ڊاڪٽر محمد لائق زرداريءَ جي ياد ۾ تعزيتي ميڙاڪو

سنڌ گريجوئيٽس ايسوسئيشن شاخ مورو طرفان ڊاڪٽر محمد لائق زرداري جي ياد ۾ تعزيتي ميڙاڪو 23 -جولائي 2017ع آچر جي ڏينهن مورو پريس ڪلب ۾ ٿي گذريو جنهن جي صدارت سنڌ جي ناليواري اديب ڊاڪٽر مشتاق باگاڻي ڪئي، جڏهن ته هن تعزيتي ميڙاڪي ۾ سياسي سماجي علمي ادبي، تنظيمن جي اڳواڻن شهرين صحافين وڏي انگ ۾ شرڪت ڪئي. پروگرام جي شروعات تلاوت ڪلام سان ٿي جنهن جي سعادت قاضي شفيع محمد کي نصيب ٿي جڏهن ته ان بعد آيل مهمانن کي سگا ساٿي نثار احمد ميمڻ آجياڻو ڏيندي چيو ته ڊاڪٽر محمد لائق زرداري 1984ع ڌاري سگا شاخ مورو جو جنرل سيڪريٽري ٿي گذريو جنهن پنهنجي دور ۾ علمي، ادبي ۽ سماجي پروگرام ڪرايا. جڏهن ته هن وقت سال 2015-18ع، سگا مورو موجوده باڊي ۾ ميمبر ڪاروباري ڪاميٽي رهيو سندس ساٿي سيد علي بخش شاھ، نذير احمد قاضي، ڊاڪٽر بشيرالدين ميمڻ، عظيم سنڌي ۽ ٻيا هئا جن مورو اندر سماجي ڪمن جي ابتدا ڪئي ۽ ڪيترائي اسڪول ٺهرايا، پريس ڪلب مورو جو صدر علي اصغر ڪورائي ڳالهائيندي چيو ته ڊاڪٽر محمد لائق زرداري سان منهنجي تمام گهڻي ويجهڙائپ هئي ايم آر ڊي تحريڪ ۾ پ پ پ جي پليٽ فارم تان مون جدوجهد ڪئي ۽ سائين سان ڪيتريون ئي يادون وابسته آهن پاڻ هڪ گهمندڙ ڦرندڙ تاريخ هيو ايم آر ڊي تي تحقيق دوران ڪيتريون ئي حقيقتون قلم بند ڪيون آهن جيڪي اڄ تاريخ جو حصو آهن. سپلا مورو ڪاليج جي اڳواڻ پروفيسر محمد يوسف شيخ تقرير ڪندي چيو ته ڊاڪٽر محمد لائق زرداري مهراڻ ڊگري ڪاليج ۾ پرنسيپال رهيو جنهن پنهنجي دور ۾ ڪاليج ۾ ڪيترائي تعليمي سيمينار ڪرايا ۽ تاريخ ۽ تحقيق تي ٿيندڙ پروگرام ڪرايا. مهراڻ ڊگري ڪاليج جي هاسٽل بحريا فائونڊيشن کي حوالي ڪرڻ خلاف سخت موقف اختيار ڪيو ۽ اين سي سي گرائونڊ قبضه خورن کان بچايو پر افسوس سندس بدلي ٿيڻ کان پوءِ اهي ٻئي ادارا ڪاليج ايڊمنسٽريشن کان ختم ڪرايا ويا پاڻ بهترين منتظم وقت جو پابند ۽ تدريسي عمل لاءِ پاڻ پتوڙيندڙ انسان رهيو. پروفيسر افتخار ٻگهيو چيو ته ڊاڪٽر محمد لائق زرداري نوجوانن کي اتساھ ڏيندڙ ۽ رهنمائي ڪندڙ استاد هيو جنهن پنهنجي دور ۾ ڪيترا ئي نالي وارا شاگرد پيدا ڪيا جن اڳتي هلي زندگي جي هر شعبي ۾ پاڻ مڃايو اڄ ڊاڪٽر صاحب جو وڇوڙو انتهائي ڏک وارو مرحلو آهي اسان سندس خاندان سان ۽ سندس رفيقن سان دل جي گهراين سان ڏک ونڊيون ٿا. ڊاڪٽر غلام حيدر ڏاهري تقرير ڪندي چيو ته سائين جو اسان جي خاندان سان تمام گهڻي ويجهڙائي وارو تعلق رهيو آهي ڇاڪاڻ ته اسان جو ڳوٺ شاهپور لڳ ميان نور محمد ڪلهوڙي جي قبن جي ڀرسان آهي جتي سندن اباڻو قبرستان موجود آهي ۽ ميان صاحب سائين جي قبيلي جو مرشد پڻ آهي ان نسبت سان سندس اچڻ وڃڻ تمام گهڻو رهندو هو پاڻ هڪ شفيق انسان ۽ بهترين استاد رهيو آهي. دادو کان ڪهي آيل شاعر نذير نياز جويو