وڏي عمر ۾ سفر ڪجي يا نه؟
بهرحال وڏي عمر واري جي دل ڀلي جوان هجي پر سفر لاءِ جسماني ۽ ذهني سگهه هجڻ ضروري آهي جيئن اسان وٽ چوندا آهن ته سٺ ستر ٽپڻ بعد به جهاز ته هلائي سگهجي ٿو پر سلينڊر ۽ ڪرئنڪ شافٽ جي ڪئليبريشن (ماپ) ڪير ڪري. وڏي عمر جو پوڙهو به ڪار ته هلائي سگهي ٿو پر ٽائر پنڪچر ٿيڻ تي آيا هن ۾ همٿ هوندي جو ان ويل جا جئم ٿيل نٽ کولي سگهي ۽ ڊڪيءَ مان اسپيئر ويل ڪڍي بدلائي سگهي؟ ملاڪا کان ڪئالالمپور موٽي رهيو هوس ته منهنجي ملئي دوست مون کي بس ۾ وڃڻ بدران سندس پراڊو ڪار ۾ ڇڏي اچڻ لاءِ چيو. جڏهن هلڻ لڳاسين ته هن پنهنجي پٽ کي به وهڻ لاءِ چيو. ”خير ۾؟“ مون پڇيومانس. منهنجو مطلب هو ته هو جڏهن پاڻ هلي رهيو آهي ته پوءِ پٽ کي تڪليف ڇو پيو ڏئي.
”ان ڪري جو متان رستي تي ٽائر پنڪچر ٿي پوي ته توکان يا مون کان نه نٽ کلندا ۽ نه ٽائر کنيو ٿيندو.“ هن ٽهڪ ڏيندي چيو.
”تنهنجي معنى ته اِنچڪ (عليجناب) به پوڙهو ٿي ويو. هاڻ کڻي مڃ به.“
”مڃيندس هرگز نه“، هن پنهنجي اسٽائيل ۾ ٽهڪ ڏيندي چيو، ”مون کان اڄ به ڪو عمر پڇندو آهي ته چوندو آهيانس ته ”ماسيح اَدا مُودا... اڃان 80 ورهين کان ننڍو آهيان. کيس ڪڏهن به اهو نه چوندو آهيان ته 67 سالن جو آهيان.“ (Masih Ada Muda – اڃان آهيان جوان)
بهرحال ڪو پاڻ مڃي يا نه مڃي اسان جي ايشيائي ملڪن ۾ (ملائيشيا سميت) 67 سال وڏي عمر آهي جتي جي ماڻهن جي سراسري عمر 45 سال مس آهي ۽ وڏي عمر ۾ هر قسم جي سفر کان پرهيز ڪجي. آئون ته حج لاءِ به چوندو آهيان ته جوانيءَ جي ڏينهن ۾ ڪجي. بلڪه حج لاءِ ته هر ڪو سياڻو ماڻهو اهو ئي چوي ٿو. هن پاسي ملائيشيا ۽ انڊونيشيا پاسي جا ماڻهو گهڻو ڪري ننڍي عمر ۾ حج ڪن. ڪيترا ته شادي کان اڳ اهو فرض ادا ڪن يا شادي بعد گهوٽ ڪنوار يڪدم حج لاءِ روانا ٿين. اهي نصيحتون آئون نه فقط ٻين کي ڪريان ٿو پر پاڻ کي به ان تي عمل ڪرڻ لاءِ سمجهاڻيون ڏيندو رهان ٿو ته وڏي عمر ۾ سفر تي نه نڪرجي. آخرڪار آئون به 67 سالن جو ٿي ويو آهيان. اسان جي ملڪ ۾ سٺ ورهين جي ڄمار تي رٽائرمينٽ ٿئي ٿي پر هيڏانهن