4
هوٽل جي بلڪل اڳيان هڪ وڏي ندي وهي رهي هُئي. هوٽل ۽ نديءَ جي وچواري جڳهه تي هڪ وڏو وڻ بيٺل هو. وچواري جڳهه تي هوٽل وارن بئنچون ڪرسُيون ۽ ٽيبلون رکي ڇڏيون هُيون، ته جيئن سياح اُتي ويهي، چؤگرد جي ماحول ۽ هيٺ نديءَ جي نظارن مان لطف اندوز ٿين.
مون هوٽل جي رسيپشن تي ويٺل ملوڪڙي مئڊم کي انگريزيءَ ۾ سلام ڪيو ۽ پاڻ مُشڪي، سوئيز زبان ۾ سلام جو جواب ڏنائين، ۽ کلي کڻي چاٻي ڏنائين. مون جيڪو ڳالهايو سو هُن ڪونه سمجهيو، ۽ هُن جيڪو ڳالهايو سو مون ڪونه سمجهيو. منا ۽ مُنهنجي پٺيان بيٺل ونود ۽ نور کلي رهيا هئا، پر خبر نه آهي ته ڪنهن تان! مون تي يا انهيءَ سوئيز ڇوڪري تي. آئون ۽ مِنا چاٻي کڻي ڪمري طرف روانا ٿياسين، ۽ مٿان هيٺ چاڙهين جي وٿين مان ڏٺم ته نور ۽ ونود اڃان انهيءَ ڇوڪريءَ سان رهاڻ ۾ رُڌل هئا. مون ڪمري ۾ گهڙي مِني بار مان چپس ڪڍي کاڌي ته مِنا چيو: ”چپس، بسڪيٽ، سُڪل فروٽ، تازا فروٽ، ڪوڪ چاڪليٽ، چيوگم ۽ جوسن جا ٽن سڀ ڪُجهه ٿيلهي ۾ پيو آهي. هي هوٽل وارا انهيءَ چپس جا به کوڙ پئسا وٺندا.“ مون چيو ته ”واقعي غلطي ٿي وئي پر پنهنجو سڄو خرچ ٽوئر وارا ڪندا. پر ڪجهه ته پاڻ به هن رسيپشن واريءَ جي مهابي هوٽل واري کي ڪو فائدو پهچايون.“ پاڻ کلي چيئن ته ”چانهه جو آرڊر ڏيو.“ مون کيس چيو ته ”سامهون ڏس! جت اليڪٽرڪ ڪِٽلي، چانهه، کنڊ ۽ پاؤڊر جو کير رکيا هئا. صرف ڪِٽليءَ ۾ پاڻي وجهي بٽڻ دٻائڻو هو. دنيا جي گهڻو ڪري ڪافي هوٽلن ۾ اها سهوليت هوندي آهي. جنهن جي ڪابه اضافي چارج نه وٺن. پر فرج ۾ رکيل سامان، جنهن کي چون مِني بار (Mini_ Bar) تنهن ۾ رکيل سامان جو باقاعده بل وٺن. روز صُبح جو صفائي وقت انهيءَ مِني بار کي چيڪ ڪري نڪتل سامان جو بل ڏين ۽ کُٽل سامان وري رکي ڇڏين. ڪمري جي چارج وٺڻ مهل بواءِ کي گهرائي، کيس مِني بار چيڪ ڪرائجي، نه ته تڪڙ ۾ ڪڏهن ڪڏهن ائين به ٿيندو آهي جو استعمال سامان ڪمري ۾ اڳ ۾ رهيل مسافر ڪيو، ۽ بل توهان ڀريو ڇو ته ملڪ کان ٻاهر گهڻو شدو مدو ته نٿو ڪري سگهجي. هڪ پرديسي، ٻيو آيو ئي ماڻهو گهمڻ لاءِ آهي، نه ڪي پنهنجو وقت ضايع ڪرڻ لاءِ. انهيءَ غلط بل يا غلط فهميءَ ۾ هنن جو به ڏوهه ڪونهي، پر مِني بار جو به آخر ڪنهن ته سامان استعمال ڪيو هوندو؟
سو پرديس ۾ ذري برابر به لاپرواهي ڪانهي ڪرڻي، نه وري پنهنجي ٽوئر کي ناخوشگوار بنائڻو آهي. ٻاهرين ملڪن ۾ هوٽل جا مالڪ پنهنجي مسافر کي ڪڏهن به تنگ ڪونه ڪن. هو هميشه انهيءَ پاليسيءَ تي هلندا آهن ته پنهنجي ڪسٽمر کي خوش رکجي ۽ وڌ ۾ وڌ سهوليت ڏجي.
