چيني پهاڪا ۽ چوڻيون
• ايماندار جج جا ڏٻرا نوڪر ٿين. نالي چڙهي ديوتا جا متارا ٻاوا ٿين.
(ظاهر آهي ايماندار جج نه پاڻ رشوت وٺندو نه پنهنجن نوڪرن کي مال کارائيندو)
• اونهاري ۾ ٻنيون نه ڇڏجن، سياري ۾ گهر نه ڇڏجن.
(هي اتراهين چين جو پهاڪو آهي، جتي سخت سيءُ ٿئي ٿو ۽ اونهاري ۾ ئي ماڻهو پوک ڪري سگهي ٿو. سو اونهاري وارو وقت هيڏانهن هوڏانهن وڃائڻ بدران ٻني ٻاري تي لڳائجي ۽ سياري جا سخت ٿڌا ڏينهن گهر ۾ ئي گهارجن)
• روزانو وارن کي ٺاهڻ وارو دل به ٺاهي سگهي ٿو.
• ڪامياب ماڻهو ورلي آرام ڪن ٿا، آرام ڪرڻ وارا ورلي ڪامياب ٿين ٿا.
(مطلب ته ڪاميابيءَ جي ڪنجي محنت آهي)
• شام جو ڪئين سوچون صبح جو ساڳي سستي.
(سست ۽ ڪاهل ماڻهو رات جو سمهڻ مهل ڪيتريون ئي ڳالهيون سوچي ٿو ۽ ارادو ڪري ٿو ته ٻئي ڏينهن کان سخت محنت ۽ پورهيو ڪندس. صبح ٿيڻ تي وري ساڳيو ٽوٽپڻو)
• عورت کي راز ٻڌائڻ ائين آهي. جيئن پاڻيءَ جي ڦلو ڪڻي ۾ سئي چڀڻ.
(مطلب ته ڪيترو به جهلڻ هوءَ راز فاش ڪريو ڇڏي)
• هڪ خوشي سوين غمن کي ڀڄايو ڪڍي ٿي.
(هڪ دوست ٻئي کي شاديءَ جي فائدن بابت ٻڌائيندي چيو: ”شادي اها خوشي آهي، جنهن سان سوين غم وڃن.“ ۽ شادي کان سال ٻه بعد ملاقات تي هن احوال ورتس. شادي شده دوست ڪاوڙجي چيس:
”شادي بعد نه خوشي آئي نه غم ڀڳا. البت زال آئي جنهن منهنجن مڙني مائٽن کي ڀڄائي ڪڍيو)
• استعمال ۾ ايندڙ دروازي جي انجيسن کي ڪڏهن به ماڪوڙي نٿي لڳي.
(چرپر واري شيءِ سلامت رهي ٿي. چوڻي مشهور آهي ته حرڪت ۾ برڪت آهي)
• زبان جي گندي ماڻهوءَ تي ڪا دعا اثر نٿي ڪري.
(هڪ ماڻهو جيڪو زبان جو خراب آهي گار گند ڪري ٿو اهو ڪنهن به دعا سان سلڇڻو ٿي نٿو سگهي)
• اهو جاهل ماستر آهي، جيڪو سپاهيءَ کي نرم دل ٿيڻ جو سبق ڏئي ٿو.
• نئون گهر وٺڻ کان اڳ پاڙ ي جو ضرور جائزو وٺجي.
(گهر کڻي ڪيڏو به سٺو ٺهيل هجي پر پاڙي جا ماڻهو جيڪڏهن سٺا نه آهن، گهٽيءَ جا رستا، گٽر صحيح نه آهن ته اهڙي گهر مان ڇا فائدو)
• ٻنيءَ کي هَرَ ڍڳو ڏئي ٿو، پر اَن گهوڙي کي کارايو وڃي ٿو.
• ماڻهو جيڪڏهن پاڻ سڌو آهي ته سندس چٻي پاڇولي ڏي ڌيان نه ڏجي.
(يعني ڪو انسان نيڪ ۽ قابل آهي ته هن جي سادي پوشاڪ يا رهڻي ڪهڻيءَ کي ڌيان ۾ نه آڻڻ کپي)
• چوريءَ کان پاسو ڪج چاهي بک ۾ مري رهيو هجين.
• ڀائر ايئن آهن جيئن هٿ پير.
(جيئن انسان کي هٿ پير ڪم اچن ٿا، تيئن ڏکئي وقت تي ڀائر ئي ڪم اچن ٿا. سنڌيءَ ۾ چوڻي آهي ته: ”ڀائر ڪوٽ جا ڪنگرا پُٽَ گهرجي سونهن“)
• مڙس ڀلي زال کان ڏهه سال وڏو هجي پر زال مڙس کان هڪ سال به ننڍي نه هئڻ کپي.
(اهو چيني پهاڪو ائين آهي جيئن پاڻ وٽ آهي ته: ”انڌي هجي، منڊي هجي پر ننڍي هجي)
• ڪنهن ننڍي مندر ۾ ديوتا کان بهتر آهي ته وڏي مندر ۾ شيطان ٿجي.
• انسان فقط ارادا ڪري سگهي ٿو، انهن کي پورو ڪرڻ واري قدرت آهي.
• هڪ ڍڳي هڪ کل.
• ٽن کهرن کان هڪ نازڪ هٿ بهتر آهي.
• ننڍڙي ڪهاڙي وڏن وڻن کي ڪيرايو رکي.
• ڏهن مان نو عورتون حاسد ٿين ٿيون.
(ٻين لفظن ۾ شايد پهاڪي واري جو اهو چوڻ آهي ته مرد عورتن کان وڌيڪ بهتر آهن. پهاڪن جي دنيا ۾ پوري ڪوشش ڪئي وئي آهي ته عورت کي بي عقل، ڪاهل، گهڻ خرچائو، گهر کي جنت بدران دوزخ بنائڻ وارو ڏيکاريو وڃي. ڇو جو پهاڪا ٺاهڻ، ٻڌائڻ، لکڻ ڇپڻ وارا مرد حضرات آهن)
هونءَ ائين به نه آهي ته مردن عورتن جي فقط گلا ڪئي آهي. عورت جي تعريف ۾ به ڪيئي مقالا، بيان ۽ Quotations آهن. مثال طور:
• عورت مرد کان وڌيڪ عقلمند ٿئي ٿي ڇو جو هوءَ ڄاڻي گهٽ ٿي سمجهي گهڻو ٿي.
• عورت: خوشبوءِ، راڳ، ناچ ۽ موسيقيءَ جو ٻيو نالو آهي.
• عورت گاهه جو نرم پن / تيلو آهي، جيڪو هلڪي هير تي ته جهڪي ٿو پر وڏا طوفان ان کي پاڙ کان پٽيو نٿا سگهن.
• عورت هڪ غافل شينهڻ آهي. هن جون خوفناڪ قوتون جنهن وقت جاڳن ٿيون ته بادشاهتن جا تختا اونڌا ڪريو ڇڏين.
• عورت رات جو تارو، صبح جو نور ۽ ماڪ جو ڦڙو آهي ۽ جيئن ڪنڊن ۾ گلاب ٿئي ٿو، تيئن هوءَ اونداهيءَ ۾ دلين کي روشن ڪرڻ واري هستي آهي.
• عورت کي ڪڏهن به امتحان ۾ مبتلا نه ڪريو نه ته پڇتائيندائو.
