• پورهيت ۽ ڪميونسٽ
ڪميونسٽ ٻين پورهيت طبقي جي مخالفت ۾ ڪا جدا پارٽي ڪو نه ٿا ٺاهين. کين ٻين سڀني پورهيتن کان الڳ ۽ ڌار ڪي به مفاد ڪونهن.
پورهيت تحريڪ ڪيئن ٺاهجي جوڙجي، تنهن لاءِ هنن ڪي به پنهنجا الڳ تنگ نظريءَ وارا اصول ڪونه بنايا آهن.
ڪميونسٽ ٻين پورهيت طبقي جي ٻين پارٽِين کان فقط هنن ڳالهين ۾ نرالا آهن، (1) ڌار ڌار ملڪن جا پورهيت پنهنجي قومي حدن اندر جيڪي جدوجهدون ڪن ٿا، انهن جدوجهدن ۾ ڪي گڏيل مفاد اهڙا هوندا آهن جي ڪنهن به خاص قوميت جي پورهيتن جا نه پر سڀني قومن جي پورهيتن جا ساڳيا ۽ هڪ جهڙا مفاد هوندا آهن. ڪميونسٽ انهن گڏيل مفادن ڏانهن پورهيت جو ڌيان ڇڪائين ٿا ۽ انهن گڏيل مفادن کي جدوجهد ۾ اڳڀرو ڪن ٿا. (2) سرمائيدار طبقي خلاف پورهيت طبقي جي جدوجهد کي واڌاري جي جن جن منزلن مان لنگهڻو پوي ٿو، تن سڀني منزلن ۾ هو هميشه ۽ هر هنڌ يڪي ۽ سموري جدوجهد جي ڪاميابيءَ جون ڳالهيون خيال ۾ رکن ٿا ۽ انهن کي اڳتي وڌائين ٿا.
تنهن ڪري ڪميونسٽ هڪڙي پاسي عملي طرح هر ملڪ جي پورهيت طبقي جي پارٽين جي سڀ کان اڳتي وڌيل ۽ محڪم ارادي وارو حصو آهن ۽ ٻين حصن کي اڳتي ڌڪين ٿا. ٻئي طرف هو نظرياتي طرح پرهيتن جي گهڻائيءَ کان هن ڳالهه ۾ اڳرا آهن ته کين پورهيت تحريڪ جي واٽ، ان جي حالتن ۽ ان جي آخري عام نتيجن جي ٻين سڀني کان وڌيڪ ڄاڻ آهي.
ڪميونسٽن جو ترت مقصد اهو ئي ساڳيو آهي، جيڪو ٻين سڀني پورهيت پارٽين جو هوندو آهي. يعني پورهيت طبقو هڪڙو باقاعدي طبقو ٺهي پوي، سرمائيدار طبقي جا راڄ جو تختو اونڌو ٿئي ۽ پورهيت طبقو سياسي اقتدار فتح ڪري.
ڪميونسٽ جيڪي نظرياتي نتيجا ڪڍيا آهن، سي ڪنهن خاص نام نهاد “سڄي جهان کي سڌاريندڙ” جي ايجاد ڪيل يا ڳولي لڌل خيالن ۽ اصولن تي ٻڌل نه آهن.
اڄ جيڪا طبقن جي وچ ۾ ويڙهه پئي هلي ۽ اسان جي اکين اڳيان جيڪا تاريخي تحريڪ پئي هلي، تن مان ڪي لاڳاپا ازخود ڦُٽِي نڪتا آهن، ڪميونسٽن جو نظريو انهن لاڳاپن کي ئي ٿلهي ليکي بيان ڪري ٿو. هن وقت جيڪي ملڪيت جا لاڳاپا آهن، اُهي ختم ڪيا وڃن؛ سا ڳالهه ڪميونزم جي ڪا نرالي ڳالهه ڪانهي. اڳي به هميشه جڏهن تاريخي حالتون بدلبيون آهن، تڏهن ملڪيت جي لاڳاپن ۾ تاريخي ردوبدل ٿي آهي.
مثال طور؛فرينچ انقلاب جاگيردار ملڪيت کي ڊاهي سرمائيدار ملڪيت کڙي ڪئي. ڪميونزم جي خاص ڳالهه اها ناهي ته اها عام طرح ملڪيت کي ختم ڪري ٿي. اُن جي خاص ڳالهه اها آهي ته اُها سرمائيدار ملڪيت کي ختم ڪري ٿي. پيداوار ڪرڻ ۽ پيدا ڪيل مال کي هٿ ڪرڻ جا، طبقاتي دشمنين ۽ ٿورن طرفان گهڻن کي استعمال ڪرڻ جي بنياد تي ٻڌل، جيڪي به نظام هيستائين ٿي گذريا آهن، تن سڀني جو ڀرپور اظهار سرمائيدار ذاتي ملڪيت ۾ ٿئي ٿو.
