تاريخ، فلسفو ۽ سياست

عورتن جي آزادي

هيءُ ڪتابچو سنڌ جي عورتن جي عالمي ڏهاڙي جي مناسبت سان سنڌجي پورهيت عورتن جي سياسي، سماجي ۽ اقتصادي حالتن کي نظر ۾ رکندي لکيو ويو آھي. سنڌ جي پورهيت عورتن کي پنھنجي غلاميءَ کي تاريخ جي پسمنظر ۾ سمجهي ڪري ان کي بدلائڻ لاء گهربل نظريا، سياسي سمجهه، ڏاهپ ۽ اڳواڻيءَ جون صلاحيتون حاصل ڪرڻيون پونديون. هيءُ ڪتاب ان ڏس ۾ پورهيت عورتن جي سياسي سمجهه وڌائڻ لاءِ هڪ ڪوشش آهي.

Title Cover of book عورتن جي آزادي

غلاميءَ مان جان ڇڏائڻ

مردن جي بالادستي توڻيجو ادارتي شڪل اختيار ڪري ويئي هجي، مرد پڻ پاڻ غلاميءَ جو شڪار آهن. غلاميءَ جو نظام غلاميءَ کي ئي جنم ڏيندو آهي. توڻي جو مردن ۽ عورتن جي رشتي جي نوعيت ڪهڙي به هجي. انهيءَ ڪري نظام جي تبديليءَ لاءِ سوچ به مختلف هجڻ گهرجي. جنهن ۾ مرد ۽ عورتن جي رشتن ۾ مضبوطي اچي ۽ سماج ۾ صنفي برابري، آزادي ۽ هم آهنگي هجي. تاريخ ۾، مرد بالادستي ۽ طاقت حاصل ڪئي ان کي ڏند ڪٿائن سان دليل بڻائي خدائي حڪمن جو سهارو ڏنو آهي. اهڙي طاقت ۽ اختيارن پٺيان پدرشاهي/مردانگي ڏاڍ ۽ استحصال لڪيل آهي. ان ئي لباس ۾ عورتن کي حقن کان محروم ڪيو ويو آهي. ان سڄي عرصي ۾ عورت جي سڃاڻپ ۽ ڪردار تاريخ مان گم ڪري، قيدي بڻائي، طبقاتي تغريقن کي جنم ڏنو آهي. عورتن جي غلامي سماج جي عام غلاميءَ سان ڀيٽي سگهجي ٿي. زندگيءَ کي بامقصد بڻائڻ لاءِ عورتن جي سماجي ڪردار کي واضح ڪرڻو پوندو. عورتن جي جسماني بڻاوٽ ڪمتر نه آهي. عورتن جي جسماني بناوت ۾ ربط زندگيءَ ۽ تخليقي موسيقي ۽ معنيٰ آهي عورتن ۾ سهپ، مضبوطي ۽ ڏاهپ مردن جي مقابلي ۾ تيز ۽ وڌيڪ آهي. عورتن ۾ زندگيءَ جا عذاب سهڻ ۽ نه ڪڇڻ جي جذباتي مضبوطي ۽ زندگيءَ سان پيار فطرت سان جڙيل آهي. سندس ڏک ۽ سک، ان جي جذباتي ڏاهپ ۾ سمايل آهي عورتن جي سياڻپ ۽ ڏاهپ جڏهن وڌي ٿي، ته هن جي جذباتي ڏاهپ به کين صلاحيتن ۾ اضافو ڪري ٿي. سندس شخصيت کي مضبوط ۽ اضافو ۽ هم آهنگ ڪري ٿي. ائين سندس همواريت زندگي ۾ توازن آڻي ٿي. عورت زندگيءَ جي تخليق آ، نه ڪي ان جي تباهي. جڏهن مردن جو رياست تي ڪنٽرول جو دؤر شروع ٿيو ته طبقاتي، صنفي استحصال جي شروعات ٿي. مردانگي، غالب صنف، حڪمران طبقا ۽ رياستون پيدا ٿيون. مردن جي شخصيت جو تجزيو ڪجي ته اها ڳالهه صاف هجڻ گهرجي