• عورت سج جي گرمي، چنڊ جي ٿڌاڻ ۽ گلن جي خوشبوءِ آهي. وغيره وغيره.
• ڪوئا سو جهلي، پوءِ اها ٻلي رنگ جي کڻي اڇي هجي يا ڪاري.
• پراڻي شيءِ جي حفاظت ڪر نئينءَ کي سمجهڻ لاءِ جستجو ڪر.
• عالم ڪتابن تي ڳالهائي ٿو ڪاسائي رڍن ٻڪرين تي.
• ڪنهن جو به قلم آسمان ۾ چڀي نٿو سگهي.
• گهٽ مصيبتون گهٽ خواب، گهٽ لفظ گهٽ غلطيون.
• ڪنهن ذهين سان هڪ ڏينهن جي گفتگو ڏهه سال ڪتاب پڙهڻ کان بهتر آهي.
• گدڙ جي سؤ سال زندگيءَ کان شينهن جي هڪ ڏينهن جي زندگي بهتر آهي.
• انڌي ٻلي منر ڪوئو ئي جهلي سگهي ٿي.
• سون جي انچ وقت جو انچ به نٿو خريد ڪري سگهي.
• مٽيءَ جو ڏونڪو فقط هڪ دفعو ئي نغارو وچائي سگهي ٿو.
• پچڻ تي گدرو پاڻهي ئي ڇڻيو پوي.
• هڪ هفتو ٻاهر رهڻ، گهر ۾ هزار هفتا رهڻ کان بهتر آهي.
(چيني ماڻهو سفر جا شوقين آهن. انسان ٻاهر نڪري سکي ٿو ۽ علم پرائي ٿو. ان ماڻهوءَ جو قدر پڻ ٿئي ٿو. شايد انڪري چيو وڃي ٿو ته پهول وه سرها هوا جو چمن سان نکل گيا)
• هن دنيا ۾ چار زهر آهن: ڪڪر جيڪي سج کي ڍڪين ٿا. ٿڌيون هوائون، وڇونءَ جو ڏنگ ۽ ويڳي ماءُ جي دل.
(آخري ٻه شيون ته کڻي ڪنهن کي زهر لڳن پر پهريون ٻه شيون اسان جهڙن ملڪن لاءِ زهر چئي نٿيون سگهجن.
پڪ هيءَ چوڻي اتر جي آهي، جتي جون ٿڌيون هوائون ۽ جهڙالا ڏينهن ماڻهوءَ کي ٺاريو ۽ ماريو ڇڏين)
• قيدخاني جي در کي جيتوڻيڪ تالو لڳل رهي ٿو، پر ماڻهن سان هميشه ڀريل رهي ٿو. عبادتگاهه هر وقت کليل رهن ٿا پر هميشه خالي آهن.
• هرنانگ پنهنجي ٻِر کان واقف رهي ٿو.
• جتي خشڪي رستي پهچي سگهين اتي سامونڊي سفر اختيار نه ڪر.
(سامونڊي سفر ۾ وڌيڪ خطرو ۽ جوکو آهي ۽ ڪيترين صورتن ۾ ڊگهو به ٿئي ٿو)
• هڪ ڏيئي سان ٻه گهر روشن ٿي نٿا سگهن.
• ملڪ ۾ وڳوڙي حالت هجي ته ڪنهن هوشيار جنرل کي ڳولجي. گهر ۾ افراتفري هجي ته نيڪ زال آڻجي.
(ڇا هڪ اڳهين هجي ته ٻي آڻجي؟ ۽ جنرل آڻڻ واري صلاح تي جنهن ملڪ به عمل ڪيو، ان جي وري منجهائنس جان نه ڇٽي سگهي)
• اها زال جيڪا صبح جو سوير اٿي ٿي، پنهنجي مڙس لاءِ مٿي جو سورآهي، جيڪا دير سان اٿي ٿي سا سس سهري لاءِ.
• ڪڏهن به ٻار سان دوکو نه ڪجي ۽ ڪڏهن به نوڪر کي گهرو معاملن ۾ نه آڻجي.
• چيتو مرڻ تي پنهنجي کَل ڇڏي ٿو ۽ ماڻهو پنهنجو نالو.
• جهاز جي تباهيءَ تي سندس مالڪ سال کن لاءِ غريب ٿئي ٿو. شاديءَ جي ناڪاميابيءَ تي مڙس سڄي عمر لاءِ غريب ٿيو وڃي.
(شايد انهيءَ ڪري ڪيترا مرد شاديءَ جي نالي کان گهٻرائجن ٿا. هڪ ٻار وڏي تعجب مان پنهنجي پيءُ کان پڇيو: ”ڇا گڏهه به شادي ڪن ٿا؟“
• جيڪڏهن توهان جنگ لاءِ روانا ٿي رهيا آهيو يا شينهن جي شڪار جو ارادو ڪيو ته پاڻ سان ڪجهه مائٽ ضرور وٺي وڃو.
(جيئن ضرورت پوڻ تي هو توهان جي دفن ڪفن جو بندوبست ڪري سگهن ڇو ته سدائين ته مروان موت ملوڪان شڪار نه ٿيڻو آهي. ڪڏهن شڪاري پاڻ به ته شڪار ٿيڻو آهي)
• جنهن جي توکي ڳولا آهي، اها شيءَ مڇي آهي ته پوءِ وڻن تي چڙهڻ جو ڪهڙو فائدو.
(ظاهر آهي مڇي درياهن ۽ سمنڊن ۾ ئي ملي ٿي. پر ڪي ڪي مڇيون اهڙيون به آهن، جيڪي اڏامي به سگهن ٿيون، انهن کي اڏامندڙ مڇيون Flying _ Fish سڏجي ٿو. انهن کي پَرَ ٿين. بحر احمر Red _Sea مان لنگهندي جهازن جا مسافر ڏسي سگهن ٿا)
• ڪَنَ ۾ ڀڻڪيل هڪ لفظ سوين ميل سفر ڪري ٿو.
(۽ ويتر جي اهو ڪن ڪنهن عورت جو آهي ته پوءِ اهو لفظ اڃان به تيز رفتار سان سفر ڪري ٿو.
ڪنهن پڇيو ته ڪميونيڪيشن يعني نياپو پهچائڻ جو سڀ ۾ تکو طريقو ڪهڙو آهي؟
”ٽيليفون. ٽيليفيڪس........ ڀلا ٽيليپرنٽر..........؟“
”نه. انهن مڙني کان وڌيڪ ٽيل _ اي _ وومئن Tell _a _ Woman آهي)
• جنهن جوا شروع ڪئي آهي، اهو هڪ ڏينهن ضرور پنهنجو گهر وڪڻندو.
• بيوقوف ئي پنهنجن وڏن تي فخر ڪن ٿا.
(انگريزيءَ ۾ چوڻي آهي ته تون ڪيڏو بيوقوف آهين جو پنهنجي ڪٽنب تي فخر ڪرين ٿو. تنهنجي فيمليءَ کي توتي ناز هجڻ کپي. يعني ٻين جي ڪمن تي ڪڍڻ بدران انسان کي خود محنت ڪري نالو پئدا ڪرڻ کپي. يا جيئن چوندا آهن ته: ڪري پاڻ ڪين ڪي پڏائي ابا ۽ نانا، اهڙا وائي آنا ڪڪڙين لاٿا ڪيترا.“)
• خوشيءَ جي حالت ۾ ڪنهن سان واعدو نه ڪر. ڪاوڙ ۾ ڪنهن کي خط نه لک.
