حصو ٽيون
وڃ سنئون سِڌ[1] رک سَنوت م سوُچَ 2
حَق ڏي حقُ وٺ م ڪر چَبَ چوُچَ 3
هنڌ جئن ھيٺ بي ڊپا ڏاڍا
ڊپ وارا گهڻو مٿاھين اُوچَ 4
ننڍڙا ڪيم ڏس وڏن جا ٻار
سڀ وڏا آھين ننڍن جي پوچ5
ماٺ آھي ملوڪ موچاري
لاءِ دنيا جي منجهہ طَلب لُڇَ لوچ 6
نور جي جاءِ گل ٺلهو آنڊو
پيٽ اَن سان م ڀر، ڪرئو گهُچَ گهوُچَ 7
________________________________________
(53) 1- سڌائي 2- ويچار 3- اجايو معاملو 4- مٿاھان 5- اولاد 6- آرام نہ ڪرڻ 7- ڏلھي ڀرڻ
(54)
سنوت1 جي ڪر سڀن کي سچ مان آڇ2
م لڙ لڙ ڪر، پٽي ور ونگ تري واڇَ
سخن کي ٻول سھڻو سرت مان سال3
ڪچو ڳالھائي ڪنھنکي ڪيم ڪي ڦاڇ4
اول کي رک اڳي آخر ۾ گڏ ساڻ
سنڀالي اڳُ سرتيا5 پُر مٿي پاڇ6
ڏسئو سي عيب گهوڙي جا ڳنھندڙ
سپاھي ٿا وٺن پورا مٿي ڪاڇ7
دُبن ۾ ٿا وٺن گل ڪنگ گوُجوُن
رهن تت هنج، ڀريا چڇ8 جت چاڇ9
__________________
(54) 1- سچائي 2- صالح 3- سالم 4- فاش، پڌرو 5- خبردار 6- پوئين شئي 7- ماپ 8- ڍورا 9- گهڻي پاڻي وارا
(55)
هل ڪتي کي م ڏي اُنھي کي ڇڇَ[2]
نہ وڻي ڳالھہ جا لڳي ٿي بُڇَ2
ڌيان سان سڻ خبر هڪو ڀيرو
ڪي آھي چڱي تَکارڻ3 پُڇَ
آه لازم جتي پڇڻ ٻولڻ
جت وڻي ماٺ اُت نہ گهرجي ڪُڇَ4
صبر خاصو مٿي رضا5 رب جي
منجهہ طلب نات لوچ6 گهرجي لُڇَ
ڪين پاهون7 وري پئي پٺيان
گل جنھنکي آه منھن ۾ ڏاڙھي مڇ
_______________
(55) 1- چچڪار يا بڇ 2- بڇڙي 3- تڪرار 4- ڳالھائڻ 5- مرضي 6- ڪوشش 7- پٺتي
(56)
گهاتوُ[3] اُٿي گهڙ گهوُرَ 2 ۾ ساري سڀئي کڻ ساڻ رَڇَ 3
سيسار واڳو ٿا سُڄن اڳيان وڏا وينگار4 مڇ
سندرو ڇنڊي گهڙ سير ۾ تدبير5 ڇڏ تقدير6 ۾
رک هوش هِت هِت ھير ۾ ٿا وهن ڀريا چاڇ ڇَڇ
خوش ڪيم ٿي ٺڳ7 ٺاه ۾ سنڊ8 ساڙ پؤ اوڙاه9 ۾
وڃ ٿي فنا في الله مَ ايءَ آه سڀ تانگهارَ10 اڇ
هڻ ڏي ٽُٻي پؤ پاڻ ۾، ڇڏ ڀؤ ۾ پؤ تون پاڻ ۾
ڇڏ ڄاڻ 11 پوءِ ڏ س ڄاڻ ۾ تنھنجو آھي منجهہ تنھنجي ڪڇ
هوءِ جي پچائن پاڻ کي ميءِ جئن چِڪائن پاڻ کي
رنگ ۾ لڪائن پاڻکي پيو پاڻ ٻئن ڪن بڇ12
گل چؤ ٿيو آھين ورق ڳر تان ٿئين پاڻي نڌڪ 13
پوءِ جمع ٿي سڀ لاه شڪ، لنو لا جي لاھي لوڙا لڇ
______________
(56) 1- مھاڻا 2- سخت وهڪرو 3- ڄار 4- خوفناڪ 5- رٿ 6- خدا جي مرضي 7- چالاڪ 8- اوزار 9- اونهو 10- تانگهو 11- عقل 12- چوڻ 13- نہ خراب ٿيندڙ
(57)
سڀ کون واڌو آھي دلبر تنھنجي سارَهَ تنھنجي مَدحَ1
ڇٽ مٿي سڀني جي سرور تنھنجي ساره تنھنجي مَدحَ
