سر لوهيڙا ڳڀيا
ٺيڪ آهي،
اُن تي سو هلي آءُ!
وَر وَراڪا
تو کي ڪنهن
اوڙاهه ۾ اَڙائيندا،
جتان تون وَري
نڪري نه سگهندين!
زندگي ديوار وانگر آهي، مان چاهيان ٿو اُها ٽپي اڳتي ڏسان؟
ڇا تون ڄاڻين ٿو ته خدا ڪيترو نه چپ چاپ تنهنجي ڪڍ اچي رهيو آهي، رُڳو تو مُنهن ورائي نه ڏٺو آهي.
ميان توکي ايترو به صبر نه آهي، جو اُنهن ڪيڙن کي آهي، جي تنهنجي ماس ۾ لڪا ويٺا آهن.
ڳڀرو! تون مون کان پڇي رهيو آهين ته مان موت تي ڇو لکي رهيو آهيان؟ هن عُمر ۾ مان ٻي ڪهڙي حقيقت نگاري ڪري ٿو سگهان؟
آءٌ ازل کان اڪيلو پکي هوس. خبر نه آهي ته مان وڳر ۾ ڪيئن ملي ويس. خبر نه آهي ته مون کان ماڳ ڪيئن وسري ويو ۽ سڌو ڄار ڏانهن ويس!
هي ڪيڏو آڪڙجي ٿو هلي ۽ اهو نه ٿو ڏسي سگهي ته موت جو پاڇائون هن جي ڪڍ آهي.
ڇا خدا کي ڄاڻڻ کان سواءِ هن کي ائين مڃي نه ٿو سگهين؟ ڇو پنهنجي ڪَڍ پيو آهين؟
ڇا زندگيءَ ۾ پوري خوشي نه آهي، فقط اُن جي آس آهي؟ ڇا انسان پاڇن پٺيان ڊوڙن ٿا؟ ۽ پاڇا جڏهن لهندڙ سج جا آهن، تڏهن ٿڪجي بيهن ٿا.
چوندا آهن: ’نيڪي ڪري درياهه ۾ وجهه.‘ درياهه ڪيڏو نه وڏو آهي ۽ درياهه ۾ پَئي هر شيءِ درياهه ٿي وڃي ٿي.
ميان! پئسو پِٽ آهي، جنهن وٽ آهي اُهو عذاب ۾ آهي.
تو کي تقدير ۾ اعتبار نه آهي، مان ڀانيان ٿو ته اها ڳالهه به تنهنجي تقدير ۾ آهي.
تون موت کان ڏاڍو آهين يا موت تو کان ڏاڍو آهي. اهو پتو ته اڳتي هلي پوندو.
ڪڏهن ته تنهنجي آرائش ختم ٿيندي؟ ڪڏهن ته تون آئينو ٽوڙي ڦِٽي ڪندينءَ؟
ڪنهن سان ايتري سِڪ به نه رک، جو ان ۾ سُڪَ ٿي وڃين!
هو توکي ڏسي سڙي رهيو آهي. ڀلي سڙي، آخر باهه تنهنجي ته نه آهي، هُن جي پنهنجي آهي!
موت ايترو خراب به نه آهي، آخر توکي زندگيءَ جو ٿڪُ لاهڻو آهي يا نه؟
ڇا تنهنجو انت ڪوئي پائي سگهي ٿو؟ ڇا هُو اهو ڄاڻي سگهي ٿو ته تون بي انت آهين!
جيستائين تون موت کي نه سمجهندين، زندگيءَ جي ڪنهن به سوال جو جواب ڏئي نه سگهندين.
تون ڪوڙ سان نِڀاءُ ڪري، ڪيڏو نه خوش لڳي رهيو آهين! پر ڇا تون سچ پچ خوش آهين؟ ڇا تنهنجي چهري تي چمڪ پائدار آهي؟ يا اها انهيءَ وِڄ جي چمڪ وانگر آهي، جا توتي نيٺ ڪِري، توکي رک ڪري ڇڏيندي؟
مان ته توکي به بچائڻ چاهيان، پر مان ڇا ڪيان توکي خودڪشيءَ جو شوق کنيو بيٺو آهي.
