جَل ماڻهو هجڻ
تڏهن اخبار جي پويان هائيڊ پارڪ واري جاءِ تي ٺري ميرواه جي اڳيان يوسف جميل لغاري جو خوبصورت نالو نظر ايندو هيو. تڏهن يوسف شايد اختصاري ڪهاڻيون، شاعري يا ڪالم نه لکندو هو پر پنهنجي پار جا، پنهنجي وستي جا سور، درد ۽ پيڙاھ محسوس ڪري اخبار جي هائيڊ پارڪ تي انهن کي ڇپرائيندو هو يوسف جون اِهي دانهون ڪڏهن ٽٽل روڊ جي مرمت لاءِ هونديون هيون تہ ڪڏهن وري سڙيل ٽرانسفارمر يا بجلي جي لوڊشيڊنگ تي هونديون هيون اسان جو هي دوست ذهن ۾ پيدا ٿيل تڙپ کي پنن تي قيد ڪري اخبار ڏانهن پيو اماڻيندو هو.
انهي سان گڏوگڏ يوسف جون دانهون تعلقي جي لائيبريري جي قيام لاءِ پڻ هونديون هيون( جيڪي هاڻي به ڪري رهيو آهي) يوسف جي دانهن مان مون کي اهو محسوس ٿيو آهي ته جيڪڏهن لغاري صاحب لکڻ جي شروعات ڪئي ته پنهنجي ڀومي جي ڏکن کي محسوس ڪري تلوار کي قلم جو روپ ڏئي لکڻ شروع ڪيو.
اهڙي ريت هن وقت اسان جي يارويس محبوب يوسف جميل لغاري سميت سنڌ ۾ رهندڙ ٻيا لغاري قبيلي جا ماڻهو به پاڻ کي ڌرتي جو حلالي پٽ سمجهي ڪري سنڌ وطن کي پنهنجو وطن سمجھي پاڻ کي سنڌي سڏائڻ ۾ فخر محسوس ڪن ٿا. اچون ٿا واپس يوسف جميل لغاري طرف اها ته صرف منهنجي يوسف جميل لغاري نالي سان سڃاڻ هئي جيڪا اخبار ذريعي صرف سندس من مهيندڙ نالي سان ٿي هئي پر منهنجي حقيقي ملاقات انگريزي ۾ جنهن کي چوندا آهيون ( فيس ٽو فيس) اها تڏهن ٿي جڏهن آئون پنهنجو تعليمي سفر جاري رکڻ لاءِ خيرپور ميرس شهر ڏانهن منتقل ٿيو هيس خوش قسمتي سان منهنجي رهائش جو بندوبست به ڪنهن دوست جي مهربانين سان لغاري ذات جي بيچلرس ڇوڪرن سان ٿيو جيڪي مسٽر يوسف جا سهڻي سنڌي ۾ ڳوٺائي يا پاڙيسري هئا ۽ اسين شاگرد لڏو هڪ ئي روم (ڪمرو) ۾ رهندا هئاسين.
شاگرد لڏي وارا روم اسان جھڙن روحاني خانه بدوش ناول نگارن شاعرن ڪالم نگارن جا مرڪز هوندا آهن جتي ڪيئي رولاڪ ماڻهو ايندا ۽ ويندا آهن ائين ئي اتي سهڻو شارٽ اسٽوريز رائيٽر، ڪالم نگار ۽ ڪجھ ڪجھ شاعري جو آرٽ رکندڙ يوسف جميل لغاري اچي ظاهر ٿيو جڏهن تعارف ٿيو ته هي اهو يوسف نڪتو جيڪو ڪاوش اخبار ۾ پنهنجي ڳوٺ جا درد ۽ پيڙاءُ لکندو هو لغاري صاحب سان ڪيئي ڪلاڪ ڪچهريون ڪرڻ کان بعد ۾ سندس شخصيت مان آءُ متاثر ٿيس ته جيترو هي سهڻو آرٽيسٽ آهي ۽ ننڍي قد جو مالڪ آهي اوترو ئي هماليه جيتري سوچ رکندڙ فرد آهي ملاقاتون وڌڻ کان بعد جيڪو مون ڄاتو ته يوسف ڪنهن سان جلدي ۾ سنگت رکي ڪونه ٿو پر جيڪڏهن رکي ٿو ته زندگي جي آخري هڏڪي تائين نبهائڻ جي سگھ بہ رکي ٿو.