آه منجهہ توريت2 ۽ انجيل3 ۽ زبور4 ۾
اي اکين جا ٺار اوجر5 تنھنجي ساره تنھنجي مدح
تنھنجي ساره ۾ خدا فرقان سارو ڪيو نزول6
منجهہ فتحا7، نجم8، ڪوثر9 تنھنجي ساره تنھنجي مدح
ڇا جي طـــٰحـﮧ 10، ڇا جي يـــٰسين، ڇا مزمل 11 سور ۾
والضحيٰ 13 والليل 14 اڪثر تنھنجي ساره تنھنجي مدح
حرف صورت ۽ حقيقت ذات مڙن ۾ ٿي جمع
منجهہ شھادت 15 نورانور تنھنجي ساره تنھنجي مدح
توتي حَقَ صلوات 16 چئي توتي ملائڪ ٿا چون
منجهہ دنيا منجهہ ڏينھن محشر تنھنجي ساره تنھنجي مدح
آه عاصن 17 کي شفاعت لئي وڏو ڀر ڀروسو 18
ٿنڀ ٿوڻي اولو آڌر تنھنجي ساره تنھنجي مدح
گل تنھنجي ذات جو پينون ۽ صورت جو گدا
آه اُن لئي گنج 19، گوهر 20 تنھنجي ساره تنھنجي مدح
____________
(57) 1- تعريف 2- حضرت موسيٰ تي لٿل 3- حضرت عيسيٰ تي لٿل 5- حضرت دائود تي لٿل 5- صاف ڪندڙ 6- نازل 7 کان 14 تائين قرآن شريف جي سورتن جا نالا 15- شاهد 16- قرآن شريف جي آيت ان الله و ملائڪة ڏي اشارو 17- گنهگار 18- آسرو 19- خزانو 20- موتي
(58)
ڪر خدا کي ياد وٺ دل ھيءَ سچي سھڻي صلاح[4]
ياد ۾ ٿيءُ شاد وٺ دل ھيءَ سچي سھڻي صلاح
ٻڌ ٻئي ٻانهون اڳيان سائين جي منجهہ سنجهي صبوح
تا رسين تون داد 2 وٺ دل ھيءَ سچي سھڻي صلاح
ٿي جبل توفيق جو، ڪک پن جئن منجهہ واچ جهڪ
وڃ م تون برباد 3 وٺ دل ھيءَ سچي سھڻي صلاح
حرص ۾ وجهہ ڪيم منھن، هٿ ھاج کان جهل، حق طلب
ٿا ٿئين آزاد وٺ دل ھيءَ سچي سھڻي صلاح
گل چويئي ٿو گُلُ 4 ڪري شطرنج بازي نفس سان
ٿي مَ موڳي مادِ 5 وٺ دل ھيءَ سچي سھڻي صلاح
___________
(58) 1- رٿ 2- انصاف، حق 3- ناس 4- وِسائي 5- شھہ کاڌل
(59)
مونکي هنيو هورن [5] هڻي ڪوڏي ڀري ساقي 2 قدح 3
کانئي وڌو کؤرن 4 کڻي ڪو ڏي ڀري ساقي قدح
دل روح پيا ڪنھن دور 5 ۾ گم ٿي ويا ڪنھن گهور 6 ۾
تنجي ڇڄي پيئي تڻي7 ڪو ڏي ڀري ساقي قدح
جيُ جسم پيو آزار ۾ سورن سندي سنگسار ۾
ڪا جا لڳي اک جي اَڻي 8 ڪو ڏي ڀري ساقي قدح
سڀڪو وتي سنرو 9 سکن مونکي ڪيو انرو 10 ڏکن
اِيءَ ڳاھہ واحد کي وڻي ڪو ڏي پري ساقي قدح
وحدت وڌو ور اوچتو، چيتو ٿيو ڇرجي ڇتو
دل ۾ رھيو هڪڙو ڌڻي ڪو ڏي ڀري ساقي قدح
مکريءَ مان کليو خوب گل اُن مان ٿيو پيدا اصل
گل پيو وڃي پٽ تي ڇڻي ڪوڏي ڀري ساقي قدح
____________
(59) 1- فڪراتن 2- پياريندڙ 3- پيالو 4- سخت باه 5- خيال 6- پچڻ 7- پردو 8- پيچ 9- خوش 10- پريشان
(60)
تنھنجون اکيون آھين سدا رنگ لعل سرخ 1