گرما گرم چانهه جو ڪوپ مِنا آڻي اڳيان رکيو ۽ لنڊن کان ايندي فرانس وري ڊيوٽي فري شاپ تان ورتل پئرس جا لذيذ بسڪيٽ پڻ، جيڪي واقعي ڏاڍا لذيذ هئا؛ ۽ کيس فرمائش پڻ ڪيم ته پئرس پهچڻ تي اهڙا جام بسڪيٽ خريد ڪج، ته ڪراچيءَ محبوب لاءِ کڻي هلنداسين. ڇو ته منهنجي سَڀني ٻارن ۾ شام جي چانهه سان بسڪيٽن کائڻ جو شوقين صرف آئون ۽ محبوب آهيون. ٻين کي جي چانهه ملي ته ٺيڪ، نه ته مڙيئي ٿيو خير. پر محبوب کي شام جي چانهه ۾ جي دير ٿي ته خود به ٺاهي وٺندو.
سو سائين گرما گرم چانهه پي ٿورو آرام ڪري، آئون ۽ مِنا چڪر لڳائيندا وڃي هيٺ نديءَ جي ڪپ ڀيڙا ٿياسين. نور ۽ ونود به شايد ڪيڏانهن ٻاهر گهمڻ هليا ويا هئا. نديءَ جي ڪپ تي اسان کان ٿورو پري ٻيا سياح به گهمي ڦري رهيا هئا. مون ۽ مِنا ندي جي ڪپ تان ڪَئين سُٺا پٿر ۽ سُپون گڏ ڪري پنهنجي اڳيان رکيون. نديءَ ۾ ڪاٺ سان ڀريل ڪيترا ننڍا وڏا پاڻيءَ جا جهاز اسان جي اڳيان لنگهي رهيا هئا. انهن کانسواءِ سامان سان ڀريل جهاز به ڪافي تعداد ۾ اچي رهيا هئا، ۽ اسان پري کان کين هٿ لوڏي سلام ڪيو ته پاڻ به کلي جواب ڏيئي رهيا هئا ۽ ائين ڏسندي ڏسندي ڪي قدر اونداهي ٿيندي وئي، ۽ هاڻ جهاز ۾ ويٺل ماڻهو ڏسڻ ۾ ڪونه ٿي آيا. پر اسان اُت ٻه ڪلاڪ کن ويٺا هئاسين. جهازن جي اچ وڃ بدستور آخر تائين جاري هئي. پريءَ ڪپر تي روشنين ۽ جهاز جي روشنين جا اولڙا پاڻيءَ ۾ ڄڻ سون ورکا ڪري رهيا هئا. هت يورپ ۾ نَڪو ڊپ نه ڊاءُ، ته رات جي وقت درياءَ جي ڪپ تي الاءِ ڇا ٿيندو!؟ سو اسان به ڪافي دير تائين اُتي ويٺا، انهن روشنين مان لطف اندوز ٿي رهيا هئاسين.
سوئيزرلينڊ جون سهڻيون راتيون رائن نديءَ جي ڪپرن تي، روشنين جي جهرمر ۾، پنهنجي شريڪ حيات ۽ جوان اولاد سان گڏ هن بهشت جهڙي سرزمين تي، هي نه وسرندڙ راتيون ٻيو الله کان ڇا گهرجي ۽ ائين مرشد سائين جي بيت جي هيءَ سِٽَ چپن تي اچيو وڃي:
”جيڏو تُنهنجو نانءُ، ٻاجهه به اوڏيائي مڱان.“
مِنا چيو ته هاڻ بس هلي ماني کائو ۽ آئون ائين پنهنجو گلاس هٿ ۾ کڻي سڌو هوٽل ڏانهن روانو ٿيس. نور ۽ ونود منهنجي ۽ مِنا جي ماني ٽوئر وارن کان وٺي، اسان جي ڪمري ۾ رکي ويا هئا، جيڪا مائيڪرو اوون ۾ گرم ڪري کائي سمهي پياسين.
صُبح سوير وري انهيءَ نديءَ جي ڪپرن تي اچي واڪ ڪيوسين. صُبح سوير ٿڌي هير ۽ واڪ ڪندي ائين ٿي لڳو ڄڻ ته اسان ندي جي ڪپرن تي پکين جيان لامون پائي اڏري رهيا آهيون، ۽ هيٺ هلندڙ ماڻهو اسان کي گُهوري ڏسي رهيا آهن.
واقعي سوئيزرلينڊ جهڙو ٻڌوسين، اهڙو ئي ڏٺوسين. چون ٿا ته سوئيزرلينڊ جهڙو حسين ملڪ هن دنيا جي گولي تي ٻيو ڪوبه ڪونهي.
