مقدمو ؛ چڱا اکر
اهڙا تذڪرا گهڻو ڪري فارسي ۾ لکيا ويا. جن مان ڪي جيتوڻيڪ شايع به ٿيا آهن؛ پر اڪثر اڃان به اشاعت جي انتظار ۾ آهن.
سنڌ جي روحاني شخصيتن ۽ خاندانن بابت جيڪي ڪتاب لکيا ويا، تن مان ڪجهه ڪتابن جي جهلڪ هن ريت آهي:
۱- تذڪرة المراد (عربي) - از شيخ حسين صفائي ٺٽوي. جيڪو پير مراد شيرازي ٺٽوي بابت لکيل آهي ۽ سنڌي ادبي بورڊ طرفان 2006ع ۾ مولانا عبدالرسول قادري صاحب جي سنڌي ترجمي سان ڇپيو آهي.
۲- معارف الانوار (فارسي) - از محمد صالح بن ملا زڪريا ٺٽوي. جيڪو ۱۱۴۰ھ ۾ تاليف ٿيو. ٻارهن بابن تي مشتمل هن ڪتاب جا پويان ۵ باب سيد مراد شيرازي ٺٽوي ۽ آخري ڇهون باب موسوي شيرازي انجوي سادات جي احوال ۾ آهي. جنهن جو سنڌي ترجمو حافظ حبيب سنڌي ڪيو آهي ۽ هڪ هزار کان وڌيڪ صفحن تي 2010ع ۾ شايع ٿيو.
۳- سڪينة الاولياء - از دارا شڪوه. (تاليف ۱۰۵۲ھ) ميان مير سنڌي سيوهاڻي ۽ سندس مريدن بابت لکيل، اصل به شايع ٿيو آهي ۽ اردو ترجمو پڻ.
۴- لطيفة التحقيق - از سيد رفيق علي حسيني پشنگو (ت ۱۱۲۴ھ)، سلطان الاولياء محمد زمان لواروي جي آباء واجداد جي انساب بابت لکيل آهي، اصل فارسي متن شايع نه ٿيو آهي. سڀ کان پهريائين انجو سنڌي ترجمو غلام حسين (پينشنر اسسٽنٽ ڊپوٽي ايڊيوڪيشنل) ڪيو، جيڪو مير خدابخش ولد مير حاجي عبدالله ٽالپر بهاراڻي (زميندار ٽنڊو جان محمد) 1950ع ۾ ڇپرايو. اردو ترجمو آدم اسحاقاڻي ڪيو، جيڪو 1996ع ۾ ڇپيو.
۵- فردوس العارفين. مير بلوچ خان ٽالپر، جنهن ۾ خواجه محمد زمان سلطان الاولياء ۽ ان جي خلفاء جو احوال ڏنل آهي. اصل فارسي متن اڃان ڪو نه ڇپيو آهي. البت انجو اردو ترجمو محمد يونس باڙي نقشبندي ڪيو، جيڪو 2002ع ۾ ڇپيو.
۶- جواهرالبدائع، ۱۲۲۱ھ ۾ بلاول ارباب لکيو، جنهن ۾ سلطان الاولياء خواجه محمد زمان ۽ سندن فرزند خواجه گل محمد جو احوال ڏنل آهي. اصل فارسي يا ان جو ترجمو اڃان شايع نه ٿيو آهي.
۷- مرغوب الاحباب. مير نظر علي ٽالپر ۱۲۶۲ھ ۾ لکيو، جنهن ۾ حضرت ابوبڪر صديق رضي الله عنہ کان وٺي خواجه محمد زمان ثاني جو احوال ڏنل آهي. آخر ۾ خواجه محمد زمان ثاني جي فرزند خواجه محمد حسن جي ولادت جو ذڪر به آهي. اصل فارسي شايع ڪو نه ٿيو آهي. البت انجو اختصاري سنڌي ترجمو “آئينه اولياء” جي نالي سان پير ميان فيض محمد دمائي ۽ محمد ابراهيم عباسي ڪيو، جيڪو عبدالڪريم ٽالپر جي تصحيح سان پهريون دفعو 1974ع ۾ شايع ٿيو. جنهنجو اردو ترجمو ممتاز مرزا ڪيو، جيڪو پهريون دفعو 1989ع ۾ ۽ ٻيو دفعو 2006ع ۾ پڌرو ٿيو.
