اڌ مڙهيل سوئيٽر
اڄ صبح جو نه چاهيندي به آفيس ويس. آفيس کي ويجهو اچي، قدم به دل وانگر منجهڻ لڳا. تڏهن واپس آيس. سمورو وقت هيڏانهن هوڏانهن ڀٽڪندو رهيس. نٿي چاهيم ته گهر وڃان. گهر کان پري ٿي رهڻ چاهيم. پر چاهي ڪٿي به هجان، دل ويئي ٿي هڪ گهري درد ۾ ٻڏندي. گهر موٽي آيس ته ڏٺم، امان ڪنهن ڳڻتيءَ ۾ ويٺي هئي. مون کي ڏسي، هڪ گهڙيءَ لاءِ سندس اکين ۾ مامتا جي چمڪ آئي، پوءِ منهن ڦيري ڇڏيائين. چري، مون کان ٿي ڳوڙها لڪائي! گهر ۾ فقط هوءَ هئي، جنهن منهنجي درد کي ڄاتو هو. ننڍي هوندي ماستر کان يا ڪڏهن ڪنهن ٻار کان مار کائي ايندو هوس ته سندس هنج ۾ منهن لڪائي روئندو هوس. هينئر هن مون کي هنج ۾ ليٽائي، پاڻ رنو. پر نه، شايد منهجين اکين مان به ڪجهه لڙڪ ڪريا هئا. مون هيٺيئن چپ کي زور سان چڪ پائي، ڳوڙهن کي روڪي ڇڏيو هو.
امان شاديءَ ۾ وڃڻ نٿي چاهيو، مون ئي هن کي زور ڪري موڪليو. شاديءَ کان ڪجهه ڏينهن اڳ ’هوءَ‘ اسان جي گهر آئي هئي. گهر ۾ آئون هوس، ۽ امان هئي. هوءَ ڊوڙي اچي امان جي گلي سان لڳي، ۽ گلي سان لڳي، سڏڪا ڀري روئڻ لڳي. امان به روئي پئي. مون منهن ٻئي طرف ڦيري ڇڏيو هو. آئون ان وقت ڄڻ هڪ اپاهج وانگر ڪرسيءَ تي ويٺو هوس، بيوس بيوس. هن چيو، ”ماسي، مون کي مائٽ جيئري دفن پيا ڪن. جيئري هوندي به هاڻي ڪڏهن تو وٽ اچي نه سگهنديس..... ماسي، ڇا پڇاڙيءَ جو تون مون کي دفنائڻ به نه ايندينءَ؟“ مون کي لڳو، هن جو هانءُ ڦاٽي پيو هو. وڃڻ وقت هن مون ڏانهن نهاريو. هن جي منهن تي عجيب رنگ، عجيب ڪيفيتن سان لٿا ۽ چڙهيا. هڪ گهڙيءَ جي لاءِ سندس چهرو درد جي شدت سببان ٻيڻو ٿي ويو، پوءِ ڄڻ هوا نڪتل بال وانگر سسي ويو، ۽ هوءَ رئي ۾ منهن لڪائي، ڍوڙندي هلي ويئي. منهنجو وات ڪنهن ڪوڙاڻ سان ڀرجي ويو.
آئون اٿي بئگ کوليان ٿو. بئگ مان هڪ خوبصورت اڌمڙهيل سوئيٽر ڪڍان ٿو. ڪجهه دير ڏسندو رهان ٿو، پوءِ سوئيٽر ۾ منهن ويڙهي، کٽ تي ليٽي ٿو پوان. سيني اندر دل گهري درد ۾ ٻڏي ۽ اُڀري رهي آهي. يادون تير بنجي ذهن کي ٽڪي رهيون آهن.