شداد جي بهشت ۾ ڪيستائين گذاريندين؟
مون کي تخت تي نه ويهار ۽ تاج نه پهراءِ توکي معلوم نه آهي ته تاج و تخت جي قسمت انت پيرن ۾ هوندي آهي؟
موت ته هر ڪنهن کي ماري ٿو ڇڏي، افسوس آهي اُنهن تي جن کي زندگي ماري ٿي ڇڏي.
اي سنڌي قوم! ڇا تون مڇر وانگر نمرود جي ننڊ ڦٽائيندي رهندينءَ ؟
هن قوم جو پَٽڪو نه ٿي، جُتي ٿيءُ، پٽڪو لاهيندي اُها ويرم نه ڪندي آهي.
جي سنڌ ڪڏهن اُٿي ته توکان ساريءَ تاريخ جو بدلو وٺندي.
انهي ڪري مان اڃا زنده آهيان. مان جڏهن پورهيو ڪندو آهيان ته پنهنجو جسم دروازي کان ٻاهر ڇڏي ايندو آهيان، جيئن نمازي مسجد جي ٻاهران جُتي ڇڏي ايندا آهن.
مون کي جنت يا جهنم جو اونو نه آهي.ا ي موت! مان توکي خوشيءَ سان قبول ڪيان ٿو.
ڪنهن چيو ته: “تو زندگيءَ تي ٿورو لکيو آهي ۽ موت تي گهڻو لکيو آهي.” مون چيو: “ان ڪري جو موت گهڻو آهي، زندگي ٿوري آهي.”
تون مان دوست ڪيئن ٿي سگهون ٿا، جڏهن منهنجا هيرو تنهنجا دشمن آهن ۽ تنهنجا هيرو منهنجا دشمن آهن.
مون مانيءَ ۽ بهزاد کي سڏي چيو:
“منهنجي ڪَڍَ اچو! اوهان کي اهڙي تصوير ڏيکاريان جا اوهان جي خواب خيال ۾ نه آئي هجي! اها تصوير آهي ته انسان جي پر اُن جو ساڳيو مصور آهي. جنهن چنڊ کي ٺاهيو آهي.”
شيطان صفتي کي ڪائي ڪشش آهي جا هڪ رَهزن کي ٻئي رهزن سان ملائي ٿي، پوءِ اُهي هڪٻئي جي خون جا پياسا ئي ڇو نه هجن!
هي لاش آهن انهن جا جن آزاديءَ جا پير چميا ها. موت ۾ آزادي اُنهن جا پير چُمي رهي آهي، پر اُن کي ڪوئي ڏسي نه ٿو سگهي!
اي خدا! تو مون تي ايتريون نوازشون ڪيون آهن، جو مان تنهنجي هزار ڀيرا پرستش ڪيان ته به تنهنجو هڪ ٿورو نه لاهي سگهان!
تون دانشور آهين؟ تون دانش جي دعويٰ ٿو ڪرين، جا هڪ اٿاهه سمنڊ وانگر آهي! ڇا تو غواصن جي گَت ڄاتي آهي، ڪنڌيءَ تي ڪوڏ ڪٺا ڪرڻ وارا!
ڇا تون اعتبار ڪندين؟ هو جو پاڻ کي آزاديءَ جو علمبردار چوائيندو آهي، جڏهن دوست سان ڦِٽائيندو آهي، تڏهن هن جي خلاف مارشل لا وارن کي درخواستون ڪندو آهي!
مون هن کي چيو “جي تون سورج مکي ٺاهي نه ٿو سگهين ته ان ڳالهه تي اعتبار ڪر ته اِن کي خدا ٺاهيو آهي.”
خوبصورت گل چيو، “تون مون کي ٽاريءَ تان پٽين نه ٿو؟ مان تنهنجين آڱرين لاءِ آتو آهيان.” مون گل کي چيو: “منهنجون آڱريون به تو لاءِ آتيون آهن، پر مان تو کي ڇنڻ نه ٿو چاهيان، تون ٽاريءَ تي خوبصورت ٿو لڳين.”
ڪيئن چئجي ڪيتريون صديون تُنهنجون اکيون مون ڏانهن ڏسي رهيو هُيون! مون رڳو تو کي هڪ ڀيرو ڏٺو ۽ ڪنڌ جُهڪائي ڳالهائيندو رهيس.