۸- صقال الضمائر والمسامرة للسرائر - از خواجه محمد سعيد نقشبندي لواروي، جنهن ۾ هن پنهنجي والد صاحب خواجه محمد حسن چوٿين سجاده نشين درگاھ لواري شريف جا احوال ڏنا آهن، گڏوگڏ ان کان اڳ وارن نقشبندي بزرگن جا به مختصر احوال ذڪر ڪيا آهن. اصل فارسي متن سال ۱۲۹۸ھ ۾ بمبئي مان ڇپيو. ان جو عڪسي ڇاپو 1976ع ۾ پڌرو ٿيو. اردو ترجمو محمد آدم اسحاقاڻي ڪيو، جيڪو پهريون دفعو 1988ع ۾ ۽ ٻيو دفعو 2003ع ۾ شايع ٿيو ۽ سنڌي ترجمو عبدالرحمان نقاش ۽ عبدالرشيد صابر ڪيو، جيڪو “ماڻيو تن ملير” جي نالي سان 1996ع ۾ ڇپيو.
۹- رساله فتحيه. مخدوم فتح محمد بن محمد امين بن مخدوم نوح هالائي. جيڪو ۱۰۱۹ھ ۾ لکيو ويو، جنهن ۾ مخدوم نوح هالائي جو احوال آيل آهي. اصل فارسي اڃان پڌرو ڪو نه ٿيو آهي. البت انجو سنڌي ترجمو مولانا سعيد احمد ڀٽو صاحب ڪيو، جيڪو 2011ع ۾ سنڌي ادبي بورڊ طرفان پڌرو ٿيو.
۱۰- دليل الذاڪرين - حاجي پنهور. ۱۱۰۶ھ ۾ تاليف ٿيو. جنهن ۾ مخدوم نوح ۽ ٻين بزرگن جو احوال آيل آهي. ڪل چئن بابن تي مشتمل آهي. پهريون باب خانداني بزرگن ۽ باقي ۳ باب مخدوم نوح ۽ سندس همعصر بزرگن بابت لکيل آهن. اصل ڪتاب فارسي ۾ آهي. نه اصل شايع ٿيو آهي نه انجو ترجمو.
۱۱- سراج العارفين - غلام رسول قريشي هالائي. ۱۲۱۵ھ ۾ لکيو ويو. مؤلف مخدوم نوح جي اولاد مان آهي. هن ڪتاب ۾ تصوف جي طريقن ۽ مختلف رمزن کان علاوه مخدوم نوح ۽ سندس اولاد ۽ سنڌ جي ٻين بزرگن جو بيان به موجود آهي. ڪتاب شايع به ٿيو آهي.
۱۲- گنجينئه اولياء. آخوند محمد صالح ولد آخوند ويڌو، ۱۳۴۱ھ ۾ هي ڪتاب مخدوم محمد زمان خامس جي دؤر ۾ تاليف ٿيو. ڪتاب ۾ مخدوم نوح ۽ سندن سڀن فرزندن جو احوال ڏنل آهي.
۱۳- سفينة النوح - تاليف مخدوم غلام حيدر صديقي. اڃان ڇپيو ناهي.
۱۴- تذڪره مخاديم کهڙا (فوزالاخلاف من فيض الاسلاف) مخدوم الله بخش بن محمد عاقل کهڙو. اصل فارسي ته ڪين ڇپيو آهي. پر ان جا ٻه سنڌي ترجما ۽ هڪ اردو ترجمو پڌرو ٿيو آهي.
۱۵- بيان العارفين وتنبيه الغافلين. اصل فارسي ۾ محمد رضا بن عبدالواسع عرف مير دريائي بن داروغو ڪيهر سال ۱۰۳۸ھ ۾ لکيو. جنهن ۾ شاھ عبدالڪريم بلڙيءَ واري جي سوانح، ملفوظات سان گڏ ان وقت جي مشائخ جا تذڪره اچي وڃن ٿا.
بيان العارفين جو منظوم سنڌي ترجمو شهر ڀُڄ جي عبدالرحمان بن محمد ملوڪ ڪيو، جيڪو بمبئي مان ڇپيو. ۱۲۹۳ھ ۾ مخدوم عبدالصمد نورنگ پوٽي سنڌي نثر ۾ انجو اختصار ڪري مطبع مرغوب هرديار ۾ ڇپايو. جنهن تان مرزا قليچ بيگ 1904ع ۾ “ رساله ڪريمي” مرتب ڪيو.
