ماڻھو هڪ جهنگل آ ناول تي اڌورا خيال
موجوده دور کي ناول جو دور چئي سگھجي ٿو, ناول کي سڄي جڳ ۾ هڪ الڳ مقام حاصل آھي, ڇا واقعي ۾ سڄو اولھ ناول جو ديوانو آھي. هوئين تي سنڌ اندر ناول کوڙ لکجي چُڪا آھن پر مون ناول تمام گهٽ پڙھيا آھن انهي جا کوڙ سبب آھن. آئون اڄ جنھن ناول تي لکڻ لاء ڪاپي قلم کڻي ڪجھ لکي رهيو آھيان اُھو ناول "ماڻھو هڪ جهنگل آ" هن ناول جو ليکڪ نه رڳو نثري نويس آھي بلڪ سٺو شاعر پڻ آھي. انهي شخص جو نانء سٺن لکيڪن شاعرن ۾ لکيو وڃي ٿو.
موجود دور ۾ناول تمام گھڻا ڇپيا آھن بلڪ تمام گھڻا پڙهيا ويا آھن. هن وقت ادبي لڏي ۾ ناول تمام گھڻو پڙهيو وڃي ٿو. پر مان اڳ جيان هن ڀيري به اُنهي ڳالھ جي حمايت ڪندس مون ناول تمام گھٽ پڙھيا آھن پر علي صفدر جو ناول "ماڻھو هڪ جنهگل آ" مون دل سان پڙهيو آھي. علي صفدر جوناول "ماڻھو هڪ جنهگل آ" کان اڳ سندس ٻه شاعري جا خوبصورت مجموعا اڳئي شايع ٿي چُڪا آھن. ناول جو ڪتاب سندس ٽيون مجموعو آھي.
ناول تڏھن پنھنجي عروج ڏيکاريندو آھي جڏھن سندس ڪردار پڙھندڙ کي متاثر ڪن پر ٻوڏ متاثر ڪيمپ ۾ رهي ڪري علي صفدر ناول جھڙي پُٽ کي جنم ڏنو جيڪو صدين تائين زنده رهندو.سندس ناول ۾ پاڻ ڏي متوجھ ڪرڻ جھڙيون ڳالھيون به تمام گھڻيون آھن جيڪي سندس ناول جو حصو آھن سندس ڳوٺ واسي جنھن متاثر ڪيمپن ۾ ترسيل آھن اُتي هن کي ڪئي اڻڄاتل تڪليفن کي منھن پڻ ڏيڻو پيو.
اڇا مون جڏھن علي صفدر جي ناول جو مطالعو ڪرڻ شروع ڪيو تڏھن مون کي لاڙ پٽي جي ٽوڙي بند ٽُٽڻ وارو منظر ياد آيو جيڪو مون اکين سان ڏٺو ھيو. انهي کان پوء جڏھن ماڻھن ۾ ڀاڄ پئي تڏھن سجاول ۽ ٺٽي ضلعي کي ملائندڙ درياھه جي پُل مٿان ماڻھن جو سمنڊ اُٿلي پيو هيو گاڏين جي رش ماڻھن جي اکين مان رت جا وهندڙ لڙڪ رمضان مبارڪ جون راتيون هيون فجر جو وقت هيو ماڻھو پنھنجي بچاءُ جو دعائون گهري رهيا هئا تڏھن سندس منھن تي پاڻي جا ڇنڊا اچي لڳا هئا ڇو جو ٽوڙي بند کي گهارو هٿ ساڻ هئيو ويو هو. اُھا سنڌ حڪومت جي سازش هئي.
خير جيڪو ٿيو انهي کي خدا جي خلق اکين مان لڙڪن بجاء رت جا ڳوڙھا واھي قبول ڪيو هيو. صفدر جو ناول به سيلاب متاثر ٿيندڙ هر فرد جي دانھن آھي اڇا صفدر سندس ناول کي رڳو مهاٻوڏ تي ناهي لکيو انهي مھاٻوڏ کان پوء پيدا ٿيندڙ حالات کي به پنھنجي قلم سان انڊر لائين ڪيو آھي.
