بنيادي صحت جي حفاظتي اپائن متعلق فيصلا
حفاظتي ٽڪا لڳرائڻ واري پروگرام کي جاري رکجي ته جيئن ٽڪن لڳڻ وارين بيمارين، خاص ڪري ارڙي جو، ڦھلاءُ روڪجي ۽ ان سان گڏ سھولتون ڏيڻ دوران ڪرونا-۱۹ جي ڦھلاءُ کي به روڪجي.
ڪٽنبن ۾ حفاظتي ٽڪن جو اجراع وڌائجي. جيئن مسجدن ۾ اعلان ڪجي، علائقن جي معززن کي شامل ڪجي، سماجي رابطو رکجي ۽ ذريع ابلاغ ذريعي آگاھي ڏجي پر ان ۾ سماجي وٿي (Social Distance) کي سختي سان بر قرار رکجي.
شخصي وٿي کي برقرار رکندي ھڪ وقت ۾ فقط ھڪ ٻار ۽ عورت کي ويڪسين ڪئي وڃي.
ماڻھن کي ڪرونا کان بچاءَ لاءِ ضروري آگاهي ڏني وڃي.
انھن ماڻھن تي وڌيڪ ڌيان ڏجي جن ۾ ٽڪن جي بيمارين جي ڦهلجڻ جو وڌيڪ انديشو ھجي يا وري گھٽ حفاظتي ٽڪن جي ڪوريج جي ڪري آئوٽ بريڪ جو خدشو ھجي.
حفاظتي ٽڪن هڻڻ واري جاءِ جي باري ۾ رھنمائي
مھم ھوادار جاءِ تي ڪئي وڃي.
پڪ ڪئي وڃي ته داخل ٿيڻ واري دروازي تي ھٿ ڌوئڻ لاءِ صابڻ يا سينيٽائيزر موجود آھي.
مھم واري جاءِ تي مجموعو محدود ھوئڻ کپي ۽ انتظار واري جاءِ تي رش نه ھجي.
ان ڳالھ تي خاص ڌيان ڏنو وڃي ته ويڪسين زيان نه ٿئي، ڇاڪاڻ ته ڪرونا جي وبا جي ڪري دنيا ۽ ملڪ ۾ ويڪسين جي کوٽ آھي.
ليڊي ھيلٿ ورڪر پروگرام فوڪل پرسن اي پي آئ ضلعي جي صحت جي ٽيم ۽ ڊسٽرڪٽ پوليو ڪنٽرول روم سان مائيڪروپلان (ھيٺين سطح جي منصوبابندي) شيئر ڪيو وڃي ته جيئن ضرورت مطابق ۽ عمل جوڳو مائيڪروپلان جڙي سگھي.
حفاظتي ٽڪن جو ڪم صحت جي ٻين سھولتن کان جدا ھئڻ کپي.
ٽڪا ھڻندڙ باربار پنھنجا ھٿ صاف ڪري.
مريض کي ھٿ لائڻ کان اڳ.
ڪو به صاف يا گندو پروسيجر ڪرڻ کان پھريائين
ڪلائينٽ (گراھڪ) کي ڇهڻ کان پوءِ
جسم جي ڪنھن به رطوبت جي لڳڻ کان پوءِ
ڪلائينٽ (گراھڪ) جي ماحول کي ڇهڻ کان پوءِ
ھٿن جي صفائي ڳنڍيل آھي صابڻ ۽ پاڻي سان يا وري سينيٽائيزر جنھن ۾ 60 کان 80 سيڪڙو الڪوحل ھجي ۽ جڏھن اوھان جا ھٿ صاف نظر ايندا ھجن.
کنگھڻ يان ڇڪون ڏيڻ دوران پنھنجو منھن ٻانھن ۽ ٺونٺ جي وچ ۾ ھجي يا ٽشو ۾ ۽ پوءِ فورن ٽشو کي ڪنھن ڍڪيل جاءِ تي خارج ڪجي.
