2
شهر جي گهٽين جي سطح کان 30 فوٽ هيٺ درياءَ جي پاڻي جي سطح برابر درياءَ جي ڪنارن تي پٿر جا دڪا ٺهيل آهن. جتي ٻيڙيون اچي تڙ ڪنديون آهن. انهن دڪن جي چوڌاريءَ وڻ ۽ ٻوٽا پولکيل آهن. گهٽين جي سطح تي وڻن جون جدا قطارون پوکيل آهن. جيڪي پاڻيءَ تائين پهچن ٿيون. مٿي ڄاڻايل ٻنهي سطحن جي وچ تي پٿر جي ڇپن سان ٺهيل ديوار لوهه جي شاهي جهنگلي سان آراسته آهي، انهي لوهي جهنگلي ۾ مختلف هنڌن تي درياهه جي گهيڙن ۽ تڙن وٽ گيٽ ٺهيل آهن. هيءَ ديوار جتي ڪٿي آئوي ivy نالي ول سان ڍڪيل نظر ايندي.
هتي جون قديم عمارتون، درياهه ۾ هلندڙ ٻيڙيون، 32 پُليون، ڪنئين باغ باغيچا ۽ درياءَ جي پاڻي ۾ مختلف رنگن جو عڪس ۽ ان ۾ ٿيندڙ عجيب تبديلي، دنيا جي عجيب ترين ۽ سڀ کان وڌيڪ وڻندڙ شهر جو نظارو پيش ڪن ٿا.
اسان جي ٽيوب اسٽيشن هاڻ اچڻ واري آهي جنهن ڪري ڊزني لينڊ لهندڙ مسافرن ۾ هاڻ چرپر نظر اچي رهي آهي، اسان وٽ ڪو به سامان ڪو نه آهي پر جن سياح مسافرن وٽ ٿورو گهڻو سامان ساڻ آهي سي پنهنجو پنهنجو سامان ڇنڊي ڦوڪي ڪلهن ۾ وجهي رهيا آهن يا هٿن ۾ جهلي بيٺا آهن. ڇو ته ٽيوب، اسٽيشن تي صرف چند گهڙيون بيهندو آهي. جنهن دوران خود به خود در کلن ۽ بند ٿين ان ٿوري عرصي ۾ ماڻهو چڙهن ۽ لهن. اهو سڄو عمل چند گهڙين ۾ ٿئي تنهن ڪري مقامي ماڻهو جيڪي هر روز پنهنجن پنهنجن مصروفيتن ڪري جنهن ۾ نوڪري، واپار تعليم ۽ ٻيا ڌنڌا ڌاڙي شامل آهن. جنهن ڪري هو ڏينهن ۾ هڪ دفعو، نه پر ڪئين دفعا چڙهن ۽ لهن سو انهن لاءِ ڪا نئين ڳالهه ڪانهين نه وري انهي ۾ کين ڪا دقت ۽ پريشاني ٿئي. هلندڙ ٽيوبن ۾ ايئن پيا لهندا چڙهندا آهن جو ڏسڻ ۾ به مزو پيو ايندو آهي.
ٻيا اهي غير ملڪي سياح جن جي ملڪن ۾ به اهي ئي ٽيوب ۽ ٽيوب اسٽيشنون هر هنڌ پيا هلن سو انهن کي به انهي لاهه چاڙهه ۾ ذري جي به دقت نه ٿي پر اهي سياح جن جي ملڪن ۾ ٽيوب نالي ڪا شيءِ ٿئي ڪا نه تن سياحن کي پهريائين ڪجهه تڪليف محسوس ٿئي پر هرڪو انسان آهي سوچ سمجهه ۽ پرئڪٽس سان، ڪجهه وقت ۾ سڄي ڳالهه سمجهه ۾ اچيو وڃي پوءِ ته هر روز جو معمول ٿيو وڃي ۽ اهو ساڳيو ماڻهو پيو ٻين کي سمجهايو ٻڌائي. اسان جو ٽيوب هت بيٺو ته هزارن جي تعداد ۾ سياح هيٺ پليٽ فارم تي لهڻ لڳا ۽ ڏسندي ڏسندي سڄو پليٽ فارم ڀرجي ويو. اسان به نهايت ئي ڦڙتائي سان ٽيوب مان، هيٺ لهي وياسين ۽ ڏسندي ڏسندي ٽيوب پنهنجي اڳتي جي منزل لاءِ روانو ٿي ويو ۽ سڄو پليٽ فارم خالي ٿي ويو. ڊزني لينڊ ٽيوب جي بلڪل ويجهو هو جنهن ڪري چند منٽن ۾ سون قسمن جي گلن مان هلندي هلندي اچي ڊزني لينڊ جي دروازي تي پهتاسين. دروازي تي ٽڪيٽ خريد ڪرڻ لاءِ هڪ نه پر ڪئين گيٽ هئا جن تان جلدي جلدي ٽڪيٽ وٺي هر ڪو اندر وڃڻ لاءِ آتو هو. اسان به پنهنجا پنهنجا ٽڪيٽ خريد ڪري اندر روانا ٿياسين. سڄي لوئر ۾ هي پهريون موقعو هو جو ٽڪيٽ خريد ڪري رهيا آهيون نه ته اهي سڀ ڪم ڪار اسان جي ٽوئر ڪمپني وارن تي هوندا هئا. اسان هر هنڌ بالم ٿيا بيٺا هوندا هئاسين پر هت اهو بار به اسان تي هو . هي ڊزني لينڊ لاس اينجلس جي ڊزني لينڊ کان تمام گهڻو ننڍو ٿي لڳو پهريائين وڏي تعداد ۾ اسان هڪ ٻئي جا فوٽو ڪڍيا ۽ مووي ڀري. هي پئرس جو ڊزني لينڊ جديد فرينچ تاريخ ۾ ڪنئين ملين يورو ڊالرن سان تيار ٿيو آهي ۽ دنيا جي عجائبات ۾ شامل آهي. اهو 1992ع ۾ عوام جي تفريح لاءِ کوليو ويو. هي پارڪ پئرس شهر جي اوڀر طرف 20 ميل پري واقع آهي ۽ پنج هزار ايڪڙ زمين تي پکڙيل آهي. انهيءَ علائقي کي مارني لا ويلي Marne la Vallee سڏجي ٿو.سن 1994ع ۾ هن پارڪ جو نالو غير سرڪاري طور تي بدلائي ڊزني لينڊ رکيو ويو.
ڊزني لينڊ پارڪ ۾ پنج تفريحي مکيه مڪان، ڇهه ساهي هوٽلون، هڪڙو شاهي ڪيمپ گرائونڊ، هڪڙو فيسٽيول ڊزني مرڪز، هڪ زبردست گولف راند جو ميدان جنهن ۾ بال وجهڻ لاءِ 27 سوراخ آهن. ڪنئين ڊزن ننڍا ريسٽورانٽ، شوروم ۽ دڪان موجود آهن. سموري يورپ کان ايندڙ سياح هتي گلن جي ٻارين جي وچ م گهمندا ڦرندا نظر ايندا جتي ڪنئين تلاءَ ڦوهارا ۽ هٿرادو ڍنڍ هوٽلن سان گهيريل آهن. هتي هٿرادو جانور هزارين ٻارن جي خوشي ۽ وڏن جي عبرت لاءِ موجود آهن.
مکيه رستي Main Street U.S.A تي گهوڙي گاڏيون موجود آهن ۽ رستي جي ڪارنر تي باربر شاپس آهن هتي ٻاڦ تي هلندڙ ريل ڪارون به آهن. جيڪي فرنٽيئر لينڊ تائين هلايون وڃن ٿيون، اهي ڪارون مِيسِيسِيپي درياءَ ۾ هلندڙ ٻيڙين جي يادگار آهن. هتي ٻي دلچسپ شيءِ هڪڙو چڙيا گهر آهي، جنهن کي ڪريٽر ڪورل Criter Correl سڏين ٿا. اهو ڪاٽن ووڊڪريڪ ۽ لڪي نگيٽ سيلونLucky Nigget Salon وٽ آهي. پارڪ ۾ موجود ٻاڦ واريون ريل ڪارون ايڊوينچر لينڊ کان فينٽاسي لينڊ ڏانهن به هلن ٿيون. هتي پارڪ جو مکيه عنصر سليپنگ بيوٽي ڪيسل Sleeping Beauty castle نالي هڪڙو محل آهي. انهيءَ جا تمام اوچا مينار فرينچ محلاتن جي علامت تصور ڪجن ٿا. محلات جي چوڌاري قائم باغ ۾ ڪيترا ٻيا عناصر جهڙوڪ:
1. Snow white and the Seven Dwarfs.
2. Peter Pan
3. Dumbo,
4. Alice (from wonder land)
5. The mad hatter’s tea cups
6. Sir loncelots magic carousel.
وغيره پڻ موجود آهن.
ڊسڪوري لينڊ ۾ سائنس جي جديد تصور موجب تيار ڪيل شين ۽ ڳالهين جي نمائش ڪئي وڃي ٿي ۽ انهيءَ سان گڏ مشهور مصورن ليونارڊو، ڊاونچي، جولس ورن ۽ ايڇ جي ويلس جي خيالن سان ٺهڪندڙ شين جي پڻ نمائش ٿئي ٿي.
تنهن کانسواءِ ڪيترين ئي فلمن جا شاهڪار ڪردار پڻ نمائش لاءِ موجود آهن.
مٿئين سمورين شين سان گڏ هتي وليج ڊزني انٽرٽينمنٽ سينٽر village Disney entertainment center پڻ قائم آهي. جنهن ۾ ناچ گهر، دڪان، ريسٽورانٽ، بارون، ٽوئرسٽ آفيس، پوسٽ آفيس ۽ هڪ ٻيڙين جو گهاٽ پڻ آهي.
هڪ بالغ جي لاءِ هڪ ڏينهن لاءِ گهمڻ جي في 30 کان 39 U.S.A ڊالر برابر 150 کان 195 فرانڪ، هڪ ٻار لاءِ 24 کان 30 ڊالر برابر 120 کان 150 فرانڪ.
گهمڻ جو وقت: جولاءِ ۽ آگسٽ روزانو صبح 9 بجي کان رات 11 بجي تائين.