اُنهي خيال کان ڪميونسٽن جي نظريي جو هڪڙي ئي جملي ۾ نچوڙ بيان ڪري سگهجي ٿو. يعني ذاتي ملڪيت کي ختم ڪرڻ. اسان ڪميونسٽن کي ماڻهو معيار ٿا ڏين ته جيڪي ماڻهو پنهنجي پگهر جي پورهيي ۽ مڙسيءِ سان ملڪيت هٿ ڪن ٿا، تن کان توهان اهو حق کسڻ گهرو ٿا. هو چون ٿا ته ماڻهوءَ جي ذاتي آزاديءَ، ڪم ۽ خودمختياريءَ جو دارومدار آهي ئي ذاتي ملڪيت تي.
پگهر جي پورهيي ۽ مڙسيءَ سان هٿ ڪيل ملڪيت! ننڍي ڪاريگر، ننڍي آبادگار جي ان ملڪيت جي ڳالهه ٿا ڪريو ڇا، جيڪا سرمائيدار ملڪيت جي نموني اڳ رائج هئي؟ اُن کي ختم ڪرڻ جا ڪا ضرورت ڪانهي! صنعت جي واڌاري اُن کي اڳيئي گهڻو ڪري ختم ڪري ڇڏيو آهي، ۽ اڃا به روز پيو ختم ڪري يا اڄوڪي سرمائيدار ذاتي ملڪيت جي ڳالهه ٿا ڪريو ڇا ؟
پر مزوريءَ تي پورهيو، پورهيت لاءِ ڪا ملڪيت ٺاهي ٿو ڇا ؟ بلڪل نه. اهو پورهيو سرمايو ٺاهي ٿو. يعني اهڙي قسم جي ملڪيت ٺاهي ٿو، جيڪا مزوريءَ تي ڪيل پورهيي کي استعمال ڪري ٿي. جيڪا مزوريءَ تي ڪيل پورهيي جي هر ڀيري نئين کيپ کان نئين ڦرلٽ ڪرڻ کان سواءِ وڌي ويجهي نٿي سگهي. اها ملڪيت پنهنجي هاڻوڪي صورت ۾ سرمايي ۽ مزدوريءَ تي ڪيل پورهيي جي دشمنيءَ مان پيدا ٿئي ٿي. اچو ته انهيءَ دشمنيءَ جا ٻئي پاسا جانچيون.
سرمائيدار ٿيڻ جي معنيٰ آهي ته پيداوار ۾ نه رڳو هڪڙو نج ذاتي درجو حاصل ڪرڻ، پر سماجي درجو به حاصل ڪرڻ آهي. سرمايو هڪڙي گڏيل پيداوار آهي ۽ سرمايي کي حرڪت ۾ فقط تڏهن آڻي سگهجي ٿو، جڏهن سماج کي گهڻا فرد گڏجي اُن کي حرڪت ۾ آڻين. حقيقت ۾ توڙ تائين ڳالهه جانچبي ته ڏسڻ ۾ ايندو ته سرمايو سماج جي سمورن فردن جي گڏيل ڪوشش سان ئي وڌي سگهي ٿو.
تنهن ڪري سرمايو ذاتي قوت نه پر سماجي قوت آهي. يعني سڄي سماج جي قوت آهي. تنهن ڪري جيڪڏهن سرمايي کي ڦيرائي گڏيل ملڪيت يعني سماج جي سمورن فردن جي ملڪيت بنائجي ٿو ته اُن جي ڪري ڪنهن ذاتي ملڪيت کي سماجي ملڪيت نٿو بڻائي سگهجي. ملڪيت جو فقط سماجي ڪردار بدلجي ٿو. ان جو طبقاتي ڪردار ختم ٿيو وڃِي.
هاڻ اچو ته مزوريءِ تي ڪيل پورهيي کي وٺون. گھٽ ۾ گھٽ مزوري. يعني جياپي جي وسيلن جو اهو مقدار، جو مزدور کي پورهيت جي حيثيت ۾ فقط جيئرو رکڻ لاءِ لازمي طرح گهربل هجي. تنهن ڪري مزوريءَ تي پورهيو ڪندڙ مزور پنهنجي پورهيي وسيلي جيڪي ڪجهه حاصل ڪري ٿو سو فقط کيس جيئرو رکڻ ۽ سندن هٿان نوان مزور پيدا ڪرائڻ لاءِ مس پورو آهي. اسين اهو بلڪل به نٿا چاهيون ته پورهيي جي پيداوار مان مزور جو اهو ذاتي کٽيو ختم ڪريون. اهو کٽيو ۽ ڪمائي فقط انساني حياتيءَکي جيئرو رکڻ ۽ اُن مان نيون حياتيون پيدا ڪرڻ لاءِ آهي. ان مان ايتري بچت ڪانه ٿي ٿئي جو ان بچت جي وسيلي ٻين جي پورهيي تي تسلط ڄمائي سگهجي. اسين فقط انهيءَ ذاتي کٽيي ۽ ڪمائيءَ جي ذلالت واري ڪردار کي مٽائڻ چاهيون ٿا. ڇو ته انهيءَ کٽئيءَ ۽ ڪمائيءَ مان مزور فقط انهيءَ لاءِ جيئرو رهي ٿو، جيئن سرمايي کي وڌائي . کيس فقط ايتري حد تائين جيئرو رهڻ ڏنو وڃي ٿو، جيتري حد تائين حاڪم طبقي کي گهرج ٿئي ٿي.
