تذڪرة المجاهدين : ساروڻيون سرويچن جون
“مومنن مان ڪيترن مردن سچو ڪيو انکي جنهن تي وعدو ڪيائون الله سان، پوءِ انهن مان ڪنهن پورو ڪيو پنهنجو ڪم ۽ انهن مان ڪو انتظار ڪري ٿو، ۽ ڪائي ڦيرڦار نه ڪيائون”. (الاحزاب ۲۳)
هن آيت سڳوريءَ جي روشني ۾ اسين جائزو وٺون ٿا هڪڙي خاندان جي افراد جي اعمال جو. اهي آهن فراش جا پيرزاده. جيڪي مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي سُهروردي جا پونئير آهن.
ڏيٺ ويٺ: هن گھراڻي سان ڏيٺ ويٺ ننڍي هوندي کان ٿي. مجاهد سائين ميان عبدالرزاق پيرزاده جي ناٺيءَ جو گھر اسان جي پاڙي ڪاسائي محله سکر ۾ هئو. تنهن ڪري ٻال جَتيءَ کان واسطو رهيو.
منهنجو چاچو، جنهن جو نالو به عبدالرزاق هو. حاجي عبدالرزاق، مجاهد سائين ميان عبدالرزاق پيرزاده جو دوست هو. حاجي عبدالرزاق حضرت سائين امروٽي رحمة الله عليہ جو مريد هو. ان طرح مجاهد جماعت جو ساٿاري هئو. ٻئي هم نام دين جي خدمت، جنگِ آزادي، ديني علوم جي آبياري، خدمت خلق جي ڪمن ۾ مشغول ۽ مصروف هئا.
هن گھراڻي جي ان همسائگيءَ جي ڪري تعلق استوار ٿيو. ميان محمد قاسم پيرزادو عمر ۾ مون کان ڪجهه وڏو هئو ته سندس ڀاءُ محمد سليم پيرزادو منهنجو هم سبق هو. هاءِ اسڪول ۾ گڏ پڙهياسين. حاجي محمد امين پيرزاده سان به منهنجي خيال ۾ واقفيت انهن ڏينهن کان ٿي. پيارو مسڪرائيندڙ چهرو، گهڻ گھرو، سادگي جو پيڪر، نهٺائيءَ جو نشان، هميشه سائيڪل تي سوار. اهو به ياد پوي ٿو ته سائين ميان عبدالرزاق پيرزاده جي ناٺيءَ جو درزڪو دڪان شڪارپور روڊ تي هيو. جتي پيرزادن جي اچ وڃ لڳي پئي هوندي هئي.
هاڻي اچون ٿا انهن پيرزادن جي هڪ خاص سڃاڻ پريس تي. جاتي وڃ ته پيرزادو پريس - پريس ته پيرزادو جي پيرزادو ته پريس. مجاهد رح جي ڪتابت ۽ سنڌ جي اشاعتي اڳواڻن ۽ تاجر ڪتاب فروشن سان واسطو ان جو ذريعو بڻيو.
هڪڙي پريس ڏاڍي ياد آهي. مون کي سمجهه ۾ نٿو اچي ته آخر ڀٽه روڊ تي همدرد پريس ۾ ايترو گھڻو اچڻ ۽ گھڻو وقت گھارڻ ڇو ٿيندو هو؟ اها ڪرامت ادا بشير احمد پيرزاده جي هئي. سچ پچ هن جو اهو مرڪندڙ چهرو نٿو وسري. ڪا ته هم آهنگي ڪو ته قدرِ مشترڪ هئو. ها اها بهادري، خدمت، محبت، حق جي حمايت، باطل سان بغاوت، سچن جو ساٿ، ظلم سان نفرت جا جذبا هئا جيڪي اسان کي هڪ ٻئي سان گڏ ڪندا هئا. ٻيو ته ادا بشير احمد جو علماء ڪرام سان محبت جو اهو ثبوت هئو ۽ اها هن گھراڻي جي وراثت هئي.