• اتاهان منارا به ڌرتيءَ تان ئي شروع ٿين ٿا.
(يعني هر وڏو ماڻهو پهرين ننڍو آهي. يعني هر ڪو هيٺان ٿي مٿي چڙهي ٿو. ڪوبه ڄمندي ڄام نٿو ٿئي. يا جيئن ٻي چيني چوڻي آهي ته: ”هزارين ميلن جي سفر جي شروعات هڪ وک سان ٿئي ٿي.“)
• دنيا ۾ فقط ٻه ئي ايماندار ماڻهو آهن، هڪ اهو جيڪو مري چڪو آهي ۽ ٻيو اهو جيڪو اڃان ڄائو ناهي.
• ٻه شيون پنهنجن ٻارن کي ضرور سيکارجن، هڪ علم ادب ۽ ٻي پوک.
(چين ۾ فقط اهي ٻه شيون هجن، يعني تعليم ۽ کيتي ٻاڙي پر اسان وٽ اڃان به ٻه ٽي شيون وڌيڪ سکڻ لاءِ چيو وڃي ٿو:
”لکڻ پرهڻ، تير هڻڻ چوٿين سواري.
ننڍي هوندي نه سکيو ته وڏي هوندي خواري.“)
• بيضي کي پٿر سان بحث نه ڪرڻ کپي.
(شيشي جي گهر ۾ رهڻ وارن کي ٻين ڏي پٿر اڇلڻ نه کپن)
• ڪنهن ڪم ۾ منجهي پئجي ته ٽن پوڙهن سان صلاح ڪجي.
(هونءَ ته صلاح ڀتين سان به ڪرڻ سٺي ڳالهه آهي، جيئن چوندا آهن ته ”پوڙهو ٻڌي صلاح ڪجي“)
• ستل مزور پنهنجي ڏهاڙي وڃائي ٿو. ستل شينهن پنهنجي جسم جي کل.
• سواد معلوم ڪرڻ لاءِ ضروري ناهي ته سڄي ڪڪڙ کائجي.
• ٿورو پڇ ضرور ڇڏجي، جنهن سان مکيون هڪلي سگهجن.
(هتي پهاڪي جو اهو مطلب آهي ته ٿورو ڪجهه ضرور بچائي رکجي، جو آئيءَ ويل ڪم اچي. هونءَ جيستائين پڇ جو سوال آهي ته ڪنهن به جانور جو پڇ ڪيترو ٿورو آهي ۽ ڪيترو گهڻو؟ هڪ ڳوٺاڻي گڏهه وٺي ڪنهن سياڻي کان پڇيو ته سندس پڇ ڪيترو رکي جو ڳوٺ جا ماڻهو چون ته اهو صحيح آهي.
سياڻي وراڻيس: ”تون ڀلي پنهنجي گڏهه جو پڇ پاڙ کان ڪپي، ڇڏ ته به ڪي چوندا ته ننڍو آهي ته ڪي چوندا وڏو آهي“)
• ماستر ڀلي هڪ ڏينهن پڙهائي پر هن جو رتبو سڄي زندگي پيءُ برابر سمجهڻ کپي.
(بشرطيڪ اهو ماستر واقعي ماستر هجي ۽ علم سيکاري ۽ نه ڪاپي ڪري پاس ٿيڻ جا طريقا)
• بانس جي لڙهي ۾ به نانگ ڦڏو سڏو ٿي هلي ٿو.
(بانس جو ڏنڊو بلڪل سڌو ٿئي ٿو پر نانگ پنهنجي عادت موجب ان سڌي ڏنڊي جي اندر به ور وڪڙن ۾ سُري ٿو. جيئن ڪتي جي پڇ لاءِ چيو وڃي ٿو ته سڄو سال (چلم جي) نَڙَ ۾ رهڻ سان به ساڳيو چٻو رهي ٿو ۽ سڌو نٿو ٿئي)
• خيالن کي مهمانن وانگر آڌر ڀاءُ ڪجي. خواهشن کي ننڍن ٻارن وانگر سمجهجي.
(يعني خيالن، ويچارن جو قدر ڪجي ۽ دل ۾ سانڍي انهن تي غور فڪر ڪجي جو ڪو ڪو خيال يا سوچ ڪنهن وڏي ڳالهه جي پيش قدمي ٿي سگهي ٿي پر خواهشن ۽ سَڌن ڏي گهڻو ڌيان نه ڌرجي. بلڪ ٽاري ڇڏجن)
• ماڻهن کي ڀلي تون نوان ڪپڙا ڏي، پر مون کي پراڻا دوست.
• وڏيون ٻيڙيون به چيرن (Leaks) کان ڊڄن ٿيون.
(ڇو جو معمولي چير وڏي حادثي جي شروعات چئي سگهجي ٿو. چير ذريعي سميل پاڻي وڏهن جهازن کي به Out of Balance ڪريو ڇڏي ۽ جهاز اونڌو ٿيو وڃي)
• تنهنجي ڏنل پتائي گجر بنا به اسين ٻوڙ رڌي سگهون ٿا.
(ڪنهن معمولي مدد روڪڻ تي اهم ڪم بيهي نٿا رهن. ڪيترا ماڻهو ٿوري ٿوري ڳالهه جو به وڏو احسان جتائيندا آهن. هو آڱر وڍائي پنهنجو پاڻ کي شهيدن ۾ شامل ٿيڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. پاڻ کي غير ضروري اهميت ڏيندا آهن. درياهه ٽپڻ واري ڪاٺ جي تختن جي پل تمام نازڪ هئي. هاٿيءَ جي ٽپڻ تي ساڻس گڏ هلندڙ ماڪوڙيءَ خيال سان هلڻ جي تاڪيد ڪيس. جڏهن ٻنهي پل ٽپي پوري ڪئي ته ماڪوڙيءَ ٿڌو ساهه کڻي چيو:
”خدا جو شڪر جو اسان ٻنهي جي وزن سان هيءَ پل نه ٽٽي.“)
• شهنشاهه جي خذمت ڪرڻ ائين آهي جيئن شينهن سان گڏ سمهڻ.
(يعني تمام ڏکيو ڪم آهي. هو پل ۾ راضي پل ۾ ناراض ٿي سگهي ٿو ۽ سندس ناراضپو معنى سر قلم ٿيڻ، جيئن شينهن جي ويجهو وڃڻ معنى سندس پيٽ ۾ داخل ٿيڻ)
• حساب ڪتاب رکڻ ضروري آهي، چاهي ڌريون ڌاريون هجن يا سڳا سوٽ ماسات.
(جيئن پاڻ وٽ چوندا آهن ته ٻه ڀائر ٽيون ليکو)
• گهوڙي کي سندس سنجن مان سڃاڻجي ماڻهوءَ کي سندس پوشاڪ مان.
• ڪئمپ هلائڻ لاءِ سؤ سپاهين جي ضرورت آهي، گهر هلائڻ لاءِ فقط هڪ زال جي.
• سٺي ڳالهائڻ واري کان سٺو ٻڌڻ وارو بهتر آهي.
• سٺن مائٽن جي اولاد جي ڪامياب شادي ٿئي ٿي. سٺن ٻارن جي مائٽن جو عمدو مستقبل ٿئي ٿو.
• ڪٽنب ۾ ڪنهن پوڙهي جُو هجڻ قيمتي هيري وانگر آهي.