”هي ڏس!“
”ڇا آهي؟“
”اُن آهي.“
”ڇا جي لاءِ؟“
”اُن ڇا جي لاءِ هوندو آهي؟“
هوءَ مرڪي پيئي. ”مون کي ته خبر ڪانهي. تون ئي ٻڌاءِ.“
”هن اُن مان منهنجو سوئيٽر ٺهندو.“
”او! ڀلي ٺهي. آئون ڇا ڪريان! مون کان اجازت وٺڻي آهي ڇا؟“
”ظاهر آهي. تنهنجي مرضيءَ کان سواءِ ڪيئن ٺهندو.“
”چڱو سائين، اجازت آهي..... پر ڪنهن ڇوڪريءَ کان ته ڪونه ٿو ٺهرائين؟ ان حالت ۾ ته اجازت ڪانه ملندي!“
”بي سمجهيءَ جي به حد ٿيندي آهي. آئون تنهنجن هٿن جو ٺاهيل سوئيٽر پائڻ چاهيان ٿو!“
هوءَ شايد گهٻرائجي ويئي. ” پر آئون..... پر آئون.....“
مون وري چيو، ” ها، خوشي، آئون تنهنجن حسين هٿن جو ٺاهيل سوئيٽر پائڻ چاهيان ٿو.“ پر مون کي لڳو، نچندڙ ڍوڙندر وقت، اوچتو ڪنهن ڌڌڪي سان رڪجي، ساڪت بنجي ويو.
هن چيو، ”منهنجون مجبوريون تون ڄاڻين ٿو. مون تي گهر ۾ ڪيڏيون پابنديون آهن! تو کي خبر آهي ته آئون تو سان ڪيئن ٿي ملان. جيڪڏهن اسين ساڳئي پاڙي ۾ نه هجون ته شايد آئون تو سان ملي ئي نه سگهان.“
مون رسڻهارڪي آواز ۾ چيو، ” سڀ ڄاڻان ٿو. تون صاف ڇو نٿي چئين ته منهنجو سوئيٽر نه ٺاهيندينءَ.“
هن پنهنجن هٿن ۾ منهنجو هٿ زور سان جهلي چيو، ”تون سمجهين ڇو نٿو، رشو! منهنجن هٿن جو ٺاهيل سوئيٽر اسان جي پيار جو اشتهار بنجي ويندو...“
مون ڪاوڙ وچان سٽ ڏيئي، هٿ ڇڏايو.
”منهنجيءَ ڳالهه جو غلط مطلب نه سمجهه، رشو! سوئيٽر جهڙي معمولي شئي، پيار جي اڳيان تڇ آهي. منهنجي پيار کي اهڙيءَ خسيس شئي تي نه پرک. منهنجو مطلب اهو هو ته اسين بدنام ٿي وينداسين. ماڻهن جي ته تو کي خبر آهي.“
مون ساڳئي روسامي سان چيو،”چڱو خوشي، تون منهنجي پيار ۾ بدنام نه ٿي. مون کان غلطي ٿي ويئي، معاف ڪر.“
”اوه، رشو! خدا جي واسطي...... ڏس، مون کي دير ٿي ويئي آهي. آئون تنهنجي لاءِ سوئيٽر ٺاهينديس. وس آهي ٻانهيءَ جو!.... چڱو، هاڻي وڃان ٿي.“
آئون ساڳيءَ طرح ويٺو رهيس. هن آڱر سان منهنجي کاڏيءَ کي مٿي ڪري چيو، ”هيڏانهن، مون ڏانهن ڏس! مار، ايڏي ڪاوڙ! بس، هاڻي ته ڪاوڙ ڦٽي ڪر مٺا!“
ان گهڙيءَ آئون ان کيٽي ڪندڙ ٻار وانگر خوش ٿي ويو هوس، جنهن جي اڳيان َڻ مڃي ويئي هجي.
مون هن کي ٻانهن کان جهلي، پاڻ ڏانهن ڇڪي ورتو. ”خوشي، تون ماکيءَ کان وڌيڪ مٺي آهين. مون کي ايترو نه ستائيندي ڪر، نه ته آئون صفا رسي ويندس.“
”پنهنجي خوشيءَ کان رسي ويندين، ٻڌاءِ؟“
”پنهنجي خوشيءَ کان ڪير رسڻ چاهيندو. خوشي پاڻ نه رسي وڃي.“
”تو کان سواءِ خوشي مري ويندي.“
”اوه، خوشي! منهنجي خوشي، منهنجي خوشي!.....“
”هاڻي ڇڏ. الا، ڏاڍي دير ٿي ويئي آهي.“
هوءَ اُن کڻي هلي ويئي.