پر آئون چوان ٿو ته سنڌو درياه ۾ جڏهن فل پاڻي هجي. درياءَ جي اُٿل ڪري ڪچو مڪمل پاڻيءَ سان ڀرجي وڃي. درياءَ ۾ ٻيلن جا وڻ اڌ پاڻيءَ ۾ اچيو وڃن. سمنڊ مان مڇي ۽ پلو گهڻي تعداد ۾ درياءُ ۾ اچيو وڃي ۽ انهن کي مارڻ لاءِ سوَن جي تعداد ۾ ٻيڙيون ڏينهن رات درياءَ بادشاهه ۾ پهچيو وڃن پوءِ چانڊوڪي رات هُجي ۽ وڏي ڪٽار (ٻيڙيءَ جو هڪ قسم جيڪا پنهنجي بناوت ڪري ٻين ٻيڙين کان وڌيڪ تيز هلندي آهي.) ٻيڙيءَ ۾ محفل سان گڏ راڳ رنگ هجي. درياءَ ۾ مَست ڇوليون هجن، جن ڇولين جي وچ ۾ ٻيڙي خود به ائين پئي هلي ڄڻ ته مَستيءَ ۾ اچي درياءَ ۾ رقص ڪري رهي آهي. ڄڻ ته ٻيڙيءَ کي به مَڌ جا کيپ چڙهي ويا آهن ۽ ڇولين جو پاڻي ٻيڙيءَ ۾ ويٺلن کي پُسائي رهيو هجي، ۽ چوڏهين جي چنڊ جي چانڊاڻ انهن ڇولين تي پئجي مَنِ موهي ماندو ڪري رهي هجي. پوءِ ڪير چاهيندو ته اها رات کٽي ۽ باک ڦٽي!
هونئن به سنڌوءَ جي سينڌ ۽ سُڳنڌ ۾ شاهه سائين جي شاعريءَ جي سُرهاڻ، توهان کي سڄي سنڌوءَ جي ڪپرن تي ملندي. پر لنڊن ۾ ٿيمس، پئرس ۾ سين ۽ جرمنيءَ ۾ رائن نديءَ ۾ توهان کي شيڪسپيئر، روسو ۽ گوئٽيءَ جي شاعريءَ جي سُڳنڌ ۽ سُرهاڻ ڪانه ملندي، پر انهن جي ڪنارن تي توهان کي اوگهڙ ۽ عريانيت هر طرف نظر ايندي.
سو سائين يورپ ۽ سوئيزرلينڊ ته سوئيزرلينڊ آهي، پر اسان جو ڳوٺ ٻنون، جيڪو ڪچي ۾ درياءَ جي ڪپر تي آهي، تنهن کي به رب پاڪ پنهنجو حُسن ڏنو آهي. پر اسان جي سنڌ ۾ امن امان جي صورتحال اُتي وڃي پهتي آهي، جو اسان جا ڀلوڙ فنڪار منظور سخيراڻي ۽ ننڍڙا گُلن جهڙا اَبهم معصوم ٻار به انهن ظالم انسانن کان محفوظ ڪونه آهن. پئسن ڪمائڻ جو ڪهڙو نه نيچ رستو، اخلاقي قدرن جي ڪيڏي نه لتاڙ! سچ پچ ته اکين مان رت جا ڳوڙها ٿا ڪرن. اڄ جو انسان خود انسان لاءِ هڪ مصيبت ٿي پيو آهي.
اسان صُبح جو دستور مطابق واڪ ڪري هوٽل تي آياسين ته رسيپشن تي ويٺل هڪ ٻي عورت اسان کي سوئيز زبان ۾ گُڊ مارننگ چيو؛ ۽ اسان کيس انگريزي بجاءِ سنڌي ۾ ڀليڪار ڪئي. اسان دل ئي دل ۾ چيو ته هُن ويچاريءَ لاءِ جهڙي انگريزي تهڙي سنڌي، پوءِ ڇو نه کيس سنڌيءَ ۾ سلام ڪريون.