(چين توڙي جپان ۾ اڄ به گهرَ جي وڏي جو وڏو مان ڪيو وڃي ٿو)
• رات جو دير تائين اجايو ويهي بڪ ڪرڻ ڏيئي جو زيان آهي.
(ظاهر آهي بنا ڪنهن ڪم جي ڏيئو ٻاري رکڻ تيل جو نقصان آهي، پر چيني زبان ۾ اها چوڻي آهي ته جيڪو ڏيئي ٻارڻ تي ڪنجوسي ڪري سوير ئي سمهي رهي ٿو ان کي اڪثر جاڙا ٻار ٿين ٿا.
One who economizes on candle and goes to bed early often begets twins.
• زمين اندر دفن ٿيڻ کان بهتر آهي ته زمين مٿان ٿڙندو ٿاٻڙندو رهجي.
• (هن پهاڪي موجب مرڻ کان بهتر آهي ته جيئرو رهجي پوءِ ڀلي اگهو سگهو ئي سهي ڇو جو جيئرو ماڻهو وري به ڪنهن جي ڪم اچي سگهي ٿو. ٻيو ته صلاح مشورو ڏئي سگهي ٿو. پر ساڳي وقت ڪيترن جو اهو به خيال آهي ته رب هلائي ته پنهنجي همت سان هلائي ٻئي جو محتاج نه ڪري ۽ ”جيئرن سان گڏ نه مئلن سان“ کان بهتر آهي ته ماڻهوءَ کي موت اچي وڃي)
• بي رحم ڀاءُ کان رحمدل دوست سٺو.
• هڪ ڪتو ڪا شيءِ ڏسي ڀؤنڪار ڪري ٿو ۽ سؤ ڪتا ڀونڪار ٻڌي ڀؤنڪن ٿا.
(بنا سوچڻ سمجهڻ جي ڪو ڪم ڪرڻ. ان ڪم ۾ ڪانگ به مشهور آهن. بلڪ اجايو لڙ مچائڻ انهن جي عادت آهي)
• ٻار کي ان جي پرواهه نٿي رهي ته هن جي ماءُ ڪوجهي آهي، ڪتي کي ان جي پرواهه نٿي رهي ته سندس مالڪ غريب آهي.
(جنهن ماڻهوءَ سان پيار ۽ لڳاءُ ٿي وڃي ته پوءِ ان جو ڪوجهپڻو يا غربت ڪا حيثيت نٿا رکن)
• جڏهن ڌارين سان ويٺا هجو ته ڪجهه ڳالهيون اڻ چيون ڇڏيو.
(يعني ڌارين جي محفل ۾ ويهي دل جا سڀ راز نه سلجن. هونءَ به چوندا آهن ته ڀتين کي به ڪَن ٿين ٿا. انسان جا ڪن ته سڀ ۾ خطرناڪ شيءِ آهن. ان ڪري ته سياڻن چيو آهي ته:
• کان کا کچا نه بن اور پيٽ کان هلکا نه بن
• بات سنني اور کهني مين بهت ڊهيلا نه بن
• تون پائي هي خدا سي قوت ديد و شنيد
• ان کو استعمال کر، اندها نه بن، بهرا نه بن
• اوچو لباس اوڍيل رنڊيءَ کي ڪنهن مندر ۾ گهڙڻ ۾ ايتري ڏکيائي
نٿي ٿئي، جيتري ڏهه شريف پر غريب عورتن کي سادن ڪپڙن ۾ ڪنهن معزز ماڻهوءَ جي گهر ۾ ويندي ٿئي ٿي.
• هڪ دفعو باهه لڳڻ تي ڪير هن کي حڪم ڏئي سگهي ٿو ته هن کي ساڙ هن کي نه ساڙ.
(هڪ دفعو ڀنڀٽ مچڻ کانپوءِ سڪن سان گڏ آلا به سڙيو وڃن)
• ڪنهن ٻار کي تباهه ڪرڻو هجي ته منجهس خراب عادتون وجهجن.
• قابل ۽ ايماندار مئجسٽريٽ لاءِ به گهر جو جهيڙو نبيرڻ ڏکي ڳالهه
آهي. جيڪڏهن هن کي چار ٽنگون آهن ۽ ڪرسي ناهي، جيڪڏهن هوءَ سمنڊ اندر تري سگهي ٿي ۽ سب مئرين ناهي، جيڪڏهن هوءَ اڏامي سگهي ٿي ۽ هوائي جهاز ناهي ته ڪئنٽوني ان کي کائي ويندو.
(هي پهاڪو چين جي اتراهن صوبن وارن ڪئنٽن صوبي جي ماڻهن لاءِ ٺاهيو آهي ته هو هر قسم جو جيت، پکي پکڻ ۽ جانور کايو وڃن. پر هيءَ ڳالهه دنيا جي سڀني چينين لاءِ ٺهڪي ٿي ته چيني هر شيءِ کائين ٿا.
ملائيشيا ۾ رهڻ دوران پنهنجي آفيس ۾ ڪم ڪندڙ هڪ چيني آفيسر کان جڏهن ڪنهن جانور يا پکيءَ لاءِ پڇيم ته آيا هو اهو کائين يا نه ته هن کلي مٿين چوڻيءَ واري ڳالهه ڪئي: ”اسين چيني هر اها شيءِ کائون ٿا جنهن کي پير آهن (سواءِ ڊائننگ ٽيبل جي)، هر اها شيءِ کائون ٿا جيڪا اڏامي ٿي يعني پکي پکڻ“ ڀونئر ڀنڀوريون (سواءِ هوائي جهاز جي) ۽ هر اها شيءِ کائون ٿا، جيڪا سمنڊ مٿان يا اندر هلي ٿي. چيني ڪيتريون ئي ساهه واريون شيون پکي پکڻ جانورن کان جڙيون ٻوٽيون ۽ گاهه ڀاڄيون کائين ٿا. چين ۾ ته ڇا پر هانگ ڪانگ ۽ ملائيشيا جي ڪيترن چيني دڪانن ۾ سانڍا، نوريئڙا، ڪميون، ڪڇون، نانگ بلائون، ڀولڙا سوئر عام طرح وڪامندي ۽ ڪسندي، ترجندي نظر ايندا. ان کان علاوهه ٻيا ڪيترا جانور ۽ پکي جن جي مارڻ تي حڪومت طرفان بندش پيل آهي، جو ٻوڙ لڪ چوريءَ مهمانن کي پيش ڪيو وڃي ٿو)
• بلڪل ڀرواري گهر ۾ رهندڙ پاڙيسري پرڀرو رهندڙن کان بهتر آهي. ۽ اهي
جيڪي گهر جي سامهون واري گهر ۾ رهن ٿا ڀر وارن گهرن کان بهتر آهن.
• جيڪو ساڳ پالڪ تي گذر ڪري سگهي ٿو اهو ڪيترائي ڏکيا ڪم سرانجام ڏئي سگهي ٿو.
• هڪ استاد کي ڪتاب ڇڏڻ به کپي. هڪ غريب کي سوئر ڇڏڻ نه کپي.
(جيئن اسان وٽ غريب ڳوٺاڻو يا هاري گهرجي گذر سفر لاءِ ٻڪري يا ڍڳي رکي ٿو، جنهن جو کير گهر ۾ استعمال ڪري ٿو ۽ ڦر وڪڻي چار پئسا ڪمائي ٿو. جيئن چين جهڙن ملڪن ۾ غريب ڳوٺاڻو سوئر ضرور پالي ٿو. سوئر جي ويجهه ڪتي ٻلي وانگر گهڻي ٿئي ٿي، جيڪي وڪڻي هو گهر جو خرچ پکو هلائي ٿو)
• هر ماڻهوءَ کي دل آهي ۽ هر دل جون پنهنجيون عادتون آهن.