بهرحال! ڳالهين مان ڳالهيون نڪرنديون آهن. ذهن جي پردي تي اهي مختلف منظر نظر اچن ٿا. خراج تحسين پيش ڪرڻي آهي مجاهدن کي. اصل مقصد آهي اهو. ٻيو مڙئي خير. سوال آهي اهو ته اِهو به ڇو؟ اهو هن ڪري جيئن مجاهدن جو حق ادا ڪجي. بس اهو مقصد تي ڪن ڪو ٻيو به مقصد؟ ها! اصل مقصد ته اڃان ٻيو آ. اصل مقصد آهي مجاهدن جي جدوجهد، مجاهدن جا ڪارناما، انهن جون صفتون ان ڪري بيان ڪجن جيئن اسين اهي صفتون پاڻ ۾ پيدا ڪيون. ڪهڙيون صفتون؟ ها بابا! ڏسو: علم حاصل ڪرڻ، پر بيهو اهو ديني علم اٿو. متان فزڪس، ڪيمسٽري يا آلجبرا جاميٽري سمجهو. جو اهو علم ناهي ڇا؟ نه، اهو هنر آهي ۽ هنر به ڪم جي شيءِ آهي پر فضيلت الله وٽ، مرتبو، عزت ديني علم وارن جي آهي. والذين اوتوا العلم درجات - جن کي علم مليو درجا آهن انهن جا. اتان خبر پئي ته علم معنى دين جو علم نه ڪو ٻيو.
اها ته پهرين صفت. ان کان پوءِ وري ان علم جي تعليم ڏيڻ يعني دين جو علم پڙهائڻ ۽ ان سان گڏ عام ماڻهن کي ٻڌائڻ دعوت ۽ تبليغ.
ٻيون صفتون استقامت، عزيمت، بهادري، شجاعت، ظالمن سان مقابلو ڪري ظلم ختم ڪرڻ، حق جي حمايت، مظلوم جي مدد، خدمت خلق ۽ انسان سان همدردي. انهن اجتماعي مقصدن کي حاصل ڪرڻ لاءِ “جماعت” پوءِ ڪڏهن “جمعيت علماء هند” ته هاڻي “جمعيت علماء اسلام”. ان کان سواءِ ڪو چارو ڪونهي. ڌڻ ته ڌڻي.....
اهي صفتون اسان جي ممدوحين ۾ موجود هيون انهن جو تذڪرو ڪرڻو آهي ۽ اهي ئي پاڻ ۾ پيدا ڪرڻيون آهن. اهو آهي مقصد. انهن صفات کي آڏو رکي مجاهدن جون چند يادگيريون پيش خدمت آهن.
پهريائين مجاهد سائين ميان عبدالرزاق پيرزاده جي حياتيءَ تي نظر ڪجي ٿي ته پتو پوي ٿو ته هن بزرگ ديني علم حاصل ڪرڻ لاءِ ڪيڏي محنت مشقت جدوجهد جاکوڙ ڪئي ۽ وري ان علم کي ڦهلائڻ ۾ سموري ڄمار گذاري.
جمعيت علماء هند سنڌ جي امير سيد شاھ ابوالحسن تاج محمود امروٽي قدس سره العزيز جو سچو مريد هئو ته پوءِ عزم و استقامت، شجاعت ۽ شهامت، جدوجهد آزادي ۾ خدمت، جابرن ظالمن سان مقاومت، خدمتِ انسانيت ۽ خدمتِ جماعت بلڪ وابستگي ۽ جماعت جي ڪهڙي ڳالهه ڪجي. سندس سموري زندگي انهن ڪارنامن سان ڀرپور ۽ ٽمٽار هئي.
ماشاءالله سبحان الله الحمدلله
اڳتي انهن صفتن ۾ ڏسبو ته پونئيرن ۾ جيڪي انهن صفتن سان متصف آهن اهي صحيح معنى ۾ حقيقي وارث آهن. انهن کي اهو حصو مليو آهي.
الحمدلله! هن خاندان ۾ حافظ ٿيا، عالم ٿيا، مجاهد ٿيا، انسانن جا هڏڏوکي همدرد ٿيا. الله جي فضل سان اهو سلسلو جاري آهي.
سندس فرزند ميان محمد قاسم پيرزادو ڳوٺ ۽ علائقي جي عوام جي خدمت ڪئي ته وري سندس پوٽو عمرفاروق پيرزادو قرآن مجيد جو حافظ ٿيو.
سوهڻو، من موهڻو، هميشه مسڪرائيندڙ چهرو، علماء صلحاء جو خادم، دوستن جو دوست، دورانديش، مدرسي جو خدمت گذار، مسجد جو متولي، مسجد مدرسي جو معمار سڀ ڪم سنڀاليندڙ، پايهءِ تڪميل تي پهچائيندڙ. منهنجو شاگرد ته هئو پر پوءِ ته احباب ۾ شامل.