اسان کي اڄ ٿوري دير ٿي وئي هئي، تنهن ڪري تمام جلديءَ ۾ تيار ٿي، سامان ڪمري جي ٻاهران رکي، چاٻي رسيپشن تي ڏئي سڌا هيٺ ڊائنگ هال ڀيڙا ٿياسين. نور ۽ ونود پريان کان اشارو ڪيو، اسان ناشتي جو سامان کڻي ڪرسيون سرڪائي اچي هنن جي ڀرسان ويٺاسين. هي ناشتو ڪري چُڪا هئا. اسان به جلد جلد ناشتو پورو ڪري سڀني ٽوئر وارن کي هيلو هيلو ڪري، گرم گرم ڪافيءَ جو وڏو مگ ڀري اچي ٽيبل تي پيتو. اسان جي ڀرسان انڊين فئملي ويٺل هئي، جنهن سان ڪجهه ڪچهري ڪئيسين، پاڻ ٻڌايائون ته اسان سک آهيون ۽ اسان جي دهلي ۾ هوٽل آهي. توهان جڏهن به دهلي اچو ته اسان جي هوٽل ۾ اچي ترسجو. هنن اسان کي سندن وزيٽنگ ڪارڊ ڏنو. اسان به کين پنهنجو تعارف ڪرايو ۽ وزيٽنگ ڪارد ڏنو. هاڻ اسان ٽوئر وارا هڪٻئي جا بلڪل واقف ٿي ويا هئاسين. ۽ هڪٻئي سان بُلڪل بنا حجاب جي هيلو هيلو ڪري هڪٻئي کان پنهنجي ملڪ ۽ ٽوئر جي گذريل گهڙين جو حال احوال وٺندا هئاسين، هڪٻئي کي سهڻا سهڻا مشورا پڻ ڏيندا هئاسين ته فلاڻي جڳهه سُٺي آهي، فلاڻي هوٽل جي ماني سُٺي ۽ سستي آهي. وري انڊين پاڪستانين کي انڊين هوٽلن جي باري ۾ ٻڌائيندا هئا ته ڪٿ ڪٿ اِهي هوٽلون آهن، جن تي توهان کي انڊين کاڌا ملندا. مطلب ته ٽوئر وارا هاڻ اوپرا ڪونه ٿي لڳا. دعا سلام، صلاح مشورا هڪٻئي سان کاڌي جي شين ۾ شيئر ڪرڻ، ٿوري ٿوري پنڌ تي هڪٻئي سان گڏجي هلڻ، جيئن وقت ويو گذرندو تيئن حجاب ويا گهٽ ٿيندا. اسان سڀ ڊائنگ هال کان نڪري بس ڀيڙا ٿياسين، جيڪي ٽوئرسٽ سگريٽ پيئندا هئا، سي گهڻو ڪري بس بيٺي پنهنجي ٻاڙ پوري ڪري وٺندا هئا. جيئن ٻه ٽي ڪلاڪ سگريٽ جي وڌيڪ تانگهه نه لڳي. هونئن به مون محسوس ڪيو آهي ته يورپ ۽ آمريڪا جا ماڻهو پاڻ کان گهٽ ٿا سگريٽ پيئن. آئون ڪڏهن ڪڏهن سوچيندو آهيان ته انگريزن جي اچڻ کان اڳ اسان وٽ چانهه، سگريٽ، پان، ٻيڙي، شراب جو ته ڪو تصور ئي ڪونه هو. زياده ۾ زياده ماڻهو ڀنگ يا چلم ڇڪيندا هئا. پوءِ ڏسندي ڏسندي هي ڪروڙين ماڻهو انهن نشن جا ڪيڏا نه عادي ٿي ويا، جو اڄڪلهه هر غريب ۽ امير جي گهر ۾ جيسين صُبح جو چانهه نه ڪڙهي تيسين ڪوبه گهر جو ڀاتي ٻاهر ڪونه نڪرندو. ڪيڏي نه وڏي پئماني تي سرمايو ملڪ کان ٻاهر ٿو وڃي! سو به هڪ غريب ملڪ مان، جيڪو قرض جي قسطن ڏيڻ جي لائق به نه رهيو آهي ۽ وتي ٿو دنيا جهان کي منٿون ڪندو، ته مهرباني ڪري اسان جا قرض ري شيڊول ڪريو، وري چانهه، سگريٽن جون سڀ ڪمپنيون گهڻو ڪري غير ملڪي آهن. چانهه ۽ تماڪ ملڪي پيداوار نه، پر ٻاهران ٿو اچي. ان عيوض اسان کي ڪيترا اَرب ڊالر انهن شين کي گهرائڻ تي خرچ ٿا ڪرڻا پون. پوءِ جڏهن اسان سگريٽ ۽ چانهه ڪونه استعمال ڪندا هئاسين، تڏهن به اسان جي صحت تي ڪو اثر ڪونه هو. نه وري اڄ به جيڪي سگريٽ ڪونه ٿا پيئن، سي وري ڪي سگريٽ پيئڻ وارن کان گهٽ آهن. مطلب ته بڇڙي عادت ڇڏڻ ڏاڍي ڏُکي ڳالهه آهي. پوءِ ڇو نه اهو هڪ فرد هجي يا قوم.