• مٿي آسمان تي گوڙ گجگوڙ، هيٺ زمين تي مامو منهنجو.
(يعني سڄو ڏينهن مامو دڙڪا ٿو ڏئي)
• هڪڙو مُنگهڻ سڄي سوڙ نٿو لاهي سگهي.
• پئسو هزارين عيب ڍڪي ٿو.
(پاڻ وٽ به ان قسم جا ڪيترائي پهاڪا آهن، جيئن ته: جنهن جي گنديءَ ۾ داڻا ان جا چريا به سياڻا.“)
• هڪ هٿ ۾ اگر بتي ٻيءَ ۾ ڀالو.
(خطرناڪ ماڻهو جنهن لاءِ چيو ويندو آهي ته منهن ۾ موسى اندر ۾ ابليس. يا ”هٿ ۾ قرآن ڪڇ ۾ ڪاتي.“)
• اها بک مرجي پر ٻليءَ جي ماني نه کائجي.
(پنهنجو رتبو نه گهٽائجي، جيئن چوندا آهن ته شينهن بک مري پر ڊڀ نه چَري. هونءَ هي پهاڪو ان وقت به ڏنو ويندو آهي جڏهن ڪو ڪنهن غريب کي ڦريندو آهي يا ڪنهن ننڍي ٻار جي شيءِ کسيندو آهي. اهڙي طرح هڪ غريب ٻليءَ جهڙي ننڍڙي جانور جي ماني ئي ڇا، ٻه ڇيڇڙا. اها کانئس کسڻ سٺي ڳالهه ناهي)
• جنن کان جيترو اسين ڊڄون ٿا ان کان وڌيڪ هو اسان کان ڊڄن ٿا.
(مطلب ته انسان به گهٽ خطرناڪ ناهي)
• جاهل جو دماغ ائين آهي، جيئن چنڊ ۽ تارن بنان رات.
بيواهه عورت ان ٻيڙيءَ مثال آهي، جنهن جو سکان هليو ويو هجي. رحم ڪرم تي هلي ٿي. عورت جي جوان آهي ته هن لاءِ جبل جيڏي زندگي مصيبت ٿيو پوي. مڙس هوندي هن کي جيڪي وڻي ڪري سگهي ٿي معاشرو ان تي آڱر به نٿو کڻي. مڙس نه هجڻ تي هن جي صحيح ڪم تي به زمانو چٿرون ڪري ٿو ۽ هن لاءِ بي نڪاح رهڻ عذاب ٿيو پوي.
هڪ عورت ننڍي عمر ۾ بيواهه ٿي وئي. هن هر وقت روزو رکڻ ۽ الله تعالى جي اطاعت ۽ عبادت پنهنجو معمول بنائي ڇڏيو. هوءَ رات ڏينهن قرآن جي تلاوت ۾ مشغول رهي ۽ ان ئي حالت ۾ پوڙهي ٿي وئي. هزارين عورتون هن جي پارسائي ۽ تقوى کي ڏسي هن جون مريدياڻيون ٿي ويو.
مرڻ وقت هن سڀني کان پڇيو ته مون ڪيڏي پارسائي سان پنهنجي زندگي گذاري. سڀني چيو اهڙي شرافت جي زندگي گذارڻ تمام مشڪل ناممڪن آهي، جو ڪڏهن ڪنهن مرد جو تو منهن به نه ڏٺو، سڄي عمر روزا رکيا سادي سودي ماني کائي، ڏينهن رات عبادت ۾ مصروف رهيئنءَ.
هن عابده چيو ته جوانيءَ کان وٺي پيريءَ تائين رات جو قرآن مجيد جي تلاوت ڪندي وقت مونکي ڪيترائي خراب خيال آيا ٿي، پر خدا جو خوف ۽ دنيا جو شرم مونکي بچائيندو رهيو. هاڻ منهنجو آخري وقت آهي ۽ مان توهان کي نصيحت ٿي ڪريان ته ڪڏهن به جوان بيواهه عورت کي بي نڪاح نه رکجو)
• ضروري ناهي ته ايماندار جج جا نوڪر به ايماندار هجن.
• نوجوان ڪپڙن جا شوقين ٿين ٿا، پوڙها کاڌي جا.
• هڪ عقلمند ماڻهو هزارين بيوقوفن کي روزگار ڏياري سگهي ٿو. هڪ بيوقوف پنهنجو پاڻ کي به ڪٿي نٿو لڳائي سگهي.
• هر ماڻهو تيسين رحمدل آهي، جيسين توهان جو منجهس ڪم پوي.
(چوندا آهن دوست يار هرڪو سڏائي ٿو، پر ڪم پوي ڪل پوي ٿي)
• اهو گهر جيڪو جڙيو ئي ناهي ان کي طوفان ته ڇا زلزلو به ڪجهه نٿو ڪري سگهي.
• ٻه هم خيال گڏجي مٽيءَ کي به سون بنائي سگهن ٿا.
• اهو ماڻهو جيڪو شينهن تي سوار ٿي وڃي ٿو، ان کي پوءِ لهڻ جي ضرورت ناهي.
(يعني ان جو انت شينهن جي پيٽ ۾ ئي ٿئي ٿو. هڪ دوست ٻئي کي چيو: ”منهنجي ڏاڏي هڪ سؤ فٽ اونهي سمنڊ ۾ ٽپ ڏنو“
”پوءِ هن کي ضرور ڪو وڏو انعام مليو هوند؟“ ٻئي پڇيس.
”بس هن فقط اونهي سمنڊ ۾ ٽپ ڏنو هو. باقي ٻاهر نڪري نه سگهيو، جو انعام وٺي سگهي.“
سو ان وانگر شينهن تي به سوار ٿيڻ سولو آهي، پر لهڻ ڏکيو آهي. جيئن چوڻي آهي ته شينهن اڳيان ڪاٺي اڇلڻ سولي کڻڻ ڏکي)
• سڪل آڱر تي ڇا لوڻ لڳندو.
• کوهه جي ڏيڏر کي دنيا جي سمنڊن جي ڇا خبر.
• اهي قيمتي عاج جا نيش آهن، جن جي ڪري هاٿيءَ جو موت اچي ٿو.
(ڪڏهن ڪڏهن انسان کي جنهن شيءِ تي تمام گهڻو ناز يا وڏائي هوندي آهي، اهائي سندس موت جو سبب بڻبي آهي)
• هڪ سان پرڻيل زال کي ٻئي مرد جو ڀت کائڻ نه کپي.
(يعني عورت کي پنهنجي ئي مڙس سان نڀائڻ کپي. هڪ سان شادي ڪري ٻئي سان گهاٽو ٿيڻ صحيح ناهي. هڪ ڇوڪريءَ پنهنجي بواءِ فرينڊ پنهنجي ساهيڙيءَ سان ملائي چيو: ”هي مونکي ۽ آئون هن کي بيحد پسند ڪيون ٿا.“
”ته پوءِ اعتراف ڪنهن کي آهي جو اڃان شادي نٿا ڪريو؟“ ساهيڙيءَ پڇيس.
• ”منهنجي مڙس کي.“ ڇوڪريءَ وراڻيو)
• ڪڏهن به گراهڪ، سرڪاري ڪاموري ۽ رن زال سان جهيڙو نه ڪجي.