۽ سيپٽمبر کان جون ۾ سومر کان جمع تائين صبح 10 کان شام 6 بجي تائين، ڇنڇر ۽ آچر صبح 9 بجي کان شام 8 بجي تائين. اسان فوٽو ڪڍڻ ۽ مووي ڀرڻ کان واندا ٿي ڊزني ۾ وڌيڪ گهمڻ ڦرڻ لاءِ روانا ٿياسين. اڃان ٿورو اندر گهڙياسين ته چڱيرڙي برسات شروع ٿي وئي. اسان تيز تيز هلندا وڃي هڪ هوٽل ڀيڙا ٿياسين. جت اڳ ئي ڪافي رش لڳي پئي هئي پر نيٺ ڳولي ڳولي وڃي هڪ هنڌ ويٺاسين. اسان جا ڪپڙا ٿورا ٿورا ڀڄي چُڪا هئا ۽ بدن آهستي آهستي ٿڌو ٿي رهيو هو ۽ ڏسندي ڏسندي منا سيءَ ۾ رڦڻ لڳي. مون چيس خير ته آهي. پاڻ چيائين ته ريشمي ڪپڙا پهريل آهن. انهيءَ ڪري وڌيڪ سيءُ محسوس ٿي رهيو آهي. مون پنهنجي بدن تي پهريل ڪوٽ لاهي کيس پارايو ۽ کڻي کيس پنهنجن ڀاڪرن ۾ آندو پر مون ڏٺو ته سندس سيءُ ڪو نه لٿو هو، ويتر مون کي به سيءُ وارئي ويو هو. منهنجي باڊي هيٽ واري سڄي سائنس فيل وئي. سوچيم ته جي سردي جو اثر نه لٿو ته سڄو پروگرام الٽ پلٽ ٿي ويندو ۽ اسان کي واپس هوٽل وڃڻو پوندو. سو سوچي هڪ آئيڊيا يا نسخو دماغ ۾ اچي ويو. يڪدم هوٽل بواءِ کي سڏ ڪري کيس چيم ته ٽي بلئڪ ڪافي ۽ هڪ ڊبل پئڪ نيٽ ڪونيڪ جو آڻ پر دير نه ڪر سرديءَ ۾ وڃون پيا ٺرندا. همراهه آرڊر آڻڻ ۾ دير ئي ڪا نه ڪئي ۽ اسان به پيئڻ ۾ دير ڪا نه ڪئي ڪونيڪ پيئڻ ڪري سيءُ ته لٿو پر مڌ چڙهي ويا. سو کيس وري به هڪ ڪافي منا لاءِ ۽ هڪ ننڍو پئگ مون لاءِ جو آرڊر ڏنو. پاڻ وري به اڳ وانگر جلد ڪافي ۽ ڪونيڪ کڻي آيو. ڪافي ۽ ڪونيڪ پيئڻ کان پوءِ سردي گهٽجڻ سان چستي به اچي وئي ۽ برسات به بلڪل بند ٿي وئي ۽ اسان به ٻين سياحن سان گڏ نڪري پياسين. فرخ ۽ نور کي چيم ته توهان جيترو به گهمي سگهو اوترو گهمو مون آمريڪا ۾ به ڊزني لينڊ ڏٺي آهي ۽ منا جي طبيعت به ٺيڪ نه آهي. سو ان لاءِ اهو بهتر آهي ته خوفائتا ۽ محنت مشقت وارا پروگرام نه ڏسي ۽ توهان ٻيا پروگرام ته ڏسو پر خلا جو سير ۽ سمنڊ اندر سير ۽ هاررشو Horrer Show ضرور ڏسجو. اسان ٻن ٽن ڪلاڪن کان پوءِ توهان کي هت ملنداسين. پاڻ چيائون ته اسان جدا ڪو نه ٿا وڃون پاڻ گڏئي گڏ ٿا گهمون. توهان کي جنهن پروگرام ۾ هلڻو ناهي ته ٻاهر بيهي رهو ۽ ايئن اسان سڀ گڏ ڊزني لينڊ گهمڻ نڪري پياسين. پهرئين ڊزني ريل ۾ چڙهي سڄي ڊزني لينڊ جو چڪر لڳائي واپس انهيءَ ريلوي اسٽيشن تي لٿاسين جت انهيءَ ۾ چڙهيا هئاسين، پوءِ زمين کان مٿي ئي مٿي ڦرندڙ هڪ مني ريل وانگر هلندڙ سواريءَ ۾ چڙهياسين. هن ۾ هلندي ڏاڍو مزو آيو هر شيءِ مٿان کان هيٺ ٿي نظر آئي. جنهن ڪري مزو پئي آيو. تنهن کان پوءِ نور ۽ فرخ هڪ تيز سواري هيٺائين کان مٿي ۽ مٿي کان هيٺ هلندڙ ۾ گهميا.
آئون آمريڪا ۾ ان ۾ چڙهيو هوس ڪا به تڪليف محسوس ڪا نه ٿي ٿئي. پر هينئر خبر ناهي ڇو ڄاڻي ٻجهي هن سواريءَ ۾ ڪو نه چڙهيس. تنهن کان پوءِ وري به نور ۽ فرخ مختلف پروگرامن ۾ حصو وٺندا رهيا ۽ آئون ۽ منا ٻاهر ئي ٻاهر چڪر هڻندا رهياسين. اُس نڪري چُڪي هئي ۽ گهمڻ ڦرڻ ۾ مزو اچي رهيو هو. برسات جي سرديءَ وارو اثر ختم ٿي چڪو هو ۽ گهمڻ ڦرڻ ڪري بدن چست ٿي ويو هو، دل پئي چاهيو ته پيا پرين جي هن ڏيهه ۾ گهمون ڦرون. جت هڪ جنت نه پر سڄي ڌرتيءَ جي گولي جون پريون اچي گڏ ٿيون آهن جن جي ڳاڙهين اگهاڙين سٿرن تان اکيون ته هٽن ئي ڪو نه ٿيون، پر جرمن عورتن جون ٿلهيون متاريون سٿرون ڏسيو ڊپ سان گڏ جرمن مردن جي قسمت تي کل سان گڏ افسوس به ٿيو پئي ته اها ڳالهه به سمجهه ۾ آئي ته جرمنن سندن زالن جا خار هميشه يورپ ۾ جنگيون ڪري ئي ورتا پر اسان هي خار ڪنهن مان ڪڍون. سو چُپ آهي ڀلي. انهيءَ تي ئي گذارو ڪرڻو پيو. جيسين وڃي جرمن سياحن جو هي ٽولو هڪ پاسيرو ٿئي. پرين جي هن آستان ۾ گهمندي ڦرندي ڪافي دير ٿي وئي هئي تنهن ڪري دل جي نه چاهيندي به مجبورن واپس وڃڻو پيو. واپس ويندي ويندي به ڊزني لينڊ جي هنن پرين کي دل ئي دل ۾ good bye چوندا اچي ڊزنيءَ جي ٽيوب اسٽيشن پهتاسين جت ڪافي رش هئي پر جڏهن ٽيوب آيو ته خبر ڪا نه پئي ته هيتري خلق ڪيڏانهن وئي. اسين به انهيءَ رش ئي رش ۾ ٽيوب ۾ چڙهي پئرس جي هڪ ڇيڙي کان ٻئي ڇيڙي واري ٽيوب اسٽيشن جيڪا اسان جي هوٽل کان ٿوري پنڌ تي هئي اچي لٿاسين. پئرس ۾ هن وقت روڊ رستن تي تمام گهٽ ٽرئفڪ هوندي آهي. هلندي هلندي اچي پنهنجي هوٽل تي پهتاسين جت هوٽل رسپيشن واري فرينچ ۾ سلام کان پوءِ سواءِ اسان جي ٻڌائڻ جي ڪمرن جون چاٻيون کڻي اسان جي حوالي ڪيون. اسان سندس ٿورا مڃيندا اچي لفٽ جي گيٽ تي بيٺاسين، جت اڳ ئي ڪافي سياح لفٽ جو انتظار ڪري رهيا هئا.
جنهن هوٽل ۾ اسين رهيل هئاسين اها تمام وڏي هوٽل هئي. منجهس ڪنئين فلور ۽ گهڻي تعداد ۾ ڪمرا هئا. هوٽل جي لفٽ تمام وڏي هئي. جنهن ۾ هڪ وقت پنجويهه ٽيهه ماڻهو هيٺ مٿي چڙهي لهي سگهيا ٿي پر تڏهن به رش لڳي پئي هئي. پئرس ۽ فرانس ۾ سياحن جي سيزن ۾ سڄي ملڪ ۾ بي انتها رش هوندي آهي. جنهن ۾ خاص ڪري هوٽلون. بارون، نائيٽ ڪلبون، ريسٽورانٽ، ٽرينون، بندر بازارون ۽ سپر مارڪيٽون ته سياحن سان ڀريون پيون هونديون آهن. پئرس، نيس، ڪئينس، مونٽي ڪارلو جي رنگين راتين ڪري سڄي دنيا مان سياح ڪهي هنن ملڪن ۾ اچن. جنهن ڪري صرف سياحن جي آمدني مان ۽ ٻاهرين ملڪن جي شاگردن جي فين مان ئي هي ملڪ دنيا جا امير ترين ملڪ ٿي ويا آهن. دنيا ۾ زياده ۾ زياده سياح يعني اٺ ڪروڙ فقط هڪ سال اندر فرانس ۾ اچن.
گنيز ورلڊ رڪارڊ صفحو 151 سال 2001ع جنهن ۾ خاص ڪري عرب ڇا نه پيسو خرچ ڪندا هئا. هن ملڪ ۾ عرب، ايراني گهڻو ڪري سياحت لاءِ ايندا آهن. ٻيو ته خود فرانس جا ماڻهو به موڪلن ۾ فرانس ۾ ئي موڪلون ملهائيندا آهن. ٻئي ڪنهن ملڪ ۾ سياحت لاءِ تمام گهٽ ويندا آهن. فرانس ۾ موڪلن جي شروعات آگسٽ ۾ ٿيندي آهي. تنهن ڪري آگسٽ جي مهيني ۾ فرانس ۾ بي انتها رش هوندي آهي ۽ اسان جو به سڄو فرانس وارو ٽوئر آگسٽ ۾ ئي ٿيو.
دنيا ۾ زياده ۾ زياده سياحت لاءِ ماڻهو فرانس ۾ اچن ٿا پر سڄي دنيا ۾ سياحت وري زياده ۾ زياده آمريڪن ڪن ۽ سياحت مان زياده ۾ زياده ڪمائي به آمريڪا کي ٿئي.
ڪنهن وقت ۾ مسلم ملڪن ۾ بي پناهه سياحت ٿيندي هئي. جنهن ۾ سعودي عربستان، ايران، عراق، ترڪي، پاڪستان، افغانستان، مراڪش، انڊونشيا، ملائيشيا، مصر ۽ لبنان شامل هئا. جن ۾ ايران، عراق، سعودي عربستان زيارتن ڪري، مصر احرامن ۽ نيل درياءَ جي ڪري باقي مراڪش پاڪستان، ترڪي، لبنان، انڊونيشيا ۽ ملايئشيا مختلف قديم آثارن، پرڪشش نظارن ۽ سونهن سوڀيا جي ڪري سڄي دنيا جي سياحن جي توجهه جو مرڪز هئا. ڪراچي جو شهر 1940ع ۾ سڄي ايشيا جي شهرن ۾ وڌ کان وڌ صاف سٿرو شهر ڊڪليئر ٿيل هو ۽ لبنان جي گاديءَ جو شهر بيروت ته سڄي دنيا جي پهرئين نمبر شهرن جي لسٽ ۾ شامل هو پر مغربي دنيا انهن مان چند ملڪن کانسواءِ باقي ملڪن کي کنڊرن ۾ تبديل ڪري ڇڏيو. جنهن ۾ عراق لبنان ۽ افغانستان خاص قابل ذڪر آهن.
اسان پنهنجي ڪمرن ۾ پهچي چانهه پي ٿوري دير آرام ڪري تازا توانا ٿي رات جي ماني کائڻ ۽ ٿوري دير وڙڪڻ لاءِ وري ٻاهر نڪري پياسين.