سرمائيدار سماج ۾ جيئرو پورهيو گڏ ڪيل پورهيي کي وڌائڻ جو ئي وسيلو آهي. ڪميونسٽ سماج ۾ گڏ ڪيل پورهيو جيئري پورهيي يعني مزور جي وجود کي وسيع ۽ شاهوڪار ۽ زور وٺائڻ جو وسيلو آهي.
مطلب ته سرمائيدار سماج ۾ ماضي حال تي حاوي آهي. ڪميونسٽ سماج ۾ حال ماضيءَ تي ڇانيل آهي. سرمائيدار سماج ۾ سرمايو خود مختيار آهي ۽ کيس ذاتي حيثيت آهي. پر جيئرو انسان غلام آهي ۽ کيس پنهنجي ڪا به حيثيت ڪانهي.
اُنهيءَ حالت کي ختم ڪرڻ جي ڳالهه ٿي ڪجي ته سرمائيدار چون ٿا ته اوهين ذاتي حيثيت ۽ آزادي ختم ڪريو ٿا. هو حق تي آهن، اسين يقينن سرمائيدار ذاتي حيثيت، سرمائيدار خود مُختياري ۽ سرمائيدار آزاديءَ کي ختم ڪرڻ چاهيون ٿا. پيداوار جي هاڻوڪين سرمائيدار حالتن ۾ آزاديءَ جو مطلب آهي. آزاد واپار، آزاد وڪرو آزاد خريداري. پر جيڪڏهن وڪرو ۽ خريداري گم ٿي وڃن ته پوءِ آزاد وڪرو ۽ آزاد خريداري به ازخود گم ٿيو وڃن. آزاد وڪري ۽ آزاد خريداري جي ڳالهه توڙي سرمائيدارن جون آزاديءَ بابت ٻيون عام ڳالهيون فقط تڏهن اهميت رکن ٿيون، جڏهن انهن جي ڀيٽ اڳين زماني جي پابند وڪري، پابند خريداري ۽ پابند واپارين جي حالت سان ڪئي وڃي. پر ڪميونسٽ نظام هيٺ خريداري ۽ وڪري کي ختم ڪرڻ، پيداوار جي سرمائيدار حالتن کي ختم ڪرڻ ۽ خود سرمائيدار طبقي کي ختم ڪرڻ واري ڳالهه کي مٿين ڳالهه سان ڀيٽڻ اجايو ۽ بي معنيٰ آهي.
اسين ذاتي ملڪيت ختم ڪرڻ گهرون ٿا. اها ڳالهه ٻڌيو توهان کي دهشت وٺيو وڃي. پر توهان جي هاڻوڪي سماج ۾ ڪل ماڻهن جي نون پتين جي ذاتي ملڪيت توهان اڳيئي ختم ڪري ڇڏي آهي. ٿورڙن ماڻهن وٽ ذاتي ملڪيت آهي، انهيءَ ڪري جو آباديءَ جا نو حصا بنا ملڪيت جي هٿين خالي آهن. تنهن ڪري چئبو ته توهان ملڪيت جي جنهن صورت کي ختم ڪرڻ لاءِ اسان کي ڏوهه ٿا ڏيو، سا ملڪيت جي اُها صورت آهي، جنهن جي وجود لاءِ اهو لازمي آهي ته سماج جي وڏي گهڻائيءَ وٽ ڪا به ملڪيت نه هجي.
مطلب ته توهان اسان کي توهان جي ملڪيت ختم ڪرڻ لاءِ ڏوهه ڏيو ٿا. توهان جي ميار واجبي آهي. اسين برابر بنهه ائين ڪرڻ چاهيون ٿا. جنهن مهل پورهيي کي بدلائي سرمايي جي رقم يا مسواڙ جي رقم بنائڻ نا ممڪن ٿيو پوي، جنهن گهڙيءَ پورهيي کي بدلائي هڪ هٽي ڄمائڻ جهڙي سماجي قوت بنائڻ واري ڳالهه ختم ٿيو وڃي. جنهن مهل ذاتي ملڪيت کي بدلائي سرمائيدار ملڪيت يعني سرمائيدار ملڪيت يعني سرمايو بنائڻ جو امڪان ختم ٿيو وڃي. تنهن مهل توهان چئو ٿا ته ذاتي حيثيت ختم ٿي.