• دوستن جي پاڙيسري ٿيڻ تي ساڻن گهڻو گهاٽو نه ٿيڻ کپي.
• مسافريءَ وقت مهل ميل نه ڳڻڻ کپن، مهماني کارائڻ مهل خرچ جو نه سوچڻ کپي.
(مٿئين پهاڪي جو پويون اڌ پڪ مهمانن ايجاد ڪيو هوندو جنهن ۾ سندن فائدو ئي فائدو آهي، باقي ميزبان جو مٿو ويو. هو ڇا چوندا آهن ته ادي گهر مهمان مون کي لهرنڪي لوڏو)
• هڪ سئيءَ مان ڇا لوهه نڪرندو.
(جيئن اڙدوءَ ۾ پهاڪو آهي ته ”ڇا چيهو ڇا چيهي جو ٻوڙ.“ چيهو جهرڪيءَ کان به ننڍو پکي ٿئي ٿو. ان جو ساهه ڪڍڻ مان ڇا هڙ حاصل . اهڙي طرح سئيءَ کي ڳارڻ سان ڇا لوهه نڪرندو)
• کوهه جي ڏيڏر کي بهتر آهي اتي ئي ڇڏجي جتي پيو آهي.
• مڙس جي مائٽن سان ملڻ وقت گهڻي کان گهڻا ڪپڙا پائجن.
مڙس سان ملڻ وقت گهڻي کان گهڻا لاهجن.
• ڇت مٿان گدرو ڪهڙي خبر ته ڪيڏانهن ڪري.
• بيڊروم کان ٻاهر زال مڙس کي هڪٻئي سان مهمانن وانگر ملڻ کپي.
(چين ۾ اڃان تائين گڏيل _ ڪٽنب جو رواج آهي، جتي ماءُ پيءَ ڀائر ڀينرون گڏ رهن. اهڙي حالت ۾ زال مڙس کي ٻين اڳيان فري نه ٿيڻ کپي)
• سٺو ڪتو ٽن گهرن جو بچاءُ آهي، سٺو ماڻهو ٽن ڳوٺن جو بچاءُ آهي.
• اهو پٽ نالائق آهي، جيڪو ماءُ کان زال جي عزت ڪري ٿو.
اها ماءُ بدبخت آهي، جيڪا پٽ سان ملي ننهن سان نفرت ڪري ٿي.
• ڦڻي اڌاري وٺڻ لاءِ ٻڌن جي خانقاهه ۾ نه وڃجي.
(خانقاهه MONASTERY جتي ٻڌ بکشو (ٻاوا) رهن ٿا اتي ڦڻي ڪٿان ايندي؟ ڇو جو ٻڌ بکشو، ٻڌ ڌرم مطابق هر وقت ٺوڙهه ڪرائي هلن. صبح جو اٿڻ سان سندن پهريون ڪم مٿي تي پاڪي ڦيرڻ آهي)
• بنا گراهڪن جي توهان جو سامان گاهه وانگر بيڪار آهي.
• ڀائرن جو جهيڙو ڌارين لاءِ خوشي.
• جيڪي گهر ۾ اس کي اچڻ نٿا ڏين. انهن کي ڊاڪٽر گهرائڻو پوي ٿو.
(اس ڪيترن جراثيمن کي ماري بيماريءَ جو خاتمو آڻي ٿي. ظاهر آهي جتي اس نٿي اچي اتي اونداهه، پوسل، جراثيم ۽ بيماري ٿئي ٿي)
• اهو ماڻهو جنهن ڪيترائي شينهن ماريا هجن سو ڪئي جي کل جو ڪوٽ ڪيئن پائيندو.
(شينهن جي شڪاري يعني پهلوان لاءِ اها بي عزتي آهي)
• جوَ پوک جَوَ لُڻ.
(جيڪو پوکبو سوئي لڻي سگهبو)
• سٺين زالن جا خراب مڙس. سٺن مڙسن جون خراب زالون.
(ڪٿي چور سڃا ڪٿي ڍور سڃا. هڪ زال پنهنجي مڙس کي چيو: ”تنهنجي فلاڻي دوست جي جنهن عورت سان شادي ٿي رهي آهي اها سٺي ناهي. هن کي سمجهاءِ ته هن سان شادي نه ڪر.“
”آئون ڇو سمجهايانس؟“ مڙس چيس: ”جڏهن منهنجي شادي ٿي رهي هئي ته هن ڪو مونکي سمجهايو هو.“
ان سلسلي ۾ هڪ ٻيو لطيفو آهي ته هڪ شخص پنهنجي دوست کان پڇيو:
”خدا عورت کي ايتري سهڻي شڪل ۽ عقل ڇو ڏنو آهي؟“ دوست جواب ڏنس.
”سهڻي شڪل ان لاءِ آهي ته مرد هن سان شادي ڪرڻ لاءِ آماده ٿي وڃي ۽ گهٽ عقل ان لاءِ مليو اٿس ته جيئن هوءَ مرد سان شادي ڪرڻ لاءِ راضي ٿي وڃي.“)
• هانگ ڪانگ ۽ ڪئنٽن هڪ ٻئي جي ائين ويجهو آهن جيئن چپ ڏندن جي ويجهو آهن.
چين تمام وڏو ملڪ آهي. جنهن جو هڪ پاسو ويٽنام ڪمبوڊيا سان وڃيو ملي ته ٻيو جچان ڪوريا سان ته ٽيون پاڪستان روس ۽ انڊيا سان. ۽ جتي هڪ شهر ٻئي کان ڪافي پري فاصلي تي آهي اتي ڪئنٽن ۽ هانگ ڪانگ ٻيٽ ائين ويجها آهن جيئن دادو مورو يا سکر ساڌ ٻيلو.
• ساڳي مذهب جي ماڻهن ۾ پيار رهي ٿو پر ساڳي ڌندي جي واپارين ۾ هڪ شبهو.
(فقير کي نه سهي وارو مثال)
• ڊگها وڻ سڀ کان اڳ وڍجن ٿا، مٺا کوهه سڀ کان پهرين خالي ٿين ٿا.
• جڏهن نديون ڀريل آهن تڏهن کوهه به ڀريل رهن ٿا.
• غريب ماڻهو هر وقت نجومين اڳيان نظر اچن ٿا، شاهوڪار دوائن جي ڪٻٽن اڳيان.
• دوست ٺهندي سال لڳن ٿا ويندي ڪلاڪ.
• ويڪرين ندين ۾ به ٻه ٻيڙيون ٽڪرائجن ٿيون.
• ستل شينهن کي سمهڻ ئي ڏجي.
• (هيءَ چوڻي آهي، جيڪا نيپولين چين بابت چئي هئي ته
(Let yellow lion to sleep otherwise there will be peril)
• منڊين بدڪن کي نئين کڙيل زمين ۾ سنڀالي هلڻ کپي.
(ظاهر آهي هڪ منڊي بدڪ ٻي کڏن کوٻن واري ڌرتي، ٿاٻڙجڻ سان نقصان ئي رسندس)
• سرء جي موسم ائين ڦرندڙ گهرندڙ آهي جيئن ماٽيلي ماءُ.
• هر ڪانگ کي سندس ٻچن جي کنڀن جو رنگ کير جهڙو اڇو لڳي ٿو.