هزارين خوبين مان اها به خوبي اٿس ته ڳالهائي گھٽ ٿو جيڪڏهن ڳالهائڻ شروع ڪندو آهي ته رومانس، تاريخ، ادب تي ڳالهائيندي باک ڦٽي سگهي ٿي يار ٽهڪ گھٽ مُک تي مرڪ گھڻي سجائي ٿو پر ٽهڪن ڏيڻ ۾ شروع ٿئي ٿو ٽهڪن جي ٽمٽار لڳي وڃن ٿا.
جيڪڏهن يوسف جي ادبي پورهيي تي ڳالهائجي ته اهو ائين آهي جئين دري مان آسمان کي ماپڻ ڇو جو دلبر هر فن جو مالڪ آهي جنهن جو شاهد هر ميگزين، اخبار سان گڏوگڏ سندس لکيل چار ڪتاب آهن انهن ڪتابن ۾ هي جيڪو پنهنجي وطن جي ڏکن ڏوجهرن کي سمجهي ڪالم ۽ مضمون لکي انهن کي (سانجھي ويل سڏڪندڙ خواب ۽ واڄٽ ڪن وڻجار) ڪتاب جي صورت ڏي ٿو اهي ٻئي ڪتاب به پڙهڻ جي لاءِ بهترين مواد آهن. ڇو جو هر دور ۾ وقت جا ڪالم نگار ۽ مضمونگار پنهنجي مهاڳ ۽ وطن لاءِ تاريخ ۾ شاهد بڻجي ويندا آهن ائين يوسف جميل لغاري به سنڌي قوم جو سفير بڻجي سنڌ جي مسئلن کي دماغ سان سوچي سمجھي انهن جي حل لاءِ تجويزون پيش ڪري ٿو.
يوسف سنڌ جي سورن، تڪليفن ۽ پيڙاھن تي لکڻ سان گڏوگڏ رومانس تي به شارٽ اسٽوريز لکڻ جو فن قبضي ۾ ڪري وٺي ٿو جنهن ۾ هو پنهنجي مقدس درس گاه شاه عبدالطيف ڀٽائي رح ۾ واري جيان کسڪي ويل وقت کي به ڪئين نہ سهڻي نموني سان ڪتاب( خوابن جا پاڇا) ۾ سهيڙي ٿو جتي هو ڪنٽينن تي محبوب سان گذاريل پلن کي پنهنجي زندگي جا بهترين پل سمجھي ٿو جڏهن محبوب کان باءِ آٽوگرافي مليس ٿي ۽ يونيورسٽي جو سفر پنهنجي منزل تي پهچي ٿو ته يوسف جميل لغاري مايوس ٿي وڃي ٿو دڙن جي ديس ۾ ويهي چانڊوڪين ۾ هو پنهنجي محبوب ۽ هن جي چٺين کي مقدس ڪتاب جي پني جيان چمي پنهنجي اکين تي سجائي پنهنجي اندر ۾ پيدا ٿيل هر احساسن کي پني جو روپ ڏيئي ڪئين نه ڪوري ڪاغذ تي ڪتاب اداس اکڙيون لکي پنهنجي اندر جا احساس ونڊي ٿو.
جڏهن اسان پارا اداس اکڙيون پڙهن ٿا ته هڪ نئين دنيا ۾ پنهنجي الڳ دنيا سجائي ويهن ٿا اها دنيا جيڪا نوري ۽ ڄام تماچي جي هيئي سسئي ۽ پنهون جي هيئي ليلا ۽ مجنون جي هيئي سهڻي ۽ ميهار جي هيئي.
سنڌي ادب کي ڏنل يوسف جا چاريئي ڪتاب (يوسف بهترين ليکڪ آ) جي چٽي تصديق وارا سرٽيفيڪٽ آهن. سمورن ڪتابن جي سافٽ ڪاپي پڙهي جئين ڏٺو آ مون ته ۾ ڪا به جھول نظر نٿي اچي باقي ڪجُھ ننڊيون شيون هر شاعر، ناول نگار، تاريخدان ۽ ڪالم نويس کان رهجي وينديون آهن تنهنڪري انهي حالت ۾ مطلب لغاري صاحب اڃان مون جيان سکندڙ مرحلي ۾ آهي تنهن هوندي به هر طرف کان پاڻ کي غلطين کان بچائڻ جي ڪوشش ضرور ڪري ٿو.
ڪوي آصف جسڪاڻي
ٺري ميرواھ