تنهن ڪري توهان کي اها ڳالهه قبول ڪرڻي پوندي ته فرد جي توهان وٽ معنيٰ آهي، سرمائيدار يا وچين طبقي وارو ملڪيت جو مالڪ. انهيءَ شخص کي برابر رستي ٻهاري اُڇلي ڇڏڻ کپي ۽ اهڙو بندوبست ڪرڻ کپي جو اهو وري اُسري نه سگهي.
ڪميونزم ڪنهن به ماڻهوءَ کي سماج جي پيداوار مان حاصلات ڪرڻ جي طاقت کان نٿي روڪي. اها فقط انهي ڳالهه کي روڪي ٿي ته ڪو به ماڻهو سماج جي پيداوار مان اهڙي نموني حاصلات نه ڪري سگهي جو ٻين جو پورهيي جو مالڪ ٿي وڃِي.
اعتراض ٿو ڪيو وڃي ته ذاتي ملڪيت کي ختم ڪبو ته سڀ ڪم ڪار بيهي ويندو ۽ سڄي جهان کي سستي وڪوڙي ويندي.
جي اها ڳالهه سچي هجي ته سرمائيدار سماج نسوري سستيءِ سبب گهڻا ڏينهن اڳ ڪتن ٻلن جو کاڄ ٿي وڃِي ها. ڇو ته سرمائيدار سماج جا جيڪي فرد ڪم ڪن ٿا تن کي ڪجهه هڙ حاصل ڪو نه ٿو ٿئي ۽ جن کي هڙ حاصل ٿئي ٿو سي ڪو به ڪم ڪار ڪونه ٿا ڪن. اهو اعتراض حقيقت ۾ هڪڙي ٻئي اعتراض تي ٻڌل آهي. اُهو ٻيو اعتراض هي آهي ته سرمايو نه هوندو ته مزوريءَ تي پورهيو به نه هوندو.
ڪميونسٽ نظام ۾ مادي شين کي پيدا ڪرڻ ۽ حاصل ڪرڻ جو جيڪو نمونو هوندو، تنهن تي جيڪي اعتراض ڪيا ويا آهن؛ اُهي ساڳيا اعتراض ڪميونسٽ نظام ۾ ذهني پيداوار ڪرڻ ۽ حاصل ڪرڻ جي نموني تي به ڪيا ويا آهن. سرمائيدار جهڙي ريت طبقاتي ملڪيت جو ختم ٿيڻ ائين آهي ڄڻ پيداوار جو ختم ٿيڻ. تيئن هن لاءِ طبقاتي ثقافت جو گم ٿيڻ به ائين آهي ڄڻ سموري ثقافت جو گم ٿيڻ. جنهن ثقافت جي ختم ٿيڻ بابت هو اوڇنگارون ڏئي ٿو. اها ثقافت گهڻن ماڻهن کي ڦيرائي مشينون بنائڻ جي تربيت آهي. سرمائيدار ملڪيت کي ختم ڪرڻ بابت اسان جي جيڪا رٿ آهي، تنهن سان جيستائين توهان آزاديءَ، ثقافت، قانون وغيره بابت توهان جا جيڪي سرمائيدار تصور ۽ ماپا آهن، سي لاڳو ڪندا رهنداسين تيستائين توهان جو اسان سان بحث ڪرڻ فضول آهي. خود توهان جا جيڪي خيال آهن سي به توهان جي سرمائيدار پيداوار ۽ سرمائيدار ملڪيت جون جيڪي حالتون آهن ۽ جنهن ماحول ۾ اُهي حالتون پيدا ٿين ٿيون، تن مان ئي پيدا ٿيا آهن. ساڳي طرح توهان جا قانوني نظريا خود توهان جي طبقي جي مرضيءَ تي ٻڌل آهن. توهان پنهنجي طبقي جي مرضيءَ کي سڀني لاءِ قانون بڻائي ڇڏيو آهي. توهان جي طبقي جي مرضيءَ ۽ مطلب جو اصل لاڙو وري توهان جي طبقي جي وجود لاءِ جيڪي اقتصادي حالتون گهربل آهن تن مان پيدا ٿئي ٿو.
اڄ توهان انهيءَ خود مطلبيءَ واري غلط فهميءَ ۾ مبتلا آهيو ته توهان جو هاڻوڪو پيداوار جو نمونو ۽ ملڪيت جو روپ ڄڻ ته ڪي قدرتي قانون آهن. ۽ انهن ۾ ڪا وڏي دانائي سمايل آهي.
