ظاهري ڏيک ويک کان پري رهڻ
” اسلامي تاريخ ۾ اسان کي پرهيزگاري ۽ قناعت ۽ تجديد ۽ اصلاح جون ڪوششون هڪٻئي سان گڏ نظر اچن ٿيون. اسلام جي طويل تاريخ ۾ جن هستين زماني جي رفتار بدلائي ڇڏي. تاريخ جي رخ کي موڙي ڇڏيو. اسلامي معاشري ۾ نئون روح ڦوڪيو. اسلام جي تاريخ ۾ هڪ نئين دور جي شروعات ڪئي. علم فڪر ۽ دين جي ميدان ۾ناقابل فراموش ورثو ڇڏيو. جيڪو صدين تائين ذهن ۾ فڪر کي متاثر ڪندو رهندو ۽ علم واداب جي دنيا ۾ جنهن جو نالو گونجندو رهيو، اهي اهڙيون هستيون نظر اچن ٿيون. جن ۾ پرهيزگاري هئي. دنيا کان ڪناره ڪشي هئي، قناعت هئي، جن نفساني خواهشن تي غلبو حاصل ڪيو هو مادي دولت، حڪمران طبقي اميرن ۽ دولتمندن کان مرعوبيت سندن نظر ۾ ختم ٿي چڪي هئي.
ان جو راز هي آهي ته دنيا کان بي نيازي، قناعت ۽ پرهيزگاري انسان ۾ باطني قوت ۽عقيدي ۽ ڪردار جي اهميت پئدا ڪن ٿيون . مادي حالت ۾ گرفتار انسان، پيٽ جا پوڄاري ۽ شهوت جا پرستار، سندن نظرن ۾ ڪريل رهن ٿا، اهوئي ڪارڻ آهي جو اسان ڏسون ٿا ته وڏيون شخصيتون ۽ اوچي سوچ رکندڙ هستيون، کڻي ڪهڙي به قوم مان هجن قناعت ۽ سادي زندگي گذارينديون هيون. هنن لوڀ ۽ لالچ کي ختم ڪري ڇڏيو هو ۽ پنهنجي دور جي بادشاهن، اميرن ۽ سيٺين کان پري رهندا هئا، ڇو ته پرهيزگاري انسان جي لڪل طاقت کي اڀاري ٿي. صلاحيت کي قوت بخشي ٿي ۽ روح کي تڙپائي ٿي. ان جي ڀيٽ ۾ عيش ۽ آرام، احساس جي قوت ۽ نزاڪت کي مٺو ڪري ڇڏي ٿي. صلاحيت کي قوت بخشي ٿي ۽ روح کي لولي ڏيئي سمهاري ڇڏي ٿي ۽ دل کي ماري ڇڏي ٿي هت نفسيات ۽ علم الخلاق جي لحاظ کان، سبب ڳولهڻ به ضروري آهي، پر مان ڊيگهه جي ڪري ان جو ذڪر نه ٿو ڪريان ۽ صرف ان تاريخي حقيقت کي بيان ڪريان ٿو ۽ ان تي زور ڏيڻ ضروري ٿو سمجهان. نئين حياتي ۽ تجديد جي اهميت ۽ درجو پرهيزگاري، معمولي خواهشن ۽ گهٽ ڳالهائڻ کان مٿاهين جڳهه ولارڻ جي گهر ڪري ٿو. هوائن جي رخ تي هلڻ پسند نه ٿو ڪري. عيش وعشرت جي زندگي ۽ دولت ۽ اقتدار سان نه ٿو کيڏي. هي رسول الله ﷺ جي خلافت جو منصب آهي ۽ پاڻ سڳورن کي چيو ويو ته :
ولا تمدن عينيک الى ما متعنابه ازواجا منهم زهره الحليوته الدنيا لنفتنهم ورزق ربک خير وابقى ( طه 131)
يعنى ” ۽ ڪڏهن به انهن شين ڏانهن اک کڻي نه نهار، جن سان اسان انهن جي گروهه کي آراسته ڪيو آهي، انهن جي آزمائش لاءِ ته اهو صرف دنوي زندگي لاءِ سونهن آهي ۽ تنهنجي رب جو انعام وڌيڪ، بهتر ۽ ديرپا آهي.“ ۽ حضور اڪرم ﷺ کي حڪم ڪيو ويو ته، پنهنجن گهر وارين کي چئي ڏين ته
يا ايها انبي قل لازواجک ان کنتن تردن الحيوته الدنيا وزينتها فتعالين امتعکن واسرحکن سراحا جميلا ( الاحزاب 28)
يعنى : اي نبي ﷺ پنهنجي گهر وارين کي چئو ته جي اوهان دنوي زندگي ۽ ان جي سونهن کي چاهيو ٿيون ته اچو مان اوهان کي ڪجهه دنوي مال ڏيئي، عزت سان موڪل ڏيان.“
جن ماڻهن کي الله تعالى هن عظيم ڪم لاءِ چونڊيندو آهي يا جيڪي ماڻهو پنهنجو پاڻ کي هن ڪم لاءِ پيش ڪندا آهن ۽ ايڏي عظيم عهدي جي اميد رکن ٿا تن جي لاءِ الله جو دستور اهو ئي آهي ۽ الله جو دستور ڪڏهن نٿو بدلجي سگهي. ( رجال الفکر والدعوته جلد اول ص 105)