8
چوندا آھن، ھر قوم جو نئون نسل سندس وڏن کان اڳاھون ۽ اڏول ھوندو آھي. سج جي الھڻ سان ئي سڄو ويڄ گھر ۽ ان جون پاٺشالون سوين اُماڙين ۽ ڏيئن جي روشني ۾ جگمگ جگمگ جرڪي روشن ٿي ويون ھيون پر وڏن وڏن ويڄن ۽ داين جي اکين آڏو ڄڻ اونداھيون اچي ويون ھيون. ان لاءِ ته گھر جي پاٺڪ نينگرن توڙي نينگرين وڏو ڪروڌ ڪيو ھو. پاٺڪ نينگرن ۽ نينگرين جا وڏا ٽولا ٺھي ويا ھئا اُھي پاٺ ڪرڻ بدران ھل ۽ ھاگاما، جھيڙا جھٽا ڪرڻ لڳا ھئا. سڀ پاٺڪ وڏيون منڊليون ٺاھي مھاديوي اگني خلاف آواز اٿارڻ لڳا ھئا ؛
" مھاديوي اگني کي اسانجي ويڄ گھر مان ٻاھر ڪڍو. "
" اگني اسانجي سڀ کان وڏي ويري آھي. اسين اگنيءَ جو علاج نه ڪنداسين. "
" سنڌوءَ جي دشمن جو علاج ڪرڻ سنڌواسين سان ويساھ گھاتي آھي"
" اگني کي اسانجي وديا گھر مان ٻاھر ڪڍو"
" سنڌوءَ سان غداري بند ڪريو."
وڏي ويڄ گھر جو اھو چٽو ٻول سڄي سونمياڻيءَ ۾ پڙاڏو بڻجي پکڙجي ويو ھو. ويڄ گھر جا وڏا راکا راڄ رتول ڏانھن ڊوڙايا ويا ھئا. اھا خبر اک ڇنڀ ۾ مھاراجا ۽ مھاراڻي ۽ مھامنترين تائين پھچي وئي ھئي.
اھو سڄو گوڙ، وڏي ويڄ گھر جي ھڪ وڌوان نوجواڻ پانڪ نالي تلڪ سنڌو کڙو ڪيو ھو جيڪو نينگر ۽ نينگرين جو اڳواڻ ۽ مھنداري ڪري رھيو ھو.
مھاديوي اگنيءَ جي ساھ رکيا لاءِ راڄ محل جو ھڪ ڇاڏائو وڏو جٿو ويڄ گھر ڏانھن موڪليو ويو ھو. پالڪن ۾ ويتر وڏي ڪاوڙ ۽ ڪروڌ وڏا وڏا نعرا ھڻڻ لڳا ھئا. ۽ اُھي سڄي رات دنگو فساد ڪندا رھيا.
صبح ٿيندي ئي وڏي راڄ سڀا ڪوٺائي وئي. ۽ پاٺڪ تلڪ سنڌوءَ کي مھاراجا، مھاراڻي ۽ مھامنترين آڏو پيش ڪيو ويو. راڄ سڀا ۾ سنڌوءَ جو راڄ رکوال ڄام سرواڻ، مھاويد آتم تارا پنھنجي پنھنجي جڳھين تي ڏاڍي گمڀيرتا سان ويٺا ھئا. ۽ راڄ سڀا کان ٻاھر سوين پاٺڪ نينگرن ۽ نينگرين جو وڏو غوغياءُ ھو اھي سڀ وڏي واڪ نعرا ھڻي رھيا ھئا.
تلڪ سنڌوءَ جي ايندي ئي مھاراجا محسوس ڪيو ته ھو نه رڳو حسناڪ جانٺو ۽ پھلواڻ ھو. ويڪرو نراڙ ۽ سندس وڏا وڏا ڀونر جيھون ڪاريون ڪاريون اکيون، سندس وڌوان ھئڻ جي ساک ڀري رھيا ھئا.
" تلڪ سنڌوءَ تنھنجو نالو آھي "
" ھا مھاراجا، آئون آھيان تلڪ سنڌوءَ " تلڪ سنڌو مھاراجا آڏو وڏو ڪورنش ڪندي وراڻيو ھو.
" ڇا اھو سچ آھي ته تو ويڄ گھر جي پاٺڪن کي راجنتيءَ خلاف ڀڙڪايو آھي؟.... "
" ھا مھاراج، اھو سچ آھي. مون کين وڏي واڪ ورغلايو آھي."