جڏهن ڪنهن ٻار سان يا ڪمري ۾ موجود ڪنهن ٻئي ماڻهوءَ سان معاملا طع ڪجن ته ان وقت ميڊيڪل ماسڪ پائڻ گھرجي.
جيڪڏھن اوھان محسوس ڪيو ته اوھان کي کھنگھ ۽ بخار ٿي پيو آھي ته پاڻ کي isolate (الڳ ڪرڻ يا ڌار ڪرڻ) ڪيو ۽ پنھنجي آفيسر سان رابطو ڪري کيس ٻڌايو ته آئون ڪم نٿو ڪري سگھان.
جيڪڏھن اوھان پنھنجي گھر آئسوليشن (الڳ ٿلڳ) ۾ آھيو ته ڪھڙيون تدبيرون اختيار ڪرڻ گهرجن.
پنھنجي اچ وڃ محدود ڪريو.
ملاقات ڪرڻ وارن سان ھرگز نه ملو.
گھر جي ماڻھن کان به حتيٰ الامڪان وٿيرڪا رھو.
هوادار ڪمري ۾ وقت گذاريو.
پالتو جانورن کان پري رھو.
ڪوشش اھا ڪريو ته پنھنجي ڪمري ۾ کاڌو کائو.
ھٿ ھر ھر صابڻ سان 20 سيڪنڊ ڌوئي صاف ڪيو.
جيڪڏھن ھٿ گندا نه ھجن ته 70% الڪحل مليل سينيٽائزر جو استعمال ڪيو.
ڇڪ يا کنگھ اچي ته منھن ٻانھن ۾ وجھو.
مريض ۽ مريض جي خدمت ڪندڙ PPEs (پنھجي حفاظت جو سامان) يعني ذاتي بچاءِ جو سامان ماسڪ ۽ دستانا استعمال ڪن.
خراب ماسڪ ۽ پسيل ماسڪ جلدي تبديل ڪريو. ماسڪ لاھڻ وقت اڳئين حصي کي ھٿ ھرگز نه لڳايو.
مريض جي خدمت لاءِ اھڙي ماڻھوءَ کي نه لڳايو جنھن جي قوت مدافعت ڪمزور ھجي مثال طور ضعيف، حامله عورت، شگر، بلڊ پريشر جي بيماري جو مريض يا دل جو مريض ھُجي.
ڪوشش اھا ڪجي ته مريض واشروم، ليٽرن، ڪپڙن ۽ ذاتي سامان جي پاڻ صفائي ڪري.
مريض جي استعمال جون شيون صابڻ ۽ پاڻي سان صاف ڪري سگھجن ٿيون.
مريض جا ڪپڙا گرم پاڻي ۽ صابڻ سان ڌوئي سگھجن ٿا پر ڌوئڻ کان پوءِ ڪپڙا اس ۾ چڱيءَ طرح سڪائڻ گھرجن.
آلودا مادي (زڪام، خراب مادو) وارين شين کي بليچ جي سوليشن (چار چمچا بليچ ھڪ لٽر پاڻي) سان جراثيم ڪش ڪريو.
رومال، قلم، ميز، دريون، نلڪو وغيره صاف ڪريو.
ٿيلھي لڳل ڊسٽبن جو استعمال ڪيو ۽ مريض جي لاءِ ان کي وقف ڪري ڇڏيو.
جيڪڏھن ممڪن ھجي ته مريض جي لاءِ الڳ واش روم جو انتظام ڪيو وڃي يا وري مريض ھر دفعي پاڻ صفائي ڪري. يا وري خدمت ڪندڙ جيستائين ممڪن ھجي، انتظام ڪري واش روم جي صفائي ڪري.
مريض جي خدمت ڪندڙ يا مريض پاڻ، ھر ڀيري صفائي ڪرڻ کانپوءِ، پنھجا ھٿ صابڻ سان ڌوئي.
زڪام، کنگھ ۽ ساھ ۾ تڪليف وغيره ٿئي ته صحت کاتي سان رابطو ڪريو.