ته مردانگيءَ کي شڪست ڏيڻي آهي. غالب ۽ بالادست مردانگيءَ جي نفي ڪرڻي آهي، برابريءَ جو سماج اڏڻ پهريون اصول آهي. هڪ طرفي طاقت جو عروج ختم ٿيڻو آهي. تنهن ڪري اڻبرابري ۽ اڻسهپ جو خاتمو ڪجي ۽ ان لاءِ جدوجهد ڪجي. پنج هزار سالن جي غلامي مان نجات اصل ۾ حقيقي آزادي آهي. پنج هزار سالن کان جاري ثقافت، تهذيب، اخلاقيات، خلاف، مردن جي حڪمراني خلاف انقلابي ۽ بغاوت جي ڳالهه آهي. صنف شناخت، جسماني اڏاوت هاڻوڪي فڪر جون ٺهيل آکاڻيون آهن. عورتن جو پورهيو ڳڻپ ۾ نه آهي. مردن جو عورتن جي “ماءُ”، “ڀيڻ”، “زال” نه پر فاشي، آمريتن ۽ ڏاڍين ۽ استحصال جي نظامن جو خاتمو چاهي ٿي ۽ برابريءَ جو سماج چاهي ٿي. اسان کي پنهنجا تصور بدلائڻا پوندا. عورتن جي آزادي تيستائين ممڪن نه آهي، جيستائين مردن جي ذهنيت ۽ غلام زندگين مان کين آزاد نٿو ڪجي. هڪ انقلاب برپا نٿو ڪجي. صنفي انقلاب رڳو عورتن لاءِ نه بلڪه پنج هزار سالن کان هلندڙ طبقاتي صنفي نجات نه پر مردن جي غلاميءَ مان نجات پڻ آهي. عورتن جي برابريءَ کانسواءِ ڪابه آزادي ۽ برابري اڻپوري هوندي، بي معنيٰ هوندي. سماجي ڍانچا اڻبرابريءَ جو شڪار ئي ان ڪري آهن، جو عورتن جي آزاديءَ جو سوال حل ٿيل نه آهي. عورتون جن کي پهريان ملڪيت ٺاهي بعد ۾ جسماني ۽ روحاني طرح بازار جو وکر بڻايو ويو آهي. عورتن جي آزادي ممڪن آهي، جيڪڏهن ان جي پيءُ، چاهيندڙ، ڀاءُ مڙس ۽ پٽ جي خواهشن کي هڪ حد تائين محدود ڪيو وڃي. ڳوڙهو پيار هڪ قسم جي ملڪيت آهي. اسين عورتن جي سوال کي صحيح سمجهڻ لاءِ ۽ ان جي آزادين کي سمجهڻ لاءِ آرٽ ادب فن ۽ مذهبن ۾ گهڙيل مردن جي تاويلن جو پردو فاش ڪرڻو پوندو. هڪ مضبوط عورتن جي تنظيم ٺاهڻي پوندي. جيڪا ان لقائن کي سمجهي ۽ سياسي هلچل هلائي. ۽ سياسي مزاحمت جي موقعن لاءِ دڳ ڳولهي. عورتن کي پنهنجي مقدر جو فيصلو پاڻ ڪرڻو پوندو، پاڻ تنظيم ٺاهڻي پوندي ۽ عملي جدوجهد ڪرڻي پوندي. ان کي حاصل ڪرڻ لاءِ آزادين کي سمجهڻو پوندو ۽ صدين جي قائم غلاميءَ کي ٽوڙڻو پوندو. هڪ نظرياتي تنظيم جيڪي طاقت کي ۽ مردن جي سماج کي چيلينج ڪري . عورتن جي غلامي جسماني نه پر سماجي نوعيت جي آهي. اسان سڀني کي يقين آهي ته غلاميءَ مان نجات ممڪن آهي. جنهن لاءِ ڊانٽي چيو هو ته، “سڀ کان اڳ ۾ جرئت کپي، پوءِ، جرئت کپي ۽ پوءِ جرئت! جرئت! ۽ جرئت!”