بار ۾ مڱ ڦريون
مان اڄ پهريون دفعو آمريڪا ۾ گاڏي هلائڻ جو تجربو ڪيو، اڄ اسانجي دلبر دوست سائين ممتاز صاحب جي طبيعت صحيح ڪانه هئي ۽ کيس ڪنهن دوست ڏانهن وڃڻ جو ارادو ڪيو هيائين. مون کي گاڏي جي چاٻي ڏئي نادري حڪم ڪيائين ته گاڏي هلاءِ، مون چيو ته يار مون ليفٽ هينڊ (Left Hand Drive) گاڏي اڄ تائين ناهي هلائي، تنهنڪري تون گاڏي پنهنجي پاڻ هلاءِ، بهرحال ممتاز جي ڪري بسم الله ڪري گاڏي کي اسٽارٽ ڪيو، هر ڊرائيور پنهنجي مرضي مطابق گاڏي کي هلائڻ جي سيٽنگ ڪندو آهي. تنهنڪري مونکي سڀ کان پهريان ته اها ڏکيائي پيش آئي ته گاڏي جا گيئر وغيره منهنجي ساڄي پاسي هيا، جڏهن ته پاڪستان ۾ گاڏي هلائڻ لاءِ کاٻي پاسي هوندا آهن. ممتاز جو قد ڊگهو منهنجو قد پورو پنو، گاڏي جي بريڪ جي سيٽنگ به ڊرائيور پنهنجي حساب سان ڪندو آهي، تنهنڪري اها به خبر پهريون ڪونه هئي ته بريڪ آهستي هڻڻي آهي يا پون سٽ سان تڪڙو هڻڻي آهي. انهي کان وڌيڪ ڏکيو مرحلو انهي وقت شروع ٿيو جو جنهن وقت مان وڏي شاهي رستي تي چڙهيس هاڻي سائين مونکي سڀ گاڏيون ايئن پيون محسوس ٿين ته ڄڻ سڀئي غلط رستي سان اچن ۽ وڃن پيون. جيستائين وڃي منهنجو دماغ انهي ڳالهه کي تسليم ڪري ته اهي سڀ صحيح آهن. هاڻي دماغ جيستائين ايئن چوي ته فتور صرف تنهنجي دماغ ۾ آهي، جو چاليهارو کن سال گاڏي هلائيندي اڃان تون پاڻ کي انهي اصول تي گاڏي هلائڻ جو قيدي ٿي بيٺو آهين. سوچ يار هتان جي ڊرائيونگ جو طريقو اسان جي ملڪ واري طريقي کان بلڪل ابتو آهي. پر پوءِ به جڏهن ڪو موڙ مٽيان پيو ته سڀ کان پهريون اصول جيڪي اتي بي اصول هجي پيو دماغ ۾ ڦري پر الحمدلله ٿوري دير هلائڻ کان بعد دماغ ۽ هٿ اتان جي ڊرائيونگ اصول کي مڃڻ لاءِ ڪجهه نه ڪجهه مڃڻ جي تياري ڪرڻ شروع ڪئي هين.جيڪو ڪلاڪ اڌ ڊرائيوري ڪرڻي هئي دل ۽ دماغ جي ٻڌنڌي اتان جي هلندڙ نظام تحت گاڏي صحيح هلائي.
ممتاز صاحب جو پروگرام ٺهيو ته هلون ٿا فريڊرڪ (Frederick) فريڊرڪ هڪ تاريخي جاءِ آهي ۽ ميريلينڊ رياست (Maryland State) جي بالٽيمور (Baltimore) کان بعد ٻيو نمبر وڏو شهر آهي، شهر جي آبادي تقريباً ستر هزار جي لڳ ڀڳ آهي جنهن ۾ 61 سيڪڙو ڀورو انگريز، تقريباً 15 سيڪڙو آفريڪن، انگريز پنج کان ست سيڪڙو، ايشيائي ۽ باقي اسپينش يا لاطيني آمريڪن رهن ٿا. فريڊرڪ واشنگٽن ۽ بالٽيمور کان هڪ ڪلاڪ جي پنڌ تي آهي ۽ هيگرس ٽائون کان به تقريباً اڌ ڪلاڪ جي پنڌ تي آهي. فريڊرڪ هيگرس ٽائون کان واشنگٽن يا بالٽيمور ڏانهن ويندي رستي ۾ ايندو آهي. فريڊرڪ شهر خود ڪائونٽي ۽ ڪائونٽي جو هيڊڪوارٽر آهي. فريڊرڪ ريل ۽ روڊ جي رستي پوري ملڪ سان ڳنڍيل آهي. فريڊرڪ شهر ۾ آمريڪا جي جنگ آزادي ۾ ڪافي رول رهيو آهي جنهن متعلق اتي ميوزم به ٺهيل آهي انهي سان گڏوگڏ تعليم لاءِ پبلڪ لائبريري ۽ ٻيا سرڪاري چاهي پرائيويٽ تعليمي ادارا ڪافي آهن.
