لفظ به ٻڌڻا ٿا پون. پر انهي ۾ به ڪڏهن ڪڏهن مهينا ۽ سال لڳيو وڃن. پر هت ته ” مين هون ريڊي تيار پٽالو، ايڪ مس ڪال سي“ سو آئون ڪمري ۾ گهڙڻ شرط فون جو انتظار ڪرڻ لڳس ۽ ڪپڙا به ڪونه مٽايم. هڪ ڇوٽو پيگ ٺاهي ويهي آهستي آهستي پيئڻ لڳس. انهيءَ ڏينهن ليڊي ڊائنا ۽ پرنس چارلس جي لنڊن ۾ شادي پئي ٿي. پهريائين شادي جو سڄو منظر ڊائريڪٽ لنڊن جي ويسٽ منسٽر ايبي نالي عيسائي مذهب جي عبادت گهر مان پئي ڏيکاريائون، پوءِ دنيا جي تقريباً سڀني ملڪن ۾ هر هر انهيءَ شادي جون جهلڪوين پئي ڏيکاريائون. انهيءَ شادي واري وقت دؤران برطانيه جي فوج بيونس آئرس تي حملو ڪري ٻيهر قبضي وارو موضوع به مکيه موضوع هو، مون به ڪمري ۾ موجود ٽيلي ويزن تي ليڊي ڊائنا جي شادي تقريب جون جهلڪيون ڏٺيون. ليڊي ڊائنا مونکي عورت گهٽ مرد وڌيڪ لڳندي هئي، تنهن ڪري مونکي هن جي چهري ۾ حسين عورت واري نزاڪت نفاست ۽ سونهن نظر ڪانه ايندي هئي، هر انسان جي پسند جدا جدا نه هجي ها ته ڪر سڄي دنيا جي مردن کي هڪ ئي عورت وڻي ها. هر انسان وٽ سونهن بابت پنهنجي مخصوص ۽ ذاتي ڪسوٽي هوندي آهي. فون جي گهنٽي وڳي ۽ رسيور مان ساڳوڻو آواز ٻڌي، مون چيو ته ڪمري تي ڀلي اچو. ٻن منٽن اندر ڪمري جي گهنٽي وڳي ۽ پاڻ ڪمري اندر اچي ڪرسي تي ويٺي. مون نالو پڇس، پاڻ چيئين ته منهنجو نالو ڪيسرا سئنگ قسم آهي. هن هوٽل ۾ ملازم آهيان. شهر کان ٿورو ٻاهر، ويجهو ئي هڪڙي ڳوٺ ۾ رهندي آهيان. هاڻي به سڌو اوڏانهن وينديس. پاڻ قد ۾ ڊگهي، سنهي، ڪڻڪ رنگي، پرڪشش ۽ وڻندڙ چهري جي مالڪ هئي. مون کانئس پپڇيو ته اڄ رات هت مون وٽ رهندئين يا گهر ويندئين؟ پاڻ چيائين ته اهو تنهنجي مرضي تي آهي. پاڻ آمريڪا ۽ ٻه ٽي ٻيا ملڪ گهمي ڦري آئي هئي. مون کيس چيو ته هاڻ وضاحت سان ٻڌاءِ. چئين ته جي هت ٻه ڪلاڪ هونديس، ته چار سئو باٿ وٺنديس ۽ جي سڄي رات هونديس، ته ست سئو باٿ وٺنديس. مون کيس چيو ته آئون هت پنج راتيون آهيان، پنجن ئي راتين جو ڳالهاءِ. پاڻ چيائين ته ڏينهن جو هن هوٽل ۾ ڊيوٽي ڪندي آهيان، سو ڏينهن جو ته سوال ئي پيدا ڪونه ٿو ٿئي، باقي راتيون توهان سان گڏ گذاري سگهان ٿي ۽ پڻ آچر جي ڏينهن گهران چڪر لڳائي پوءِ سڄو ڏينهن توهان سان گڏ گذاري سگهان ٿي. پنجن راتين جا ساڍا ٽي هزار باٿ ٿيا، پر معاملو اڍائي هزار باٿ ۾ طئي ٿي ويو، ته پاڻ ڪرسيءَ تان اٿي اچي سندس بوٽ لاهي، پلنگ تي ليٽي پئي. مون کيس چيو ته توهان لاءِ پيگ ٺاهيان؟ ته پاڻ چئين ته صبر ڪريو ۽ پاڻ سندس ٿيلهو کڻي باٿ روم ۾ وئي ۽ هاٽ شاور وٺي ڪپڙا بدلائي اچي ڪرسي تي ويٺي ته مون پيگ ٺاهي کڻي سندس اڳيان رکيو. جيئن جيئن نشا ويا چڙهندا ته هي شاھ سائين جو شعر خود به خود ذهن تي تي آيو. ”مڌ پيئندي مون، ساجن صحيح سڃاتو“ . اهو وائيءَ جو ٿلھه کيس ٻڌايو، ته وڌيڪ شعرن جي فرمائش ڪيائين. مون کانئس پڇيو ته ڊانس اچئي، پاڻ چيائين ٿوري، مون چيو ته ڏيکار، ته پاڻ اٿي نچڻ لڳي. سندس نسواني سحر ۾ مدهوش ٿيندي. هندستاني فلمي اداڪارن وانگر کيس ڀاڪرن ۾ڀري کڻي ڀيڙو ڪيم، تڏهن احساس ٿيم ته هيءَ ته سنهڙي آهي پر فلمي هيرو ڪن ڪن ٿلهين هيروئن کي ڀاڪرن ۾ جهلي ڪئين کڻندا هوندا ۽ انهن کي کڻي ڊانسون ڪندا هوندا. بلوچستان جي اڳوڻي وزير اعليٰ رئيساڻي وانگر ته ”ڈگری اصلی ہو یا نقلی مگر ڈگری تو ڈگری ہوتی ہے“ سو پيار سچو يا ڪوڙو، اصلي يا نقلي پر پيار ته پيار هوندو آهي. اسان سڄي رات جنسي هٻڇ جو شوق پورو ڪندا رهياسين. هڪڙي ماڻهو شادي ڪئي ته هر ڪو پيو پڇيس ته يار! ڏي خبر، ڪيئن مزو آيو يا نه؟ تڏهن نيٺ تنگ ٿي چيائين ته يار! مزو ته آهي، پر هي هڪڙي ماڻهو جو ڪم ڪونهي! ڪيول ملڪاڻي پنهنجي ڪتاب، سنڌ ڪهاڻي جي صفحي 73 تي لکي ٿو ته هندستان جي رياست ڪيرالا ۾ هندن جي ڪن ذاتين ۾ اڄ به هڪ رسم موجود آهي، جنهن مطابق ڪنوار جو ڪنوارپ وارو پردو ڦاٽڻ سان رت وهڻ کي تشدد تصور ڪيو وڃي ٿو. تنهن ڪري اها رتو ڇاڻ اهي سندن پيشوائن کان ڪرائيندا آهن. انهيءَ جو مطلب اهو ٿيو ته سندن پيشوا سهاڳ راتين جا سڀ مزا وٺي پوءِ ڪنوار مڙس جي حوالي ڪندا آهن. ڀاڳن وارا ماڻهو هوندا اهي، جن لاءِ هر رات سهاڳ جي رات هوندي آهي ۽ وري انهي لاءِ کين پيمينٽ به ٿئي! انڊيا جي اڙيسا رياست ۾ منڊا قبيلي جا ماڻهو سندن نياڻين جون شاديون ڪتن سان ڪرائيندا آهن!