ڇا تون ڄاڻڻ چاهين ٿو ته خدا ڇو آهي ۽ ڇا آهي؟ ههڙو خوبصورت مُکڙو هٿن ۾ جهلي اهو سوال ڪيئن ٿو پڇين؟
بودليئر!• گناهه واقعي گل جيترو خوبصورت هوندو آهي، پر اُن ۾ خوشبو نه ٿيندي آهي.
مون ننڊ مان اک پَٽي، کڙڪيءَ مان جهونجهڪڙي جون ريکون ڏٺيون ۽ خدا جو ٿورو مڃيو ته مون کي هڪ ڏينهن ٻيو به ڏنو اٿائين. انهيءَ جو امڪان به هو ته مان اک ئي نه پٺيان ها ۽ ابدي ننڊ ۾ هليو وڃان ها، جنهن ۾ ڪنهن نه ڪنهن وقت وڃڻو آهيان.
مون خدا جو ٿورو مڃيو ته هن مون کي هڪ ڀيرو پرهه جا پکي ٻيهر ڏيکاريا آهن جي آسمان ۾ اُڏري رهيا آهن يا اڃا وڻن ۾ چون چون ڪري رهيا آهن يا منهنجيءَ بالڪنيءَ جي ٻاهران رکيل ٺڪر جي پاٽ مان پاڻي پي رهيا آهن ۽ چوڳو چُڳي رهيا آهن (منهنجيءَ زندگيءَ ۾ سڀ کان چڱو ڪم اهو آهي ته رات جو مان انهيءَ پاٽ ۾ پاڻي ۽ چوڳو وجهي سمهندو آهيان. انهيءَ آس سان ته پرهه جو اُٿي اُن تي پکيئڙن جو ميڙاڪو ڏسندس.)
مون خدا جو ٿورو مڃيو ته هُن وَري مون کي صبح ۽ شام جي شفق مان سورج مُکيءَ ڇنڻ جو وجهه ڏنو آهي.
مون خدا جو ٿورو مڃيو ته سانوڻ جي مند آهي، ممڪن آهي ته ڪاريون گهٽائون اُڀري اچن ۽ مان اُنهن جي موسلا ڌار مينهن ۾ وري وهنجي سگهان. اوچتو منهنجيءَ دريءَ مان ڪو پوپٽ اُڏري آيو مون ان جو آڌرڀاءُ ڪري اُن کان پڇيو ته ڇا هُن جو پيغام آندو اٿئي، جنهن جا رنگ تو وانگر خوبصورت آهن ۽ جنهن کي پرن کان پڪڙي، خدا منهنجي هٿ ۾ ڏنو آهي ۽ ان جي پرن جي سلامتيءَ لاءِ منهنجا هٿ ذميدار آهن.
مون خدا جو ٿورو مڃيو ته مون کي هر سنساري ٻنڌن کان آجو ڪري، هڪ ٻي ڪرتڪار ڏني اٿائين ته ڪويتا لکان ۽ ائين لکان جو اُن مان منهنجيءَ جوانيءَ يا پيريءَ جو پتو نه پوي. پر مون اڃا تائين هن جو هڪ ٿورو به نه لاٿو آهي. مون اڃا تائين اهڙي ڪويتا نه لکي آهي، جنهن ۾ هن جي اهڙي عبادت هجي، جا روز سج، تارا ۽ ڪتيون ڪن ٿا. مون اڃا تائين اهڙي ڪويتا نه لکي آهي، جا پکين جي گيتن ۾ آهي، جا عبادت کان سواءِ ڪجهه نه آهي.
اي خدا! تون مون کي اڃا ڪجهه ڏينهن ڏي ته مان تنهنجو ٿورو لاهيان، مان گيت ائين ڳايان، جو اُنهن جي اڳيان هر عبادت جِهڪي لڳي.
اي خدا! مان تنهنجو پوءِ به هڪ ٿورو به لاهي نه سگهندس. تون ته اکٽ ڀنڊار آهين، منهنجيءَ جهول ۾ ڪڻا آهن گهڻا؟ مان تو کي ڇا آڇي سگهندس، مان تو کي ڇا آڇي سگهندس!
تنهنجو شڪر آهي منهنجا رَب! اڄ مون کي اڌ ماني ۽ پورو ڪتاب نصيب ٿيو آهي.