" ڇو؟... ."
" انڪري ته اگنيءَ اسانجي ساڻيھه جي سڀ کان وڏي ويرڻ آھي. اسين کيس پنھنجو پاڪ پوتر ويڄ گھر ۾ برداشت نٿا ڪري سگھون."
" ڇو؟.... ڇا ھڪ مھاديوي اگنيءَ جي جيڻ يا مرڻ سان سنڌو ديس مٿان آريا لوڪن جو ڪاھون بند ٿي وينديون ڇا؟... جڏھن ته آريا ڌرتيءَ جي نون ئي ورشن مٿان ھڪ سوء سالن کان ڪاھن مٿان ڪاھون ڪري رھيا آھن." اھا ڳالھه مھاراجا وڏي گمڀيرتا سان چئي پاٺڪ تِلڪ سنڌوءَ جي مک ۾ جواب لاءِ نھاريندو رھيو ھو.
" پر مھاراڻي اگنيءَ جي ڪاھ سئين سڌي اسانجي ننڍي کنڊ سنڌو ديس مٿان آھي. ڇا ان ڳالھه جي ڪو ساک ڏئي سگھندو ته مھاديوي اگني چڱي ڀلي ٿيڻ کانپوءِ اسان مٿان حملا نه ڪندي؟ ٻڌايو، آريا ڪڏھن به ڪنھنجا دوست ٿيا آھن؟... " نوجواڻ پاٺڪ تلڪ سنڌوءَ جي اھا جرئت ڏسي مھاراجا، مھاراڻي، سڀ مھامنتري ديوان ڏاڍيءَ اچرج ۾ اچي ڏانھنس نھارڻ لڳا ھئا.
" تلڪ سنڌو، اسين سمجھون ٿا جيڏو تنھنجو نانءُ سھڻو آھي اوڏوئي تنھنجو ذھن. اسان خوش آھيون ته اسان جي ڌرم شالائن ۽ ويڄ شالائن جا ٻار ايڏا وڏا وڌوان ٿي ويا آھن. ڇا نالو آھي تنھنجي پيءُ جو...؟ ڪھڙو ڪم ڪندو آھي؟... "
" آئون تلڪ يمونا جو پٽ آھيان. منھنجو پيءُ رگ ويدا رچيندڙ رشي آھي."
تلڪ سنڌوءَ جي جواب تي مھاراجا مرڪي ڏانھنس وڏي پيار ۽ موھ مان نھاري ٿو. لڇمڻ ۽ لڇميون پاڻ ۾ ڪَن کُسڪا ٿا ڪن. مھاراجا وڏي ويچار مان وري ڳالھائي ٿو.
" تلڪ سنڌو، ڇا اوھين سڀ دراوڙ لوڪ آريا لوڪن جي حملن کان تمام گھڻو ڊڄي ۽ ھيسجي ويا آھيو؟... "
" ھا مھاراج ان لاءِ ته آريا لڪي ڪاھون ڪندا آھن ۽ پٺي ۾ بڻڇي ھڻندا آھن. اسانکي سڀيتا ساھ کان وڌيڪ پياري آھي. اسين ڪنھن به قيمت تي انکي ميسارجڻ نه ڏينداسين. اھو اسانجو ڌرم آھي."
" پر آريا ڪاھون ڪندڙ جٿن کي منھن ڏيڻ، جڏ اڳواڻن ۽ جنگي جواڻن جو ڪم آھي نه ويڄ ۽ ڌرم شالائن جي پاٺڪن جو؟...."
" آئون مڃيان ٿو مھاراج ته اھو جنگ جُڌ اڳواڻن جو ڪم آھي. پر اھي جڌ اڳواڻ ڪڏھن به سوڀيارا ڪين ٿيندا آھن. جن سان سندن پرجا جي طاقت گڏ نه ھجي ۽ اسين پاٺڪ راجائن ۽ برجا جي سڀ کان وڏي شڪتي ۽ طاقت ھوندا آھيون. اسانکي پنھنجي ملڪ جي شيوا ڪرڻ جو ايترو ئي حق ھوندو آھي، جيترو ھڪ جُڌ اڳواڻ جو." مھاراجا نوجوان نينگر جي اڏولتا ڏسي اچنبي ۾ اچي ويو ھو. سڀني مھامنترين ۽ ديوان داڙن جي ڄڻ وائي بند ٿي وئي ھئي. راڄ رکوال ڄام سرواڻ، مھاويد آتم تارا به وڏي آھم مان پئي نوجواڻ تلڪ سنڌوءَ ڏانھن نھاريو ۽ ٻاھران نوجوان پاٺڪ نينگرن ۽ نينگرين جي غوغياوَ جو آواز راڄ سڀا ۾ ايندو ٿي رھيو.