يورپ، آمريڪا ۽ جپان ۾ هندستاني پاڪستاني هوٽلن جو کاڌو ته تمام لذيذ هوندو آهي پر انهن ۾ گهڻو ڪري سوپ ڪو نه هوندو آهي. مون کي رات جي مانيءَ ۾ سوپ پيئڻ جي ننڍي هوندي کان عادت آهي. خاص ڪري گهمڻ ڦرڻ ۾ ته اهو شوق اڃان به وڌي ويندو آهي، ڇو ته گهر ۾ داڪٽري اصولن مطابق ماني ملي ۽ سڻڀ استعمال ٿئي. آئل ۽ لوڻ بلڪل بند، ان جي ابتڙ هوٽلن جا کاڌا سڻڀا ۽ مصالحن ڪري چٽ پٽا، کائڻ ۾ مزيدار ۽ سوادي ٿين جو پيٽ ئي نه ڀرجي، دل پئي چئي ته ويٺو کائجي ۽ هوٽلن وارا دڪان کوليو ويٺا ئي انهيءَ لاءِ آهن ته اسان وٽ وري وري ماڻهو اچن سو اهي کاڌا به اهڙا لذيذ تيار ڪن جو ماڻهو اهي کائڻ لاءِ ڪٿان کان ڪٿان ڪهي اچن. اسان به فيصلو ڪيو ته ٻه راتيون اڳ جنهن هندستاني هوٽل تي ماني کاڌي هئيسين اڄ به انهيءَ کي موقعو ڏيون هو خوش به ٿيندو ته اسان جي هوٽل جي ماني هنن کي وڻي آهي، ٻيو ته اسان جي هوٽل جي ويجهو به هئي ۽ ٻين هوٽلن لاءِ وري پڇ پڇان ۽ ٽئڪسي جو خرچ ۽ دير به لڳي. سو هن سرهي شام جي خوشبودار ۽ خوشگوار موسم ۾ هلندي هلندي خبر ئي ڪا نه پئي ۽ قدم خود بخود اچي هوٽل جي دروازي تي رڪيا. اسان دروازو کولي اندر داخل ٿياسين هتي هلڪي هلڪي آواز ۾ ۾ مڪيش جو هي گانو وڄي رهيو هو.
کبھی کبھی میرے دل میں خیال آتا ہے
کہ زندگی تری ذلفوں کی نرم چھاؤں میں
گذرنے پاتی تو شاداب ہو بھی سکتی تھی
یہ رنج و غم کی سیاہی جو مجھ پہ چھائی ہے
تری نظر کی شعاعوں سے کھو بھی سکتی تھی
مگر یہ ہو نہ سکا اور اب یہ عالم ہے
کہ تو نہیں ترا غم تری جستجو بھی نہیں،
گذر رہی ہے کچھ اس طرح زندگی جیسے
اسی کسی سہارے کی آرزو بھی نہیں
نہ کوئی جادہ دلی نہ منزل نہ روشنی کا سراغ
بھٹک رہی ہے خلاؤں میں زندگی میری
رہ جاؤں گا کھوکر انھیں خلاؤں میں اک دن
میں جانتا ہوں مری ہم نفس مگر یوں ہے
کبھی کبھی میرے دل میں خیال آتا ہے۔
مون دل ۾ سوچيو ته کبهي کبهي ميري دل مين خيال آتا هي ڇو هميشه خيال اچڻ گهرجي. ٻيو ته سهاڳ رات هي گهونگهٽ اٺها رها هون مين. بلڪل غلط پر هينئن هجي ها ته سهاڳ رات هي..... اٺها رها هون مين. انهن خيالن ۾ ٽيبل تي مينو پيل ۽ ڀر ۾ ويٽر بيٺل ڏٺم ته ذهن تان گاني جي ڳالهه لهي کاڌي جي ياد اچي وئي. شايد سڀني پنهنجو پنهنجو آرڊر ڏئي ڇڏيو هو ۽ منهنجي آرڊر جي انتظار ۾ ويٽر بيٺو هو. سو سڀني ۾ ڏسي مشڪي ۽ جلد جلد ۾ ڪريلا ۽ قيمي جو آرڊر ڏئي چُپ ٿي ويهي رهيس. منا آهستي چيو ته مينو ۾ سوپ به آهي توهان چيس ڪو نه. مون دل ئي دل ۾ سوچيو ته هاڻ ڇا چوانس ڌڪ گُسي ويو ۽ منا کي چيم سوپ سڀاڻي لنڊن هلندي هلندي شپ ۾ پيئنداسين، ڏاڍو مزو ايندو.
نور ۽ فرخ پنهنجي ڌُن ۾ مگن هئا. اسان ڏانهن شايد ڌيان ڪو نه هئن. اٺن ڏهن منٽن ۾ ويٽر چار گرما گرم ويجيٽيبل سوپ اچي اڳيان رکيا، منا مشڪي چيو ته مون تنهنجي سوپ جو آرڊر به ڏئي ڇڏيو هو. ڇو ته توکان پڇيم ته تو ڪو جواب ئي ڪو نه ڏنو سو تنهنجي بنا پڇڻ جي ئي آرڊر ڏئي ڇڏيو. مون پڇيس ته پوءِ تو مون کان پڇيو ته تو سوپ ڇو نه گهرايو. پاڻ چيائين ته تون ڪافي دير کان وٺي چُپ ويٺو آهين. الائي ڇا پيو دل ئي دل ۾ سوچين.
منا مون کي ٻڌايو ته توکي ياد آهي ته شاديءَ جي پهرئين رات به تو هي گانو ٽيپ ۾ وڄايو هو ۽ جنهن جا ٻول اڄ به مون کي ياد آهن. جيڪي، ڪجهه هن ريت هئا.
سمٽ رهي هي تو شرما کي ميري باهون مين
۽ ائين کبهي کبهي فلم جي هن گاني مون کي پنهنجي پيار جي ياد پئرس ۾ ڏياري ڇڏي. واقعي پئرس جو شهر انسان کي سڄي زندگيءَ جي خوشين جون گهڙيون ياد ڏياريو ڇڏي ۽ انهن مٺڙين يادن کي ياد ڪندي ماڻهو سوچي ٿو ته منهنجي زندگي بي معنيٰ ڪا نه گذري آهي. اسان بل ڏئي هوٽل مان نڪري پئرس جي جڳمڳ روشنين مان هلندي هلندي اچي پنهنجي هوٽل تي پهتاسين.
منا نور ۽ فرخ کي ٻڌايو ته سڀاڻي پئرس ڇڏي لنڊن هلبو تنهن ڪري توهان پنهنجو پنهنجو سامان هينئر ئي پئڪ ڪري ڇڏجو. جيئن توهان کي صبح جو سوير ڪا دقت پيش نه اچي. انهن کي ايئن تاڪيد ڪرڻ کان پوءِ پاڻ به سڀ سامان پئڪ ڪري ڇڏيائين. سواءِ برش ۽ ريزر جي باقي صابڻ، شيمپو، ٽوال، شيونگ ڪريم، آفٽر شيونگ ڪريم، باڊي لوشن، هيئر لوشن، هيئر ڪريم، فيس لوشن، فيٽ لوشن، باڊي پرفيو،، مائوٿ واش ۽ ڪيترن قسمن جا ننڍين شيشين ۾ پرفيوم مفت ۾ استعمال ڪرڻ لاءِ پيا هئا. جيڪي استعمال ٿيل هر روز تبديل ڪري وري نوان رکي وڃن ۽ توهان هوٽل ڇڏڻ وقت جي اهي کڻي وڃو ته به هوٽل وارن کي ڪو به اعتراض نه ٿئي. ڇو ته هوٽل وارن اهي شيون توهان کي ڏئي ڇڏيون آهن. پوءِ توهان استعمال ڪيو يا پاڻ سان کڻي وڃو. اها توهان جي مرضي. صرف پندرهن ڏينهن جي ٽوئر ۾ جي اهي گڏ ڪريو ته به سون جي تعداد ۾ گڏ ٿي ويندا.
اسان اڄ به دستور مطابق پنهنجي مقرر ٽائيم تي لائيٽ آف ڪري سمهي پياسين. ڇو ته صبح هلڻ لاءِ گهڻو ڪري هڪ ئي ٽائيم هوندو هو ڪڏهن ڪڏهن ويڪ اپ ڪال wake-up-cal جو وقت گهٽ وڌ هوندو هو. سو به اڌ ڪلاڪ کن.
صبح سوير دستور مطابق منا قرآن شريف جو دور ڪيو جنهن کان پوءِ ٿورو ٻاهر نڪري پئرس جي پرهه ڦٽيءَ کي ڏسندا اڳتي واڪ لاءِ هلڻ لڳاسين. هڪ رات جي پڄاڻي ٻي ڏينهن جي شروعات به ڄڻ هڪ جنم جي شروعات آهي. جنهن سان نه صرف انسان ٿو متاثر ٿئي پر سج- چنڊ-تارا- پکي- پکڻ- جيت، جانورن سان گڏ وڻ ٽڻ ۽ ڌرتيءَ تي به انهيءَ جو اثر ٿيندو آهي.
صبح ٽاڻي بلڪل سانت ۽ سڪون هوندو آهي. پري پري جو آواز بلڪل صاف سٿرو ٻڌڻ ۾ ايندو آهي ۽ آهستي ماڻهن ۽ ٽرئفڪ جي چرپر کان پوءِ اها ڌرتيءَ جي سڳنڌ ۽ سونهن قائم نه رهندي آهي. انهيءَ سانت جي جڳهه تي گوڙ ۽ دونهون اچي جاءِ والاريندو آهي. اڄ اسان مختصر واڪ ڪيو ۽ پئرس جي رستن، چوراهن، فوٽپاٿن ۽ گهٽين کي آخري سلام ڪندي اچي هوٽل تي پهاستين.
جت پهرئين فرخ ۽ نور کي جلد تيار ٿيڻ لاءِ چيو سين ۽ اسان به جلد تيار ٿي پنهنجو سامان ٻاهر در جي اڳيان رکي، لفٽ ۾ چڙهي اچي هيٺ آخري ڀيرو مفت جي نيرن سان هٿ اٽڪاياسين ڇا کائي ڇا کائجي. ٽيبل تي رکيل طعامن کي ڏسڻ سان ئي دل ڀرجيو وڃي پر ناشتي ۾ فرانس جي روايتي ڊبل روٽي، آلپائن ميوزلي ۽ انناس جو جوس ته ماڻهو ڇڏي نه ٿو سگهي ۽ ايئن انهن سان ئي پيٽ ڀرجيو وڃي. فرخ چيو ته لنڊن ڪيڏي مهل پهچبو. مون چيس ته اٽڪل شام جو ڇهين بجي گهر پهچي وڃبو. پر جڏهن انگلش چئنل ۾ شپ ۾ سير ڪبو ته لنڊن ۽ پئرس وسري ويندي ۽ دل چاهيندي آهي ته شپ ۾ پيو سير ڪجي.