بروقت _ ٻه _ ٽي _ چار _ پنج هڪ هڪ ٿي پيا بس ۾ چڙهون ۽ اسان جو گائيڊ مسٽر ٽوڊ اسان کي بس جي دروازي تي رُڍن ۽ ٻڪرين وانگر پيو ڳڻي، ته متان ڪو سياح هت ڪنهن سوئيز ناري جو مهمان ٿي رهي نه پيو هجي. ائين ٽوئر ڪمپنيءَ جي معرفت ٽوئر ۾ گهڻو ڪري جوڙا جوڙا Couples هوندا آهن. تمام گهٽ ڪو مرد يا عورت اڪيلو هوندو آهي: ۽ انهن سياح جوڙن ۾ اڪثريت سينئر سٽيزنس (وڏي عمر وارن) جي هوندي آهي، جيڪي گهڻو ڪري رٽائر ٿي پوءِ پيا گهمندا ڦرندا آهن. هونئن به يورپ ۽ آمريڪا ۾ جُوائِنٽ فئمليءَ جو ته ڪو تصور ئي ڪونهي. سياحن جي ڳڻپ کان پوءِ اسان جي بس هاڻ لوزرين شهر ڏانهن رواني ٿي. بس هلڻ مهل اسان جي گائيڊ روايتي خيرو آفيت کان پوءِ ٻڌايو ته زيورچ Zuirch شهر باسل ۽ لوزرين جي وچواري رستي کان صرف اڌ ڪلاڪ جي پنڌ تي آهي. مون کان رڙ نڪري وئي ۽ دل ئي دل ۾ اهڙيون ته گائيڊ کي گاريون ڏنيون مانس، جو ڇا ياد ڪندو. اسان ڪالهه شام جو ڇهين بجي هوٽل تي پهتاسين ۽ هينئر اٺين وڳي سفر تي شروع ٿيا آهيون، يعني چوڏهن ڪلاڪ اسين بلڪل واندا هئاسين، جي اها ڄاڻ ڪلهه ڏئي ها ته جيڪر دنيا جي حسين ترين شهر کي ڏسي ڪونه اچون ها! چوڏهن ڪلاڪ تمام وڏو عرصو آهي، ماڻهو ڪٿي کان ڪٿ وڃي پهچي ۽ آئون هميشه ملڪ کان ٻاهر اها ڪوشش ڪندو آهيان ته زياده ۾ زياده گهمان ۽ هي صرف اڌ ڪلاڪ جي پنڌ تي اسان کان زيورچ جهڙو حسين ترين شهر ڏسڻ کان رهجي ويو، ڏاڍو افسوس ٿيو.
آئون جڏهن هانگ ڪانگ ويو هوس ته مڪائون به ويس، اهو ته هانگ ڪانگ کان ايندي ويندي ويهن ڪلاڪن جي پنڌ تي هو، پر وڃي پهتاسين، ۽ سڄي رات مڪائو جي ڪيسينوز ۽ نائيٽ ڪلين ۾ گذاري صُبح سوير واپس هانگ ڪانگ پهچي وياسين. ۽ اهڙيءَ طرح يورو ڊزني به پئرس کان ڪافي پري پنڌ تي آهي. اچڻ وڃڻ گهمڻ ۾ سڄو ڏينهن لڳيو وڃي پر پوءِ به ڏسي آياسين. پر هي اڌ ڪلاڪ جي پنڌ تي زيورچ شهر رهجي ويو. وري لکا روپيا خرچ ڪري هتي اچي. آئون سمجهان ٿو ته جي بس يا ريل رستي اسان چارئي ڄڻا گهمڻ وڃون ته زياده ۾ زياده خرچ ٻه سئو آمريڪن ڊالر ٿين ها. سوئيزرلينڊ جي گاديءَ جو هنڌ ته برن (Bern) آهي، پر سوئيزرلينڊ جو مکيه مرڪزي شهر زيورچ آهي؛ جيڪو نه صرف سوئيزرلينڊ، پر دنيا جي حسين ترين شهرن مان هڪ آهي. زيورچ ڍنڍ تي ٺهيل هي شهر، جديد ٽائون شپ جو هڪ پنهنجو مثال پاڻ آهي. هت اسپين، اٽلي، ترڪي ۽ پورچوگال جا ڪافي تعداد ۾ يورپين ماڻهو اچي آباد ٿيا آهن. يعني يورپ وارن جي روزگار جو پڻ هي شهر هڪ مکيه ذريعو آهي. جنهن ڪري يورپ ۾ هن شهر کي چون ڪاسمو پولس (Casmo pols) سڄي دنيا جا امير ماڻهو سوئيزرلينڊ جي بئنڪن ۾ پنهنجا پيسا کڻي اچي رکن. پر سوئيزرلينڊ ۾ وري انهي بئنڪن ۾ انشورنس ڪمپنيءَ جو مرڪز زيورچ آهي.
هيڏي وڏي سياحت جي مرڪزي حيثيت جي ڪري هت سياحن لاءِ ايئرپورٽ، ريلوي اسٽيشن ۽ بس اسٽينڊن تي تمام گهڻيون سهوليتون مُيسر آهن. توهان کي هن شهر ۾ تمام مهانگين هوٽلن سان گڏ سستي ۾ سستيون هوٽلون به ملنديون، جن ۾ بورچي خاني جي سهوليت به موجود آهي. لِڊيئا هم (Lydiaham) هوٽل صرف جوڙن (Couples) لاءِ مخصوص آهي. مطلب ته زيورچ شهر لاءِ گڏ ڪيل منهنجي ڄاڻ ۽ معلومات منهنجي ڪنهن به ڪم نه آئي. انشاءَالله تعاليٰ رب جي مهربانيءَ سان اميد ته وري زيورچ شهر ضرور ڏسبو.