بورڊ جو پيپر ڏسڻ وڃان ته ڄڻ حافظ عمرفاروق جو مهمان. سموري خدمت ڪچهريون مولانا گل محمد خالد پني عاقل واري سان گڏجي وڏيون محبتون مجلسون مذاڪرا کلڻ جا ٽهڪڙا. نمازن جا انتظام اهتمام ڄڻ ته مان ويندو ئي انهن ڪچهرين ۽ مجلسن لاءِ هئس.
وري هيڏي گول مسجد واري ماحول ۾ استاد مولانا اسدالله ميمڻ، جناب مختيار احمد مهر، جناب علي گوهر کوسو ۽ اهو رهلو وري جهان ئي ٻيو. اتي به هن شخص جي محبت، خدمت، وفاداري، تدبير، سوچ ويچار پر سڀ کان وڌيڪ “فدائيت” نماڻائي ۽ نهٺائي، عاجزي ۽ انڪساري. ڪهڙيون ڳالهيون ڪري ڪهڙيون ڪجن. کٽڻ جون ته آهن ئي ڪونه.
وري هن مجاهد تي جيڪي مصيبتون ۽ آزمائشون آيون اهي خدا جي ڪاغذ ۾ آهن. پر هن مڙد مٿير جيڪو صبر ڪيو ۽ انهن تڪليفن جي باوجود ڪم کي هلايو ۽ نينهن نباهيو سو اها مٿس الله جي خاص مهرباني آهي.
ذلک فضل الله يؤتيہ من يشآءُ والله ذوالفضل العظيم
الله تعالى کيس اجر عظيم سان نوازي ۽ پنهنجي خاص رحمت ۾ جڳهه عطا فرمائي. آمين
الله جي فضل سان هن خاندان جي پوري وراثت ملي مجاهد خاندان جي مورث اعلى جي پوٽي مولانا مصطفى ڪمال شهيد کي. جيڪو عالم، مدرس، مجاهد، جماعت جو رهبر ۽ خدمتِ خلق جو ورڪر ٿيو.
ڪيڏن ڪشالن سان علم جي وادي عبور ڪيائين، ان جي پوري خبر آهي. هر وقت هر مرحلي تي مون کي ٻڌائيندو ۽ مشورا ڪندو رهندو هئو.
عالم ٿي تدريس جي عمل ۾ جنبي ويو. گڏوگڏ مدرسي جي ترقيءَ ۽ تعمير لاءِ به پاڻ پتوڙيندو رهيو. نيٺ مدرسي کي اوج تي پهچايائين. مون وٽ جڏهن به ايندو هئو ته اها مدرسي جي اڻ تڻ هوندي هئس. شهادت کان اڳ ۽ اهو آخري جمعو هئو ميمڻ مسجد ۾ جمعو پڙهيائين. حياتيءَ جي آخري جمعي تي مدرسي بابت ڳالهه ٻولهه ٿي. ائين فنافي المدرسه هئو.
ان سان گڏ جماعت جو فڪر، جماعت جو خيال به هن جي زندگي جو جزء لاينفڪ هئو. هر وقت جماعت جي خدمت ۾ مصروف ۽ نوان نوان طريقا جماعت جي وڌائڻ جا، ترقي وٺرائڻ جا ٺاهيندو رهندو هو.
ان سلسلي ۾ مان هن عظيم شخص کي جمعيت علماء اسلام جو “مجتهد” سمجهان ٿو.
هڪڙي جمعي تي آيو، ٻڌايائين ته اسان جماعت جي ڪم جو هڪ نئون طريقو شروع ڪيو آهي. هر جمعي تي هر هڪ ڳوٺ ۾ سڄي تر جي جماعت پهچي ٿي. اتي انهيءَ ڳوٺ وارا هڪڙي اوطاق ۾ جيئن مهمان جو استقبال ۽ انتظام ڪبو آهي ائين انتظام ڪن ٿا. پوءِ جيئن مهمان کان احوال وٺبو آهي ۽ جيءُ ڪبي آهي ائين ڳوٺ جو وڏو آيل دوستن جي آجيان ڪري احوال وٺڻ لاءِ جيءُ ڪري ٿو. ان جي جواب ۾ عالم سڳورو احوال شورع ڪري ٿو. ان ۾ درس تقرير جماعت جي تاريخ تعارف سڀ اچي وڃن ٿا. ان کان پوءِ سوال جواب ٿين ٿا. دعا بعد کاڌا پيتا. اهو احوال ڏئي مجاهد شهيد چيو ته توهان به وقت ڏيو. وقت مقرر ٿيو جمعو اچي پڙهيائين جمعي بعد وٺي هليو ان موقعي تي پروگرام علي واهڻ لڳ فراش ۾ رکيل هئو.