جي تو ماڻهو اکين مان نه سڃاتو، ته هن کي ڪڏهن به سڃاڻي نه سگهندين.
ترسُ، تنهنجو به وارو اچي ٿو! وارو ڍارو آهي، سئَو ڀيرا منهنجي نالي پوي، هڪ ڀيرو ته تنهنجي نالي به پوندو!
نانگ وارو وير ته فقط انسان رکندا آهن. نانگ ته نالي ۾ خوار آهي.
منهنجيءَ دل ۾ ايترو پيار آهي جو ان ۾ ساڙ جي لاءِ ڪائي جاءِ نه آهي.
مون کي تو لاءِ نفرت ڪٿي آهي؟ رُڳو جيئرن جي فهرست مان تنهنجو نالو ڪٽي ڇڏيو اٿم.
ڇا رڳو گهمڻ ڦرڻ زندهه رهڻ جو نالو آهي؟ تون ڏاڍو ڀُليل آهين! تون ته ڪيترو وقت اڳي مَري چڪو آهين.
تون منهنجي مخالفت ڪئي، خدا منهنجي مدافعت ڪئي، هاڻي نتيجو ڏس!
ڪنهن ڪنهن انسان جي ارادي ۽ مشيت- ايزديءَ ۾ ڪوئي فرق نه هوندو آهي.
خدا مون کي چيو ته پنهنجو اعمالنامو پاڻ لک! ڪِراماََ ڪاتبين لکي لکي ٿڪجي پيا آهن.
دَهريا! تو پنهنجي باري ۾ ڪڏهن هي سوال پڇيو آهي ته “هن زندگيءَ کان اڳتي مان ڇا ڪندس؟”
هن ڪائنات ۾ جي تُنهنجي مُرڪ اَمر نه آهي ته ڪا شيءِ امر نه آهي.
“اکيون به مُرڪنديون آهن ڇا؟”
“دراصل مُرڪ ٿيندي ئي اکين ۾ آهي.”
ماڻهوءَ جي پِٽ گوليءَ وانگر آهي جا بندوق ۾ واپس اچي نه سگهندي.
انسانيت جي ٽه جوڙي کي جي ٽي جوڙَ آهن- پيار جو، سهپ جو ۽ سَم- سُکتا جو، ته اُن کي ڪوئي ٽوڙي نه ٿو سگهي.
ڀائپي، دوستي سڀ ٺيڪ، گستاخي چڱي نه آهي.
ايترو ساجهر ٽرئفڪ جو ڪيترو نه شور آهي! شهر ۾ سڀ پيٽ قوت لاءِ ڀڄ ڊوڙ ۾ آهن. ڇا هو،ا ِهو سمجهن ٿا ته انسان رڳو پيٽ نه آهي، ٻيو ڪجهه به آهي!
حسينيت لاءِ فقط حسين ابن عليءَ تي مرثيو ڪافي نه آهي ۽ نه وري مجلس- مسالمه ئي ڪافي آهي.
دڳ ڏيکار!
اي خدا
دڳ ڏيکار!
مان هن گهاٽي جهنگ ۾
پنهنجي گهايل پيرن سان
ڪيڏانهن وڌان؟
منهنجا پير
اڃا ٿڪا نه آهن
مان پنهنجون لڦون ڏسي
پنهنجي ڪُدڳ تي
پنهنجي منهندارن جي
ڪاري منهن تي
ٿوڪاريو آهي:
۽ سوچان ٿو
ته جي اڳتي دڳ نه آهي
ته پٺتي موٽان
۽ اُتي گاهه تي ليٽي
ٿَڪ پٽيان
۽ سائي ٻير مان
ٻه ٽي ٻير ڇني کاوان!
پر جي مون کي اڳتي ئي وڃڻو آهي،
ته اي خدا!
مون کي دڳ ڏيکار!
مان تنهنجي ڏس تي
ٻاٻريءَ ڪَنڊِ تان به
پنڌ ڪري
وڌندو رهندس!