اسان بس ۾ چڙهڻ کان اڳ لنڊن ۾ ڀوراڻيءَ کي فون ڪري ٻڌايو ته اسان شام لنڊن پهچي وينداسين. پاڻ دستور مطابق ٽي چار دفعا ويلڪم ويلڪم ڪري اسان کي ڀليڪار ڏنائين ۽ پاڻ ڏاڍو خوش ٿيو ته اسان پنهنجو يورپ جو ٽوئر ختم ڪري واپس لنڊن اچي رهيا آهيون. اسان پئرس جي سرزمين تان هميشه لاءِ قدم کڻي بس ۾ رکيا ۽ اسان جي گائيڊ ٻڌايو ته توهان کي هاڻ ڇا ڪرڻو آهي ۽ توهان وٽ هاڻ ڇا ڇا هئڻ گهرجي.
مثلاً لنڊن وڃڻ لاءِ پاسپورٽ. ان تي ملٽي پل ويزا لنڊن کان اڳتي هر هڪ کي پنهنجي ملڪ لاءِ او ڪي ٽڪيٽ ۽ وڌيڪ ڏينهن لنڊن ۾ رهڻ لاءِ مناسب ڪرنسي شپ ۾ کڻڻ لاءِ صرف ٻه بئگون ۽ هر هڪ کي بند ليٽر ڏنائين جنهن ۾ ڪمپني طرفان لکيل هو ته هن کي مناسب ٽپ ڏيندا ته مهرباني. اهو پاڻ واتان ڪو نه چيائين هڪ فولڊ ٿيل ليٽر ڏنائين ٽپ به انهيءَ ۾ وجهي کيس واپس ڪرڻي هئي. هٿ ۾ نوٽ ڏيڻا ڪو نه هئا. جيئن شخصي تذليل نه محسوس ٿئي. ٽپ توهان جي مرضي ڏيو يا نه ڏيو ۽ ڪيتري ڏيو ڪا به هجت يا بندش ناهي.
انهيءَ ڪارروائي دوران بس آهستي آهستي پئرس جي حسين شهر ۾ سين نديءَ سان لڳو لڳ رستي تان اڳتي پنهنجي منزل ڏانهن وڌي رهي آهي. سين نديءَ جي ڪنارن تي ساوڪ ۾ ننڍڙا ننڍڙا پکي چُڻِي رهيا آهن ته ڪي چهنب چهنبن سان ملائي راند ڪري رهيا آهن يا پاڻ ۾ چنبڙي پيار ڪري رهيا آهن. ڪارا،ساوا، ڳاڙها، هيڊا ۽ رنگبرنگي پکي هڪ ڪپر کان ٻئي ڪپر ۽ سين نديءَ جي ڀرسان وڻن ۾ رانديون ڪري رهيا آهن. نديءَ ۾ ڪا ايڪڙ ٻيڪڙ بوٽ هلي رهي آهي. نديءَ جي ڪپرن تي روڊ جي فوٽ پاٿ تي ايڪڙ ٻيڪڙ ماڻهو تيز تيز قدمن سان اچي وڃي رهيا آهن. اسان جي بس پُل پار ڪري ٻئي ڪپر تي هڪ سڌي روڊ تي هلي رهي آهي. ٿوري ئي پنڌ تي هڪ ٻئي وڏي روڊ تي چڙهي ته روڊ تي Main street U.S.A لکيل هو. هي هڪ وڏو چوڪ آهي. جتي ڊزني لينڊ وانگر ٻارن جي تفريح لاءِ ڪنئين رانديون ۽ پارڪ ٺهيل آهن. هن ڪارنر کي Disney characters چون. هت ٻارن جي وندر لاءِ هڪ هٿرادي عاليشان ڍنڍ به ٺهيل آهي. جنهن ۾ ڪنئين ننڍيون ننڍيون ٻيڙيون ٻارن جي تفريح لاءِ بيٺل نظر آيون پر هينئر هت ڪو به ماڻهو نظر ڪو نه ٿو اچي سواءِ ڪم ڪار ڪرڻ وارن جي ڍنڍ جي وچ ۾ وڏو ڦوهارو ۽ پاسن کان ننڍا ڦوهارا ٺهيل آهن. پر هينئر بند پيا آهن پاسي کان ڪيئي جڳهيون آهن. جيڪي شايد هوٽلون ۽ دڪان آهن. انهن جي پٺيان گهوڙي گاڏيون بيٺيون آهن. هت پارڪ اندر ٻاڦ تي ٽرام به هلندي آهي. ٽرام تي ڪنئين ڪارٽون ڪيترن رنگن ۾ ٺهيل نظر اچي رهيا آهن.
اسان جي بس عام بسن کان مٿانهين آهي تنهن ڪري پري پري تائين ڏسي سگهجي ٿو پر هاڻ اسان هن ٻارن جي تفريحي پارڪ کان ايترو ته پري وڃي چُڪا آهيون جو هر شيءِ اکين کان غائب ٿي وئي آهي.
پئرس جي بنياد رکندڙ شخص کي شايد اها خبر ئي ڪا نه هئي ته هي شهر اڳتي هلي سڄي دنيا جي سونهن ۽ سوڀيا جو اهڃاڻ بڻجي پوندو نه ته هو هن شهر کي پنهنجي نالي سان ضرور منسوب ڪري ها. دنيا جا ٻيا وڏا ۽ مشهور شهر لاس اينجلس، نيويارڪ، سينفرانسسڪو، ٽوڪيو، لنڊن، روم، هانگ ڪانگ ۽ سينگاپور کي به ماڻهن سنواري سينگاري کڻي اڳيان ڪيو آهي پر پئرس جي ڳالهه ئي ٻي آهي. پئرس قدرتي طرح حسين وجميل آهي. جنهن کي ڪنهن جي سينگارڻ سنوارڻ جي ضرورت ئي ڪانهي. هن جي سونهن قدرتي طرح سان هن جي شرير ۾ شامل آهي. سو سڄي دنيا خود بخود هت هلي اچي. واقعي پئرس کي قدرت دائمي سونهن نصيب ڪئي آهي، سا ختم ٿيڻي ئي ڪانهي. اسان جي بس فتح چوڪ جي يادگار کان ڦرندي پري کان شانزلي شاهراهه جو ديدار ڪرائيندي اڃان شهر جي حدن ۾ ڊوڙون پائيندي اڳتي وڃي رهي آهي. بس جي اندر صفا چُپ لڳي پئي آهي. سڀ ڪو پنهنجي ليکي شايد پئرس کان موڪلائي رهيو آهي، يا وري اچڻ لاءِ سوچي رهيو آهي. يا شايد پئرس کي ڇڏڻ لاءِ دل ئي ڪا نه ٿي چوي، يا لنڊن پهچڻ جو انتظار آهي. يا پنهنجو شهر ياد اچي رهيو آهي، ڪجهه ته آهي. جو ايتري خاموشي آهي. انهن خيالن ۾ ئي اسان جي بس پئرس کي ڇڏي فرانس جي ڪشادي ۽ صاف سٿري، وڻن ۽ گلن سان سينگاريل سنواريل موٽروي تي پهچي وئي. جت بس ڪجهه اسپيڊ ورتي ته مسافر اکين تي ڪا شئي رکي آرامي ٿي پيا. مون ڊائري کڻي ڪجهه نوٽس لکڻ شروع ڪيا. ڇا لکان، ڪٿان شروع ڪريان پوءِ لکندس ۽ ايئن واپس ڊائري رکي ڇڏيم. منا بلڪل ستي پئي آهي. سندس پرس هيٺ لڙڪي رهيو آهي. مون خيال ڪيو ته پرس ٺاهي رکان پر دل ۾ خيال آيو ته ننڊ خراب ٿينديس. ننڍي هوندي سُتل ٻارن کي گهر ۾ اُٿاري ماني کارائبي هئي، ننڍي هوندي رات جي وقت سواءِ ماني کائڻ جي سمهي پوندا هئا سين ته ننڊ مان اٿاري گهر وارا ماني ڪو نه کارائيندا هئا ڇو ته بابا سائين جو چوڻ هوندو هو ته ننڊ مانيءَ کان وڌيڪ بهتر آهي،. تنهن ڪري ڪنهن به ٻار کي ننڊ مان اٿاري ماني کارائڻ جو ته سوال ئي ڪو نه ٿي اٿيو،. سو انهيءَ نظريي تي اسان به عمل ڪندا اچون ٿا.
ڊيگال جا قول آهن ته ”عظيم ماڻهن کانسواءِ عظيم مقصد حاصل ڪرڻ ناممڪن آهن“ سو دنيا ۾ جتي ملڪن جي ترقيءَ ۾ قدرتي وسيلن جو وڏو اثر آهي، تيئن وري ڪن ملڪن کي اهڙا ته عظيم حاڪم مليا، جن انهن قومن ۽ ملڪن جي تقدير ئي بدلائي ڇڏي
1- چارلمين
2- پوئنڪير
3- نيپولين بونا پارٽ
4- جان آف آرڪ
5- پئپري
6- چارلس ڊيگال
7- جانڪالون
8- هينري iv
۽ ڪليمنشو جهڙا فرانس کي عظيم حاڪم مليا جن هن ملڪ کي به عظيم ملڪ ڪري ڏيکاريو ۽ جن هن ملڪ جي تقدير ئي بدلائي ڇڏي. انهن سڀني پنهنجي وقت ۾ فرانس جي وڏي خدمت ڪئي. انهن ۾ هينري iv به هڪ آهي.
تاريخ ۾ اهڙا گهٽ ماڻهو ملندا جن پنهنجي ملڪ جي ڏکئي وقت ۾ پنهنجي ڪمائتين شخصي خوبين سان ايتري خدمت ڪئي هوندي. جيتري نواري جي هينري، جيڪو پوءِ فرانس جو هينري iv ٿيو ۽ پنهنجي ملڪ جي خدمت ڪئي. هو هڪ اهڙي زماني ۾ فرانس جو محبوب وطن ۽ ملڪي مدبر ثابت ٿيو. جڏهن سندس ملڪ جا ماڻهو گهڻي ڀاڱي مذهبي اختلافن ۽ خانداني جهيڙن ۾ ڦاٿل هئا. هن نه صرف پنهنجي تيز فهمي سان فوجي ڪاميابيون حاصل ڪيون پر عقيدي جي معاملي ۾ دنياوي لذتن کان پاسو ڪندي انهيءَ ميدان ۾ به ڪاميابي حاصل ڪئي. بادشاهي معاملن ۾ آپيشاهي هلائڻ سان گڏوگڏ درگذر کان به ڪم ورتو. هينري بوربان گهراڻي جو پهريون بادشاهه هو. هن پنهنجي ملڪ فرانس کي ٽيهن سالن کان هلندڙ مذهبي جنگين کان نجات ڏياري، ان کي خوشحال، طاقتور ۽ يورپي قومن ۾ منفرد حيثيت جو مالڪ بڻايو.
