تعارف
هو پنهنجن همعصر اديبن ۾ اهم جاءِ والاري ٿو، هو چيڪو سلواڪيه ۾ ويهين صديءَ جي وچن ڏهاڪن اندر پاڻ کي هڪ اهم اديب ۽ دانشور جي حيثيت ۾ مڃرائي چڪو هيو، هن جي هر لکڻيءَ ان وقت سياسي ۽ ادبي بحث ڇيڙي وڌو، شروعاتي ڏينهن ۾ ڪميونسٽ پارٽيءَ جو سرگرم ڪارڪن هيو، هن جون ڪهاڻيون ان وقت جي دانشورن جي ڪردارن تي مشتمل ڪهاڻيون آهن. هن پنهنجين لکڻين ۾ دانشورن جي منافقانا سوچ ۽ ڪردار جي نندا ڪئي آهي، اڳتي هلي ڪميونسٽ نظريي جي مخالف سوچ جو حامي ٿيو، هن ڪميونزم کي عقيدي سان ڀيٽ ڏني ۽ چيو ته ان نظريي انسان جي بنيادي حقن کي غصب ڪيو آهي، هن جون لکڻيون آزاد خياليءَ جي حمايت ڪن ٿيون، هن وچ يورپ ۾ ڪميونسٽ انقلاب ۽ روسي قبضي کان پوءِ ذاتي طرح تمام ڀوڳيو، جنهن جو اثر هن جي لکڻين ۾ ملي ٿو.
ڪنڊيرا سيڪنڊري اسڪول جي تعليم 1948ع ۾ برنو ۾ مڪمل ڪئي، پوءِ هن چارلس يونيورسٽيءَ ۾ ادب ۽ جماليات جي شعبي ۾ داخلا ورتي، تعليم وچ ۾ ڇڏي فلم اڪيڊمي ۾ شامل ٿيو، جتي هن پهريون فلم ڊائريڪشن جي سکيا حاصل ڪئي ۽ پوءِ اسڪرپٽ لائٽنگ ۾ مهارت حاصل ڪئي، هن 1952ع ۾ گريجوئيشن ڪئي ۽ اتي فلم اڪيڊميءَ ۾ عالمي ادب جو استاد مقرر ڪيو ويو، ٻئي عالمي جنگ کان پوءِ هن جو تعلق نوجوانن جي ان نسل سان هيو جن ناٽڪ ۾ آزادانا ماحول ٿوري وقت لاءِ ڏٺو. ٻئي عالمي جنگ ۽ ملڪ تي جرمنيءَ جي قبضي هن جي لکڻين کي متاثر ڪيو، ان وقت هن کي ملڪ جي نجات ڪميونسٽ نظريي ۾ نظر آئي، هو مارڪس جو مداح هيو ۽ ڪميونسٽ پارٽيءَ جو سرگرم ڪارڪن رهيو، اڳتي هلي ڪنڊيرا ۽ هڪ ٻئي چيڪ اديب ٽريفلڪا کي پارٽيءَ خلاف ڪم ڪرڻ جي الزام هيٺ ميمبر شپ رد ڪري نيڪالي ڏني وئي. ٽريفلڪا ان جو ذڪر پنهنجي هڪ ناول “خوشيون مينهن ڪڻيون” ۾ ڪيو آهي، اهو ناول 1960ع ۾ شايع ٿيو، ڪنڊيرا پڻ ان واقعي کي بنياد بڻائي “مذاق” نالي پهريون ناول لکيو، جيڪو 1967ع ۾ شايع ٿيو.
ڪنڊيرا 1956ع ۾ وري ڪميونسٽ پارٽيءَ ۾ شامل ٿيو ۽ پارٽي اصولن خلاف ڪم ڪرڻ جي ڏوهه ۾ وري هن کي 1970ع ۾ نيڪالي ڏني وئي، شخصي طور ميلان ڪنڊيرا اڪيلائي پسند آهي. پنهنجي ذاتي واسطن ۽ نجي معاملن ۾ ڪنهن جي به مداخلت پسند نه ٿو ڪري. هو زندگيءَ کي انسان جي شخصي ميراث ڪوٺي ٿو ۽ ان ۾ سوراخ ڪري ٻين جي ڏسڻ کي بدديانتي ڪوٺي ٿو، ان ۾ ڪو شڪ نه آهي ته هو ان ڳالهه جو حامي نظر اچي ٿو ته لکڻين کي انهن جي معيار تي پرکيو وڃي. شخصيتن جي آڌار تي انهن جو ڪاٿو لڳائي نه ٿو سگهجي. هن کي پنهنجي سوانح عمريءَ بابت سخت شڪايتون آهن، هو نه ٿو چاهي ته سندس ذاتي زندگيءَ بابت معلومات عام ڪئي وڃي. تازو فرينچ ٻوليءَ ۾ ڪنڊيرا متعلق هڪ ڪتاب شايع ٿيو آهي جنهن ۾ سندس زندگيءَ جي باري ۾ ٻه سٽون شامل ڪيون ويون آهن. “ميلان ڪنڊيرا 1929ع ۾ چيڪو سلواڪيه ۾ ڄائو ۽ 1975ع تائين فرانس ۾ رهيل آهي.”