اُن غلط فهمي ۾ رُڳو اوهين مبتلا نه آهيو. اوهان کان اڳ به جيڪي حاڪم طبقا ٿي گذريا آهن. سي به اهڙين ساڳين خود مطلبيءَ وارين غلط فهمين ۾ مبتلا رهندا پئي آيا آهن. نه ته حقيقت اها آهي ته توهان جي پيداوار جي طريقي ۽ ملڪيت جي روپ مان جيڪي سماجي صورتون پيدا ٿيون آهن، سي حقيقت ۾ تاريخي لاڳاپا آهن. پيداوار جيئن اڳتي وڌي ٿي، تيئن اهڙي قسم جا لاڳاپا پيدا ٿيندا ۽ ختم ٿيندا رهيا آهن. قديم زماني جي ملڪيت ۽ جاگيرداري دور جي ملڪيت بابت اها سڄي ڳالهه توهان کي صاف نظر اچي ٿي ۽ توهان اُها مڃيو ٿا. پر جنهن وقت توهان جي سرمائيدار نموني واري ملڪيت جي ڳالهه ٿي نڪري تڏهن ڄڻ ڪو توهان کي اها ڳالهه مڃڻ کان منع ڪريو ڇڏي.
“زال مڙس جي ناتي جو خاتمو” جيڪي بنهه آزاد خيال آهن سي به ڪميونسٽن جي ان “بدنام” رٿ تي تپيو باهه ٿيو وڃن. هاڻوڪو سرمائيدار ڪُٽنب ۽ گهر ڀلا ڪهڙي بنياد تي بيٺل آهي؟ سرمايي تي، ذاتي نفعي تي. اهڙي قسم جو مڪمل طرح رچي راس ٿيل ڪُٽنب فقط سرمائيدار ڪُٽنب ٿيندو آهي. پر سرمائيدار ڪُٽنب وڌي اُن منزل تي پهچندا ئي تڏهن آهن، جڏهن پورهيتن ۾ ڪي به ڪٽنب جا لاڳاپا نه هوندا آهن ۽ پبلڪ ۽ پرائيوٽ چڪلا عام جام هوندا آهن. پورهيتن ۾ باقاعدي ڪُٽنبن جو نه هجڻ ۽ چڪلڻ جو نه هجڻ سرمائيدار ڪُٽنب جو ٻيو لازمي پاسو آهي. جي اهو پاسو نه رهندو ته سرمائيدار ڪُٽنب به گم ٿي ويندو.
اوهان اسان تي الزام هڻو ڇا ته اسين مائٽن طرفان پنهنجي ٻارن کي استعمال ڪرڻ جي رواج کي ختم ڪرڻ چاهيون ٿا؟ اسين اُنهي ڏوهه جا قبولدار آهيون.
توهان چوندا ته توهين گهرو تعليم جي جاءِ تي سماجي تعليم جو رواج وجهندا ته پاڪ کان پاڪ لاڳاپا تباهه ٿي ويندا.
۽ توهان جي تعليم ! ڇا اها به سماجي نه آهي ؟ ڇا اُها انهن حالتن جي ماتحت نه آهي جن حالتن ۾ توهان تعليم ڏيو ٿا. ڇا اُن تعليم ۾ اسڪولن وغيره وسيلي سماج سڌي دست اندازي نٿو ڪري. تعليم ۾ سماج جي دست اندازي ڪميونسٽن ايجاد ڪانه ڪئي آهي. هو فقط ان دست اندازيءَ جو ڪردار بدلائڻ چاهين ٿا ۽ اُن کي حاڪم طبقي جي اثر کان آجو ڪرائڻ چاهين ٿا.
سرمائيدار طبقو گهر (ڪُٽنب) ۽ تعليم بابت مائٽ ۽ اولاد جي مقدس لاڳاپن بابت ڏاڍي ڄاڙي هڻي ٿو. جيئن جيئن هاڻوڪي صنعت، پورهيت طبقي ۾ پورهيت طبقي جي ڪٽنبن کي ڇني ڌار ڌار ڪندي وڃي ۽ سندن ٻارن کي واپار جون معمولي شيون ۽ پورهيي جا اوزار بنائيندي وڃي، تيئن تيئن اها ڄاڙي وڌيڪ نفرت جوڳي ٿيو پوي. سڄو سرمائيدار طبقو هڪ ٻئي سان سُر ملائي رنڀون پيو ڪري ته توهين ڪميونسٽ عورتن کي سڀني جو گڏيل سال بنائيندو.
سرمائيدار پنهنجي زال کي فقط پيداوار جو اوزار سمجهي ٿو. هو جڏهن ٻڌي ٿو ته پيداوار جا سڀ اوزار سڀيئي گڏجي استعمال ڪندا، تڏهن هو قدرتي طرح انهيءَ ئي نتيجي تي پهچي ٿو ته عورتن سان به ساڳي حالت ٿيندي آهي.
اها ڳالهه هن وهم گمان ۾ ئي نٿي اچي ته اصل مقصد آهي ته اڄ جون عورتون رُڳو پيداوار جا اوزار ٿيون پيون آهن. سا ڳالهه ختم ڪئي وڃِي.