مون ۽ مِنا سان ڊاڪٽر پارس ۽ محبوب به گڏ هوندا، ڇو ته هاڻ هنن جو پروگرام آهي، اسان جي بس لوزرين شهر جي سڃاڻ، يعني ڪيپل بروڪ پل، جيڪا نديءَ تي ڪاٺ جي هڪ تمام سهڻي پل آهي، تنهن جي ڀرسان هڪ سهڻو ڪاٺ جو مُنارو جوڙيل آهي، جيڪو لوزرين شهر جي سوينيئر ۽ ڪارڊن تي توهان کي سڄي ملڪ ۾ ملندو. اسان جي گائيڊ اسان کي شهر جو چڪر ڏياري اسان کي ٻُڌايو ته ڪجهه سياح مٿي برف پوش پهاڙن، يعني مائونٽ ٽٽلس (Mount Tittils) گهمڻ ويندا، ٻيا هت شهر لوزرين گمندا، پوءِ چئن پنجن ڪلاڪن کان پوءِ پڻ وري پنهنجي اڳ جي منزل، يعني لوگانو يا ليڪ لوگانو (Lake Lugano) هلنداسين.
اسان سڄو ڏينهن شهر گهميو ڦريو، ۽ لنچ به هڪ ڦٽ پاٿي هوٽل تي ڪئيسين، جيڪا اسان جي سمجهه مطابق ته سستي هوٽل هوندي وپر ائين ڪونه هو؛ بل ڪافي گرم هو. هونئن به سوئيزرلينڊ، پئرس ۽ ٽوڪيو دنيا جا مهانگا ترين شهر آهن. ۽ وري ڊالر کي اسان جي ڪرنسيءَ سان ڀيٽ ڪجي ته بخار چڙهيو وڃن.
ليوزرن Luzern زيورچ شهر جي ڏکڻ ۽ اُتان کان فقط اڌ ڪلاڪ جي پنڌ تي، ٻيلن تي مشتمل چئين ڪينٽرٽن واري ڍنڍ جي اوتر اولهه واري ڪُنڊ تي هي ليوزرن شهر اڏيل آهي، جنهن کي تاريخي طور سوئيزرلينڊ جي دل سڏيندا آهن. هن ڍنڍ جي چؤڌاري رهندڙ قبيلا وچ يورپ ۽ اتر اٽليءَ کي ڳنڍيندڙ رستي اترئين حصي جي حفاظت تي معمور هئا. انهيءَ حصي کي گوٽهارڊ (St: Gott hard) سڏيندا هئا. سن 1291ع ۾ جڏهن هيبسبرگ (Habsburg) جي جنگي سردارن هنن مقامي قبيلن جي مراعات کي ڇيهو رسائڻ جي ڪوشش ڪئي. تڏهن هنن ماڻهن ڍنڍ جي ڏکڻ ۾ رُٽلي ميڊو (Rutli Meadow) ماڳ وٽ پنهنجي باهمي بچاءَ خاطر مٿين حملا آورن خلاف هڪڙو اتحاد قائم ڪيو. جيڪو اڳتي هلي سوئيز وفاقي رياست جو بنياد ثابت ٿيو. ليوزرن شهر، جيڪو مقامي ماڻهن جو مکيه واپاري مرڪز هو، چار ڏهاڪا بعد ۾ رُٽلي ميڊو وٽ قائم ڪنفيڊريشن ۾ شامل ڪيو ويو.
هن شهر جي ترقي ، جيڪا هن وچئين دؤر ۾ حاصل ڪئي، شهر جي مرڪز ۾ موجود عمارتن ۾، ۽ شهر ۾ ٺهيل پُلين تي ٿيل پينٽنگ مان صاف ظاهر آهي. انهن پُلين ۾ ڪيپل بُروڪ (Kapell bruke) نالي ڪاٺ جي ڇت واري پُل کي مکيه حيثيت حاصل آهي. هن پل جو اصل ڍانچو سن 1993ع ۾ باهه لڳڻ سبب ناس ٿي ويو. پر موجوده ڍانچو به ڪمال سان ٺاهيو ويو آهي. جيڪو اصل نقشي سان بهترين مماثلت رکندڙ آهي. ڍنڍ جي اترئين ڪناري تي وچين دؤر جي سهڻين عمارتن جا عاليشان جهڳٽا تعمير ٿيل آهن، جن جون مهاڙيون رنگين تصويرن سان سجايل آهن ۽ انهن جي اڳيان ڦوهارا نصب ٿيل آهن.