ٽيهن سالن جي تجربي هينري کي قائل ڪري ڇڏيو هو ته رياست ۾ صرف ۽ صرف بادشاهه جا اختيار هلڻ گهرجن، هو گهڻو ڪري چوندو هو ته سندس بادشاهي ”عوام جي حفاظت هيٺ“ آهي پر هن فرانس جي نمائنده اداري (اسٽيٽ) اڳيان وڌيڪ سچائي سان ڳالهائيندي چيو هو ته ”توهان جي سڀ کان قيمتي موڙي بادشاهه جي حمايت“ آهي. هينري جي زندگي جو سڀ کان وڏو مقصد فرانس ۾ مضبوط مرڪزي حڪومت قائم ڪرڻ هو ۽ هن فرانس لاءِ اهو ئي ورثو ڇڏيو. ٽيهن سالن جي افراتفري کان پوءِ فرانس جي هر نسل ۽ طبقي جي ماڻهو، آزادي مٿان، حڪومت جي سٺي ڪارڪردگي ۽ امن امان قائم ٿيڻ کي ترجيح ڏني. هينريءَ جو پاڻ سان، فرانس سان ۽ فرانس جي هر هڪ ماڻهوءَ جي حالت سان جيڪو چاهه هو تنهن کيس مقبول ڪرڻ سان گڏوگڏ سندس عزت به وڌائي.
سندس دور ۾ صنعت ترقي ڪئي. هن جو وزراعظم سولي هوگويو ناٽ ڪٽر ڪالونسٽ هوندي به، سندس بهترين صلاحڪار ثابت ٿيو. هن جي زماني ۾ روڊن، پلين ۽ واهن جي حالت سڌاري وئي، سلڪ، ڪلابات (سوني ڌاڳي) جي ڪم ۽ شيشي جي صنعت، ملڪ جي اقتصادي حالت سڌارڻ ۾ مدد ڪئي. هينري فرانس جي بوربان گهراڻي جو پهريون بادشاهه هو. جنهن پنهنجن پوين لاءِ هڪ اهڙو خوشحال ۽ مذهبي معاملن ۾ رواداري رکندڙ، ملڪ ورثي ۾ ڇڏيو، جيڪو مضبوط ۽ متحد هو. هن پنهنجن اختيارن ۽ مضبوط قوت ارادي، خوش خلقي ۽ حرفت کان ڪم وٺي ناممڪن کي ممڪن ڪري ڏيکاريو. جڏهن آگسٽ 1610ع ۾ هڪ ڪئٿولڪ مذهبي مجنون، کيس خنجر هڻي ماري ڇڏيو. تڏهن هو سڄي يورپ ۾ سڀ کان وڌيڪ متحد ۽ طاقتور ملڪ جو حاڪم هو. هن جي بواربان جانشينن فرانس کي مهانگين ۽ فضول جنگين ۾ جيڪو ڦاسايو سو شايد اڻٽر هو پر هن جي دور، هڪ صديءَ لاءِ اهڙا بنياد مهيا ڪري ڏنا جنهن ۾ فرانس يورپ جي سڀ کان وڏي طاقت رهيو. هن ملڪ سورهين صديءَ ۾ جيڪو ڪامياب تجربو ڪيو سو ڪنهن به طرح گهٽ ڪارنامو نه هو.
ماڻهو جنهن به ملڪ وڃي ٿو ته صرف انهيءَ ملڪ جي تعريف ٿو ڪري ته، واهه جو ملڪ هو، ڏاڍا سٺا ماڻهو هئا، سڀ ڪم ڪار قانون مطابق پئي ٿيو، اصل شينهن ٻڪريءَ گڏ پئي کاڌو پر ڏسڻ ۾ اهو آيو آهي ته انهيءَ ملڪ جي اوڻائين جي باري ۾ يا ته بلڪل ڪجهه به ڪو نه لکيو ويو آهي يا وري بلڪل نه برابر لکيل آهي پر انهيءَ جي ابتڙ سنڌ ۾ جيڪي به سياح آيا انهن جيڪي ڪتاب لکيا اهي سڀ سنڌ ۽ سنڌين جي خلاف لکيل آهن. مثلاً چچ نامو مظهر شاهجانيءَ ۾ ته سنڌين جي باري ۾ تمام گهڻو ڪينو ظاهر ڪيو ويو آهي. سنڌيءَ جي هڪ انگريز محقق لامبرڪ به Terrost ۾ حرن جي خلاف لکيو آهي حر به ته سنڌي آهن.
سو آئون به چاهيندو آهيان ته جنهن به ملڪ ۾ وڃجي انهيءَ ملڪ جي خوبين سان گڏ خامين جو به ذڪر ڪجي پر ڪي ملڪ اهڙا به هوندا آهن جن ۾ ڪا گهٽتائي نظر ئي ڪا نه ايندي آهي. تنهن ڪري انهيءَ ملڪ جي اخبارن ۽ رسالن ۾ مڙيئي ڪجهه نه ڪجهه ميڙي چونڊي پڙهندڙن اڳيان رکجي سو هي ٿورو گهڻو اخباري مواد فرانس جي اڳوڻي صدر جي خلاف ڏٺم سو هت لکي رهيو آهيان. جيئن توهان حڪومت جي خلاف مخالف ڌر جا رايا پڙهي ۽ معلوم ڪري سگهو.
سرد جنگ کان پوءِ دنيا ۾ وڏيون اٿلون پٿلون آيون جن ۾ ڪيترن ملڪن جو ته وجود ئي ختم ٿي ويو. جيئن يوگو سلويا ۽ اوڀر جرمني، ته وري ڪنئين نوان ملڪ وجود ۾آيا جيئن ازبڪستان، بوسينا، قازڪستان ۽ ٻيا به ڪيترا ملڪ پر فرينچ اڃا تائين اڳوڻي صدر مٽرانڊ واري هاڃيڪار پاليسيءَ جو شڪار آهن ۽ سرد جنگ جي خاتمي کان پوءِ به فرينچ قومي وقار ۽ اعتماد گهربل حد تائين اُجاگر نه ٿيو. جيتوڻيڪ 1995ع ۾ سندس وفات کان پوءِ مٽرانڊ جي شهرت 93 سيڪڙو وڌي ۽ اهو جلد پڌرو ٿيو ته هن فرانس کي شهسواريءَ لاءِ کنيو هو. هن پنهنجي جاءِ والاريندڙ جميڪس شراڪ کي گرفت کان ٻاهر پسماندگي ۽ بي لغام بيروزگاري واري فرانس ۾ ڇڏيو. ڦٽن تي لوڻ ٻرڪندي مٽرانڊ جي حڪومت واري وزير دفاع کي ڪي جي بي ڇاڙ تي طور ملزم ڄاڻايو ويو آهي ۽ مٽرانڊ جي وقت واريون نظر پرور عمارتون ۽ هوٽلون وغيره ڪِرَن پيون. ماڻهو حيران آهن ته سرڪاري توڙي خانگي خزاني جي ذخيرن ۾ ڪجهه بچيو به آهي جنهن سان هن ڇڙو ڇڙ صورتحال کي سڌارجي. سرڪار هن ڏس ۾ ڪنئين منصوبا جوڙيا آهن پر انهن تي عمل تمام سست رفتاري سان ٿئي ٿو. سراسري طور ترت اڪلائڻ وارن ڪمن لاءِ به پارليامينٽ کي ٻه سال لڳي ٿا وڃن. ماڻهو اڃا تائين وڌيڪ پريشان پيا ٿين. جيڪا ڳالهه هميشه حڪومت کي ڏکي ٿي لڳي. نتيجتاً صورتحال ڪوسو ڀَتِ کائڻ واري يعني سنگين آهي. عوام سمجهي ٿو ته هن صورتحال جو سبب شراڪ جي قدامت پرست پاليسي آهي ۽ سرڪار جي خيال ۾ انهيءَ جو سبب نون آبادگارن جي تعداد ۾ غير متوقع اضافو آهي. جيڪي اڪثر بي سرو سامان ۽ هٿين خالي اچي معيشت تي بار ٿيا آهن. ڄاڻايل صورتحال جي پيش نظر 96ع وارا اگرا واقعا پيش آيا. فرانس ۾ آگسٽ جو مهينو معمول موجب لطف ۽ لذت ماڻڻ وارو هوندو آهي ۽ هن مهيني ۾ ماڻهو ڊگهين موڪلن تي سير ۽ تفريح لاءِ گهمڻ ڦرڻ نڪري وينداآهن پر 1996ع واري آگسٽ جو مهينو آفريڪا مان لڏي آيل 300 ماڻهن جي جنجال ۽ فساد وارو مهينو هو. انهن مان 48 ماڻهن کي چارلس پاسقوا واري 1994ع واري قانون موجب واپس پنهنجي ملڪ موڪلڻو هو. پر ٿيو هينئن ته اهي سمورا 300 ڄڻا سينٽ برنارڊ واري چرچ جي هڪ حجري ۾ وڃي لڪا ۽ انهن مان ڏهن ڄڻن بک هڙتال شروع ڪري ڇڏي.
آخرڪار ويڪيشن جي خاتمي کان هڪ ڏينهن اڳ پوليس چرچ تي چڙهائي ڪري ان جا دروازا ڀڃي داخل ٿي. انهن لڪل ۽ هڙتالي آفريڪين کي پڪڙي حراست مرڪز ۾ بند ڪيو هو. ڪارروائي کي گهڻن فرينچن ساراهيو. ڇو ته سندن خيال موجب آفريڪي ۽ عرب ماڻهن هت اچي بيروزگاري ۽ اخلاقي ڏوهن ۾ تمام گهڻو اضافوڪيو آهي. ٻئي طرف اڪثر شاگرد ۽ دانشور طبقو لڏي ايندڙن لاءِ ٺهيل قانون تي سخت تنقيد ڪري ٿو. سندن چوڻ آهي ته مٿيان قانون حڪومت پنهنجي نااهليءَ کي لڪائڻ لاءِ ترتيب ڏنا آهن.
سن 1996ع شراڪ لاءِ لڳاتار مصيبتن جو سال رهيو. جنهن دوران ٽپال گهرن ۽ ٻين سرڪاري آفيسن ۽ عوامي جڳهين تي بم ڌماڪن سان ماڻهن کي ماريو ويو ۽ دهشت گردي ڦهلائي وئي. انتظاميه ٽن طرفن کان دهشت گرديءَ جي ضد ۾ آئي وغيره.
بهرحال هي هنن جا پنهنجا رايا آهن. اسان مختصر وقت ۾ پنهنجو ڪو به رايو قائم ڪو نه ٿا ڪري سگهون. تنهن ڪري پاڻ اچون ٿا واپس پنهنجي سفر جي پچار تي .
اسان فرانس جي ميداني علائقي مان وڃي رهيا آهيون، پري پري سرسبز پهاڙن تي ڳاڙها گهر جن جي ارد گرد وڏا وڏا خوبصورت وڻ صاف نظر اچي رهيا آهن ته وري ڪنهن ڪنهن هنڌ ايڪڙ ٻيڪڙ گهر، نه ته صرف پهاڙ ئي پهاڙ، تن مٿان سنهڙا ڊگها وڻ، پهاڙن جي سونهن ۽ عظمت کي وڌيڪ اجاگر ڪريو بيٺا آهن. مائوزي تنگ جو هڪ شعر آهي ته
”سونهن هميشه توهان کي پهاڙن جي چوٽين تي ملندي“
آمريڪي صدر نڪسن پنهنجي جڳ مشهور ڪتاب ليڊرس (Leaders) ۾ پئرس شهر مان واپس ٿيندي بنجمن فرينڪلن جا هي لفظ ياد ڪندي لکيا آهن ته:
”دنيا ۾ هر انسان ٻن ملڪن جو شهري آهي. هڪ پنهنجي ملڪ ۽ ٻيو فرانس جو“
منهنجي سوچ مطابق انهيءَ جملي جي معنيٰ آهي ته هر ماڻهو کي فرانس اهڙو ٿو وڻي ۽ پنهنجو محسوس ٿئي جو هر انسان فرانس کي پنهنجو چوڻ تي مجبور ٿيو پوي ۽ انهيءَ جي سڪ ايئن ستائي ٿي جيئن پنهنجي ملڪ کان ٻاهر پنهنجي ملڪ جون يادون.
