تاريخ، فلسفو ۽ سياست

يادِ جانان

انگريز سامراجيت خلاف مزاحمتي جنگ جي سرواڻ رئيس المھاجرين بئريسٽر جان محمد جوڻيجو جي زندگي ۽ جدوجھد بابت ھن ڪتاب جو ليکڪ مولانا دين محمد وفائي آھي.
”هجرت تحريڪ“ جي پسمنظر ۾ لکيل هي پھريون ڪتاب آهي، جنھن ۾ هجرت تحريڪ ۽ ان جي سرواڻ رئيس المھاجرين رئيس جان محمد جوڻيجو جي زندگيءَ جو تفصيلي احوال ملي ٿو. هن تحريڪ ۾ عالمي تناظر ۾ سنڌي مجاهدن جيڪي گهر، ٻار ۽ جانيون قربان ڪيون، اهو تاريخ جو ڏکوئيندڙ باب آهي. اسان هن تحريڪ کي عالمي سامراج انگريزن خلاف سنڌين جي مزاحمتي تحريڪ سمجهون ٿا.
Title Cover of book يادِ جانان

ناگپور ڪانگريس

ڊسمبر مھيني 1920ع ۾ جُڊيشل ڪمشنر وٽ حاضر ٿيڻ جي بجاءِ هو ناگپور آل انڊيا خلافت ڪانفرنس ۽ آل آنڊيا ڪانگريس جي شرڪت لاءِ هندوستان ڏانھن روانو ٿي ويو، خاڪسار هن ورقن جو لکندڙ به انهيءَ ڪانگريس جي شموليت لاءِ پنھنجي احبابن سان ناگپور ويل هو. رئيس مرحوم اسان کان اڳ سنڌين جي ڪئمپ ۾ ٽڪيل هو مگر ڪثرت سردي يا ٻين ڪن سبب ڪري سندس طبيعت ناخوش هئي، جو آخر سنڌين جي ڪئمپ مان نڪري صدر ناگپور ۾ جي مولانا محمد علي صاحب ۽ ڊاڪٽر مختيار احمد انصاري رهيل هئا، اُتي وڃي رهيو ۽ ڊاڪٽر صاحب سندس علاج ڪري رهيو هو. سندس طبيعت ڪا اهڙي سخت عليل نه هئي تنھنڪري هو آخري وقت تائين ڪانگريس ۽ مسلم ليگ ۽ خلافت ڪانفرنس ۾ شريڪ ٿيندو رهيو،جڏهن ناگپور ۾ قومي هفته ختم ٿيو ته هو بمبئي ڏانھن مرڪزي خلافت ڪميٽيءَ جي ڪارڪنان سان ملاقات ڪرڻ ۽ مھاجرن جي امداد وٺڻ لاءِ آيو، بمبئي خلافت ڪميٽي وفد مھاجرين جي امداد لاءِ هڪ لک روپيه منظور فرمايو هو. جنھن مان پھرين قسط 50 هزار روپيه رئيس المھاجرين مرحوم جي معرفت هڪ نھايت معتبر ذريعه سان بروقت ئي ڪابل ڏانھن رواني ڪئي وئي جڏهن رئيس مرحوم امداد موڪلڻ جي ڪم کان فارغ ٿيو ته هُو بمبئي مان سڌو لاڙڪاڻه ۾ آيو ۽ ڪابل ڏانھن واپس وڃڻ جي تياريءَ ۾ اچي مشغول ٿيو.