ملائيشيا سنگاپور کان نيوزيلينڊ آسٽريليا تائين ريٽائرڊ ٿيڻ جي عمر 55 سال آهي. هنن اهو ئي تجربو ڪيو آهي ته ذهني يا جسماني ڪم جي بهتر رزلٽ وڌ ۾ وڌ ٻاونجاهه ٽيونجاهه سالن تائين ملي سگهي ٿي ان بعد انسان پٺتي وڃڻ شروع ڪري ٿو. مهاتير جڏهن پنهنجي ملڪ جو وزيراعظم هو ته هن طرفان سڀني سرڪاري آفيسن کي اهي حڪم جاري ٿيل هئا ته ”آفيسن ۾ ڪم لاءِ ايندڙ ڪو به ماڻهو 50 سالن کان مٿي اچي ته ان سان وڌيڪ فضيلت سان ڳالهايو ۽ هن جي ڪم جو اڪلاءَ جهٽ ڪريو جو 50 سالن بعد گهڻو ڪري ڪيترائي ماڻهو بي صبر ۽ جِٽري (چيڙاڪ) ٿيو پون. ان ڪري سرڪاري ڪامورن جو فرض آهي ته هو انهن جو خيال رکن.“
ڊاڪٽر مهاتير ميڊيڪل جو ڊاڪٽر آهي. هن کي ضرور ڄاڻ هوندي ته انسان 50 سالن کانپوءِ تڪڙو تڪڙو بس ٿيڻ لڳي ٿو يعني سندس پوڙهو ٿيڻ لازمي آهي. يورپ جي ته ڪيترن ئي ملڪن ۾ اتي جي ماڻهو کي پنجاهه ورهين جو ٿيڻ تي جهوني شهري (Senior Citizen) جو خطاب ملي ٿو. دنيا جي ڪيترن ئي ملڪن ۾ 50 يا ان کان مٿي عمر وارن لاءِ ضروري آهي ته هو جيڪڏهن ڌارئين ملڪ ڏي سفر ڪن ته پنهنجو Old Age Travel انشورنس ضرور ڪرائين. انگريزيءَ ۾ پيريءَ (پوڙهائپ) لاءِ چوندا آهن ته:
Old age creeps upon a person like thief in the night.
پيري ٻلي پير جڏهن ٿي اچيو ڪڙڪي ته پوءِ ٿي خبر پوي. زباني طرح هو کڻي ڇا به ٻٽاڪ سٽاڪ هڻندو رهي پر هن کي محسوس ٿيڻ لڳي ٿو ته ٿوري ئي ڪسرت ڪرڻ يا پنڌ هلڻ سان هن کي ساهه مٿان ساهه (Hard Breathing) ٿيو پوي، هٿن ۾ هلڪي ڏڪاڻ محسوس ٿئي ٿي، رکي رکي ياداشت جو گهٽجڻ ۽ ويسارو شروع ٿئي ٿو. وارن جو اڇو ٿيڻ ۽ چمڙيءَ ۾ گهنج پوڻ ته آهي ئي آهي.
هونءَ ته شرم کي پرچائڻ لاءِ ۽ پاڻ کي پوڙهو نه مڃڻ لاءِ مرد حضراتن ڪيترائي پهاڪا گهڙيا آهن جن ۾ نه فقط اسان جا ايشيائي ۽ آفريڪن اچي وڃن ٿا پر انگريز صاحب به، جيڪي هونءَ ته پاڻ کي گهڻو ئي عقلمند سمجهن ٿا ۽ ”مڃڻ مراد آهي“ قول تي سختي سان عمل ڪن ٿا پر پاڻ کي پوڙهو سڏائڻ بدران چوندا اسين ته اڃان جوان آهيون.
A person is as old as he feels.