تازو بيان العارفين فارسي جو سنڌي مڪمل نثري ترجمو ڊاڪٽر عبدالغفار سومرو صاحب ڪيو، جيڪو اصل فارسي متن (جيڪو مخطوطي جو عڪس آهي) سان گڏ پهريون دفعو حڪومت سنڌ جي اوقاف کاتي ۽ علامه قاضي رسالو تحقيقي رٿا ۽ اشاعت جي تعاون سان، 2002ع ۾ حيدرآباد مان پڌرو ٿيو. ان جو ٻيو ڇاپو 2007ع ۾ سنڌي ادبي بورڊ طرفان ڇپيو.
۱۶- لطائف لطيفي. شاھ عبداللطيف ڀٽائي جي احوال ۾ مير عبداالحسين سانگي ۱۳۰۵ھ ۾ لکيو. اصل فارسي متن ڊاڪٽر نبي بخش بلوچ جي تحقيق سان سال 1967ع ۾ شاھ عبداللطيف ثقافتي مرڪز ڀٽ شاھ طرفان ڇپيو.
بهرحال اهڙن سمورن تذڪرن جو تذڪرو ڪرڻ مقصد ناهي (ان لاءِ دفتر درڪار آهن) ٻڌائڻ هيءُ گهران ٿو ته مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي سُهروردي فراشن وارو به انهن مان هڪ آهي، جنهن جي احوال ۾ پڻ هڪ فارسي تذڪرو لکيل ملي ٿو، جنهنجي زيارت مخدوم صدر شاھ عثمان فراشائيءَ جي خاندان مان محترم محمد شوڪت علي پيرزادو نالي هڪ جاکوڙي جوان ڪرائي. جنهن جو سرنامو هن ريت آهي:
“مولانا وامامنا عثمان قدس سره رحمة الله عليہ فراشائي قريشي
از جامع ڪمالات مولانا عبدالفتاح فراشائي قريشي”
انهيءَ فارسي تذڪره جو ذڪر پير حسام الدين راشدي صاحب “حديقة الاولياء” فارسي جي سنڌي مقدمي ۾ “سوانح شاھ عثمان فراش” نالي سان ڪيو آهي ۽ لکيو آهي ته: “هيءُ ڪتاب راقم ڪو نه ڏٺو آهي. مولانا غلام مصطفى صاحب قاسمي وٽ نسخو موجود آهي”.
ياد رهي ته حضرت علامه غلام مصطفى قاسمي صاحب جن منهنجا استاد ۽ شيخ هئا. وفات حسرت آيات بعد سندن فرزند ارجمند ۽ سندن علمي وارث سائين نظير احمد قاسمي صاحب جن جي مهرباني سان علامه قاسمي صاحب جي ڪتبخانه ۾ موجود قلمي ڪتابن جي زيارت ۽ زيارت سان گڏ فهرست نگاري جو شرف مليو ۽ راقم الحروف اتي موجود ۱۸۰ مخطوطات جي فهرست ٺاهي ورتي (جيڪا اشاعت جي انتظار ۾ آهي) پر ان ذخيري ۾ مونکي “سوانح شاھ عثمان فراش” نظر نه آيو.
نهايت خوشي جي ڳالهه آهي جو برادرم محمد شوڪت علي فراشائي پنهنجي “مڪتبه شهيد مصطفى ڪمال رح” ۾ موجود انهيءَ ڪتاب جي خطي نسخي جي زيارت ڪرائي ۽ انهيءَ خطي نسخي جو اختصاري سنڌي ترجمو ڇپيل صورت ۾ تحفه طور عنايت فرمايو. جيڪو انهيءَ ئي خاندان جي هڪ مشهور شخصيت حضرت سائين ميان عبدالرزاق پيرزاده (جيڪو سنڌ جو مشهور ڪاتب ۽ سيدالاحرار سيد تاج محمود امروٽي جو مريد ٿي گذريو آهي) ڪجهه تصديق جهڙين روايتن جي واڌاري سان ۱۳۷۷ھ ۾ تيار ڪري ڇپرايو هو ۽ درحقيقت مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي فراشائي بابت سنڌي ٻولي ۾ لکيل اهو پهريون ئي ڪتاب آهي.