هن هاريءَ تي لک
جيڪو اڃا انسان آهي
۽ ڍوڍي ڳڀو کائي،
پاڻي پِي،
سارو ڏينهن ڳهندو ٿو وتي
۽ جو ڌاڙيل نه ٿيو آهي،
۽ ماڻهوءَ جو رت
نه پيتو اٿائين،
۽ جنهن تي
ٻهراڙيءَ جي ٻُٽ ۾
جڏهن پکي
ننڊ ۾
لامن تي لٽڪندا آهن،
خود خدا
وڃڻو گهمائيندو آهي.
عشق به
ڪجهه نه آهي.
حسن به
ڪجهه نه آهي،
فقط تڙڦ سڀ ڪجهه آهي.
اي خدا!
هن کي
اڃا به
خوبصورت بڻاءِ!
هوءَ
تنهنجي وجود جو
ثبوت ٿي وڃي!
ماري!
ڊيل
نه ڦاساءِ!
اها
مور جي
امانت آهي.
هل ته هن کان
اسپتال ۾ پُڇي اچون!
اسان جي پُڇا
هن جي ڄمار کي ته نه وڌائيندي
رڳو اسان کي
ساڃهه ڏئي سگهي ٿي
ته اهڙو وقت
اسان تي به
اچي سگهي ٿو.
ڪيترا نه
سبز باغ ڏيکاريئه!
ڌرتيءَ تي
هيئَن ڪنداسين
ڌرتيءَ تي
هونءَ ڪنداسين؛
ٿيو ته ڪجهه به ڪونه
اڄ تنهنجو جنازو وڃي رهيو آهي
سڀاڻي مون کي وڃڻو آهي،
ڇا ان ڪري
فرق پوي ٿو
ته ڪنهنجا ڪانڌي
ڪيترا آهن!
موت اُهو ريڊار آهي
جو سڀ
ڌڻ هڪلي ساڳي واڙَ ۾
واڙيندو آهي.
تو بگهڙ جي اوناڙ ٻُڌي آهي؟
بگهڙ
چنڊ کي ڏسي
اوناڙيندو آهي:
ڌرتيءَ کي سنگهي
نه اوناڙيندو آهي.
منهنجو بهترين دوست
اڄ منهنجو
بدترين دشمن آهي
ڇو ته
هو سمجهي ٿو
ته مان هُن جي آدرش تان
هَٽي ويو آهيان.
سچ ته اهو آهي
ته هُن جو آدرش
هُن کان
هٽي ويو آهي،
هُن جو آدرش
چنڊ به ته ڪونه هو
جو گهنگور گهٽائن ۾ ڇُپي ويندو آهي!
هُن جو آدرش
ته تَئي وانگر هو
جو هن تي
پنهنجو ڪالڪ ملي
هن تي
کِلي رهيو آهي.
هو
پنهنجي
آدرش جي هار ڏسي،
مون تي
ڪاوڙجي رهيو آهي
ڇو ته
مان
هن کي اڳيئي چوندو هوس
ته تنهنجو آدرش
گٽر ۾
چنڊ جو سپنو آه.
تون
ساري عمر
ڪسيءَ جو ڪيڙو ٿي رَهين،
ڪسيءَ جو ڪيڙو هئين،
ڪسيءَ جو ڪيڙو ٿي مُئين،
باک جو
ڀنگي
تو کي ٻهاري ويا
ڪسيءَ جي ڪني پاڻيءَ سان گڏ.
تو کي ڪهڙ خبر
ته ڪسيءَ کان ڪجهه پنڌ تي
رنگا رنگ گلن جون
ٻاريون هيون
۽ پوپٽ
انهن تي اُڏري رهيا ها!
تو پاڻ مان ئي حيوانيت کي
نه ڪڍيو آهي؛
هليو آهين
انسانيت جو علمبردار ٿيڻ!
يا رب!
هيءَ پوڙهي ڪائنات تنهنجون جوان اکيون آهي، جنهن هر ڪنهن جي اکين کي ديد عطا ڪئي آهي ته تنهنجو جلوو ڏسي سگهن،
اها ٻي ڳالهه آهي ته ڪي نابين به نه آهن پوءِ به توکي ڏسڻ کان نابري وارين ٿا. جيڪي توکي ڏسڻ چاهن ٿا، ستارا انهن لاءِ ماکيءَ جي ماناري وانگر آهن ۽ روشنيءَ جون لارون هنن جي دلين تي ٽمي رهيون آهن.