اهڙو طريقو هئو ڄڻ ساري خلق کي جماعت ۾ شامل ڪرڻ جو مقصد هو. منهنجي خيال ۾ هن مجاهد جو ڪم ڏسي دشمنن سمجهيو ته هن طرح سان جهر جهنگ ڪنڊ ڪڙڇ ۾ جمعيت ڇانئجي ويندي ۽ ٻين لاءِ ته جاءِ ئي نه رهندي. ٿي سگهي ٿو ته دشمن اهڙي عظيم شخص کي راھ کان هٽائڻ چاهيو. شهادت جو اهو سبب بڻيو. والله اعلم بالصواب
تاهم الله جي فضل سان مدرسي ۽ جماعت جو بنياد ايڏو مضبوط وجهي ويو آهي جو ٻنهين جو ڪم قائم ۽ ترقي ڪندڙ آهي. ساري خاندان ۾ ڌڙاڌڙ عالم ٿيندا ٿا وڃن. جماعت ۾ اهڙا اثرات ڇڏي ويو آهي جو اهي ترقي پذير آهن. اللهم زد فزد - اي الله انهن اثرات کي وڌاءِ ۽ وڌاءِ.
هن شخصيت جي جماعت سان وابستگي ته ڏسو! مان ويٺو آهيان گول مسجد، آيو. اچڻ سان چيائين “هڪڙي صلاح ڪرڻ آيو آهيان”. “ڪهڙي؟” چيائين “سائين! اسان جي ڳوٺ مولانا فضل الرحمان اچي”. “ڪيئن؟” “جيئن منزل گاھ ۾ ايندو آهي”. “اتي ته ايندو آهي دستاربندي جي جلسي تي”. “اسان وٽ به ائين”. “اهو ڪيئن؟” چيائين “ايندڙ سال کان دورو حديث ٿيندو”.
“پوءِ انهي ۾ ته ٻه سال پيا آهن”. “هاڻي کان ئي ڪوشش ڪجي توهان کي خبر آهي اسان جي ڳوٺ جا ڪهڙا حالات آهن. هاڻي ئي ڪوششون ڪيون تڏهن وڃي ڪم ٿيندو”.
مان هن جو جذبو ڏسي دنگ رهجي ويس. شڪر ڪيم ۽ هن کي تسلي ڏنم. پر ٿئي حيراني پئي. هن جي دل رکڻ ۽ حوصلو بلند رهڻ لاءِ يقين دهاني ڪرايم. خدمتِ خلق جا ڪهڙا مثال ڏجن منهنجو مشاهدو هي آهي: جتي به وڃان پري پري ان اجلاس ۾ جيڪڏهن آيل هوندو هيو ته بس منهنجي خدمت ۾ لڳي ويندو هو. مان ائين محسوس ڪندو هئس ته ڄڻ گهر ۾ آهيان. اهو سندس طالب عمليءَ جو دؤر هو.
بهرحال! هن پيرزادن جي خاندان جو هي عظيم فرزند عظيم ڪم سرانجام ڏئي پنهنجي رهبري ۽ رهنمائي جي لاٽ روشن ڪري جڏهن دنيا مان ويو ته ويو به عظمت سان، اهڙي عظمت جنهن سان ڪا عظمت نه پڄي. شهادت جي عظمت.
الله تعالى هن شهيد جا سڀ ڪم قبول فرمائي ان جي برڪتن سان اسان کي نوازي. (آمين) اڳتي هن مجاهد خاندان ۾ عالم باعمل، نيڪ صالح، مجاهد غازي، انسانيت جا خادم پيدا فرمائي. (آمين) عزت عظمت شان شوڪت نيڪ نامي اهائي آهي ٻي ته رڳي پٽاڙ آهي.
باقي جيڪا محنت هن مواد جي گڏ ڪرڻ جي خود هن خاندان مان اسان جي پياري ٻچي حافظ محمد شوڪت علي پيرزاده ڪئي آهي الله سائين ان کي قبول فرمائي. (آمين)
الله تعالى اسان سڀني کي اهي صفتون عطا فرماءِ. اسان کي دين جي خدمت جي توفيق عطا فرماءِ ۽ قبول فرماءِ. آمين
اللهم صل على سيدنا محمدن النبي الامي والہ وبارڪ وسلم عدد کل معلوم لڪ دائما ابدا.
[b]الاستاذ عطا محمد
بيراج ڪالوني، سکر سنڌ[/b]