فرانس مون ڪنئين دفعا ڏٺو آهي پر مونکي فرانس هميشه جوان لڳو. ڇو ته :
”جواني ئي سونهن آهي.“
بس ۾ مائيڪل جيڪسن جو گانو Thirller تمام ڌيمي آواز ۾ وڄي رهيو آهي. دل ۾ خيال ڪيم ته گائيڊ کان پڇان ته ماني رستي ۾ ڪنهن هوٽل تي کائبي يا لنڊن پهچي پرلنڊن ته ڪافي دير سان پهچبو. تيستائين بک ته لاهه ڪڍي ڇڏيندي. پر ياد آيو ته گذريل سال جڏهن پئرس کان لنڊن وڃي رهيو هوس ته ماني انگلش چئنل ۾ هلندڙ شپ ۾ کاڌي هيم سو هينئر به اتي ئي کائي وٺنداسين. شپ ۾ ڪافي ٽائيم هوندو پر هن روڊ تي به ٻن ٽن ميلن تي شاندار هوٽلون آهن جت سياحن لاءِ هر سهوليت مهيا هوندي آهي. شايد ڪٿ بيهارين ڇو ته پئرس کان ڪيلائس Calais تائن ڪافي مفافصلو آهي. جيڪڏهن سواءِ اسٽاپ جي هليا ته ويهي ويهي ٿڪجي پئبو پر جيڪڏهن ماني لاءِ بيهبو ته وري ڪافي دير ٿي ويندي. انهن ئي خيالن ۾ هوس ته گائيڊ هن علائقي جو تعارف ڪرايو ۽ انهيءَ سان گڏ اهو به ٻڌايو ته پاڻ ڪيلائس پورٽ پهچڻ کان اڳ واٽ تي هڪ جڳهه تي تمام ٿورڙي وقت لاءِ بيهنداسين. ۽ پوءِ وري اڳتي پنهنجي منزل لاءِ روانا ٿينداسين. پاڻ اهو ٻڌائڻ کان پوءِ واپس پنهنجي ليڪچر کي شروع ٿي ويو جيڪو ڪجهه هن ريت آهي.
سن 1348ع جي اونهاري ۾ پليگ (وبائي) بيماري يورپ ۾ پکڙي ۽ چار سال برقرار رهي جنهن دوران يورپ جي آدمشماريءَ جو اٽڪل ٽيون حصو يعني 33 سيڪڙو موت جو کاڄ ٿي ويو. پئرس جي سرنديءَ وارا ماڻهو شهر ڇڏي ٻهراڙيءَ ۽ ٻين سلامتيءَ وارن ماڳن تي وڃي رهيا. نتيجي طور فصل تمام خراب ٿيا ۽ قوم خطرناڪ مالي بحران ۾ وڪوڙجي وئي.
انگريزن جي فرانس سان سؤ سالا جنگ دوران فرينچ تخت تي قبضي جي نيت ڪري هن فرانس ۾ داخل ٿيڻ لاءِ ڪيترائي رستا ٺاهيا. پنهنجي بيپناهه طاقت سان تقريباً سمورو اتريون ڀاڱو جنهن ۾ پڪارڊي Pkardy ۽ نارمنڊيNormandy شامل آهي. تنهن کانسواءِ شيمپين لوئر واديءَ جا ڪجهه حصا ۽ گويين Guyenne وارو وڏو علائقو پنهنجي قبضي ۾ آندو. هن صورتحال دوران هڪ ڪرشمه ساز شخصيت، هاري خاندان جي ڇوڪريءَ جان آف آرڪ joan of Arc عظيم سورميءَ جي صورت ۾ نمودار ٿي. جنهن مايوس ۽ ڇڙوڇڙ فرينچ لشڪر کي منظم ۽ مضبوط بڻائي دشمن خلاف بي مثال جدوجهد شروع ڪئي ۽ بزدل فرينچ ولي عهد جي لاءِ بادشاهه چارلس ستين جي حيثيت ۾ ريمس جي ڪيٿيڊرل (گرجا ۾ سندس تاج پوشي جو بندوبست ڪيو. ڪيٿولڪ چرچ جي مخالفت ڪري هن سورميءَ کي رائج مذهب جي مخالف هئڻ جي الزام تحت روئين شهر ۾ 1431ع ۾ ٽياس تي ٽنگي ساڙي قتل ڪيو ويو. نئين تخت نشين بادشاهه جي اڳواڻيءَ ۾ آندل سڌارن ڪري مالي طور ڪجهه قوت حاصل ٿي ۽ قومي وقار به ڪي قدر بحال ٿيو. پاڻ ۾ وڙهندڙ ۽ ڇڙوڇڙ فوجي ٽولن جي پاڻ ۾ ٺاهه ٿيڻ ڪري انهن انگريزن کي ملڪ جي وڏي حصي مان ڀڄائي ڪڍيو ۽ انگريزن وٽ فقط نارمنڊي وارو ڪيلائس بندر قبضي هيٺ رهيو. سيلٽڪ ٻولي ڳالهائيندڙ ماڻهن تي مشتمل اولهه وارن علائقن کي فرانس ۾ ضم ڪرڻ خاطر بادشاهه چارلس اٺين سن 1400ع جي آخر ۾ برٽيني واري آخري شهزادي ايني. Anne last duches of birttany سان شادي ڪئي.
اهڙيءَ طرح انگريز ۽ فرينچ هن رشتي جي ڪري وري پاڻ ۾ مٽ مائٽ ٿي امن ۽ شانتيءَ سان رهڻ لڳا. اسان جي بس هڪ شاندار ٽوئرسٽ اسپاٽ تي اچي بيٺي آهي هيءَ پوائنٽ هڪ پهاڙيءَ جي وچ ۾ آهي. جت بيهڻ سان هڪ شاندار ويو نظر اچي رهيو آهي. يعني مٿي پهاڙ ۽ هيٺ به پهاڙ وچ ۾ اسين بيٺا آهيون ۽ پري کان جبلن مٿان هيٺ پاڻي وهي رهيو آهي ۽ هيٺ ڪرندڙ پاڻيءَ تي سج جي روشني پئجي رهي آهي. جنهن ڪري پاڻي چمڪي رهيو آهي. ساوڪن مان هيٺ ڪندڙ پاڻي ڏاڍو خوبصورت لڳي رهيو آهي. هت فقط هڪ هوٽل آهي جنهن اڳيان خوبصورت پارڪ آهي. پارڪ جي وچ ۾ ننڍو تلاءُ آهي جنهن ۾ ڊائنوسار جو مجسمو لڳائي ڇڏيو آهي. پارڪ جي چوطرف ڪاٺ جون بئنچون رکيل آهن. اسان انهن تي ويهي ڪافي جو آرڊر ڏنو. نور ۽ فرخ باٿ روم ڏانهن ويل آهن. چوطرف سياح گهمي ڦري ۽ ڊائنو سار جي ڀرسان هڪ ٻئي جا فوٽا ڪڍي رهيا آهن. اسان هت ڪافي پي باٿ روم مان ٿي واپس اچي بس ۾ ويٺاسين ته سڀ مسافر بس ۾ ويٺل ڏٺم ۽ بس هلڻ لڳي. اسان فرانس جي حسين شاهراهن تان هلندي فرانس جي آخري جهلڪ ڏسندي ڏسندي اچي پنهنجي منزل يعني فرانس جي سامونڊي بندر ڪيلائس تي بس مان لٿا سين. هي بندر فرانس جي نارمنڊي علائقي ۾ آهي. هت اسان جي اميگريشن ۽ ڪسٽم ڪليئرنس ٿي جنهن بعد اسان هت ڊيوٽي فري شاپ تان ڪجهه خريداري ڪئي.
اسان کي هت ڊيوٽي فري شاپ ۾ گهمندي ڦرندي ڪافي وقت ٿي ويو تنهن کان پوءِ اسان واپس بس ۾ چڙهي اچي انهيءَ شپ جي ويجهو لٿاسين، جيڪا اسان کي هتان کان کڻي انگلش چئنل ڪراس ڪري انگلينڊ جي سامونڊي بندر ڊوور تي لاهيندي جتان اسان ٽوئر وارن جي بس ۾ چڙهي ٽوئر شروع ڪيو هو انهيءَ پوائنٽ تي اچي لهنداسين. پوءِ هر سياح اتان کان پنهنجي پنهنجي منزل ڏانهن روانو ٿيندو. اسان بس مان لهي پنهنجي ٽوئر جي آمريڪن گائيڊ ٽوڊ ۽ رومن ڊرائيور جان ڪارلو کان موڪلائي پنهنجو پنهنجو سامان کڻي شپ ڏانهن روانا ٿياسين. جيڪا اسان جو انتظار ڪري رهي هئي. ٿوريءَ دير ۾ شپ انگلش چئنل تي ترڻ لڳي. شپ جي هلڻ شرط شپ هوسٽس اسان کي اڄ جون انگريزي اخبارون، جوس، پيسٽري ۽ ٽافي ڏني. مون ڏٺو ته نور ۽ فرخ سندن سيٽن تي ڪو نه هئا. نه رڳو اهي ڪو نه هئا پر اڌ شپ خالي پيو هو. آئون به ٻاهر نڪري ڊيڪ ڏانهن ويس ته ڪافي تعداد ۾ شپ جا پئسنجر ٻاهر بيٺل ڏٺم جيڪي شپ جي پويان نڪرندڙ پاڻي کي ڏاڍي چاهه سان ڏسي رهيا هئا، جيڪو فين جي ڦيري ڪري پاڻيءَ کي ڌڪي پويان ڪري رهيو هو ۽ انهيءَ ڪري شپ جي پوئين حصي تي پري پري تائين پاڻيءَ جي تيز ڌارا مٿي اڀري ڏاڍو سٺو ڏيک ڏئي رهي هئي. جنهن کي ڏسڻ لاءِ سوين ماڻهو اچي هت گڏ ٿيا آهن ۽ اسان به اهو منظر ڏاڍي شوق سان ڏسي رهيا آهيون. هونئن به شپ تي ڏاڍو مزو اچي رهيو آهي.
فرانس کان برطانيا وڃڻ لاءِ هوائي سروس کانسواءِ ريل توڙي بس سروس پڻ آهي. جيڪا انگلش چئنل ۾ تعمير ٿيل ٽيونلن وسيلو ٿئي ٿي پر انهيءَ کانسواءِ قديم آمدرفت جو وسيلو انگلش چئنل ۾ جهاز رانيءَ وارو پڻ آهي، جيڪو صدين کان قائم آهي. فرينچ ماڻهو انگلش چئنل کي عام طور تي لامانچي la manche يعني قميص جي ٻانهن سڏيندا آهن.
