ٻه لفظ
ھن ڪتاب ۾ چئن مقالن کي ڪَٺو ڪيو ويو آھي. ”صوبائي خودمختياري جو پس منظر ۽ 73ع جو آئين“ 1973ع ۾ لکيل مقالي جو عڪس آھي ۽ 86 آڪٽوبر ۾ ساڳئي روپ ۾ شايع ٿيو وري 88 آڪٽوبر ۾ ”پيءُ جي پلاند“ ۾ آيو. دراصل ھن آئين ۾ سنڌ کان انگريز جي غلامي ۾ مليل صوبائي خودمختياري به کسي بي حال ڪيو ويو آھي. سنڌ ۾ سنڌي- اڙدو جھيڙو به 73ع جي آئين ۾ سنڌ ۽ سنڌيءَ بابت لڪل اشارا ذميوار آھن.
ٻيو مقالو ”اٺين ترميم“ سنڌ جي پڙھيل ۽ ڄاڻو ماڻھن سان مخاطب ٿي لکيو آھي. شخصي حاڪميت کان پاسو ڪرڻ ۽ سنڌ کي خطرناڪ بلائن کان بچائڻ جو ڪجھ علاج آھي. جيڪڏھن اٺين ترميم جنرل ضياءُالحق جو ڄاڻي ٻجھي بخوشي ڪارنامو آھي ته سنڌ جو عوام جيئن جيئن نعري بازي جي نشي مان نڪرندو ويندو ته يقين ضيا- ياترا جو سوچيندو ۽ نعري بازي جي بيماري ۾ اسان جي سوچن کي وجھندڙن کان نفرت ڪندو.
سينيٽ اٺين ترميم کان پوءِ قانون سازيءَ جي ميدان ۾ مضبوط آئيني ادارو آھي، جنھن ۾ صوبن کي برابريءَ جي بنياد تي نمائندگي آھي ۽ 73 جي آئين تحت 60 سيڪڙو نمائندگي ھڪ صوبي کي ۽ 40 سيڪڙو نمائندگي ٽن صوبن کي. تنھن ڪري حاڪميت اقتدارِ اعليٰ جو تصور پرائيم منسٽر جو چونڊجڻ ۽ ان کي برقرار رکڻ جو دارومدار ھڪ صوبي تي ھيو.
جنھن جي ذاتي راءِ آھي ته پرائيم منسٽر جي چونڊ ۾ سينيٽ کي به شامل ڪيو وڃي. ٽيون مقالو ”سنڌي ٻولي بل ۽ آرڊيننس“ ٻوليءَ جي ماضي سان گڏ سنڌي ٻوليءَ کي آئيني طور ختم ڪري ھوشياريءَ سان احتجاج ۾ شريڪ ٿيندڙ ٺَڳن جو ڪارنامو آھي. ھاڻي آئين ۾ ترميم گھرجي. ان لاءِ 158 ميمبرن جي ضرورت آھي.
ھن وقت اردو ڳالھائيندڙ 14 ميمبرن سميت صرف 54 ميمبر آھن. ۽ اھڙي ترميم نا ممڪن ڪارنامو ٿيندو. اھڙي طرح چوٿون مقالو ”سنڌ سورن ۾- ون يونٽ کان به وڌيڪ“ مجموعي طور 73 جي آئين ۽ ون يونٽ جو آئيني، انتظامي، اقتصادي ۽ ثقافتي پھلوئن کان جائزو آھي.
منھنجي عام گذارش آھي، سنڌ جي سڄڻن کي ته ھن ڪتابڙي کي غور سان پڙھي جوابي قلم کڻن ۽ موقعي آھر جڏھن به چاھين ڪنھن به ڪاليج يا يونيورسٽي جي آڊيٽوريم ۾ مناظري لاءِ مون کي حڪم ڪيو وڃي، پيرين اگھاڙو پھچندس.
جيئي لطيف جي سنڌڙي
رسول بخش انڙ