بهرحال اسان فريڊرڪ وڃي هڪ پاڪستاني جي ڊپارٽمينٽل اسٽور تان ڪجهه ديسي شيون ورتيون ۽ انجي بلڪل ڀرسان ٻه ٽي دوڪان ڇڏي هڪ پاڪستاني جو مشهور ريسٽورنٽ تان وڃي گرما گرم سيخ ڪباب وٺي وات چهرو ڪيو ٻيا ڪجهه سيخ ڪباب پئيڪ ڪرائي گهر کڻي هلياسين ۽ انهن سيخ ڪبابن جي لذت اڄ تائين چپن کي محسوس ٿئي پئي. ممتاز ٻڌايو ته هن ريسٽورنٽ جون ٺهيل کاڌي خوراڪ جون شيون ڪافي مقبول ۽ معياري آهن. اسانجي هوندي ڪن گراهڪن پنهنجي گهر ۾ پارٽي جي لاءِ کاڌي جو آرڊر ڏئي هليا ويا. اتان ٿيندا شاپنگ مال مان ونڊو شاپنگ ڪندا سڌو هڪ وڏي ڊپارٽمينٽل اسٽور تي آياسين جنهن جا گهڻو ڪري مالڪ ڪورين هيا يا لاطيني آمريڪن جنهن ۾ ڏهاڪو کن ڪيش ڪائونٽر (Cash Counters) هيا. ٻين شين کان علاوه ان اسٽور جي تازه مڇي ڪافي مشهور آهي. اسان کي اهوٻڌايو ويندو آهي ته پلو مڇي صرف سنڌو ڌرياءِ ۾ ٿيندو آهي پر هتي به وڏو، ٿلهو متارو پلو ۽ ججهي انداز ۾ هيو جيڪو ممتاز صاحب اتان خريد ڪيو.ممتاز صاحب ٻڌايو ته مڇي جو سوپ شاندار ٺاهڻ سکي ويو آهيان ۽ اسان کي به اڃان پاڪستان ۾ هياسين تنهن وقت چيو هيائين ته مان توهانکي جڏهن توهان آمريڪا ايندا ته مڇي جو سوپ پياريندس پر اهو خواب ته ممتاز جي هٿ جو ٺهيل مڇي جو سوپ پئنداسين سو پاڪستان ورڻ تائين پورو ڪونه ٿي سگهيو شايد وري جڏهن ٻئي دفعي آمريڪا وڃڻ ٿئي ته پورو ٿئي. اميدن تي جهان قائم آهي.
فريڊرڪ کان واپسي تي رات جي ماني کائي ٿوري چهل قدمي ڪرڻ کان بعد بستري جو پاسو ورتوسين جو صبح جو نماز کان بعد سائين ممتاز ڪلاڪ ٻن لاءِ سير سپاٽي لاءِ ضرور نڪرندو آهي ۽ اسان کي به ٿورڙو صبح جي ٿڌڙي هير ۾ پارڪ وڃي ڄگهن کي ڊگهيرڙو ڪرڻ جو شوق هوندو آهي سو مڙئي هيگرس ٽائون جي رستن تي ڪجهه پنڌ ڪري ويندا هياسين مڙئي ڏهه ٻارهن ڪلوميٽر لتاڙي جانڙي مان ٿورو پگهر ڪڍڻ خاطر ممتاز سان ٻانهن ٻيلي ٿيندا هياسين ۽ خوب تازي آب و هوا جو مزو ماڻيندا هياسين. موٽي اچي تڙ ڦليل ڪري نيرن جي ماني کائي پوءِ جيڏانهن به پروگرام ٿيندو هيو نڪري پوندا هياسين.
ممتاز صاحب جي وڏي نياڻي جي طرفان اسانجي لاءِ ڊنر جو بندوبست ڪيل هيو جنهن لاءِ اسان سڀني ممتاز، ڊاڪٽر لياقت ۽ ٻيا، کين هيگرس ٽائون کان نڪري پوٽامڪ رور (Potomac River) جي ڪنڊ تي واشنگٽن شهر جي پاسي رابن ووڊ (Robinwood) پارڪ وٽ هڪ وڏي ڪسينو ۽ شاپنگ مال ۾ گهڻو ڪري ڪورين ريسٽورنٽ ۾ کائڻ جو انتظام ڪيل هيو. ٻه ٽي گاڏيون هيون اسانجو گاڏي هلائڻ لاءِ سائين ممتاز جنهن جو چوڻ هوندو آهي ته واشنگٽن جي لاءِ سڀ رستا ياد آهن باقي ٻين جي ڪابه گارنٽي ناهي. خير مان، ڊاڪٽر لياقت ۽ ٻه ٻيا ساٿي ممتاز صاحب ڊرائيونگ سيٽ تي ٻيون گاڏيون اڳتي ۽ پوئتي هلنديون رهيون اسان خير سان واشنگٽن شهر جي ٻئي پاسي ورجينيا (Virginia) ڏانهن پوٽامڪ ندي جي ڪناري سان هلندي اچي پهتاسين اسان سڀني کي تسلي هئي ته واشنگٽن جو رستو ممتاز کي برزبان ياد آهي تنهنڪري انڌي واري لٺ ڏانهن ڪنهن به ڌيان ڪونه ڏنو ۽ رستو به صحيح وٺندو آيو پر حسب معمول ٿورڙو ڀلجي اڳتي نڪري ويو جو وڃي رونالڊ ريگن بين الاقوامي هوائي اڏي تائين پهچي وياسين. وري مجبورن لٺ جو سهارو وٺي اچي منزل مقصود تي پهتاسين. سج اڃان مٿي هيو ۽ زمين ۾ ٽٻي هڻڻ لاءِ 35 کان 40 منٽ هيس.
هوٽل جو نالو مونکي ياد نٿو اچي پر تقريباً هزار ٻارهن سئو ڪمرن تي مشتمل وسيع ڪانفرنس هال ۽ ريسٽورنٽ پوٽامڪ ندي جي ڪناري تي سج جي لهڻ جو منظر به عجيب و غريب هيو جودل پئي چوي ته جيڪر هن قسم جو منظر اکين جي اڳيان مدامي طور تي هجي. اسان به هوٽل جي ڀڪ ۾ ندي جي ڪناري تي هڪ ويڪري فوٽ پاٿ تي ٽهلندي سج ۽ پوٽامڪ ندي جو پاڻ ۾ پيچ اڙائيندي ڏسندي ٿڪجون به ڪونه پيا اهو منظر به خوب منظر هيو جنهن وقت سج زمين ۾ ٽٻي هڻڻ کان ٿورڙو اڳ ۽ مختصر گهڙين اندر لاءِ سج ۽ پاڻي پاڻ ۾ هڪ ٿي ويا ۽ ڏسندي ڏسندي ايئن لڳو جو پاڻي سج کي پنهنجي اندر ڳهي ويو بس پوءِ ايئن سمجهه ته ”پنهون ٿي پاڻ سسئي ته سور هيا.“
جهٽ پلڪ کان بعد پوٽامڪ ندي جو پاڻي سج کي ته ڳهي ويو پر پاڻ پاڻي به ڪونه رهيو، صرف نظر اچي پيو ته ٻاهرين روشني جي ڪري نه ته مڙوئي خير.
رانجها رانجها ڪردي آپو رانجها هوئي، پاڻي ۽ سج هڪٻئي کي ٻکين پئجي ٻئي اسان جي نظرن مان غائب ٿي ويا نه هو رهيو نه مان رهيس. پوٽامڪ ندي جي ڪناري تي ڪافي رونق لڳي ٿي پر انهي لاءِ شرط اهو آهي ته سج جي اک ان رونق تي نه پوي. هوڏانهن سج جو غائب ٿيڻ هيڏانهن رونق جو منهن ڪڍڻ ٻئي هڪٻئي جي تاڙ ۾ رهن ٿا ۽ هڪٻئي کان ڇپي پوءِ پاڻ کي ظاهر ڪن ٿا. سج جي پهچڻ جو وقت جيئن جئين ويجهو ٿيندو ويندو آهي تئين رات جون رونقون ايئن ڀڄي وينديون آهن جئين ”ڀڳا ڏار ڳيرا اڏاڻا هليا ويا.“
انهيءَ کان بعد منهن اونڌاهي وڃي رابن ووڊ ۾ ڪسينو ۽ ريسٽورنٽ جو پاسو ورتو جتي هر عمر ۽ طبيعت جا ماڻهو عام جام پيا ڦيرا پائن ۽ اسان به وڃي اندران ٻاهران گهمي وڃي دلبر پيٽ جي پوڄا لاءِ گڏ مڙياسين ۽ خوب پيٽ جي پالنا ڪري واپسي جو گس هيگرس ٽائون لاءِ ورتوسين ڇو ته وقت ڳچ گذري ويو هيو. تقريباً ڏيڍ ڪلاڪ کن جي اندر اچي گهر پهتاسين ۽ سمهڻ جو سعايو ڪيوسين جو صبح سوير ٿڌڙي هير ۾ سير سپاٽو به ڪرڻو هيو.
ll