(انسان ته انسان پر ڪانگن کي به پنهنجا ٻچا پيارا لڳن ٿا. هڪ ماءُ پنهنجي ٻار لاءِ ماني کڻي اسڪول ڏي وڃي رهي هئي ته رستي تي پير ٿاٻڙجي پيس ۽ ڪري پئي. ٻي ماءُ کي منٿ ڪيائين ته هوءَ سندس پٽ لاءِ ماني کڻي وڃي.
”پر مونکي ڪيئن خبر پوندي ته تنهنجو پٽ ڪهڙو آهي؟“ هن پڇيو.
”جيڪو سڀ ۾ سهڻو ڏسين اهو منهنجو پٽ اٿئي.“ ڌڪو کاڌل ماءُ چيو.
ماني ڏيئي موٽي ته ڌڪ کاڌل ماءُ پڇيس. ”منهنجي پٽ کي ماني پهچائي؟“
”ها پهچايم. پر پنهنجي ئي پٽ کي ڏئي آئي آهيان. جو سڄي اسڪول جي ٻارن ۾ مون کي اهوئي سهڻو لڳو“)
• هرڻين جو شڪاري سهن کي نه ڏسندو آهي.
(وڏا ڪم ڪرڻ وارو ننڍڙين ڳالهين کي نه ليکيندو آهي)
• جهرڪيءَ کي مارڻ لاءِ توب ڇو استعمال ڪجي؟
(جيڪو ڳڙ سان مري ان کي زهر ڇو ڏجي يا ننهن سان جيڪو ڇڄي ان تي ڪاتي استعمال ڇو ڪجي)
• سهڻا پڃرا سهڻن پکين لاءِ ئي ٺاهيا وڃن ٿا.
• جيڪو ڌرتيءَ سان دغا ڪري ٿو. ان سان ڌرتيءَ به دغا ڪري ٿي.
• ساهيڙي ڀلي سٺي صورت واري ڪجي، پر زال هميشه سٺي سيرت واري.
• گل پٽڻ واري کي ئي ڪنڊن جو احساس ٿئي ٿو.
• ڍڳي کي پنهنجي قوت جي، انسان کي پنهنجين ڪوتاهين جي ڄاڻ نٿي رهي.
• ٺونٺ هميشه اندر طرف ئي مڙي ٿي.
• پنهنجي زال ۽ پرائي ٻليءَ جو هميشه خيال رکجي.
(ڪهڙي قسم جو خيال رکجي؟ هر وقت خذمت چاڪري ۾ رهجي يا ڀڄي پاسو ڪجي. شراب خاني ۾ ٻه ماڻهو ڳالهائي رهيا هئا:
”يار جڏهن تون رات جو دير ڪري گهر پهچندو آهين ته پوءِ توکي زال ڇا چوندي آهي؟“
”ڪجهه به نه، ”ٻئي جواب ڏنو، ”دراصل اڃان منهنجي شادي نه ٿي آهي.“
”ته پوءِ تون ايتري دير تائين ٻاهر ڇو ٿو رهين!“ پهرين حيرت جو اظهار ڪيو)
• جيڪي بوٽن بنان آهن، انهن کي انهن جو سوچڻ کپي جن کي پير به نه آهن.
(پاڻ کان مٿاهين سان ڀيٽي غمگين ٿيڻ بدران انهن جو سوچجي جيڪي گهٽ خوش نصيب آهن)
• مندر (عبادت گهر)ٺهرائڻ کان وڌيڪ نيڪ ڪم انسان جي جان بچائڻ آهي.
• هڪ انڌو جي ٻئي انڌي پويان لڳندو ته ٻئي درياهه ۾ ئي ڪرندا.
• قلعي ۾ جي ڪوئن جي گهڻائي ٿي پوي ته ان ۾ ڀلن گهوڙن رکڻ کان منڊي ٻلي رکڻ بهتر آهي.
• مهمان کي ڇڙٻ ڀلي ڏجي پر بک نه مارجي.
(اهو پهاڪو ڪيتري حد تائين صحيح آهي ۽ آيل مهمان ڪيتري حد تائين ان کي قبول ڪندو، چئي نٿو سگهجي. ڇو جو ڪن جي خيال ۾ ”ڀلي بک ڀرم جي شال ۾ وڃي شان“ آهي)
• اڀرندي پاسي واري ڀت مان سرون ڪڍي الهندي پاسي واري ڀت ٺاهڻ مان ڪهڙو فائدو؟
• عورت جيسين جوان آهي، آئيڊيل جي ڳولا ۾ لڳي ٿي. پوڙهي ٿيڻ تي مڙس جي ڳولا ڪري ٿي.
جيئن انگريزيءَ ۾ چوڻي آهي ته جيسين ڇوڪري نوجوان آهي ته هن لاءِ سڱ اچي ٿو ته هوءَ اهو سوال ڪري ٿي ته What is he? هو ڇا ڪندو آهي. پوءِ ڪجهه عمر گذرڻ بعد هوءَ سوال ڪري ٿي ته، Who is he? يعني هو ڪير آهي؟ نوڪري ڀلي ڪا خاص نه هجيس پر عمر ۾ ذات پات جي خيال کان صحيح آهي ته ڪم هلي سگهندو. پر پوءِ جيئن ئي وڏي عمر ٿئيس ٿي ۽ مائٽيون اچڻ بند ٿيو وڃن ته پوءِ اهڙي دور ۾ ڪوبه رشتو اچي ٿو ته ڇوڪريءَ جي وات مان اهو ئي نڪري ٿو ته Where is he? اهو آهي ڪٿي يعني ڀلي ڪهڙي به نوڪري هجيس ڪهڙي به عمر ۽ ذات پات هجيس مون کي قبول آهي، مون کي مڙس کپي.
بهر حال اهو ڪو ضروري ناهي. ڪڏهن وڏي عمر جي عورتن وٽ به ڪئين سهڻا جوان جتيون گسائين ٿا، پر هو پاڻ ئي شادي نٿيون ڪرڻ چاهين. پوءِ اهي مرد مجبور ٿي وڃيو ”B“ ڪئٽگري جي عورتن سان شادي ڪن. ٻه شادي شده عورتون وڏي عمر جي پنهنجي هڪ ساهيڙيءَ سان چرچا ڪري رهيون هيون، جنهن جي اڃان شادي نه ٿي هئي.
هڪ شادي شده عورت چيو ”چڱو هاڻ سچ پچ کڻي ٻڌاءِ تو سان شادي ڪرڻ لاءِ ڪنهن توکي پسند به ڪيو يا نه؟“ ڪنواري ساهيڙيءَ ٿڌو ساهه کڻي چيو:
• ”اها ڳالهه توهان ٻئي پنهنجن مڙسن کان جيڪر پڇو ها ته سو هو“
• توهان ڪيترا به شاهوڪار ٿي وڃو، پر عالم کي پاڻ کان مٿاهون سمجهو.
(علم دولت کان بهتر آهي)
• ڪاوڙ جي وقت صبر کان ڪم وٺڻ، توهان کي سؤ ڏينهن جي پڇتاءُ کان بچائي ٿو.
• قدرت انڌي جهرڪيءَ کي به رزق پهچائي ٿي.
• بيوقوف جي خذمت لاءِ ڪنهن ڏاهي کي رکڻ ائين آهي، جيئن لڏ ۾ لعل اڇلڻ.
• قوم تي حڪمراني ڪرڻ سولو ڪم آهي، پر فيمليءَ کي ضابطي ۾ رکڻ ڏکي ڳالهه آهي.