وڌيڪ خوشي هن ڳالهه جي ته انهيءَ خطي نسخي ۽ ان جي انهي سنڌي ترجمي کي ۽ ٻين ڪتابن کي سامهون رکي، خاندان جي افرادن کان انٽرويو وٺي، وڏي جاکوڙ سان ميان محمد شوڪت علي صاحب نه صرف مخدوم صدر شاھ عثمان فراشائي، پر ان جي خاندان بابت هڪ علمي ۽ ادبي ڪتاب لکي ورتو، جيڪو هن وقت پڙهندڙن آڏو آهي. جنهن جي مطالعي مان پاڻ پڙهندڙ اندازو لڳائيندا ته هن ڪيتري محنت ۽ جستجو ڪئي آهي.
ياد رهي ته حضرت سائين ميان عبدالرزاق پيرزاده واري سنڌي رسالي کان پوءِ مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي فراشائي بابت ٻين ڪيترن ليکڪن به ڪم ڪيو آهي، جن جي جهلڪ هيٺ ڏجي ٿي، پر اهي سڀ رسالا ۽ ڪتاب سطحي ڄاڻ کان وڌي نه سگهيا آهن:
۱- سوانح حيات مخدوم شاھ عثمان قريشي
اورنگزيب مهر 2004ع
۲- مخدوم شاھ عثمان قريشي فراش
تحقيق: حزب الله آءِ سومرو 2005ع
۳- مخدوم شاھ عثمان قريشي فراش (مقالا)
مرتب: حاجي عبدالحميد سومرو درازي 2006ع
۴- سوانح حيات حضرت مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي
علامه عبداللطيف سڪندري 2007ع
۵- سوانح حيات مخدوم شاھ عثمان قريشي سُهروردي
از اورنگزيب مهر (پهرين ڇاپي ۾ اضافن سان) 2007ع
۶- سلسليوار “دوست” سکر ج ۳، ش ۷ “حضرت صدر شاھ عثمان قريشي نمبر” 2008ع
۷- عقيدت جا گل (مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي سُهروردي جي عقيدت ۾ سنڌ جي مايه ناز عالمن ۽ شاعرن جا سلام ۽ نذرانه عقيدت)
مرتب: حاجي فقير عبدالحميد سومرو (درازي) 2009ع
۸- سوانح حيات حضرت مخدوم شاھ عثمان قريشي سُهروردي (اردو)
مصنف: ڪاشف حسين سومرو 2010ع
۹- سنڌ جو ولي ڪامل حضرت مخدوم شاھ عثمان قريشي سُهروردي فراشائي
سهيڙيندڙ: عبدالجبار “عبد” ۽ ارباب علي “عادل” چوهاڻ 2012ع
۱۰- سلسليوار “دوست” سکر. مئي - جولاءِ 2014ع
(مخدوم شاھ عثمان قريشي نمبر) 2014ع
۱۱- سلسليوار “دوست” سکر. مئي - آگسٽ 2015ع شمارو: 18
(مخدوم شاھ عثمان قريشي نمبر) 2015ع
۱۲- سلسليوار “دوست” سکر. مئي - آگسٽ 2016ع شمارو: 19
(مخدوم شاھ عثمان قريشي نمبر) 2016ع
۱۳- سيرت حضرت مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي سُهروردي (اردو)
مصنف: ڪاشف حسين سومرو (هن ايڊيشن ۾ مختلف شخصيتن جا خيالات ۽ تاثرات به شامل آهن) 2016ع
مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي سُهروردي فراشائي بابت لکيل اهي ڪتاب به تحسين لائق آهن. پر لڳي ائين ٿو ته اهي ڪتاب مخدوم صاحب بابت سڏرايل ساليانه ڪانفرنسن جي ضرورت خاطر لکرايا ۽ جلدي ۾ تيار ڪرايا ويا آهن. ظاهر آهي ته ان صورت ۾ تحقيق جو حق ادا نه ٿو ٿي سگهي.
جس ماڻي ۽ کيرون لهڻي برادرم حافظ محمد شوڪت علي پيرزادو، جنهن پنهنجي جدامجد مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي ۽ ان جي خاندان بابت نهايت تحقيق ۽ تفصيل سان “فائق، فراش جو” نالي هي ڪتاب لکي نه صرف هڪ خال پُر ڪيو آهي، پر هڪ تحقيقي ۽ تاريخي ڪارنامو پڻ سرانجام ڏنو آهي. جنهن ۾ خود “ڳوٺ فراش” جي تاريخ به اچي وڃي ٿي. اڳتي هلي هيءُ ڪتاب تذڪره طور ضرور پاڻ مڃائيندو ۽ حوالي طور حيثيت ماڻيندو.
