لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

سنڌي جاتيءَ کي سنڌي پھاڪن جي سوغات

سنڌ سلامت ڊجيٽل بوڪ ايڊيشن سلسلي جو نئون ڪتاب ”سنڌي جاتيءَ کي سنڌي پهاڪن جي سوغات“ اوهان اڳيان پيش آهي. پهاڪن کي گڏ ڪندڙ ”چيتنرام بولچند ٽھلراماڻي“ آهي.
ھيءُ ڪتاب، ۱۹۸۳ع ڌاري انڊيا ۾ ڇپيو. جيڪو ھت اڻ لڀ ھيو. ان جو ھڪڙو ڇاپي نسخو، ھن وقت قاسميه لائبرري ڪنڊيارو ۾ موجود آھي. سائين ڊاڪٽر محمد ادريس سومرو السندي صاحب جن کان ان جي فوٽو اسٽيٽ ڪاپي سائين انجنيئر عبدالوهاب سهتو صاحب کي موصول ٿي آھي، جنهن ڪمپوز ڪاپي سنڌ سلامت ڪتاب گهر لاءِ پڻ موڪلي آهي.
Title Cover of book سنڌي جاتيءَ کي سنڌي پھاڪن جي سوغات

1 کان 100



1. اٽو کاڌو ڪوئي، مار پيئي گابي تي.
2. انڌن به ملتان لڌو آھي. (ملتان، سنڌ جي اتر ۾ پنجاب جو شھر)
3. ادو به ڍائو، اما به ڍائي، جھڙي ويئي، موٽي گھر آئي.
4. آئي ٽانڊي ڪاڻ، بورچياڻي ٿي ويٺي.
5. اھا ئي زبان کٽ تي وھاري، اھا ئي پٽ تي وھاري.
6. اھو سون ئي گھوريو، جو ڪن ڇني.
7. اڇا ڪارا پاڻيھي پڌرا ٿيندا.
8. انڌير نگري، چرٻٽ راجا، ٽڪي سير ڀاڄي، ٽڪي سير کاڄا.
9. اڪ ٻوڙن سان، ٻوڙا اڪن لڳائڻ. (جھيڙا ڪرائڻ)
10. اڪن کان انب گھرڻ.
11. اگھ کٽيو کائجي، وٽ کٽيو نه کائجي.
12. آلو نور، مٿي جو سور.
13. انڌو گھري الله کان ھڪ اک، پر ھت ته ٻئي ٿيون ملن.
14. اکين ٻوٽ آدمي آھي.
15. آھِ غريبان قھر خدائي، دعا درويشان مھر الاھي.
16. اھو ڪي ڪجي جو اوکيءَ ويل ڪم اچي.
17. اما رڌي، اديءَ رڌي، مون نه رڌي، ڪنھن نه رڌي.
18. اھو ڪي ڪجي جو مينھن وسندي ڪم اچي.
19. آھي جو آسرو آھي.
20. ان پرائو ته پيٽ پرائو نه ڪجي.
21. اگھاڙي ڪني، ڪانون ھاب.
22. آيا مير، ڀڳا پير. (پير+ سنڌ جا ڪلھوڙا بادشاھ. مير+ جن ڪلھوڙن کان بادشاھي کسي، جن کان انگريزن بادشاھي ھٿ ڪئي.)
23. ان آھي ته ايمان آھي.
24. اڄ جو ڪم سڀان تي نه رکجي.
25. اڄ ڇوڏا به ٿاڳالھائين.
26. آسري لڳا ٻه ڄڻا، عيد الائي ڪڏھن.
27. آئي ته عيد، نه ته ڏٿ ڏھاڙي سومرا!
28. آئي ته عيد، نه ته رمضان جو روزو.
29. اڳيئي ويٺي ھئي رٺي، ويتر آيس پيڪو ماڻھو.
30. اڇا ڪپڙا کيسا خالي، ماڻھن جي ليکي ملڪ جو والي.
31. انسان خطا جو گھر آھي.
32. اکو ڦلو آرتي ڪرڻ. (پئسا اڏائڻ).
33. اھي ئي لاٽون، اھي ئي چگھ. (ماڻھو نه سڌري، نه سڌري.)
34. اڀ کي ٿو اڳڙيون ڏئي.
35. اٺ ٻڍو ته به ٻه ڪنواٽ لھي. (ننڍي عمر جا اٺ.)
36. اٺ کي کڻي گھنڊڻي ٻڌي اٿن. (ٻڍي کي ننڍي ڪنوار وٺي ڏيڻ).
37. اٺ پنھنجي مٽ ۾ ترڪندو آھي.
38. اول پيٽ پنجوءَ جو، ٻار ٻچا سڀ پوءِ.
39. اٺان مينھان دا ڪياھ ميلا، او کائن لاڻيون، او کائن ٻيلا.
40. اھڙي مار کائيندين جھڙي اٺ کائي پتڻ تي. (ٻيڙيءَ تي چاڙھي، ندي پار ڪرڻ وقت).
41. اٺين پيڙھي اٺ جي، ماڪوڙو ماسات. (تمام ڏورانھين مائٽي).