ڳالهائيندي چيو ته سائين زرداري صاحب اسان دادو وارن سان به هر علمي ادبي پروگرامن ۾ ڀاڱين ڀائيوار رهندو آيو آهي سندس ڏنل پيار اسان کي هميشھ ياد رهندو سندس علمي خدمتن کي وساري نه ٿو سگهجي دادو ۾ سندس ادبي حلقو تمام وسيع هيو اسان هن موقعي تي خراج تحسين پيش ڪيون ٿا. نوجوان تعليمي ماهر علي محمد هليو ڳالهائيندي چيو ته سائين اسان جو استاد هيو سندس تمام گهڻيون علمي، ادبي سماجي خدمتون آهن. پروفيسر شمشاد احمد سومرو تقرير ڪندي چيو ته ڊاڪٽر زرداري سنڌ جي تاريخ ۾ تمام وڏو نالو آهي سندس پي ايڇ ڊي جو موضوع تحريڪ پاڪستان ۾ سنڌ جو حصو رهيو جيڪو بعد ۾ ڪتابي شڪل ۾ ڇپيو ان بعد سندس ٻيو ڪتاب سنڌ جي سياسي جدوجهد تمام شاندار تاريخ جو حصو آهي سندس پي ايڇ ڊي دوران گائيڊ محترمه ڊاڪٽر حميد کهڙو هئي جڏهن ته تحقيق واسطي سائين جي ايم سيد جي لائبرري سن ۾ پڻ اڍائي سال گذرايا اهو ئي سبب آهي جو سندس ٻئي ڪتاب سنڌي ادب ۾ اهم جڳھ والارين ٿا. سگا شاخ ڦل جي صدر پروفيسر بخش علي چانڊيو چيو ته ڊاڪٽر محمد لائق زرداري سنڌ جي تاريخ ثقافت ۽ ماڳ مڪانن ۾ تمام گهڻي تحقيق ڪئي پاڻ اديبن فنڪارن آرٽسٽن ۽ سگهڙن سان تمام گهڻو پيار ڪندڙ هو ۽ مون کي پڻ پي ايڇ ڊي ڪرڻ لاءِ همٿايائين. سنڌي ادبي سنگت شاخ دادو جي سيڪريٽري ۽ نامياري شاعر تابش بخاري تقرير ڪندي چيو ته ڊاڪٽر زرداري دادو ۾ ٿيندڙ علمي ادبي تقريبن ۾ شريڪ رهيو خاص طرح تاريخي ماڳ مڪانن ميان نصير محمد ڪلهوڙو، ڪاڇو، جوهي، خدا آباد، ميان يار محمد ڪلهوڙو جا مقبره، جامع مسجد خدا آباد تي ٿيندڙ سيمينارن ۾ تحقيقي مقالا پيش ڪيا ۽ سنڌ جي تاريخ کي اجاگر ڪيو. چيمبر آف ڪامرس دادو جي صدر غلام قادر سولنگي تقرير ڪندي چيو ته ڊاڪٽر زرداري جهڙا ماڻهو صدين ۾ پيدا ٿيندا آهن هن جو ڪردار اڄ جي نسل لاءِ مشعل راھ آهي پاڻ وقت جو پابند ۽ واعدي جو پڪو سخن ور انسان هيو. سندس فرزند ۽ نوجوان ليکڪ نظير احمد زرادري ان موقعي تي چيو ته بابا سائين اسان کي هميشھ تلقين ڪندو هو ته سنڌ جي تاريخدانن، محققن، اديبن، شاعرن، سگهڙن، اهل علم ۽ اهل قلم جو قدر ۽ عزت ڪندا رهو سنڌي ادب ۾ سندس اڻ ڳڻيون خدمتون آهن بلاول انسٽيٽيوٽ آف هسٽري ۽ ڪلچر نوابشاھ سندس خواب هو جيڪو سانڀيان ٿيو پاڻ ان جو پهريون ڊائريڪٽر جنرل رهيو ان دوران هن ڪيترائي ڪتاب انسٽيٽيوٽ جي طرفان ڇپرايا جنهن ۾ ڀلي پار ڏي سفر، دادلو درياھ، ٽماهي تحقيقي جنرل بلاول پڻ ڇپرايو. نوجوان ليکڪ اديب، سماج سڌارڪ ۽ سگا شاخ مورو جي صدر اسلم عباسي آيل مهمانن جا ٿورا مڃيندي چيو ته ڊاڪٽر زرداري صاحب سنڌ جي تاريخ ۽ تحقيق ۾ قداور شخصيت رهيو آهي 1987ع ڌاري پاڻ سنڌ جي حاڪمران ۽ ڪلهوڙا دور جي حاڪم ميان نور محمد ڪلهوڙو واليءِ سنڌ سيمينار ڪرايو جنهن جي صدارت سنڌ يونيورسٽي جي وائيس چانسلر مظهر الحق صديقي ڪئي ۽ گڏو گڏ ملڪ جي ناميارن محققن، تاريخدانن پڻ شرڪت ڪئي ان بعد 1994 ڌاري پاڻ يونيسڪو اسلام آباد ۾ رهيا سندس ئي ڪوششن ۽ ذاتي دلچسپي سان 1996ع ڌاري ڪراچي ۾ انٽرنيشنل ڪلهوڙا ڪانفرنس ٿي گذري جنهن ۾ سنڌ، پنجاب، ملڪي توڙي غير ملڪي ايران، افغانستان ۽ هندستان مان آيل اسڪالرن شرڪت ڪئي. ڊاڪٽر صاحب جا تاريخ ۽ تحقيق ۽ مختلف موضوعن تي ڪيترائي ڪتاب شايع ٿيل آهن جيڪو سنڌي ادب لاءِ هڪ بي بها علمي خزانو آهي آخر ۾ صدارتي خطاب ڪندي نالي واري اديب ڊاڪٽر مشتاق باگاڻي چيو ته ڊاڪٽر صاحب جو وڇوڙو سنڌي ادب ۽ تاريخ لاءِ وڏو هاڃيڪار آهي سنڌ جي تاريخ تي سندس تمام وڏو معياري ڪم ٿيل آهي تحقيق جي حوالي سان هن چيو ته سندس ڪتاب قلمي پورهيو آهن جيڪي سنڌ حڪومت ڪلچر کاتي جي ذميواري آهي ته انهن کي سنڀالين، پروفيسر ڊاڪٽر محمد لائق زرداري بلاول انسٽيٽيوٽ نوابشاھ جو بنياد وڌو جيڪو تحقيق جو سنڌ اندر پهريون ادارو آهي. هن مقالو پڙهندي ٻڌايو ته ڊاڪٽر زرداري جو جنم 23 آگسٽ 1943ع ۾ ڳوٺ موسيٰ خان زرداري ۾ احمد خان زرداري جي گهر ۾ ٿيو هن پنهنجي ڳوٺ جي پرائمري اسڪول مڪرياري ۾ تعليم حاصل ڪري مورو هاءِ اسڪول ۾ داخلا ورتي ۽ پنهنجي تعليمي سفر کي جاري رکندي 1980ع ڌاري ڊاڪٽريٽ جي ڊگري سنڌ يونيورسٽي ڄامشورو مان حاصل ڪئي. ان دوران هن ڪيتريون ئي نوڪريون ڪيون جنهن ۾ ناڪي منشي، کان ڊرائنگ ٽيچر 1965 ڌاري گورنمينٽ ٽريننگ ڪاليج سانگهڙ ۾ مقرر ٿيو ان کان پوءِ 1971ع ۾ گورنمينٽ سروري ڪاليج هالا ۾ علم سياست جو ليڪچرار مقرر ٿيو ان دوران هن سنڌ جي مختلف درسگاهن ۾ پنهنجون خدمتون سرانجام ڏنيون جڏهن ته پاڻ لکڻ پڙهڻ سان دلچسپي هئڻ ڪري ڪيترائي ڪتاب لکيا جنهن ۾ واليءِ سنڌ ميان نور محمد ڪلهوڙو، هسٽري آف سنڌ واليم هڪ واليم ٻه، غدار سنڌ، لنڊڪي کان لنڊن تائين، تاريخ ضلعو نوابشاھ، آتم ڪٿا ڪيم روح رهاڻ سندس مشهور ۽ معروف ڪتاب آهن جڏهن ته هن جا انگريزي ۾ ڪتاب وائيس آف ساليٽيوڊ ۽ هسٽري آف سنڌ گهڻي اهميت رکن ٿا ڊاڪٽر صاحب کي قلمي پورهيئي عيوض ڪيترائي ايوارڊ ۽ شيلڊون پڻ مليون هن پنهنجي سڄي زندگي علمي ۽ ادبي دنيا کي ارپي اڄ سندس وڇوڙي تي تمام ساٿي سوڳ وار آهيون ۽ اسان جي دعا آهي ته خدا تعاليٰ کيس جنت الفردوس ۾ جڳهه عطا فرمائي هن تعزيتي ميڙاڪي جي ڪاروائي سگا شاخ مورو جي جوائنٽ سيڪريٽري وزير فرهاد سولنگي هلائي جڏهن ته مورو ۽ ان جي آس پاس جي علمي ادبي سماجي، تنظيمن جي اڳواڻن شرڪت ڪئي جنهن ۾ طارق علي زرداري، ڪامريڊ يونس راهو، زاهد ڏيپر، ڊاڪٽر ممتاز علي ميمڻ، عمران سنڌي، وحيد رزاق مستوئي، بشير لغاري، راڻو اياز ميمڻ، ضمير ڪوريجو، قاضي شفيع محمد، عزيز چنه، محمد سليمان سيال، فهد رضا ميمڻ، سعد الله ڪلهوڙو، ۽ ٻين شرڪت ڪئي، آخر ۾ سائين ڊاڪٽر محمد لائق زرداري لاءِ دعا مغفرت گهري وئي ۽ آيل مهمانن کي لنگر کارايو ويو.