هن جي وڃڻ کان پوءِ به آئون ڪيتري دير تائين ورجائيندو رهيس- ’منهنجي خوشي!.... منهنجي خوشي....!‘
من ئي من ۾ ڪيتري دير تائين ورجائيندو رهان ٿو: ’منهنجي خوشي، منهنجي خوشي،‘ پر هاڻي دل خوشيءَ وچان ڦونڊجي ڪانه ٿي- ڄڻ سڏڪا ڀري روئي پيئي. کسجي وڃڻ جي احساس وچان، دل تڙپي اٿي ٿي. مون کان منهنجي خوشي کسجي ويئي، هاڻي ڪهڙو حق آهي مون کي’منهنجي خوشي‘ چوڻ جو؟.... جلدي ئي ٻه – ٽي اکر اسان جي پيار جو موت بڻجي ايندا، ۽ خوشيءَ کي هڪ ٻنڌڻ ۾ جڪڙي ڇڏيندا.
ٻئي ڀيري جڏهن هوءَ آئي ته پڇيومانس: ”خوشي، پهرين ته تو ڊپ وچان سوئيٽر ٺاهيو ڪونه ٿي، هاڻي ڪيئن ٿي ٺاهين؟“
منهنجي گلي ۾ ٻانهون وجهي چيائين، ” تنهنجي لاءِ آئون جان به ڏيئي سگهان ٿي.“
مون چيو،”آئون توکي چاهيان ٿو، مون کي تون گهرجين، تنهنجي جان نه.“
ان ڳالهه تي ٻئي ڄڻا ڪيتريءَ دير تائين کلندا رهياسين.
”آئون سوئيٽر لڪي لڪي پيئي ٺاهيان. شايد دير لڳي وڃي.“
من کي ڄڻ ڏاڍو ڌڪ لڳو.... پيار اهڙو زبردست ڏوهه آهي، جنهن تي ايڏا پهرا! صديون گذري ويون، انسان ڪٿي جو ڪٿي وڃي پهتو، پر اسان وٽ پيار جي لاءِ اهي ساڳيون مجبوريون، اهي ساڳيا پهرا!
مون چيو، ”خوشي، اسين هڪٻئي کي چاهيون ٿا، پوءِ ٻين کي ڪهڙو حق آهي اسان جي پيار تي ڏمر جي پهري لڳائڻ جو! پيار ايڏو وڏو ڏوهه آهي ڇا، جو اسين ائين لوڪ کان لڪندا وتون؟“
هن جون نظرون منهنجي دل کي ڇهي رهيون هيون. جواب هن وٽ ڪونه هو. شايد ان ڳالهه جو جواب ڪنهن وٽ به ڪونه هوندو آهي. تڏهن مون ئي چيو، ”خوشي، پيار هڪ سندر سپني جيان ته ڪونهي، جيڪو حقيقت جي روشنيءَ جو تاب نٿو جهلي سگهي، ۽ ان سپني جو تعبير..... سپنا ته نيٺ سپنا آهن!“
هن چيو، ”تون اڄ ايڏو جذباتي ڇو بنجي ويو آهين. آئون ئي تنهنجي سپني جو تعبير آهيان. تو کي يقين نٿو اچي ڇا؟“
شايد آئون ان ڏينهن واقعي جذباتي بنجي ويو هوس. ”پيار جي پڇاڙي هميشہ پڇتاءَ ۽ پيڙا جو احساس کڻي ايندي آهي، ان ڪري ئي آئون ڊڄان ٿو ته جي تعبير تعبير نه رهي ته.....؟“هن مون کي ڪهڙا ڪهڙا يقين ڏياريا. انهن جي سچائيءَ ۾ مون کي اڄ به شڪ ڪونهي. حالتن سان ٽڪرائجي، سڀ يقين مري ويا. هن جو ڪهڙو ڏوهه!
هڪڙي ڏينهن اوچتو ئي اوچتو، خوشيءَ جي شاديءَ جي ڳالهه بم جو ڌماڪو بنجي آئي. ڌماڪي ڪجهه وقت لاءِ ذهن کي مفلوج بنائي ڇڏيو. جڏهن ذهن سامت ۾ آيو، ته واقعي سڀ ڪجهه ختم ٿي چڪو هو.
خوشيءَ جي مائٽن کي هڪ سونو وجهه مليو هو. ان ڪري هنن سوچڻ ۾ وقت وڃائڻ نه چاهيو. پيسن جي چمڪ اڳيان سوچ جو ڇا؟ سڱ گهرڻ وارا شاهوڪار ماڻهو هئا، موٽرن ۽ بنگلن وارا هئا. ان کان وڌيڪ سوچي ئي ڇا ٿو سگهجي. اها ئي ته سوچ جي آخري حد آهي.