ڪارٽن مارڪيٽ روشن خيالي دؤر ۾ اڏيل ٽائون هال آهي. ٽائون سينٽر جي اُتر اولهه طرف نوليٽرم (Nolliturum) نالي ٽاوَر وارو گيٽ آهي، جيڪو شهر جي پراڻي ڪوٽ جو حصو آهي. انهيءَ گيٽ مان لنگهي ٽڪريءَ تي مٿي ٺهيل مورچن ڏانهن وڃي سگهجي ٿو. انهن مورچن وٽان شهر ۽ ڍنڍ جو نظارو ڏاڍو وڻندڙ آهي. هتي نور مووي ڪئميرا ڀري ۽ ونود ڪيترائي مُنهنجا ۽ مِنا جا فوٽا ڪڍيا. ليوزرن شهر جو اڀرندو پاسو ٽن جديد اهم يادگارن جو حامل آهي. نمبر هڪ بورباڪي پينوراما عمارت، جنهن ۾ سن 1871ع ۾ فرانس ۽ پروشيا وچ ۾ هلندڙ جنگ دؤران فرينچ فوج جنرل بورباڪيءَ جي هٿ هيٺ رهندي هئي. ٻيو يادگار هڪڙو شينهن جو مجسمو آهي، جيڪو ڊينڪمال روڊ تي نصب ٿيل آهي. اهو شينهن وارو مجسمو انهن سوئيز محافطن جي يادگار طور نصب ٿيل آهي، جيڪي سن 1789ع ۾ ورسليسز شهر ۾ فرينچ بادشاهه جي حفاظت ڪندي مارجي ويا هئا. سياحن کي هت ڪجهه وقت ترسائين ته جيئن هو هت فوٽا ڪڍن. هتي ٽيون يادگار گليشيئل گارڊن آهي جنهن کي ڏاڍي خوبصورتيءَ سان سينگاريو ويو آهي. يورپ جي ماڻهن کي گلن سان ته اصل پيار آهي.
سوئيزرلينڊ ملڪ جي آزادي ۽ غير جانب داريءَ واري حيثيت ڪري کيس پوري دنيا ۾ وڏي عزت حاصل آهي. هي ملڪ ٻنهي عالمي لڙائين ۾ شامل ڪونه ٿيو. گذريل پنجاهه سالن دؤران يورپ جي سياسي ۽ اقتصادي استحڪام، ۽ اقوام متحده ۽ ٻين ڪيترين ئي عالمي تنظيمن ۾ مؤثر ڪردار ادا ڪرڻ جو ڪارڻ، سوئيزرلينڊ ملڪ جو عالمي سياست ۾ غير جانبدار رهڻ ئي آهي.
هي ملڪ وچ يورپ ۾ فرانس جي اوڀر ۾، اٽليءَ جي اُتر ۾، جرمنيءَ جو ڏکڻ ۽ ليچيٽنسٽن (Liechtenstein) ۽ آسٽريا ملڪ جي اولهه ۾ واقع آهي. ملڪ جي ڪُل پکيڙ 41،290 چورس ڪلوميٽر آهي. جنهن ۾ 39،770 چورس ڪلوميٽر خشڪي ۽ جابلو ايراضي آهي ۽ 1520 چورس ڪلوميٽر ايراضي تي ڍنڍون موجود آهن، جن جو تعداد 1480 آهي.
هن ملڪ جون سرحدون آسٽريا سان 164 ڪلو ميٽر، فرانس سان 573 ڪلوميٽر، اٽليءَ سان 740 ڪلوميٽر، ليچٽينسٽين (Liechtenstein) سان 41 ڪلوميٽر ۽ جرمنيءَ سان 334 ڪلوميٽر تائين ملندڙ آهن.
سوئيزرلينڊ ملڪ جابلو علائقي تي مشتمل ملڪ آهي، جنهن جي سرحد سان ڪوبه سمنڊ ملندڙ ڪونه آهي. هتي آبهوا مجموعي طور گرم آهي، جيڪا زمين جي ناهمواريءَ سبب وقت سر گهٽ وڌ ٿيندي آهي. عام طور سيارو چڱو سرد هوندو آهي، جنهن دؤران جُهڙ، برسات ۽ برف باري ٿيندي آهي. اونهارو عموماّ معتدل گرم گهميل هوا وارو جهڙالو هوندو آهي، جنهن دؤران ڪڏهن ڪڏهن برسات پوندي آهي.
سوئيزرلينڊ ملڪ جي سموري ڌرتي سهڻن سينگاريل جبلن تي مشتمل آهي. سندس ڏاکڻي ڀاڱي ۾ مشهور الپس جبلن جون قطارون، ۽ ملڪ جي اُتر اولهه حصي ۾ جُرا جبل موجود آهي. انهن جبلن جي وادين ۾ وڏيون وڏيون ڍنڍون ۽ ڪجهه ميداني علائقا به آهن؛ جيڪي سرسبز ننڍين ٽڪرين سان گهيريل آهن. ملڪ جي سڀ کان هيٺاهين جڳهه ميگيوري ڍنڍ (Lake Maggiore) سمنڊ جي سطح کان 195 ميٽر مٿي آهي ۽ سڀ کان مٿانهون هنڌ ڊِيوُفورسپٽز (Dufourspitze) جابلو چوٽي سمنڊ جي سطح کان 4،634 ميٽر مٿي آهي.