يا وري چوندا: مون پنهنجو برٿ ڊي ملهائڻ ڇڏي ڏنو آهي. سوال آهي ته گهڙيال جي ڪانٽن کي هٿ سان جهلڻ تي ڇا وقت بيهي رهندو؟
ڪي پوڙها وري چوندا:I am retired but not tired
يعني اسان پوڙها ٿي ويا آهيون- نوڪري يا جاب کان جواب ملي چڪو آهي، پر ٿڪل نه آهيون. وڏي عمر وارو ٻين ڳالهين ۾ ٿڪل نه هجي پر سفر جوانن کي به ٿڪايو رکي. ان ڪري پوڙهن کي سفر کان، خاص ڪري پرديس جي سفر کان، ونءُ وڃڻ کپي. ان ڳالهه تي گورا (انگريز توڙي يورپي) عمل ڪرڻ جي پوري پوري ڪوشش ڪن ٿا. اسان کي ڌارين ملڪن جي هوائي اڏن تي جيڪي پوڙها گورا نظر اچن ٿا اهي ايڪڙ ٻيڪڙ سمجهڻ کپن. سندن گهڻائي، سهولتون ۽ پئسو هوندي به، سفر تي نڪرڻ بدران پنهنجي شهر جي سامونڊي ڪناري تي سڄو سڄو ڏينهن گذاري ڇڏڻ ۾ وڌيڪ عافيت سمجهن ٿا.
هڪ انگريز پوڙهي مائيءَ جو قصو مشهور آهي ته هوءَ جڏهن جوان هئي ته هن کي پرديس گهمڻ جو ڏاڍو شوق هو. سفر لاءِ پئسو هٿ ڪرڻ لاءِ هوءَ ڇا ڪندي هئي جو هر مهيني ڪجهه پئسا گڏ ڪري لاٽري جي ٽڪيٽ خريد ڪندي هئي پر هن جي لاٽريءَ جو ڪڏهن به نمبر نه کليو. پوڙهي ٿيڻ تي به هوءَ عادت کان مجبور ٿي مڙيئي ڪڏهن ڪڏهن لاٽري ٽڪيٽ خريد ڪندي رهي ٿي.
سندس پاڙيسري ٻڌائين ٿا ته هوءَ سٺ جي پيٽي ۾ هئي ته هڪ ڏينهن اوچتو هن جي لاٽري نڪري آئي. پئسن ملڻ جو ٻڌي خوشيءَ جو هن کي ايڏو ته شاڪ رسيو جو هن جي دل بيهي رهي ۽ گذاري وئي. کيس صدمو ان ڳالهه جو رسيو ته هن عمر ۾ جڏهن هوءَ سفر جي لائق نه رهي آهي ته هن جي گهمڻ ڦرڻ جو بندوبست ٿيو آهي. پوڙهيءَ تان کلندي سندس هڪ پاڙيسريءَ چيو ته ”هن جي الله ٻڌي ۽ هن کي يڪي وڏي سفر تي بنا پاسپورٽ ۽ ويزا جي گهرائي ورتو“.
جوانيءَ ۾ رٿيل پروگرام موجب مون به 50 سالن جو ٿيڻ تي پرديس جي سفر کان پري رهڻ چاهيو ٿي، بلڪه ان تي سختي سان عمل ڪر ڻ چاهيو ٿي، پر لڳي ٿو ته داڻي پاڻيءَ جو به اثر رهي ٿو. نه چاهيندي به سفر جو ڪو سبب نڪريو اچي ۽ پوءِ ڪڏهن شوق ته ڪڏهن مجبوريءَ خاطر، ڌارئين ديس کان وڃيو نڪرجي. ڪڏهن ڪنهن يونيورسٽي ۾ ليڪچر ڏيڻ ته ڪڏهن ڪو سيمينار اٽينڊ ڪرڻ ضروري ٿيو پوي. سفر جي همٿ نه سارڻ تي ڊاڪٽر ٻلديو مٽلاڻي، شوڪت نظاماڻي يا ڊاڪٽر قادر سرڪيءَ جهڙو ڪو خدا جو ٻانهو نڪريو اچي جيڪو انڊيا هجي يا ايران، دبئي هجي يا سنگاپور، سڄي سفر ۾ منهنجي لاءِ رهنمائي ۽ مددگار ثابت ٿئي ٿو ۽ هر سفر بعد هڪ دفعو وري پنهنجو پاڻ سان واعدو ڪرڻو پوي ٿو ته هاڻ ٻاهر نه نڪرندس. بهرحال هينئر ملائيشيا مان جو ٿي آيو آهيان ته سفرنامون ته ضرور لکندس.