" پر اوھانجي چوڻ سان اسين پراچين سنڌو جو قانون کي ته ڪين ٽوڙينداسين."
" اسانکي سنڌوءَ جو اھو پراڻو قانون ٽوڙڻو پوندو. مھاراج جي اسان ان پراڻي قانون کي نه ٽوڙيو، ته نه رڳو سونمياڻيءَ پر سڄي جو سڄو ننڍو کنڊ سنڌو ٽٽي ٽڪرا ٽڪرا ٿي ويندو. ڇا اھو کنڊ اڳي ٽڪرا ٽڪرا نه ٿيو آھي ڇا؟... . ڇا ڄام ديپ تي اڄ ڄام دراوڙ راجائن جو راڄ آھي ڇا؟.... نه، اڄ اھو سڄو ڄام ديپ آريا لوڪن جي ميراث آھي. جتي سنڌو کي ڀاڱا ڪرڻ لاءِ سدائين آريا جنگي ڪٽڪ ماڪڙ جيان گڏ ڪيا پيا وڃن. ڳالھيون.... ڳالھيون... اسين اڻ سڌريل جھنگلي آرين سان ڪھڙيون ۽ ڪيتريون ڳالھيون ڪنداسين. جئين وڇونءَ جي ٻچي کان سندس ڏنگ ھڻڻ جي عادت نٿي ڇڏائي سگھجي، تئين آريا لوڪن جي دلين مان ملڪ گيريءَ جو لوڀ نٿو ڪڍي سگھجي. آئون وڏي واڪ اھو چوڻ لاءِ مجبور آھيان ته آرين سان اسانجو ڪو ٺاھ ناھي ٿيڻو. آريا لوڪن جي رستي روڪ ڪئي وڃي. آريا اسانجي ملڪ ۾ نه اچن."
پاٺڪ تلڪ سنڌو جي ڳالھين سان سڄي راڄ سڀا کي ڄڻ ڏندين آڱريون اچي ويون ھيون. اڄ راڄ سڀا ۾ ڄڻ ڪو پاٺڪ نه پر راڄ سڀا جو ڪو وڏو وڌوان رڪن ڳالھائي رھيو ھو. سڀ مھامنتري، مھاويد پانڊٿ ڪيرٿ چپ ھئا. اوچتو مھاراجا جي راڄ گديءَ تان اٿڻ سان راڄ سڀا جي پڄاڻيءَ جا گھنڊ وڄڻ لڳا ھئا. سڀ مھامنتري پانڊٿ ڪيرٿ وڏي ڪورنش ۾ پئجي ويا ھئا. سڀني جا ڳاٽ جھڪيل ھئا. رڳو نوجواڻ پاٺڪ تلڪ سنڌو مھاراجا آڏو ڪٽھڙي ۾ اونچي ڳاٽ بيٺو ھو. ۽ ٻيو مھاراجا ھو جو وڏي آھم ۽ مڃتا سان نوجواڻ پاٺڪ ۾ نھاري رھيو ھو.
" پاٺڪ تلڪ سنڌو، سڀاڻ وڏي راڄ سڀا ڪوٺائي ويندي آئون سنڌو ساڻيھه جو مھاراجا تو کي ان راڄ سڀا جي ڪوٺ ٿو ڏيان. سڀاڻ اوانجي ڳالھين تي وڏو غور ۽ ويچار ڪبو. آئون آس ٿو رکان ته اوھان ويڄ گھر جا سڀ پاٺڪ شانت ٿي، وڏي سانت سان وڏي ويڄ گھر ۾ پنھنجي پاٺ شالا ۾ پنھنجا ڪم ڪاريون سنڀاليندا."
۽ مھاراجا جي انھي ئي ڳالھه کانپوءِ راڄ سڀا جي پڄاڻي ٿي ھئي.
***
____
يمونا : جمنا ندي
ڄام ديپ : ڄمون ڪشمير