چپ ماکيان ملوڪ مٺا رنگ لعل سرخ
تنھنجا اندام2 ڄڻ گل لالا ۽ گل گلاب
مينديءَ سين هٿ پير رتا رنگ لعل سرخ
تنھنجي ڪلهن ۾ بوڇڻ رنگين ماڃ 3 تي
سڀ پليء ڌڙيون ھيٺ مٿا رنگ لعل سرخ
لونگي ذري ڪنار ڪمر تي، ڪلاه 4 سر
پٽ ۽ ذريءَ جا تنھن ۾ پٽا رنگ لعل سرخ
ڇا پيرهن ۽ انگرکو سٿڻ ۽ جتي
محبوب تنھنجا مڙيئي لٽا 5 رنگ لعل سرخ
_______________
(60) 1- ڳاڙھيون 2- عضوا 3- مڃٺ جو رڱيل 4- ٽوٻي 5- ڪپڙا
(61)
دل درد ۾ پيئي جي ڌڳي[6] تہ بہ ٿو وتين تون يار شوخ2
جيء جان جهوريءَ ۾ جهڳي3 تہ بہ ٿو وتين تون يار شوخ
ارواح4 عشاقن5 سندا، من مان مشتاقن سندا
ٺوڳي نيا ٺڳ تو ٺڳي تہ بہ ٿو وتين تون يار شوخ
صدقي اچي ڪئا سر سچن منجهہ پرت تنھنجي پيا پچن
پوءِ نا ڀڳا ڪنھنجي ڀڳي6 تہ بہ ٿو وتين تون يار شوخ
تَنَ کي وڌم تڪبير ھاڻ صدقي ڪيم سر ساه ساڻ
ارواح اَلستون7 اڳي تہ بہ ٿو وتين تون يار شوخ
پَن پَنُ جي ٿي ڦاريون ڇڄّي ڇڏي ٿُڙَ ٽاريون
گل پؤچي پيو اَهنجي سڳي9 تہ بہ ٿو وتين تون يار شوخ
____________
(61) 1- ٻري 2- ڪاوڙيل 3- اڀامي 4- روح 5- عاشق 6- کارڻ 7- الست کان 8- پونجي 9- ڌاڳي
(62)
سڻ سمجهہ رک دل جي چتا[7] دلجاءِ ٿي سوڙي فراخ 2
پڇ ڳاڇ اِيءَ ويڌن 3 ڪٿا 4 دلجاءِ ٿي سوڙي فراخ
روحي 5 سري 6 اخفي 7 خفي 8 ٿئو نفس ساڻ عنصر 9 نفي
منجهہ قلب ڪامل مقتدا 10 دلجاءِ ٿي سوڙي فراخ
دل چونٿا نقطو آھي هڪ دُر 11 ناسفتو 12 آھي
سڀ حرف ٿيا اُن ۾ بجا دلجاءِ ٿي سوڙي فراخ
دل ۾ خدا ديرو ڪيو احمد محمد لوڪ ٻيو
سڀڪو صفت پنھنجي جدا دلجاءِ ٿي سوڙي فراخ
دل آه لوح محفوظ حق تنھن ۾ نڪي ٻيا شرڪ شڪ
اُنجا ڪيا مون تجربا دلجاءِ ٿي سوڙي فراخ
دل جاءِ رب العالمين 13 دل ۾ رھيو روح الامين 14
دل آھہ ڪعبي جي بنا 15 دلجاءِ ٿي سوڙي فراخ
دل جاءِ حڪمت ڪي حڪيم مايو 16 منجهس علم العليم 17
ڇا اَول، و ڇا انتھا18 دلجاءِ ٿي سوڙي فراخ
چيو شان دل جي ۾ خدا لا يسعني 19 ارض و سما
منجهہ قلب مومن منھنجي جا دلجاءِ ٿي سوڙي فراخ
دل جا جدا دلدار کان سوڙي وھي ساڪار 20 کان
ٿي موڪري جنھن ۾ خدا دلجاءِ ٿي سوڙي فراخ
دل ماڳ 21 رب جليل 22 جو دل باغ حسن جميل 23 جو
تنھن ۾ لکين گل ڦل ٽڙئا دلجاءِ ٿي سوڙي فراخ
____________
(62) هن سڄي غزل ۾ دل کي جي جي مرتبا مليل آهن، سي بيان ڪيا آهن ۽ چوي ٿو تہ ذات باري، جا آسمان ۽ زمين ۾ ماپي نٿي سگهي سا مؤمن جي دل ۾ ماپي وڃي ٿي.