انگلش چئنل ۾ برطانيا ۽ يورپ جي سمورن وابسته ملڪن جي وچ ۾ فيري سروس چالو آهي. اها سروس جنهن ۾ ننڍيون توڙي وڏيون لانچون شامل آهن. انهن مان ڪن لانچن ۾ فقط مسافر کڻجن ٿا پر وڏين لانچن يا ٻيڙين ۾ موٽرون، وينون ۽ ٽرڪون پڻ چاڙهيندا آهن. هي پتڻ واريون بيڙيون ڏينهن توڙي رات سروس ۾ مشغول آهن. البته ڪڏهن ڪڏهن موسمي خرابيءَ، طوفان يا ويرن جي اتار چڙاهه سبب پنهنجي نظام اوقات ۾ مجبوراً ڦير گهير ڪرڻي پوين ٿي. انهن لانچن جي اچڻ وڃڻ جو وقت ريل گاڏين جي ٽائيم ٽيبل سان ڀيٽي مرتب ڪيو ويو آهي. جيئن ته سمورن وسيلن وارن مسافرن کي هڪ ئي وقت تي سفر جون سموريون سهوليتون ميسر هجن ۽ اهي مرضيءَ موجب ريل يا لانچ ۾ سفر ڪري سگهن.
انهيءَ سلسلي ۾ لنڊن ۽ پئرس شهرن جي وچ ۾ هلندڙ مواصلاتي وسيلن جو ٽائيم ٽيبل سڀ کان وڌيڪ مربوط ڪيو ويو آهي.
ڊوور کان ڪيلائس ۽ بولون و چ ۾ موجود مکيه روٽن تي گهٽ ۾ گهٽ روزاني اوٽ موٽ ٻارهن چڪر لڳايا وڃن ٿا.
ڊوور ۽ ڪيلائس شهرن وچ ۾ سڀ کان ٿورو مفاصلو آهي ۽ اتي هلندڙ هائڊرو فوئل ۽ هوور ڪرانٽ لانچون سٺي موسم دوران فقط چاليهه منٽ وٺن ٿيون. ساڳئي فاصلي کي طئي ڪرڻ ۾ آهستي هلندڙ لانچن کي ڪئين ڪلاڪ لڳيو وڃن.
موٽر ڪار پتڻ وسيلي کڻي وڃڻ لاءِ اڳواٽ انهيءَ جي بڪنگ ۽ رزرويشن ضروري آهي، ڇو ته موٽر گاڏين واري جڳهه اڪثر ڪري ڀريل هوندي آهي. فرانس ۽ انگلينڊ وچ ۾ فيري سروس ۾ سڀني کان وڌيڪ پيش پيش channel lines ڪمپني آهي. هيءَ ڪمپني انگلينڊ جي پورٽس مائو ٿ شهر کان فرانس جي چربرگ شهر جي وچ ۾ پئسنجر توڙي موٽرون کڻندڙ لانچن جي سروس ڪندي آهي. جيڪي ڏينهن ۾ ٽي چڪر لڳائينديون آهن. هر چڪر ۾ اٽڪل سوا چار ڪلاڪ وقت لڳي ٿو. رات جي چڪر ۾ ست ڪلاڪ لڳي وڃن ٿا.
پورٽس مائوٿ کان فرانس جي شهر لي هاور تائين ڏينهن ۾ ٽي چڪر لڳايا وڃن ٿا، هر چڪر ۾ اٽڪل سوا پنج ڪلاڪ لڳن ٿا. اسان اڄ جنهن روٽ ذريعي وينداسين اهو سڀ کان وڌيڪ مشهور روٽ انگلينڊ جي ڊوور شهر ۽ فرانس جي ڪيلائس شهر جي وچ ۾ هلندڙ لانچن وارو آهي. هن روٽ تي ڏينهن ۾ چوويهه چڪر لڳايا وڃن ٿا ۽ هر طرف فقط سوا ڪلاڪ وقت لڳي ٿو.
ڊوور ۽ ڪيلائس شهرن جي وچ ۾ هن ڪمپنيءَ جون لانچون روزاني ويهارو کن چڪر لڳائين ٿيون. انهن لانچن ۾ مسافرن سان گڏ سندن موٽر ڪارون پڻ کڻندا آهن. هي لانچون چئنل ڪراس ڪرڻ ۾ اٽڪل ڏيڍ ڪلاڪ وقت وٺن ٿيون.
فرانس ۽ انگلينڊ جي وچ ۾ هلندڙ سمورين لانچن جو ڀاڙو عام طور ساڳيو هوندو آهي. بالغن لاءِ هڪ طرف پنجويهه پائونڊ يا چاليهه ڊالر سينيئر سٽيزن يا پاڻ وٽ مروج لفظ عمر رسيده ماڻهن لاءِ ٻاويهه پائونڊ يا پنجٽيهه ڊالر ۽ ٻارن لاءِ پندرهن پائونڊ يا چوويهه ڊالر آهي.
هوور اسپيڊ hover speed نالي ڪمپني ڊوور ۽ ڪيلائس واري روٽ تي هوور ڪرافٽ لانچون هلائي ٿي جيڪي هڪ ڏينهن ۾ گهٽ ۾ گهٽ ٻارهن چڪر لڳائين ٿيون ۽ فقط پنجٽيهن منٽن ۾ چينل ڪراس ڪن ٿيون.
هيءَ ڪمپني سي ڪئيٽ نالي لانچون پڻ هلائيندي آهي، جيڪي بولون ۽ فاڪس شهرن وچ ۾ سروس ڪن ٿيون، هي لانچون هن روٽ تي اٽڪل چار چڪر لڳائين ٿيون ۽ اٽڪل 55 منٽن ۾ چئنل ڪراس ڪن ٿيون. هنن لانچن جو عام ڀاڙو 25 پائونڊ يا 40 ڊالر آهي.
هنن پتڻن يعني لانچن ۾ کڄي ويندڙ ڪارن جو ڀاڙو 130 ڊالر وٺن. مون فرانس ۽ برطانيا وچ ۾ سمنڊ ذريعي هلندڙ سمورن روٽن جو ذڪر انهيءَ ڪري ڪيو آهي ته جيئن لنڊن يا پئرس ويندڙ سياح اهي هڪ ٻئي جي ويجهو شهر به ڏسي سگهن نه ته اسان جو اڄ جو روٽ اڳواٽ مقرر ٿيل هو. يعني ڪيلائس کان ڊوور- اسان ڪافي دير ٻاهر بيهي پوءِ اندر ڊائينگ هال ۾ وياسين. منا چيو ته ڪافي وقت ٿي ويو آهي سو آئون ماني ڪو نه ٿي کانيان باقي توهان ڀلي پاڻ لاءِ گهرايو، آئون صرف جوس پيئنديس. مون پنهنجي لاءِ فش ۽ چپس جو آرڊر ڏنو. نور ۽ فرخ پنهنجي پنهنجي پسند جو آرڊر ڏنو. ٿوريءَ دير ۾ اسان جي آرڊر جي تعميل ٿي ۽ اسان به ٿانوَ خالي ڪرڻ ۾ دير ئي ڪا نه ڪئي. جيڪي پڻ پنهنجي منزل ڏانهن وڃي رهيا آهن. آئون پئرس ۾ ڪنئين دفعا آيو آهيان. سو بهتر ٿو سمجهان ته توهان کي به پئرس جي رهائش ۽ تفريح جي سَيستين ماڳن مڪانن جي باري ۾ ڪجهه رهنمائي ڪريان.
پئرس جي سَيستين ٽوئرسٽ رهائش ۽ ماني جي هوٽلن/ ريسٽورانٽن، نائيٽ ڪلبن، وائين بارس، پبلڪ بارس، ميوزڪ هالن، گي ۽ لئسبين ڪلبن جو تفصيل ڪجهه هن ريت آهي.
[b]پئرس شهر جون سستيون هوٽلون
[/b]
1- هوٽل برٽانيڪ hotel britannique
2- مينسارٽ هوٽل Hotel mansard
3- ٽم هوٽل لوور Tim Hotle louvre
4- هوٽل اوپل Hotel opal
5- گرانڊ هوٽل سينٽ مچل Grand Hotel st: Michel
6- هوٽل لي هوم ليٽن Hotel le home latin
7- هوٽل ڊي لاسوربون Hotel de la Sorbonne
8- هوٽل جارڊن ڊيس پلينٽس Tim Hotel jardin des plantes
9- ڊيلهيز هوٽل Delhy’s Hotel
10- هوٽل اوائٽڪ Hotel Aviatic
11- هوٽل ڊيو گلوب Hotel du globe
12- هوٽل ڊي نيورس Hotel de nevers
13- هوٽل لنڊ برگ Hotel lind bergh
14- هوٽل سول فيرينو Hotel solferino
[b]سستا ريسٽورانٽ
[/b]
1- اينجلينا Angelina
2-2 ڪيفي رچيليو Café richelien
3- جو ايلين Joe Allen
4- لي پول آءٌ پاٽ Le pule ou pot
5- ليس ڪيور Les cure
6- چيز جانو Chez janou
7- ايل ايمبسيڊ ڊي آورن L’ Ambassade d’ Auvergne
8- براسري ڊي آءِ لي سينٽ لوئس Brasserie De’ I’ lle st: Louis
9- چيز جو گولڊن برگ Chez jo golden berg
10- رائل ميڊلين Royal Madeleine
11- آءٌ پيٽٽ رچ Au petit Riche
12- لاپي ٽائيٽ ٽونڪينوائيز La- p’tite tonkinoise
13- بسٽرو ڊي ايل ايٽائيل Bistro de I’ etoile
14- پيرائوڊن Perraudin
15- پيٽائيٽ هاسٽلري Petite Hostellerie
16- آڪس ڪارپينٽيئرس Aux charpentiers
17- چيز ڊائين Chez Diane
18- ڪريمري ريسٽورانٽ پوليڊور Cremerie Restourant Polidor
19- لابيسٽائيڊ اوڊيئن Le Bastide Odeon
20- لي پروڪوپ Le Procope
21- ريسٽورانٽ ڊيس بيئڪس آرٽس Restaurant des beaux Arts
22- روٽيسري ڊي اين فيس Rotisserie d-en face
[b]ٿيٽر ۽ ميوزڪ هال
[/b]
1- سائيٽ ڊي لاميوزڪ Cite de la music
2- ميسن ڊي ريڊيو فرانس Maison de radio france
3-اوپيرا باسٽل Opera Bastille
4- اوپيرا ڪامڪ Opera comique
5- اوپيرا گارنيئر Opera Garnier
6- ٿيٽر ڊيس ڪيمپس ايلائيسيز Theater des champs Elysee’s
7- ٿيٽر ميوزڪل ڊي پئرس Theater musical de pairs
8- ٿيٽر نيشنل ڊي شيلاٽ Theater National de chaillot
9- لي باٽا ڪلان Le bata clan
10- اولمپيا Olympia
11- آءٌ ڪيويو ڊي لابولي Au caveau de la bolee
12- آءُ لاپن اگائيل Au lapin Agile
13- ٿيٽر ڊيس ڊيوڪس اينس Theater des denx Anes
[b]نائيٽ ڪلبون
[/b]
1- چيز مڪائو Chez michou
2- ڪريزي هارس سيلون Crazy horse saloon
3- فوليز برگر Folies Bergere
4- ليڊو ڊي پئرس Lido de paris
5- مولين روج Moulin Rooge
6- ولا ڊي ايسٽ villa de este
7- جاز ڪلب لاوِلا Jazz club la villa
8- لي بلبو ڪيٽ/ ڪلب سينٽ جرمينLe bliboquet/club st: germain
9-نيو مارننگ New Morning
10- سلو ڪلب slow club
[b]ناچ گهر/ ڊانسنگ ڪلب
[/b]
1- بس پالا ڊيئم Bus palla dium
2- لا بالا جو La balajo
3- لي نيو رِوَرِ سائيڊ La new River side
4- لي سينٽ Le saint
5- ليس بينس Les bains
6- ليس ايٽائيلس Les etoiles
7- ريڪس ڪلب Rex club
[b]وائين بارس
[/b]
1- آءٌ ساوگنن Au sauvignon
2- جوو نائيلس Juveniles
3- ليس بيڪ چانٽس Les bacchants
4- وليز وائين بار Willi’s wine bar
[b]پبلڪ بارون
[/b]1- اڪيڊمي ڊي لابيئر Academic de la biere
2- بار ڊي ڪريلان Bar de carillon
3- بار هيمنگوي/ باروينڊوم Bar hemingway/bar Vendome
4-دي چائنا ڪلب The china club
5- هيريز نيويارڪ بار Harry’s new yark barr
6- لي فورم Le forum
7- پب سينٽ جرمن، ڊيس پريس Pub saint Germain- des- pres
[b]گي ۽ لئسبين ڪلبون
[/b]1- بنانا ڪيفي Banana café
2- لاڪيمپميسل La champmesle
3- لي بار Le bar
4- لي بار سينٽرل Le barr central
5- ايل اينٽر ايڪٽ Le entr acte
6- لي ڪُئين Le queen.
