تاريخ، فلسفو ۽ سياست

يادِ جانان

انگريز سامراجيت خلاف مزاحمتي جنگ جي سرواڻ رئيس المھاجرين بئريسٽر جان محمد جوڻيجو جي زندگي ۽ جدوجھد بابت ھن ڪتاب جو ليکڪ مولانا دين محمد وفائي آھي.
”هجرت تحريڪ“ جي پسمنظر ۾ لکيل هي پھريون ڪتاب آهي، جنھن ۾ هجرت تحريڪ ۽ ان جي سرواڻ رئيس المھاجرين رئيس جان محمد جوڻيجو جي زندگيءَ جو تفصيلي احوال ملي ٿو. هن تحريڪ ۾ عالمي تناظر ۾ سنڌي مجاهدن جيڪي گهر، ٻار ۽ جانيون قربان ڪيون، اهو تاريخ جو ڏکوئيندڙ باب آهي. اسان هن تحريڪ کي عالمي سامراج انگريزن خلاف سنڌين جي مزاحمتي تحريڪ سمجهون ٿا.
Title Cover of book يادِ جانان

رئيس المهاجرين جو گورنمينٽ سنڌ کي جوابُ

لاڙڪاڻه ۾ واپس اچڻ کان پوءِ هن کي سنڌ جي جُڊيشل ڪمشنر جو هڪ نوٽيس مليو جنھن ۾ ڏيکاريل هو ته جيڪب آباد خلافت ڪانفرنس جي موقعي تي جيڪي تو تقريرون ڪيون آهن انهن جي متعلق 6-ڊسمبر 1920ع ڪراچي ۾ حاضر ٿي اچي جواب ڏئي، اُن حڪم سان گڏ انهن سندس تقريرن جو اختيار به رئيس مرحوم ڏانھن موڪليو هو، جي شايد خفيه پوليس جي ايماندار عملي جي معرفت جُڊيشل ڪمشنر تائين وڃي پھتيون هونديون.
رئيس مرحوم جنھن صورت ۾ افغاني رعيت جو هڪ فرد هو ته هن اُن نوٽيس جي تعميل ڪرڻ ۽ ڪراچيءَ ڏانھن وڃڻ جُڊيشنل ڪمشنر سامھون ٿيڻ جي بجاءِ هڪ لکيل جواب ڏنائين جنھن ۾ ڏيکاريائين ته”جيڪب آباد واريون تقريرون اخبارن ۾ اڳ ئي ڇپجي ويون آهن، جن جو اختصار مون ڏانھن موڪليل اختصار سان نٿو ٺھڪي اچي، مون هن باري ۾ سيشن جج لاڙڪاڻي جي معرفت اڳي سبب ڏياري موڪليو هو. جو بروقت مون کان پڇيو ويو هو،جيڪي تقريرون اخبارن ۾ بروقت ڇپجي ويون هيون سي برابر سچيون آهن مان روبرو حاضر نه ٿي سگهان ٿو، ڇو ته مان افغان رعيت آهيان، روبرو حاضر ٿيڻ لاءِ جيڪڏهن مون ڏانھن سينٽرل خلافت ڪميٽي بمبئي يا مھاجرن جي انجمن آهي اُن جي معرفت حڪم ايندو ته پوءِ اچي سگهان ٿو نه ته نه.“