امان وائڙي رهجي ويئي هئي. هن ته خوشيءَ جي سڱ گهرڻ لاءِ اڃا سانباها پئي ڪيا. ڳالهه ٻڌي چيائين، ”ائين ڪيئن ٿيندو! هي مائٽ آهن يا دشمن. پيسا ڏسي انڌا ٿي پيا آهن. گهٽ ۾ گهٽ ڌيءَ جي مرضي ته معلوم ڪن. آئون ماڻس کي سمجهائينديس. اسين غريب آهيون، پر خوشيءَ کي اکين تي ويهارينداسين. ٻئي ڄڻا هڪٻئي تي ساهه ٿا ڇڏين، مائٽن کي ان کان وڌيڪ ٻيو ڇا کپي؟“
ويچاري سادي امان! هن جي ڳالهه ٻڌي، الائي ڇو آءٌ ڪاوڙجي پيس: ” تون ته چري آهين، امان! مائٽ پنهنجيءَ ڌيءَ جا تو کان وڌيڪ سڄڻ هوندا. ٻڌاءِ، تو وٽ ڇا آهي؟ تو وٽ بنگلو ڪونهي، تو وٽ ڪار ڪانهي، باقي ڇا آهي تو وٽ؟ بنگلا ۽ موٽرون ڇڏي، هڪ ڪلارڪ کي پنهنجي ڌيءَ ڪير ڏيڻ چاهيندو! تون اهو ڇو ٿي وسارين، امان، ته تنهنجو پٽ فقط هڪ ڪلارڪ آهي!“
خوشيءَ جي ماءُ به امان جي ڳالهه کي کل ۾ اڏائي ڇڏيو هو: ”ادي، مائٽ ڌيءَ جا دشمن ته ڪين هوندا آهن. مائٽ ته هميشہ اهو گهرندا آهن ته ڌيءَ چڱي گهر ۾ وڃي، سدا سک ماڻي، شل ڪو ڏکيو ڏينهن نه ڏسي. ههڙو گهر ته قسمت وارن کي ملندو آهي. ڌيءَ سڄي حياتي سٺو ٽڪر کائيندي، سٺو کوهيندي...“
هڪڙي ڏينهن هوءَ به آئي. اکين ۾ ڳوڙها ڀريل هئس، چپن تي چپ.
مون چيو،”پنهنجي شاديءَ جي خبر ٻڌائڻ آئي آهين، خوشي!“
هوءَ تڙپي اٿي. ڳوڙهن جو بند ٽٽي پيو، ۽ هوءَ سڄي مون تي ڊهي پئي. ”تون به مون کي ڏوهه ٿو ڏين، رشو!“
جنهن شئي کي ماڻهو دل جي گهرائين سان چاهيندو هجي، جنهن کي هو فقط پنهنجو سمجهندو هجي، اها شئي کانئس کسجي وڃي ته.... خوشي ته منهنجي آتما جو حصو هئي، مون هن جي نيڻن ۾ پنهنجو پيار ڇلڪندو ڏٺو هو. هاڻي هوءَ نه چاهيندي به پنهنجن نيڻن ۾ ٻئي ڪنهن کي..... رڳو تصور ۾ ئي ڪيتري پيڙا ڀريل آهي!
ڀريل من سان چيم، ”نه، خوشي، تو کي ڏوهه ڪيئن ڏيندس. تنهنجي کسجڻ جي احساس مون ۾ نه معلوم ڪيتري تلخي ڀري ڇڏي آهي. مون کي معاف ڪج، خوشي، مون شايد تنهنجي دل ڏکوئي آهي.“
هوءَ منهنجي ڇاتيءَ ۾ منهن لڪائي سڏڪا ڀرڻ لڳي.