باقي جو سرمائيدار مڪر ڪريو انهي تي ٿا ڪاوڙجن ته ڪميونسٽ سرڪاري طرح عورتن کي گڏيل مال بنائي ڪتب آڻيندا. سو انهيءَ کان وڌيڪ واهيات ٻيو ڪهڙو الزام ٿيندو؟
ڪميونسٽن کي اها ضرورت ئي ڪانهي جو عورتن کي گڏيل مال بنائي استعمال ڪرڻ جو رواج وجهڻ. اهو رواج ته ايامن کان وٺي هلندو اچي. اسان جو سرمائيدار پورهيتن جي زالن ۽ ڌيئرن مان ته ٺهيو پر عام رنڊين مان به نٿو ڍاپي. تنهن ڪري هو ڏاڍي مزي سان هڪ ٻئي جي زالن مان لستون وٺندا آهن.
سرمائيدار شادي حقيقت ۾ گڏپ زالون ڌارڻ جو نظام آهي. ڪميونسٽن تي وڌ ۾ وڌ اهو الزام لڳندو ته منافقيءَ سان لڪي گڏپ ۾ زالون استعمال ڪرڻ بدران هو متان کليو کلايو زالن جي قانوني گڏپ جو رواج وجهن. باقي ظاهر آهي ته پيداوار جو هاڻوڪو سرشتو ختم ٿيندو ته لازمي طرح ان سرشتي مان جيڪو زالن جو گڏپ سرشتو ڦُٽِي نڪتو آهي، يعني عام چڪلي بازي ۽ پرائيوٽ رنڊي بازيءَ جو دستور قائم ٿيو آهي، سو ختم ٿي ويندو.
ڪميونسٽن تي ٻيو اهو الزام اهو ٿو هنيو وڃي ٿو ته “توهان ملڪن ۽ قومن کي ختم ڪرڻ چاهيو ٿا”.
پورهيت ماڻهن وٽ ڪو ملڪ آهي ئي ڪونه. جيڪي وٽن اڳي ئي ڪونهي سو کانئن کسي نٿا سگهون. البت جنهن صورت ۾ پورهيت طبقي کي سڀ کان پهرين سياسي برتري ۽ فوقيت حاصل ڪرڻي آهي، کين مٿي چڙهي قوم جو اڳواڻ طبقو ٿيڻو آهي ۽ پاڻ کي خود قوم بنائڻو آهي، تنهن صورت ۾ اهو ان حد تائين خود قوم آهي. جيتوڻيڪ سرمائيدار طبقي جي مقرر ڪيل معنيٰ ۾ نه.
سرمائيدار طبقي جي واڌاري ڪري، واپار جي آزاديءَ ڪري، سڄي دُنيا جي يڪي مارڪيٽ ٺهڻ ڪري، پيداوار جي نموني ۽ ان سان ٺهڪندڙ حياتيءَ جي حالتن ۾ هر هنڌ هڪجهڙائي پيدا ٿيڻ ڪري، قومي فرق ۽ دشمنيون روز بروز گم ٿينديون وڃن.
پورهيت طبقو جڏهن برتري ۽ فوقيت حاصل ڪندو، تڏهن اهي اڃا وڌيڪ تيزي سان گم ٿينديون. پورهيت طبقي جي ڇوٽڪاري لاءِ جيڪي حالتون لازمي طرح گهربل آهن، تن مان هڪڙي اها آهي ته گهٽ ۾ گهٽ دُنيا جا اڳواڻ سُڌريل مُلڪ گڏجي قدم کڻن.
جيئن جيئن هڪ ماڻهو هٿان ٻئي ماڻهو کي استعمال ڪرڻ جي بڇڙائي ختم ٿيندي ويندي. تيئن تيئن هڪڙي قوم هٿان ٻي قوم کي استعمال ڪرڻ جي بڇڙائي به ختم ٿي ويندي. جيئن جيئن هڪڙي قوم اندر طبقن جي وچ ۾ دشمني ختم ٿيندي ويندي، تيئن تيئن هڪڙي قوم جو ٻي قوم سان وير، وروڌ ختم ٿيندو ويندو.
ڪميونزم تي مذهب، فلسفي ۽ عام طرح نظرياتي نقطي نظر کان جيڪي الزام هنيا وڃن ٿا سي سنجيدگيءَ سان تپاس ڪرڻ جهڙا ئي ڪونهن. جيئن جيئن ماڻهوءَ جي مادي وجود جون حالتون ڦرن ٿيون. جيئن جيئن سندس سماجي لاڳاپا ڦرن ٿا ۽ سندس سماجي زندگيءَ ۾ تبديلي اچي ٿي، تيئن تيئن سندس خيال، رايا، سوچ، ۽ سمجهه ڦرندا گهرندا رهن ٿا. اُنهي ڳالهه کي سمجهڻ لاءِ ڪنهن اُونهي عقل جي ضرورت آهي ڇا ؟
خيالن جي تاريخ سواءِ انهن جي ٻيو ڇا ٿي ثابت ڪري ته جيئن جيئن مادي پيداوار ڦري ٿي،تيئن تيئن ذهني پيداوار به بدلجي وڃي. هر زماني جي حاڪم خيال هميشه اُهي پئي رهيا آهن. جيڪي حاڪم طبقي جا خيال هوندا آهن.