42. جي اکرين ۾ منھن وجھندا، سي مھرين ڀر نه ڊڄندا.
43. اوڌر ڏيئي وير وھاءِ.
44. اٺ سکڻو به رنڀي، ته لڏيل به رنڀي. (ماڻھو ھر حالت ۾ ڪرڪي).
45. ان جو منھن جنڊ ڏانھن.
46. اٺ چري ارڙھن ته ٻڪري چري ٻٽيھ.
47. استاد جي مار، ٻار جي سنوار.
48. اڻ ھيريا نه ھير، متان ھرني، ڀڃ نه ھير ھرين جي متان وڙھني.
49. انڌي گھوڙي ڪل ۾. (ڪل؛ خراب گاھ جو دٻن ۾ ٿيندو آھي.)
50. اسي ڏوھ انڌي ۾، سؤ سٺ ڪاڻو، گھران ڏيئي ناڻو، ته به مارائجي منڊي کي.
51. بابا ڀلي، ڍڪي ڀلي. (ڪنھنجي اوگھڙ نه ڪجي).
52. باري کڻندا بار، ناھين ڪم ڪچن جو.
53. بيڪار کان بيگار ڀلي.
54. بندي جي من ۾ ھڪڙي، صاحب جي من ۾ ٻي.
55. بک بڇڙو ٽول، دانھ ديوانا ڪري.
56. بڻي ته بڻي، نه ته دال ماني گھڻي.
57. بيوقوف کي بازار ۾ کڻجي نه ساڻ، اول ڪٽائي پاڻ، پوءِ حاج وٺائي ھمراھ جي.
58. بکئي کي ڏئي ڪو نه، سائي کي سھي ڪو نه.
59. بخاري جي کٽي، آٿر ٻوري جي چٽي. (بخارو؛ رشيا جو مشرقي شھر)
60. ٻلي ست ڪوئا کائي حج چڙھي.
61. ٻٽيھ منڊ منڊي ۾، اسيءَ ۾ ڪاڻو، جي ٺوڙھو ساماڻو ته مڙني کڻي ماٺ ڪئي.
62. ٻه ڀائر ٽيون ليکو.
63. ٻٻرن کان ٻير گھرڻ.
64. ٻاھران چکي مکي، اندران بڙ بڙ دکي.
65. ٻن جي وچ ۾ جيڪو پوي اھو مار کائي.
66. ٻار رڙھيو، گھر ڦريو.
67. ٻڍو ۽ ٻار، ٻئي ھڪ آچار.
68. ٻار مڇ جو وار، جيڏانھن ورائيس تيڏانھن وري.
69. ٻرو، ڪنجھڻ به نه ڏيندو ڇا؟
70. ٻن زالن جو ور، تنھن جو مسڻ ۾ گھر.
71. ٻيڙيءَ چاڙھي ڦڙھو ڪڍڻ. (آسرو ڏيئي پاڻ ڇڏائي ڀڄڻ).
72. ٻي ٻي ڪرڻ تنھنجو ڪم، ٻڌڻ ڪم ٻروچ جو.
73. ٻڪري کير ڏئي، ڦولھڙين گاڏڙ.
74. ڀلي بک ڀرم جي، شل نه وڃي شان.
75. ڀلائي ڪر ڄٽ سان، ته ڦيري ھڻيئي پٽ سان.
76. ڀڳو ئي ڀير (جھونو ائٽ) ڀير (ھلاءِ)، جيسين رتو راس ٿئي.
77. ڀاڳ ڏئي ڀيڙو، ته ٿئي دال مان سيرو.
78. ڀاڳ ڏئي دٻ، ته ٿئي دال مان رٻ.
79. ڀڄندڙن جي اڳ ۾، لڙندڙن جي پٺ ۾.
80. ڀڳت ڪري پاتال ۾ پرگھٽ ھوءِ آسمان.
81. ڀائرن جو ھڪ ھٿ چوٽيءَ ۾ ٻيو ھٿ روٽيءَ ۾.
82. ڀريءَ ٻيڙيءَ ۾ واڻيو ڳورو. (بار گھڻي ھجڻ ڪري، ٻيڙيءَ کي بچائڻ لاءِ، واڻئي کي سرن درياھ ڪرڻ).
83. ڀؤ ڏکڻا ڪرڻ (اجايو سجايو پيسو خرچڻ)
84. ڀلي ڀلي ڀاڻ آئي، سا به نه ڀلي.
85. ڀلئي واڻئي ڳڙ کاڌو.
86. ٿڌو گھڙو پاڻ کي ڇانوَ ۾ وھاري.
87. تڪڙي ڪتي انڌا گلر ڄڻي. (گلر= ٻچا)
88. تڪڙ ڪم شيطان جو.
89. تپ دانگي ست ڏينھن، ترس مھمان ڏھ ڏينھن.
90. تر جي گٿي سؤ چوٽون کائي.
91. تنھنجو سو منھنجو، منھنجي ھٿ نه لاءِ.
92. تيليءَ مان ٿنڀ بنائڻ.
93. پاڻ پني، گھوڙا ڳنھي.
94. پرڻ چوي ڏونگھي کي، ھل ڙي ٽه-ٽونگا.
95. پنھنجي گتيءَ پئه گڏھ کي پيري.
96. پر-متڙيو پوڙھيو.
97. پھريون ملھ، کٿوري.
98. پاڻ نه پلي ڏوجاھ متيان ڏيوي.
99. پئسو ڏنو، ٻرو ڇنو.
100. پنھنجيءَ ۾ ھٿ، پرائيءَ ۾ اک.