مون چيو، ”آئون انهن ڳوڙهن جي لائق نه آهيان، خوشي! مون ۾ ايتري به همت ڪانهي جو رڳو تنهنجا ڳوڙها ئي اگهي سگهان. منهنجي حيثيت وارن ماڻهن کي پيار ڪرڻ جو ڪو حق ئي ڪونهي. جيڪڏهن ڪو ڀلجي کڻي سپنو ئي ڏسي ٿو ته اوهين ان جو تعبير ڇو ٿيون بنجو؟ ڏسي وائسي ڇو ٿيون ايڏي غلطي ڪري پاڻ کي مصيبت ۾ وجهو...“
هن مون کي ڪلهن کان ڌونڌاڙيندي چيو، ”نه، رشو، نه- مون کي.... مون کي موٽرون ۽ بنگلا نه گهرجن، مون کي فقط تنهنجو پيار کپي. آئون تو سان گڏ جهوپڙيءَ ۾ رهڻ لاءِ به تيار آهيان. آئون ڪهڙو سڄي عمر بنگلن ۾ رهي آهيان.“
تڏهن مون کي سوئيٽر ياد اچي ويو، ۽ چپن تي هڪ ڪوڙاڻ ڀري مرڪ آئي: ”خوشي، هڪڙي ڳالهه ٻڌاءِ. تو ۾ ايتري همت آهي جو تون سڀني رسمن رواجن ۽ پابندين جون زنجيرون ٽوڙي سگهين؟ هتي ته پيار به ڊڄي ڊڄي ڪيو ويندو آهي. بدناميءَ جي ڊپ کان، تون هڪ سوئيٽر به نٿي ٺاهي سگهين، ته ايڏي همت ڪري سگهندينءَ جو مائٽن جي مرضي ٺڪرائي ڇڏين؟....... ٻڌاءِ، خوشي!“
”مون کي ڪٿان زهر ئي آڻي ڏي. آئون جيڪڏهن ٻيو ڪجهه نٿي ڪري سگهان، ته پيار خاطر جان ته ڏيئي سگهان ٿي!“
”چري، پيار کي جان نه کپي. زهر کائڻ سان ڇا تو کي پنهنجو پيار ملي ويندو؟ موت ته هر شئي جو خاتمو آهي. جيڪڏهن زندهه رهڻ تو کي بار ٿو لڳي، ته به پنهنجي حصي جي زندگي تو کي جيئڻي آهي. ڪير ڄاڻي، وقت ڪڏهن زخمن تي مرهم رکي ڇٽائي ڇڏي، ۽ زندگي ٻيهر خوبصورت بنجي وڃي!“
هن کان رڙ نڪري وئي: ”ايڏو ڪٺور ڇو بڻجي ويو آهين تون، رشو!“
- آئون ڪٺور! دل جا زخم مرڪي ٿا پون.....
هي سوئيٽر آلو ڇو ٿي ويو آهي؟ سوئيٽر ٻنهي هٿن ۾ جهلي، مٿي کڻي ڏسان ٿو. اڌ مڙهيل سوئيٽر ڪهڙو نه عجيب ٿو لڳي. جڏهن پيار ئي پنهنجو مڪمل روپ پائي نه سگهيو، تڏهن ان جي هڪ نشاني اڌوري رهجي ويئي ته ڇا ٿيو. سوئيٽر سان گڏ آيل خط وري کولي پڙهان ٿو---
”رشو،
”ڇا، سچ پچ اسان جو پيار هڪ سپنو ئي هو؟ پر اهو سوال ته تو پڇيو هو. مون تو کي يقين ڏياريو هو ته آئون تنهنجي سپني جي تعبير آهيان؛ پر مون بدناميءَ کان ڊڄي تنهنجا سمورا سپنا ٽوڙي ڇڏيا. منهنجي پيار سواءِ زخمن جي ٻيو تو کي ڇا ڏنو. آئون اهو ڄاڻان ٿي ته منهنجي کسجڻ جو احساس تو ۾ تلخي پيدا ڪري سگهي ٿو، پر زندگيءَ کان بيزار نٿو بنائي سگهي. مون ۾ به تو ئي ته جيئڻ جو اُتساهه ڀريو هو. تو چيو هو، ’ڪير ڄاڻي وقت ڪڏهن زخمن تي مرهم رکي ڇٽائي، ۽ زندگي ٻيهر خوبصورت بنجي وڃي!‘... رشو، آئون تو کي دل گهرائين سان اها دعا ٿي ڪريان.
”تنهنجو سوئيٽر اڌورو ئي رهجي ويو،۽ آئون سمجهان ٿي ته ان کي مڪمل ڪرڻ جو مون کي ڪو حق ڪونهي. هڪ عرض آهي، ته هي اڌورو سوئيٽر ان ڇوڪريءَ کي مڪمل ڪرڻ جي لاءِ ڏجانءِ، جيڪا تنهنجي زندگيءَ کي خوبصورت بنائي تنهنجي بڻجي وڃي......“