اسان جو هي محل نما جهاز هاڻ انگلينڊ جي ڪپرن کان گهڻو پري ڪونهي. اسان هتان کان هاڻ برطانيا جو بحري بندر ۽ ان جي پهاڙن تي اڏيل ڪوٽ قلعا چٽي طرح ڏسي رهيا آهيون. جهاز جي ڪپتان اسان کي لائوڊ اسپيڪر ذريعي ٻڌايو ته پاڻ هاڻ جلد برطانيا جي بحري بندر ڊوور تي پهچڻ وارا آهيون، جنهن ڪري توهان خاموشيءَ سان پنهنجين پنهنجين سيٽن تي چيلهه جا بيلٽ ٻڌي آرام سان ويهي رهو. جيسين وڃي هي جهاز ڪپر ڀيڙو ٿئي اسان به ايئن پنهنجون پنهنجون سيٽون درست ڪري خاموشيءَ سان انهن تي ويهي رهياسين.
اسان سڀ کان پهرئين فون ۾ سڪا وجهي ڀوراڻي کي فون تي پنهنجي اچڻ جو ٻڌايو. تنهن بعد پنهنجو پنهنجو سامان سهيڙي اچي گيٽ جي ويجها ٿياسين. ڇو ته هيٺ لهڻ لاءِ گيٽ تڏهن کلندا آهن جڏهن جهاز جي ڏاڪڻ هيٺ زمين تان جهاز سان لڳندي آهي ۽ پوءِ مسافر هيٺ لهندا آهن پر جهاز سان ڏاڪڻ اڃان ڪا نه لڳي هئي. انهيءَ کان اڳ جهاز جي هيٺان ويڪري ڏاڪڻ لڳائي پهريائين جهاز اندر گاڏين کي هيٺ لاٿو ويو. تنهن کان پوءِ اسان ۽ اسان جي سامان کي هيٺ لهڻ جي اجازت ملي. اسان به لائين ٺاهي هڪٻئي جي پويان هڪ هڪ ٿي جهاز مان هيٺ لهڻ لڳاسين ته اسان جي ٽوئر ڪمپني ڪاسسموس وارن جو اسٽاف هٿن ۾ ڪاسموس جو لکيل هي بينر کڻي ته اسان توهان کي پنهنجي ڪامياب سفر تان واپس اچڻ تي خوش آمديد چئون ٿا. بيٺل نظر آيو. اسان جي بس به ٿوري پري اسان جي انتظار ۾ اسٽارٽ بيٺي هئي. اسان جي گائيڊ جي رهنمائي ۾ اچي پنهنجي بس ۾ ويٺا سين. جنهن تي ڪاسموس لکيل ڪو نه هو، پر ڪاسموس جي نالي سان بينر لڳل هو.
اسان سواءِ ڪنهن بندش جي پنهنجي پنهنجي پسند جي سيٽن تي ويهي رهياسين ۽ هڪٻئي کي ائڊريسون ۽ فون نمبر ڏيڻ لڳاسين. ته توهان جڏهن به اسان جي ملڪ ۾ اچو ته اسان سان ضرور ملجو. ايئن هڪ ٻئي کان موڪلائڻ جي گڏجاڻي ڪرڻ لڳاسين. ڪنهن چيو ته اڄ ئي شام جو فلائيٽ ۾ آئون پنهنجي ملڪ واپس هليو ويندس ته وري ڪنهن چيو ته ٻه ٽي ڏينهن هت لنڊن ۾ گهمڻ کان پوءِ پنهنجي ملڪ ويندس يا وري گذر سفر جو هڪٻئي سان حال احوال ته پئرس ۾ ڏاڍو مزو هو، روم ڪيترو نه قديم آهي، سوئيزرلينڊ کي ڪيئن نه پراڻي طرز تي اڃان تائين قائم رکيو اچن.
چند شهرن کان سواءِ باقي ٻيو سڄو يورپ ڪيڏو نه مهانگو آهي. مطلب ته سڀ ڪنهن وٽ چوڻ لاءِ ڪجهه نه ڪجهه ضرور هو. ڇو ته پندرهن ڏينهن جي هن ٽوئر ۾ اسان هاڻ هڪٻئي لاءِ اجنبي ڪو نه هئاسين. تنهن ڪري جيسين وڃي بس ڊوور جي هن ننڍڙي شهر جي روڊن تي ڊوڙڻ لڳي تيسين اسان تمام پنهنجائپ واري انداز ۾ هڪٻئي سان روح رهاڻيون ڪندا رهياسين.
ڊوور جو شهر، جنهن جي بحري بندر تان چينل پار ڪندڙ گهڻي ٽريفڪ اچي ۽ وڃي ٿي، سامونڊي تفريح گاهه جي حيثيت ۾ ڪا خاص ڪشش نه ٿو رکي. پر اهو ڪينٽ واري ساحل جي ٻين تفريحي ماڳن جو سير ڪرڻ ۽ گهمڻ لاءِ مرڪز طور ڪم اچي ٿو. انهن بندرن کي سِنڪ پورٽس سڏبو هو، جن ۾ ڊوور بندر پڻ شامل هو. بندرن جي اها فيڊريشن وچئين دور ۾ قائم ٿي. جنهن کي بحري فوج مهيا ڪرڻ جي عيوض برطانوي سرڪار طرفان گهڻيون سهوليتون مليل هيون. رات جو لنڊن لاءِ تمام گهٽ سواري ملڻ سبب مجبورن ڊوور ۾ رهڻو پوي ٿو. ڊوور جو مکيه پتڻ شهر جي اوڀر طرف ميل کن پنڌ تي آهي. لنڊن لاءِ ڪوچ هتان هلي ٿي. ريلوي اسٽيشن شهر جي اتر اولهه طرف ڏهن منٽن جي پنڌ تي آهي. بس اسٽيشن شهر جي وچ ۾ پينسيٽر اسٽريٽ ۾ واقع آهي. ٽوئرسٽ آفيس ٽائون وال اسٽريٽ ۾ آهي.
لنڊن روڊ تي چارلٽن هائوس وٽ هڪڙي يوٿ youth هاسٽل پڻ آهي. اونهاري جي مند ۾ گڊوائين روڊ تي ڪنئين مسافر خانان به آهن. ڊوور جي وائيٽ ڪلفس سامونڊي ڪناري وارين سفيد ٽڪرين تي گهمڻ ۾ خاص لطف حاصل ٿئي ٿو ۽ ٻيڙيءَ ۾ سير ڪندي هنن ٽڪرين جو نظارو به ڏاڍو دلڪش آهي. هنن ٽڪرين جي چوٽيءَ تان ويهه ميل پري ڪيلائس ٽڪرين جو نظارو پڻ ڪري سگهجي ٿو.
شهر ۽ اوڀر طرف وارن پتڻن جي وچ تي سمنڊ جي ڪناري هڪ اوچي هنڌ تي ڊوور شاهي محل اڏيل آهي. هي محل نارمن دور حڪومت جي نشاني آهي، جيڪو وچئين دور ۾ تعمير ٿيندڙ مورچن وارين ديوارن سان گهيريل آهي. محل جي احاطي اندر رومي دور ۾ تعمير ٿيل لائيٽ هائوس جا آثار موجود آهن. اهو لائيٽ هائوس پهرين عيسوي صدي ۾ ٺهيو هو. تنهن کانسواءِ هتي هيل فائير ڪارنر پڻ آهي. جنهن ۾ سرنگهون ٺهيل آهن. برطانوي نيوي وارا ٻي مهاڀاري لڙائي دوران حملي جي وقت ۾ محل ۽ قلعي جي دفاع لاءِ انهن سرنگهن کي استعمال ڪندا هئا.
هت وائيٽ ڪلفس ايڪسپيريئنس نالي هڪڙو زبردست ميوزم قائم ڪيو ويو آهي. انهيءَ ۾ هڪڙي ڊرامائي تصوير آويزان آهي جنهن ۾ رومي شهنشاهه حمله آور جي حيثيت ۾ ڊيل نالي شهر جي ويجهو سمنڊ جي ڪناري تي لهندي ڏيکاريو ويو آهي. ڄاڻايل شهنشاهه اهو حملو سن 55 ق. م ۾ ڪيو هو. ٻي تصوير ۾ ڊوور شهر جو سن 1944ع جو نظارو ڏيکاريل آهي.
پراڻي ٽائون هال کان هيٺ هاءِ اسٽريٽ تي شهر جو جيل وڪٽورين دور جي جيلن واري طرز تعمير جو مثال آهي، جنهن ۾ ڪجهه وڌيڪ ڪورٽ روم ۽ ايڪسرسائيز يارڊ پوءِ تعمير ڪيا ويا آهن.
شهر جي عجائب گهر ۾ رومي مصوريءَ جا ناياب شاهڪار موجود آهن. جيڪي پينٽ هائوس ۾ ڏسي سگهجن ٿا. هي ميوزم مارڪيٽ اسڪوائر ۾ قائم ڪيو ويو آهي. شهر جي اولهه طرف هڪڙو زبردست اوچو ميدان آهي، جيڪو اصل ۾ ڊهيل، نيپولين واري دور ۾ قلعي جي جاءِ وقوع آهي. هتي هڪڙي عجيب شيءِ ٽيڻي ڏاڪڻ ٺهيل آهي. جنهن کي گرانڊ شافٽ سڏين ٿا. حملي جي حالت ۾ فوجي انهيءَ تان تمام تيزي سان جلدي هيٺ لهي قلعي ۽ بندر جي حفاظت ڪري سگهندا هئا.