عورتن جي غلامي تاريخ ۾ گهري اُڻيل آهي

ابتدائي اقتداري، روحاني ۽ مذهبي پيشوائن جي ڍانچن، پدراڻي سماج جي جوڙجڪ لاءِ انتهائي اهم ڪردارادا ڪيو. اهڙن ابتدائي ڍانچن، جڏهن، مٿين اقتداري قوتن ۽ انتظاميه پنهنجي حڪمرانيءَ جي طرز عمل سان الحاق ڪري، حڪمراني ۽ اختيارن کي ڏند ڪٿائي ڄاڻائي، روحاني ۽ مذهبي غلاف چاڙهي، صحيح ۽ جائز سمجهڻ شروع ڪيو، ته ان مان اقتداري موروثيت جنم ورتو. اهڙي حڪمرانيءَ، جڏهن سماج ۾ ٿوري به پذيرائي حاصل ڪئي، ته طبقاتي تفريقن ۾ اضافو ٿيو. شروعاتي اختياريون ۽ اقتداري قوتون بنيادي نوعيت ۽ جوهر ۾ شخصي حڪومتون هيون. جن کي اڃان رياستي اهميت نه ملي هئي ۽ نه ئي اُهي ايتريون بالادست هيون. اهڙيون ابتدائي/شروعاتي اوائلي حڪومتون رضاڪار قسم جون حڪمران ٽولن تي مشتمل، ننڍي پئماني تي سماج جي مروج گهرجنآهر جڙيل هيون، سماجي عمل ان وقت اهم هو. حالتون ڪارگر ۽ سازگار هيون، جنهن جي نتيجي ۾ شروعاتي پدراڻيون گهٽ پر مذهبي، روحاني، پيشوائي رهنما رياستون وجود ۾ آيون. ان وقت جي سماجي سرشتي اهڙي سماجي جوڙجڪ جي ۽ رياست جي اهڙي وجود خلاف سخت مزاحمت ڪئي. ڇاڪاڻ جو ان وقت جي اقتداري قوتن جي عوام سماج ۾ جيڪڏهن ڪا عزت ۽ عظمت هئي، ته صرف ان ڪري هئي، ته حاڪم طبقا وسيلن جي برابريءَ ۾ انصاف پسند هجن. دولت ۽ مال گڏ ڪرڻ کي برو سمجهيو ويندو هو. ۽ انهن جي گڏ ڪيل عزت اوتري نه هئي. جيتري مال ملڪيت ورهائيندڙ انهن حاڪمن جي هئي. جيڪي مال ملڪيت عوام ۾ ورهائي ڇڏيندا هئا. اڄ به سَخاوت جو تصور ۽ اصول ڪيترن ئي قبيلن، خاندانن، ڪٽنبن ۾ مهمان نوازيءَ جي روايت اڄ به قائم آهي. شروع کان وٺي دولت ۽ مال ملڪيت کي گڏ ڪرڻ کي سخت هاڃيڪار سمجهيو ويندو هو. پر وقت گذرڻ سان گڏ، حڪمرانن ۽ اقتداري قوتن، مذهبي ۽ روحاني پيشوائن، طاقت ۽ اختيار جي استعمال عورتن جي اهڙي خوف کي شڪست ڏئي ڇڏي. عورتن لاءِ يا اوائلي نظام جي قدرن خلاف شڪست ڪا اڻٽر شڪست نه هئي، بلڪه اها تاريخ جي حالتن گهرج هئي. سماجي عمل جي نتيجي ۾ هئي. اهڙي ئي اقتداري ۽ جمودي رياستي، سماجي ڍانچا ٺهڻا هئا. اهڙي سماجي عمل جي واڌاري جو نتيجو هروڀرو اهو سمجهڻ نه گهرجي. بلڪه اها وڏي غلطي ٿيندي ته مٿين سماجي عملن جي نتيجي ۾ طبقاتي سماجي ڍانچن جو ٺهڻ فطري نتيجو يا سماجي مقدر هو. ان عمل کي قدرتي يا فطرتي سمجهي قبول ڪري وٺجي. اهو به هڪ مغالطو يا وڌاءُ ئي ٿيندو. ان ۾ ڪو شڪ نه آهي ته عورتن پنهنجي سماجي حالتن کي وڃايو آهي پر ڇا ان تي ماتم ڪرڻ گهرجي؟ سماجي عمل جو ان رخ ۾ وڃڻ ۽ حڪمرانيءَ جو مال ملڪيت ۽ طبقاتي نظامن ۾ بدلجڻ ،حقيقت ۾ ڪو سولو يا آسان نه هو. اهو هڪ عبوري ڏاڪو هو. جتان سماج ڏاڪي به ڏاڪي اوائلي برابريءَ جي سماج مان بدلجي هڪ حڪمرانيءَ ۽ منظوم اختياري دؤر ۾ داخل ٿيو. ان سفر ۾ سماجي ڍانچن کي يا ته مضبوط حڪمرانيءَ ۽ رياست جي شڪل وٺڻي هئي يا ته مزاحمت ۽ طبقاتي ڪشمڪش ۾ ورهائجي وڃڻي هئي. حڪمرانيءَ جي اهڙي اوائلي شڪلين ۽ عملن کي، جيڪڏهن ڪنهن ڪا ٽيڪ ڏني، ته اها پدرشاهي ڏني. جنهن کي وڌائي، وڏو ڪري، جديد شڪل ۾ آڻي بيهاريو. اهڙي ابتدائي اوائلي حڪمراني ۽ رياست، مرداڻي طاقت، پدرشاهي جي گڏيل مفادن جي نتيجي ۾ وجود ۾ آئي. جنهن جو نتيجو اهوئي نڪرڻو هو ته عورتن ۽ ٻارن کي سماج ۾ غلام بڻائي رکجي، ڇاڪاڻ جو سواءِ ان جي ٻيو ڪو رستو رياست جي وجود لاءِ هوئي ڪونه. هتي سوال ٿو پيدا ٿئي، ته عورتن کي ڪيئن زيردست ڪيو ويو؟ انهن جي غلامي، جا ڪا وقت جي مروج رياستي قانونن عيوض نه هئي ۽ نه ئي حالتن آهر مورڳو ڪو اخلاقي جواز گهڙي ڪئي ويئي؟ ۽ نه ئي ان کي قدرتي يا آفاقي حڪم ڄاڻائي ڪئي وئي؛ بلڪه وقت جي چالو مادي ۽ سماجي حالتن ۽ خدائي حڪمن آهر ڪيو ويو. ۽ جيئن جيئن، مذهبن جي اوسر ٿي ۽ هڪ خدا ۽ مطلق خدائن جو تصور اڀريو ته پدراڻي سماج جي قدرن ۾ اضافو ٿيو. ۽ مادراڻي سماج جي فطري ۽ “ديوي سماج” مزاحمت ڪرڻ شروع ڪئي، ڇاڪاڻ ته مادراڻي سماج ۾ پورهيو، پيداوار زندگيءَ ۾ ربط ۽ سماج ۾ همواري هوندي هئي ته جيئن زندگيءَ کي فطرت سان ويجهو ڪجي. ۽ جڏهن ته پدراڻي سماج ۾ دولت، مال، اختيار، نجي ملڪيت، اخلاقيات کي جائز قرار ڏنو ويو. جنهن مان مادراڻي سماج جي برابري، مال گڏ ڪرڻ ۽ ورڇ جي نفي ٿي. سماج ۾ هم آهنگي آهستي آهستي نتيجن گهٽجي وئي ۽ سماج، مال ملڪيت، اختيار ۽ نجي ملڪيتن جي ڪشمڪش ۾ وڪوڙجي ويا. جنهن سماج ۾ هڪ قسم جو تضاد خال پيدا ڪري ڇڏيو. اهڙي ڪشمڪش جي نتيجي ۾ ڇا سماج کي پراڻي مادراڻي سماج ڏانهن واپس ٿيڻ گهربو هو؟ يا پدراڻي سماج کي ئي حالت آهر سماج جي اندر ۽ ٻاهر مضبوط ٿيڻو هو؟ رياست کي جنم وٺڻو هو. اهڙن ئي تضادن مان رياست جو جنم ٿيو. ۽ رياستي ڏاڍ، استحصال جون ابتدائي پاڙون پوڻ جو بنياد پيو. جنهن ارتقائي نتيجي ۾ اتبدائي رياستي ڍانچا ۽ بعد ۾ مضبوط اختياري، اقتداري صورت اختيار ڪري، حڪمرانيءَ جي مڪمل ۽ مستقل طاقت جي شڪل اختيار ڪري ورتي. اصل ۾ درحقيقت، عورتن جي سماجي حالت اهڙي ئي اختياري رياستي حالتن ۾ ٿي آهي. جنهن دراصل عورتن کي غلام بڻايو. ان سرشتي ۽ تسلسل کي سمجهڻو پوندو. ان کانپوءِ ئي عورت جي رياستي ۽ طبقاتي غلاميءَ کي سمجهي سگهجي ٿو. عورت کي صنف سمجهڻ کان اڳ، ان جي مادراڻي سماج ۾ مادي حالتن کي ۽ پدراڻي سماج ۾، هن جي غلاميءَ کي، سمجهڻ کانسواءِ عورت جي غلاميءَ کي سمجهي نٿو سگهجي. عورت کي مادراڻي سماج ۾ صنف ڪري نشانو نه بنايو ويو هو، بلڪه عورت مادراڻي سماج جي خالق هئي. پدراڻو سماج رياست جو وجود ۾ اچڻ، طبقن جو ٺهڻ، عورتن جي مادي حالتن جي تبديلي ان جي غلاميءَ جو ڪارڻ آهن.

تاريخ، فلسفو ۽ سياست

عورتن جي آزادي