جڏهن ماڻهو چون ٿا ته ڦلاڻن خيالن سماج ۾ انقلاب آڻي ڇڏيو آهي، تڏهن هو فقط اها ڳالهه ظاهر ڪن ٿا ته پراڻي سماج اندر نئين سماج جا جزا پيدا ٿيندا آهن. جيتري قدر جياپي جون پُراڻيون حالتون درهم برهم ٿينديون. اوتري قدر پُراڻا خيال درهم برهم ٿيندا. جڏهن قديم دُنيا پنهنجي سُڪرات ۾ هئي. تڏهن عيسائيت قديم مذهبن تي غالب پئجي وئي. جڏهن ارڙهينءَ صديءَ ۾ عيسائي خيال عقل تي ٻڌل خيالن جي مقابلي ۾ شڪست کائي ختم ٿي ويا، تڏهن پُراڻي زميندار جاگيردار سماج اُن وقت جي انقلابي طبقي يعني سرمائيدار طبقي سان پنهنجي حياتي ۽ موت جي لڙائي ڪئي. مذهبي آزادي ۽ ضمير جي آزاديءَ جي خيالن رُڳو اُها ڳالهه بيان ڪئي ته علم ۽ ڄاڻ جي ميدان ۾ آزاد چٽا ڀيٽيءَ جو غلبو هجڻ کپي.
“تنهن کان سواءِ اهڙا به ازلي سچ آهن، جي سماج جي سمورين حالتن سان لاڳو آهن. جهڙوڪ آزادي، انصاف وغيره وغيره. پر ڪميونزم ازلي سچن کي ختم ڪري ٿي. ڪميونزم مذهب ۽ اخلاق کي نئين بنياد تي قائم ڪرڻ بدران مورڳو مذهب ۽ اخلاق کي ئي ختم ڪريو ڇڏي. تنهن ڪري اها اڳواڻي سموري تاريخي تجربي جي خلاف ورزي ۽ ڀڃڪڙي ڪري ٿي”
اُنهي الزام جو تت ڇا آهي؟ سموري اڳواڻي سماج جي تاريخ جو نچوڙ اهو آهي ته اڳي سدائين طبقاتي دُشمنيون وڌيون آهن. اُنهن دشمنين ۾ مختلف دورن ۾ مختلف روپ ورتا آهن. اڳوڻن سمورن زمانن کڻي ڪهڙيون به ڌار ڌار صورتون اختيار ڪيون هجن ته به منجهن هڪڙي ڳالهه ساڳي ۽ عام آهي. اُها شيءَ آهي ته هر زماني ۾ سماج جي هڪڙي ڀاڱي ٻئي ڀاڱي کي استعمال ٿي ڪيو.
اُنهي ڪري اها قدرتي ڳالهه هُئي ته اڳوڻن زمانن جي سماجي سمجهه ۾ هونئن کڻي گهڻي ئي روپ رنگ هُئا ته به اُها ڪن عام صورتن يا عام حالتن تائين محدود رهي ٿي. پراڻن زمانن جي سماجي سمجهه جون اهي عام صورتون ۽ اهي عام خيال تيستائين بنهه ختم ٿي نه سگهندا، جيستائين طبقاتي دُشمنيون بنهه ختم ڪونه ٿيون آهن. ڪميونسٽ انقلاب برپا ڪرڻ معنيٰ ملڪيت جي پُراڻن لاڳاپن سان وڌ ۾ وڌ سختيءَ سان ناتا ٽوڙڻ. تنهنڪري قدرتي طرح ڪميونسٽ انقلاب جي واڌاري لاءِ لازمي ٿيندو ته پراڻن زماني جي خيالن سان به سختيءَ سان ناتا ٽوڙيا وڃن. ڪميونزم تي سرمائيدارن جي اعتراضن کي هاڻ کڻي هتي ئي ڇڏيون.
اسان مٿي ڏسي آيا آهيون ته پورهيت طبقي جي انقلاب لاءِ پهريون قدم اهو ٿيندو ته پورهيت طبقو مٿي چڙهي حاڪم طبقي جي جاءِ والاري ۽ جهموريت لاءِ لڙائي کٽي.
پورهيت طبقو پنهنجي سياسي برتري ۽ فوقيت کي استعمال ڪري سرمائيدار طبقي کان ڏاڪي به ڏاڪي سمورو سرمايو کسي وٺندو، پيداوار جا سمورا اوزارسرڪار جي هٿ ۾ ڪٺا ڪندو. اها سرڪار هوندي، حاڪم طبقي طور منظم ٿيل پورهيت طبقو. اُهو پيداوار ڪندڙ قوتن کي جيتري قدر جلد ٿي سگهندو، اوترو جلد وڌائيندو.