• دوا هر هڪ جو علاج ڪري ٿي، سواءِ انهن جي جن جي نصيب ۾ موت آهي.
• مئل ماڻهو جي صحيح هزار ڊالرن ۾ به خريد ڪري نٿي سگهجي.
(گذريل وقت وري نٿو موٽي اچي)
• ڪوئو ڪوئي کي ئي چڱي طرح سڃاڻي سگهي ٿو.
(چور چور کان وڌيڪ واقف آهي)
• لوهه جي ٺهيل گڏهه تي ڪهڙا وار.
(مطلب ته پيٽ ۾ کاڌي جي ضرورت هجي ته کائجي)
• گهر مان نڪرڻ وقت موسم جو حال معلوم ڪجي، گهر ۾ گهڙڻ وقت چهرن جي جانچ ڪجي.
(سوچي سمجهي قدم کڻجي. موسم ٿڌي آهي ته ان لاءِ اڳواٽ گرم ڪپڙا پائي نڪرجي. گهر جي ڀاتين جو موڊ خراب آهي يا ڏک ڪاوڙ اٿن ته جهڙي تهڙي ڳالهه کان گريز ڪجي)
• ڪيڪ جي تصوير ڪنهنجو پيٽ ڀري سگهي ٿي؟
(ٺلهين ڳالهين مان ڪجهه نٿو وري. شيخ اياز چوڻي: ڍؤ بنان ڍوليا ناهي ساڃهه سونهن جي“)
• غريب امير سان دوستي رکي پنهنجي پتلون به وڃائي وهي ٿو.
(ظاهر آهي شاهوڪار سان پير ڀرڻ ۽ مقابلو ڪرڻ ۾ غريب الهه تلهه خرچ ڪريو ڇڏي يا جيئن چوندا آهن ته اٺ ۽ گدڙ جي دوستي سونهين نٿي“)
• ننڍپڻ ۾ پيءُ جي جدائي، اڌروٽ عمر ۾ زال وڃائڻ ۽ مرڻ بعد پٺيان ڪو وارث نه ڇڏڻ، اهي دنيا جا ٽي وڏا اڀاڳ آهن.
• ڪوئي جي ڏندن ۾ ڪهڙو عاج ڪهڙي چاندي.
• گهوڙيسوار کي پنڌ جي تڪليف جي ڪهڙي سُڌ.
(جيڪو عيش ۾ پليو آهي. ان کي زندگي جي ڏکن جي ڪهڙي خبر)
• برف ۾ ڪنهن کي دفن نه ڪجي.
(اونهاري ٿيڻ تي برف ڳري ٿي ۽ لاش وري ظاهر ٿيو پوي)
• بوٽ وٺڻ کان اڳ پير جي ماپ معلوم ڪجي.
• رات جي ماني رات جي آهي ۽ نيرن صبح جو کاڌو آهي.
(هر هڪ شيءِ جي پنهنجي اهميت آهي. هر هڪ شيءِ پنهنجي وقت تي سونهين ٿي)
• هر نئين ڄاول ڪوئي کي ٻرڙ کوٽڻ اچي ٿو.
(ائين جيئن هر ننڍي مڇيءَ کي ترڻ اچي ٿو)
• نديءَ جو وهڪرو بدلائڻ يا جبل ٽڪڻ سولو ڪم آهي پر انسان جي فطرت بدلائڻ ڏکيو ڪم آهي. سنڌيءَ ۾ عام چوڻي آهي ته: ”هيري سندي هير ٽنگ ڀڳي به نه لهي.“
• ٻوڏ کي بند ٻڌي سگهجي ٿو پر ماڻهن کي گلا ڪرڻ کان روڪي نٿو سگهجي.
• هڪ بيوقوف سان گڏ جيئڻ کان بهتر آهي ته ڪنهن عقلمند جي ڀرسان مرجي.
• اهو سبق جيڪو دل سان نه ٻڌجي، رڳو ڪنن سان سڻجي خواب ۾ دعوت کائڻ مثل آهي.
• ڪن کي عمر کائي، ڪي عمر کي کائين.
(ڪي ويچارا ننڍي عمر ۾ ئي بس ٿي ويندا آهن، کين بيمارين ۽ ڏک ننڍپڻ ۾ ئي پوڙهو ڪري ڇڏيندا آهن. ڪي وري وڏي عمر جا ٿيڻ بعد به تازا به تازا نؤ بنا پيا لڳندا آهن.
عمر جي معاملي ۾ عورت به پڪائيءَ کان ڪم وٺي ٿي. پنهنجي ٺاهه جوڙ ڪري پاڻ کي ننڍو ظاهر ڪري ٿي ۽ چوندا آهن ته عورت پنجويهن سالن کان پوءِ يوٽرن (U _ Turn) ڪري ٿي. يعني پنجويهن تائين پهچي، پوءِ هر سال پنهنجي عمر مان سال گهٽائي ٻڌائي ٿي. يعني چوويهه پوءِ ٽيويهه وغيره. ڪي عورتون چاليهه سالن جون ٿيڻ بعد ڏهاڪو کن سال اها ئي عمر ٻڌائينديون رهن ٿيون.
هڪ ڇوڪريءَ ٻي ڇوڪريءَ کي چيو ته مون فيصلو ڪري ڇڏيو آهي ته جيسين آئون پنجويهه سالن جي نه ٿينديس شادي نه ڪنديس. ٻي ڇوڪريءَ وراڻيس: ”۽ مون فيصلو ڪري ڇڏيو آهي ته جيسين منهنجي شادي نه ٿيندي تيسين آئون پنجويهن سالن جي نه ٿينديس.“
• عورت جو ڪم ٿڃ ڏيڻ آهي، مرد جو ڪم ڌن ڏيڻ آهي.
(مطلب اهوئي ئي ته عورت جو ڪم گهر کي ڏسڻ ۽ ٻار جو نيپاج آهي، مرد جو ڪم پورهيو ڪري پئسو آڻڻ آهي، تڏهن ئي گهر جو ڪاروبار هلندو. چين جپان توڙي ٻين ايشيائي ملڪن جي سوسائٽيءَ ۾ مرد وڏي بلا سمجهيو وڃي ٿو. هو ڀلي ٽوٽي هجي، سندس ٻاهر ڪجهه به نه هلي پر گهر ۾ هو حاڪم آهي ۽ پنهنجي زال تي وڏا رعب رکي سگهي ٿو. پر شايد ڪن ملڪن يا ڪن هنڌن تي ائين نه به هجي، ڪٿي ڪٿي عورت کان وڌيڪ مرد فرمانبردار هجن.
اسڪول جي پهرين ڏينهن ماستر صاحب نون آيل شاگردن جي سڃاڻپ لاءِ کانئن ساڳيو سوال پڃي رهيو هو.
”پٽ تنهنجو پيءُ ڪهڙو ڪم ڪندو آهي؟“
”واڍڪو ڪم ڪندو آهي“ ڇوڪر جواب ڏنو.
”۽ تنهنجو پيءُ ڪهڙو ڪم ڪندو آهي؟“ هن ٻئي شاگرد کان پڇيو ۽ جنهن جو پيءُ سرجن هو.
”سائين آپريشنون ڪندو آهي.“
”ڀلا تنهنجو پيءُ ڪهڙو ڪم ڪندو آهي؟“ هن ٽئي شاگرد کان پڇيو.
”سائين منهنجو پيءُ اهو ڪم ڪندو آهي، جيڪو امان چوندي اٿس.“