پن بجلي، عمارتي ڪاٺ ۽ لوڻ ملڪ جا قدرتي مالي وسيلا آهن. موجود زمين جو 10 سيڪڙو آباديءَ جي لائق آهي. ٻه سيڪڙو زمين تي مشتمل آباد آهي.
28 سيڪڙو زمين تي چراگاهه قائم آهن.
32 سيڪڙو زمين تي ٻيلا ۽ جنگل موجود آهن، باقي 28 سيڪڙو زمين ٻئي استعمال هيٺ آهي.
آبپاشي نظام هيٺ زمين فقط 250 چورس ڪلوميٽرن تي مشتمل آهي.
هتي اوچتيون خطرناڪ برساتون ۽ برفاني ڇِپُون، قدرتي آفات جي صورت ۾ وارد ٿين ٿيون. هتي ماحولياتي گدلاڻ جا موجود قسم هيٺيان آهن.
* گاڏين جي دونهين واري گدلاڻ.
* عام طور ٻرندڙ باهه مان پيدا ٿيل گدلاڻ.
* تيزابي برسات.
* زرعي ڀاڻ جي استعمال سبب پاڻيءَ ۾ پيدا ٿيل گدلاڻ ۽ عام قدرتي حياتياتي عمل جي گهٽتائي ملڪ ۾ ماحولياتي مُکيه موجوده مسئلا آهن.
سوئيزرلينڊ ملڪ يورپ کنڊ جي وچ تي هئڻ سبب سمورن يورپي ملڪن ڏانهن وڃڻ جو چؤواٽو يا گذرگاهه ٿي ڪم اچي پيو.
جولاءِ، سن 2000ع ۾ ٿيل آدمشماريءَ موجب سوئيزرلينڊ ۾ ڪُل 72،62،372 (ٻاهتر لک، ٻاهٺ هزار ٽي سئو ٻاهتر) ماڻهو موجود آهن، جيڪي عمر جي لحاظ کان ٽن ڀاڱن ۾ ورهايا ويا آهن.
14.1 سالن تائين ماڻهو ڪُل آباديءَ جو 17% آهن، جن ۾ 6،37،782 ڇوڪرا ۽ 605،626 ڇوڪريون آهن.
14.2 کان 64 سالن تائين عمر ماڻهو ڪُل آباديءَ جو 68 سيڪڙو آهن. جن ۾ 2498540 مرد ۽ 2421802 عورتون آهن.
ملڪي آبادي جي واڌ جي شرح 0.3 سيڪڙو آهي. پيدائش يعني ڄمڻ جي شرح هڪ هزار ماڻهن ۾ 10.4 ٻار پيدا ٿين ٿا ۽ 8.75 ماڻهو مرن ٿا.
عورتون جي سراسري عمر 82/63 سال آهي.
عام طور هڪ عورت سراسري 1.47 ٻار ڄڻي ٿي.
سوئيزرلينڊ جا ماڻهو سرڪاري توڙي غير سرڪاري پنهنجي قوميت لاءِ لفظ سُئيز Swiss استعمال ڪندا آهن.
ماڻهن جي نسلي طور ورهاست هيٺين ريت آهي:
ڪُل آباديءَ جو * سيڪڙو ماڻهو جرمن نسل.
* 18 سيڪڙو فرينچ نسل.
* 10سيڪڙو اٽليءَ وارن جو نسل.
* هڪ سيڪڙو رومي نسل ۽
* 6 سيڪڙو متفرقه نسلن سان واسطو رکن ٿا.
مذهبي طور 46.1 سيڪڙو ماڻهو رومن ڪيٿولڪ، 40 سيڪڙو پروٽيسٽنٽ، 5 سيڪڙو متفرقه مذهب ۽ 8.9 سيڪڙو ماڻهو لامذهب آهن.
سوئيزرلينڊ ۾ ڪافي يورپي ٻوليون ڳالهيون وڄن ٿيون. انهن جو وچور هيٺ ڏجي ٿو:
*جَرمن ٻولي (سرڪاري زبان) 63.7 سيڪڙو.
*فرينچ ٻولي (سرڪاري زبان) 19.2 سيڪڙو.
*اِٽيليئن ٻولي (سرڪاري زبان) 7.6 سيڪڙو.
*رومي ٻولي 0.6 سيڪڙو ۽ ٻيون ٻوليون 8.9 سيڪڙو آباديءَ جو 99 سيڪڙو ماڻهو پڙهيل آهن. پندرهن سالن ۽ ان کان مٿي عمر وارو هر ماڻهو پڙهي لکي سگهي ٿو.
ملڪ جو عام مخفف نالو سوئيزرلينڊ Switzerland آهي، ۽ ان کي سُوئيز ڪنفيڊريشن (Swiss Confederation) پڻ سڏيندا آهن.
ملڪ ۾ وفاقي جهموري نظامِ حڪومت قائم آهي. ملڪ جي گاڌيءَ جو هنڌ برن Bern شهر آهي.