اٽلي جي ڊاڪٽرن ھڪ ٻيو انڪشاف ڪيو آهي ته ڪرونا 19 وائرس ناھي پر بيڪٽيريا آهي جيڪو جسم جي رڳن ۾ رت کي ڄمائي ٿو، جنھن کي ميڊيڪل جي زبان ۾ ,,Thrombosis'' چئبو آھي. ان جي ڪري سوڄ ۽ آڪسيجن جي کوٽ (Inflammation & Hypoxia) ٿئي ٿي جو آڪسيجن جي کوٽ ڦڦڙن، دل ۽ دماغ ۾ پيدا ٿئي ٿي ماڻھو جلدي ۾ مري وڃي ٿو.
پيٿالالجسٽ مطابق ته ڪرونا 19 جي بيمار وينٽيليٽر ۽ انتھائي نگھداشت جي وارڊ جي به ضرورت ناھي. ڪرونا 19 جي علاج ۾ اينٽي بائيٽڪ، ايٽي انفلامينٽري ۽ اينٽي ڪوگولنٽ واريون دوائون آھن. اٽلي صحت جي عالمي اداري جي ڪرونا 19 جي ھدايتن کان انحرافي ڪندي پنھنجي علاج جو پروٽوڪول شروع ڪيو آھي. هڪڙي ڏينهن جي علاج سان 14 ھزار مريضن جو علاج ڪري ڪرونا 19 جي مريضن کي اسپتال مان موڪل ڪرائي آھي. اٽليءَ جي ڊاڪٽرن ايسپرين 100 ملي گرام سان علاج شروع ڪيو آهي.
آمريڪا جي ڊاڪٽر ڊيوڊ سماڊي جيڪو مينس اسپتال جو ڊائريڪٽر آھي اھم انڪشاف ڪيو آهي ته ڪرونا 19 جو مثبت مريض آھي جنھن ۾ علامتون نه آھن اھو ڪرونا جي بيماري نه ٿو ڦھلائي. "ھن چيو آمريڪا ۾ ھڪ ئي وقت 300 ملين ماڻھن جون ٽيسٽون ڪرائي ھڪ ئي وقت ماڻھن کي آزادي سان گھمڻ ڦرڻ جي اجازت ڏئي ڇڏي آهي.
آڪسفورڊ يونيورسٽي جي پروفيسر ايمرجنسي ۽ ڦھلجندڙ بيماري پيٽرھربي پنھنجي تازي تحقيق مان ٻڌايو ته Injection Dexamethasone جي 6 ملي گرام روزانو ڏيڻ سان جيڪي مريض وينٽيليٽر تي آھن انھن جو ٽيون حصو حياتيون بچائي سگھجن ٿيون. آمريڪا جي Injection Dexamethasone جي ڪووڊ جي وينٽيليٽر واري مريضن مان ٽيون حصو موت جي شرح گھٽائجڻ کي 16 جون 2020ع تي صحت جي عالمي اداري ڀليڪار ڪيو آھي.
يونائيٽيڊ ڪنگڊم حڪومت جي چيف سائنسدان صلاحڪار سرپارسڪوالينڊس اھا زبردست خبر ڏني آهي ته ڪرونا 19 جي صورتحال ۾ Dexamethasone جي استعمال سان موت شرح گهٽائي سگهجي ٿي.
دنيا اندر ھن وقت تائين صرف ھڪ ٽيسٽ پي سي آر منظور ٿيل آھي جنھن ۾ وات يا نڪ مان ڪپھ جو ٻڙو ورتو وڃي ٿو. سيرالاجي ٽيسٽ اينٽي باڊيز (IgM/IgG ) کي منظور نه ڪيو ويو آهي. ٽيسٽن ڪرڻ جي لاءِ ٻن قسمن جا پيمانا 1 ۽ پيمانا 2 مقرر ڪيا ويا آهن. پيمانو1 ۾ گھڻي شڪي کي ضروري ٽيسٽ ڪيو ويندو. جتي بخار، کنگھ ۽ ساہ ۾ ٻوسٺ جا ڪيس ھجن.