1- لاڙو 2- ڪشادو 3- حالت 4- ڳالھہ 5- روح جو 6- ڳجهو 7- تمام ڳجهو 8- ڳجهو 9- ڀاڱو 10- پيشوا 11- موتي 12- جو موتي ونڌيل نہ هجي 13- جهان جو پاليندڙ 14- ملڪ جبرئيل 15- بنياد 16- ماپي ويو 17- ڄاڻندڙ، خدا جو علم 18- پڇاڙي 19- زمين ۽ آسمان منھنجي لاءِ پورا نہ آهن 20- ڪم 21 جڳه 22- وڏو 23- سھڻو
____________________
(63)
تنھنجو آھيان پير پازي[8] آءٌ پيو تنھنجي پلاند2
رات ڏينھن دک درد دل ۾ وره تنھنجي کان نہ واند
مونکان ٿيا سڀ ڏوھہ ڪوجها 3 ڪِرت 4 ڪم اَهنجي حضور
توکان تحمل بار برداري ۽ شفقت رحم کاند5
سڀ هدايت6 آڇ سچ توفيق ۽ تحقيق جي
آن ڪنان مونکي مڙيئي سکو غفلت ننڊ واند
عقل منھنجي عشق تي، غالب ٿيو دل تي نفس
تون ڇٽائين تان ڇٽان نہ تہ دل هڻي ڪي نفس باند 7
تنھنجي همت رحم رحمت چاڙھيا گهوڙن مٿي
عشق جي جي ڪيرئا پٽ تي هڻي ڏوهن جي ڏاند8
آه گل جي دل ۾ تنھنجو ميٺ محبت جو سدا
جيئن لئو پاڻي مٺائي کنڊ منجهہ ڪاني ڪماند
_______________
(63) 1- غلام، لنگهو 2- دامنگير 3- بڇڙا 4- ڪم 5- بخشش 6- ساڃاه 7- قيدي 8- ڍڳي
(64)
دل ۾ دلبر جو جنھين کي آه درد
سا سدا دل گرم حق سين ٿئي نہ سرد 1
طالب الدنيا2 ٿيو کدڙو خراب
طالب الموليٰ3 مذڪر مڙس مرد
آه جامع غوث ذات صفات کي
جو مجرد4 ذات ڏي سومرد فرد5
نور حق جو آه رنگ بي رنگ ۾
ڇا اڇو ڪارو ڳاڙهو سبز زرد
ٿيو صفت هڪ ذات هڪ ۽ وصف ۾
ڪونر6 گل ٻولي ڪھين ۾ ڪنـﮧ ۾ ورد
______________
(64) 1- ٿڌي 2- دنيا جو گهورو 3- ڌڻي جو ڳولائو 4- تارڪ دنيا 5- اڪيلو 6- ڪنول گل جو نالو
(65)
ٿيءُ وڃي يار بود[9] ۾ نابود
منجهہ عدم 2 ٿي وري اچي مؤجود
حرم3 القلب مسجد الله خاص
ڪعبة الله خلق جو مسجود4
آه ٻالهپ ٻيائي وحدت ۾
هو مؤجود حق هو المعبود
ڏسُ ڏسڻ ۾ بصير5 مبصر ھيڪ
شاهد لله هُو ه والمشھود 6
منجهہ ڏسڻ غرض منجهہ پسڻ هڪ حق
منجهہ طلب تات حق هو المقصود 7
مَحو صوفي کي صَحوَ 8 صافي لاءِ
جن ڏنو سّر سر ڊھيو تن سود
باغ ذاتي جو گل محمد گل
احمد حامد هو المحمود
______________
(65) 1- هئڻ 2- نہ هئڻ 3- پاڪ جاءِ 4- سجدي ڪيل 5- ڏسندڙ 6- شاهدي ڪيل 7- مراد 8- هوشياري جي حالت