ڪنڊيرا 1950ع ۽ 1960ع وارن ڏهاڪن دوران لکيل پنهنجين لکڻين جو منصق آهي هو چوي ٿو ته سندس ان دور وارين لکڻين کي هن جي ٻئي ادبي پورهئي کان الڳ ڪيو وڃي ڇو جو اهي نظرياتي پروپيگنڊا ۽ ڪچيون ناڪام لکڻيون آهن. هن جون تخليقي صلاحيتون ان وقت عروج تي نظر اچن ٿيون جڏهن هو پنهنجو ديس ڇڏي وچ يورپ ۾ اچي رهيو هو، ڪافڪا، ڊڊيرو، ميوسل، بروڪ ۽ هيگر جي فن کان متاثر ٿيو.
ڪنڊيرا جو ادبي سفر ڊگهو ۽ وسيع آهي، هن لکڻ جي شروعات 1945ع ۾ ڪئي جڏهن شاعر ولاد مير مايا ڪوفسڪيءَ جا ڪجهه شعر ترجمو ڪري ڇپرايا، 1946ع ۾ هن پنهنجي سوٽ لڊوڪ ڪنڊيرا جي همت افزائي تي هڪ سريئلسٽڪ شعر لکيو، لودويڪ ڪنڊيرا هن کان عمر ۾ نوَ سال وڏو هيو ۽ چيڪو سلواڪيه جو مشهور شاعر آهي. ميلان ڪنڊيرا جو پهريون ڪتاب 1953ع ۾ ڇپيو، ان وقت چيڪو سلواڪيه ۾ ڪميونسٽ انقلاب کي پنج سال پورا ٿي چڪا هيا ۽ اهو اسٽالن جو دور هيو، ان ڪتاب جو نالو “ماڻهو هڪ ڪشادو باغ” هيو اهو هڪ شعري مجموعو هيو.
فيبروري 1948ع ۾ جڏهن چيڪو سلواڪيه ۾ ڪميونسٽ انقلاب اچي چڪو هيو تڏهن اتي ادب ۾ سوشلسٽ حقيقت پسنديءَ جو رجحان هيو، ميلان ڪنڊيرا جو اهو ڪتاب ان روايتي ۽ مروج رجحان کان الڳ هڪ نئون آواز هيو، ڪنڊيرا توڙي جو ان وقت سوشلسٽ نظريي جو حامي هيو، پر هن جي لکڻين ۾ پوءِ به انفراديت هئي، هن وٽ نعري بازي نه آهي پر هو پنهنجيون تخليقي صلاحيتون استعمال ڪندي مختلف نوع ۾ سامهون اچي ٿو.
1955ع ۾ ڪنڊيرا جو هڪ ڊگهو نظم شايع ٿيو، جيڪو ڪميونسٽ پرچار جو حصو چيو وڃي ٿو، ان وقت هڪ وڏي رقم ڏئي هن کان اهو نظم لکرايو ويو، اهو نظم “آخري مٽي” آهي، جنهن جو هيرو جيولس فيوچڪ هڪ اهڙو سوشلسٽ صحافي آهي، جيڪو ٻئي عالمي جنگ دوران جرمنيءَ جي چيڪو سلواڪيه تي قبضي خلاف مزاحمت ڪري ٿو.
وارسا پيڪٽ تحت 1968ع ۾ جڏهن سويت فوجون چيڪو سلواڪيه ۾ داخل ٿيون ته ميلان ڪنڊيرا جي ڪتابن تي پابندي مڙهي انهن کي لئبريرين ۽ بڪ اسٽالن تان هٽايو ويو. هن جي فلم اڪيڊميءَ واري نوڪريءَ کي ختم ڪيو ويو، هن 1975ع ۾ فرانس جلاوطني اختيار ڪئي، ان وقت هن جو فن پنهنجي عروج تي نظر اچي ٿو، هن جو آخري ناول لافانيت Immortality 1990ع ۾ فرانسيسيءَ ۾ ڇپيو، جڏهن ته اصل چيڪ مسودو 1993ع ۾ شايع ٿيو.