تاريخ، فلسفو ۽ سياست

هاري ڪميٽيءَ جي اڪثريتي رپورٽ تي اختلافي نوٽ

گورنمينٽ ھاري انڪوائري رپورٽ  1947-48 جي اڪثريتي رپورٽ تي ”اختلافي نوٽ“ هڪ اهم دستاويز آھي. جيڪو مسٽر مسعود احمد کدر پوش، جيڪو نوابشاھ ۾ ڪليڪٽر ھو  طرفان لکيل آهي. اختلافي نوٽ تن  ڏينھن ۾ حڪومت  پاڪستان طرفان نہ صرف لڪايو ويو هو، پر ڪافي عرصي تائين اھو ڇپيو بہ نہ ويو هو. حڪومت پاڪستان وٽ ان جا ڪهڙا دليل هيا جو سنڌ ۾ هارين جي حالتن جي باري ۾ آيل هڪ حاضر سروس سرڪاري آفيسر جي آيل تجويزن کي لڪائي نہ ٿي ڇپيائون تن جو مسعود کدرپوش ۽ ٻين هن ئي ڪتاب ۾ ذڪر ڪيو آهي. اختلافي نوٽ ۾ هارين جي سماجي ۽ معاشي حالتون  تبديل ڪرڻ بابت جيڪي تجويزون هن ۾ ڏنل آهن تن لاءِ نئين ٺهندڙ ملڪ جو حڪمران طبقو تيار ئي نہ ھو. ڇاڪاڻ جو جلد ئي سياسي قيادت جاگيردارن ۽ سندن ٻين اتحادين جي زير اثر رهي. هي ڊاڪيومينٽ 1973ع ڌاريِ ڪهڙين حالتن ۾ ڇپايو ويو تن جو به هتي ذڪر ڪيل آهي. 

Title Cover of book هاري ڪميٽيءَ جي اڪثريتي رپورٽ تي اختلافي نوٽ

ھاري بہ انسان آھن

“اھي ھاري به انسان آھن، بلڪل ائين ئي جيئن ٻيا عقلي جانور، پر کين گھريلو جانورن وانگر گهليو وڃي ٿو. کين معقول ۽ شعور ڀريو جيون گذارڻ جواختيارئينه آھي ۽ نه ئي کين انسان ذات ھجڻ جا حق ئي آھن.” اهڙائي ته آھن سنڌ جا ھاري، جيڪي آبادي جووڏو حصو آھن ، جيڪي زمينون کيڙين ٿا، جن جي ڪري ئي سنڌ کي خصوصي طرح پاڪستان جياناج جو خزانو سمجھيو وڃي ٿو.


_ محمد مسعود