صفدر جي ناول لکڻ جو هڪ الڳ انداز آھي جاويد پنھنجي محبوبا جو ذڪر ڪندي چوي ٿو تي مون کي تي فاطم ڪينسر جي مرض جيان آھي هوئين به ڪينسر جو مرض ماڻھو کي ماري پوء ڇڏيندو آھي.هوڏانھن وري جاسم ۽ زينو جي محبت ڀري ڪھاڻي به دردن کان گهٽ ڪان آھي.جاسم جي زينو سان ملاقات ڪنھن ٻوڏ متاثر ڪيمپ جي ڪنھن بند ڪمري ۾ ٿي جاسم ۽ زينو جي وچ ۾ جاسم جي ڀاڄائي ڪنھن رڪاوٽ جو باحث نه هوندي به رڪاوٽ جي ديوار بڻجي رهي هئي.زينو جي چپن تي اُھي لفظ بار بار ڪنھن شاعر جي زبان مان ترنم جيان جھوگاريندڙ غزل جيان گُهونجي رهيا هئا.
تون منھنجو گل ڦل آھين مان اگر گل ڦل مان گلزار ٿي وڃان پوء تنھنجو ڇا ٿيندو جھڙا لفظ زينو گُنگنائي رهي هئي.زينو جي من ۾ ڪا ڳالھ هئي جيڪا هر هر هن جي چپن تي اچي پوء ڪنھن ٻار جي برسات ۾ ترڪڻ جيان ترڪي رهي هئي. بس گھڻو پنھنجي من جي ڳالھ لڪائيندي چپن مان ڪنھن ترنم جيان جھوگاري ورتي هئي جاسم! مان توسان شادي ڪندس.جاسم کي جاويد وارو قصو ياد هيوجاسم ڪنھن طويل سوچ ۾ گم ٿي ويو هُو سوچي رهيو هيو تي زينو ايڏو وڏو فيصلو ڪيئن ڪري ورتو. زينو به جاسم سان وچن واعدا ڪرڻ لڳي انهن وچن واعدن جو قصو به تمام طويل هيو.جاسم کي جاويد واري عشق وارو انتقام ياد هيو جاسم کي جاويد جي يادون به جهوري ڇڏيو هيو سندس خوابن وارو قصو جاسم کي وڦلائي رهيو هيو.
هن ناول جا جيڪي ڪردار آھن انھن ناول سان واھ جو نڀاءُ ڪيو آھي صفدر سندس ناول کي جنم ڏئي صدين لاء هن ڌرتيء ڌڻين جي وچ ۾ زنده رهندڙ پُٽ کي جنم ڏنو آھي هڪ تي سندس ناول ۾ پيار جا قصا آھن ٻئي پاسي ماڻڪ پور واسي اڌ عمر جا پوڙھا به برياني جي ديڳ لاء ترسن ٿا وطن ڪارڊ سيمت ٻين امدادي سامانن لاء ٻوڏ متاثر ڪيمپ کان ٻاهر هر هر ڊوڙ پائڻ ۽ مرگي واري برياني لاء ڌرڻو به هڻي ويھڻ کانسواء ٻيون به تمام متوجھ ڪرڻ جھڙيون ڳالھيون هن ناول "ماڻھو هڪ جهنگل آ" جو سينگار بڻايون آھن. هن ڪتاب ۾ جيڪي هن موضوع ڇيڙيا آھن انهن موضوع جا حقيقت ۾ ثبوت مليا آھن. جن کي مد نظر رکندي علي صفدر "ماڻھو هڪ جهنگل آ" جھڙي ناول کي تمام وڏين ڪوششن کان پوء حتمي شڪل ڏئي پيش ڪيو آھي.
سندس ناول ڪنھن ساراھه جو محتاج ناهي سندس ناول تي ڀلي ڪو نه به لکي پو سندس ناول صدين تائين اسانجي ادبي کيتر ۾ زنده رهندو. هي ناول ٻيا ماڻھو ڀلي نه پڙھن پر ٻوڏ متاثر ضرور پڙھن جن جي اکين ۾ اڃان مهاٻوڏ جا منظر زنده هجن. علي سندس ناول جي ارپنا انهن ماڻھن کي ڪئي آھي جيڪي هن دور ۾ ڪڙو سچ ڳالھين ٿا. محمد صديق منڱيو ۽ بيڪ پيج تي منير چانڊيو طرفان تاثرات لکيو آھي. "ماڻھو هڪ جهنگل آ" ناول ڪنول پبليڪيشن طرفان ڇپرائي پڌرو ڪيو ويو آھي.