ظاهر آهي ته اها ڳالهه فقط تڏهن ٿي سگهندي جڏهن شروعات ۾ ملڪيت جي حقن ۽ سرمائيدار پيداوار جي حالتن ۾ ڊڪٽيٽري نموني دست اندازي ڪئي ويندي ۽ اهڙا قدم کنيا ويندا جي ڏسڻ اقتصادي طرح اڻپورا ۽ ڪمزور نظر ايندا پر اُهي وڌندي وڌندي خود پاڻ کان اڳتي نڪري ويندا . اُن ڪري پُراڻي سماجي سرشتي ۾ اڃا به وڌيڪ دست اندازيون ڪرڻ لازمي اڻ ٽر ٿي پوندو. ڇو ته انهن دست اندازين کان سواءِ پيداوار جي سرشتي ۾ پورو پورو انقلاب آڻي نه سگهبو.
اهڙا اهڙا قدم ڌار ڌار ملڪن ۾ ڌار ڌار نمونن جا هوندا، پر تنهن هوندي به سڀ کان اڳتي وڌيل ملڪن ۾ هيٺيان قدم گهڻي ڀاڱي عام طرح موزون ٿيندا. (1) مسواڙ (بٽئي) جيتري رقم عام فائدي جي ڪمن لاءِ ڪتب آڻڻ (2) آمدنيءَ جي ڳري ڏاڪي وارا ٽيڪس يا وڌندڙ انڪم ٽيڪس (جيئن آمدني وڌيڪ تيئن انڪم ٽيڪس جو في سيڪڙو وڌيڪ_ ترجمو ڪندڙ) (3) ورثي جو سمورو حق ختم ڪرڻ (4) سڀني ملڪ ڇڏي ڀڄي ويندڙن ۽ باغين جي ملڪيت ضبط ڪرڻ (5) قرض ڏيڻ جو سمورو بندوبست سرڪاري هٿ ۾ ڪٺو ڪرڻ. ان لاءِ سرڪاري سرمايي ۽ اڪيلي هڪ هٽيءَ هيٺ قومي بئنڪ قائم ڪرڻ (6) پيغام پهچائڻ ۽ آمدرفت جا سمورا وسيلا سرڪار جي هٿ ۾ ڪٺا ڪرڻ(7) سرڪاري ڪارخانن ۽ پيداواري وسلين کي وڌائڻ (8) پورهيو ڪرڻ سڀني لاءِ لازمي ٺهرائڻ.صنعتي فوجون قائم ڪرڻ، خاص ڪري پوک جي لاءِ. (9) پوک کي ڪارخاني سان ملائڻ،ملڪ جي ماڻهن کي حصي رسيءِ سان وڌيڪ هڪ جهڙي نموني سڄي ملڪ ۾ آباد ڪرڻ ۽ اهڙي ريت شهر ۽ ٻهراڙيءَ جو فرق آهستي آهستي ختم ڪرڻ(10) سڀني ٻارن لاءِ پبلڪ اسڪول ۾ مفت تعليم جو بندوبست ڪرڻ. ٻار هن وقت جهڙي نموني ڪارخانن ۾ ڪم ڪن ٿا، انهيءَ سرشتي کي ختم ڪرڻ، تعليم کي ڪارخانن ۾ پيداوار جي ڪمن سان ملائڻ.
جڏهن سماج جي اڳتي وڌندي وڌندي طبقاتي فرق گم ٿي ويندا ۽ سموري پيداوار سڄي قوم جي وسيع تنظيم جي هٿ اچي ويندي. تڏهن عام اقتدار پنهنجي سياسي خاصيت کان محروم ٿي ويندو. جنهن اقتدار کي صحيح معنيٰ ۾ سياسي اقتدار سڏيو وڃي ٿو سو حقيقت ۾ فقط هڪڙي طبقي طرفان ٻئي طبقي کي دٻائڻ لاءِ منظ۾ ڪيل اقتدار هوندو آهي. جيڪڏهن سرمائيدار طبقي سان زور آزمائي ڪندي، پورهيت طبقو حالتن کان مجبور ٿي، پاڻ کي هڪڙي طبقي جي حيثيت ۾ منظم ٿو ڪري ۽ انقلاب جي وسيلي پاڻ کي حاڪم طبقو بنائي ٿو ۽ حاڪم طبقي جي حيثيت ۾ پيداوار جون پُراڻيون حالتون زبردستي ٻهاري اُڇلائي ٿو ته جيڪي طبقاتي دُشمني قائم رهڻ لاءِ لازمي آهن. اهڙيءَ ريت پورهيت طبقو خود پنهنجي طبقاتي برتريءَ ۽ فوقيت کي به ختم ڪري ڇڏيندو.
طبقن ۽ طبقاتي دشمنين واري پُراڻي سرمائيداري سماج جي جاءِ تي هڪڙي اهڙي ڀائيچاري ٺهي پوندي، جنهن ۾ سڀئي فقط تڏهن آزاديءَ سان وڌي ويجهي سگهندا، جڏهن منجهائنس هرڪو آزاديءَ سان وڌي ويجهي سگهندو.