14 ڏينھن اندر بين الاقوامي سفر ڪيو ھجي.
مثبت ڪيس سان ويجھو تعلق ھجي.
صحت جون سهولتون مهيا ڪندڙ نمونه جي خبر نه ھوندڙ کي ڏٺو ھجي.
گراھڪن سان مصروف جئين (بينڪ، درزي ۽ جنرل فزيشن).
وڏي مجموعي ۾ شامل ٿيو ھجي.
جتان مريض جي داخل ٿيڻ واري جاءِ جئين (اوپي ڊي، ايمرجنسي، رجسٽريشن ۽ استقبال جي ھنڌ) اسپتال ۾ نه خبر ھوندڙ نمونيه يا ساھ جي ناڪامي (Failure) وارو مريض آيو ھجي.
گھر جي اندر ڪووڊ 19 جو مثبت موجود ھجي.
پيمانو 2 ۾ ڪووڊ 19 جا گھٽ شڪي ھجن پر Isolate مريض ھجن. بخار، کنگھ ۽ ساه ۾ ٻوسٽ ھجي.
شھرن جي اندر 14 ڏيھن جو سفر ڪيل ھجي.
ويجھو 15 منٽن جو منھن جو منھن سان تعلق ھجي.
گاڏين ۾ روزانو سفر ڪيل ھجي.
ان مريض سان جنھن کي منھن جي مٿين حصي جو انفيڪشن (جسم ۾سور، وغيرہ) ڪووڊ 19 جي مريضن کي علامتون نه ھجڻ. (Asymptomatic). ھن ۾نڪ مان ورتل پي سي آر ٽيسٽ مثبت ھجي پر ڪابه علامت نه ھجي.
ھلڪيون علامتون(Mild)
مريض ۾ ھلڪيون علامتون، بخار، ٿڪاوٽ، جسم ۾سور، ڳلي ۾خارش، ساھ ۾ تڪليف، نڪ ۾ رڪاوٽ ۽ مٿي ۾ سور ھونديون آھن.
مناسب علامتون (Moderate).
ھن ۾مريض کي آڪسيجن جي کوٽ %95 سيچوريشن گھٽ ٿي ويندي آھي. ڇاتي جي ايڪسري ۾ھلڪي Infiltrate نظر ايندي آھي، تيز بخار ٽن ڏينھن کان مسلسل ھوندو آھي.
شديد علامتون (Severe).
ھن ۾ مريض کي ساه ۾ ٻوسٽ ۽ آڪسيجن جي کوٽ مناسب کان شديد نمونيه ھوندي آھي.
نازڪ علامتون (Critical).
ھن ۾مريض کي ھيٺين ڪي به ٿي سگھن ٿيون.
ساھ جي رفتارفي منٽ 30کان مٿي ٿي ويندي آهي.
ساه تمام وڏي موجب (جو لفظ به ڳالھائي نه سگھي).
سينٽرل سائنوسس (سڄو نيرو) ٿي وڃي.
بي آرامي ۽ بي خبر ٿي وڃي.
ڪيورب جو اسڪور 3 يا 4 ٿئي.
ڪيوسوفا (QSOFA) اسڪرو 2 يا 2 کان مٿي ٿئي.
ڇاتي جي ايڪسري ۾ تمام ڦھليل Infiltrates ھجن ٿا.
PaO2/FiO2 جي شرح 300کان گھٽ يا PaO2 جي 65 کان گھٽ يا PaCo2 وڌي.
دل جي فيل ٿيڻ جي شاھدي ٿئي ٿي (جي وي پي، گلوپ رڌم).
شاڪ جون نشانيون ديرسان ڪيپيلري ري فل، جسم ٿڌوٿئي. سائنوٽڪ (نيروٿئي) بلڊ سسٽولڪ پريشر 90 يا 40کان گھٽ ۽ پيشاب جو ,0.5 ملي لٽرفي ڪلو ۽ في ڪلاڪ کان گھٽجي وڃي.