مخدوم صدر شاھ عثمان قريشي فراشائي جي اولاد جو تفصيلي ذڪر، برادرم محترم محمد شوڪت علي پيرزاده هن ڪتاب ۾ ڪيو آهي، جن مان حضرت سائين ميان عبدالرزاق پيرزاده جو ذڪر جيتوڻيڪ، تفصيل سان هن ڪتاب ۾ آيل آهي، پر جيئن ته هو سنڌ جو هڪ مشهور ڪاتب هو، جن جي موتي جهڙن اکرن سان سينگاريل ڪيئي ڪتاب منهنجي آڏو گذريا آهن، ڏٺا ۽ پڙهيا آهن، انڪري ان جي ڪتابت ڪيل رسالن ۽ ڪتابن جو ذڪر فائدي کان خالي نه ٿيندو:
ياد رهي ته حضرت مولانا سيد تاج محمود امروٽي جي ترجمه قرآن، جيڪو مولانا احمد علي لاهوريءَ، سيد نظام الدين امروٽي جي اجازت سان، انجمن خدام الدين لاهور طرفان ڇپرايو هو، سو به حضرت سائين ميان عبدالرزاق پيرزاده جي ڪتابت سان مزين هو. ياد رهي ته ان جي تصحيح حضرت امروٽي جي ٻن خليفن: حضرت مولانا حمادالله هاليجوي ۽ حضرت مولانا عبدالعزيز ٿريچاڻوي ڪئي هئي.
قرآن مجيد مترجم بسه يعني ٽن ترجمن وارو (فارسي: شاھ ولي الله دهلوي، اردو: شاھ رفيع الدين ۽ سنڌي: مقتدر ومستند جماعت علماء ملڪ سنڌ) جيڪو جهازي سائيز جي ۶۰۶ صفحن تي، سال ۱۳۵۱ھ ۾، شيخ عبدالعزيز محمد سليمان جي اهتمام هيٺ مطبع عباسي ليٿو پريس ڪراچي ۾ ڇپيو هو، سو به حضرت سائين ميان عبدالرزاق پيرزاده جي ڪتابت سان سينگاريل هو. “تنويرالايمان” جهڙو مشهور تفسير، جيڪو ابتدائي دؤر اندر ۳۰ پارن جي صورت ۾ ڇپبو رهيو. ان جا ڪيترا ڇاپا حضرت سائين ميان عبدالرزاق جي سهڻن اکرن سان شايع ٿيا. سنڌ اندر “تحفة الاسلام” نالي ڪتاب جي ڪنهن دؤر ۾ وڏي شهرت رهي، جنهنجا ڪيترائي ڇاپا، مختلف ادارن ڇپرايا. 1952ع ڌاري ان ڪتاب جو هڪ ڇاپو (جيڪو ۶ جلدن تي مشتمل هو) مولوي محمد عظيم اينڊ سنز شڪارپور طرفان، حضرت سائين ميان عبدالرزاق صاحب جي ڪونج جهڙي ڪتابت سان شايع ٿيو. “درس قرآن” (فقير محمد حسن ڀٽو) جا پنجئي حصا، حضرت سائين پيرزاده جي اکرن سان آيا هئا. حتى ڪه پنهنجي فرزند مولانا حڪيم غلام قادر پيرزاده (جيڪو پنهنجي والد جي حياتي ۾ ئي 1950ع ۾ فوت ٿيو) جي ڪتابن (بهشتي ڪوثر ۳ حصا، ارشاد الباري ترجمه تجريد البخاري، نماز عهد نامه چهل ڪاف) جي ڪتابت به حضرت سائين ميان عبدالرزاق پيرزاده ڪئي.
نوٽ: ياد رهي ته راقم الحروف جي PhD ٿيسز جي فيئر ڪاپي جي ڪتابت به منهنجي والد گرامي حضرت مولانا محمد قاسم سومرو دامت برڪاتهم ڪئي هئي، (جيڪا مون وٽ يادگار طور محفوظ آهي)
ان کان علاوه مخدوم محمد هاشم ٺٽوي جو “فاڪهة البستان” ۽ مولانا عبدالڪريم چشتي جا ڪيئي ڪتاب (مجاهد اسلام، تلوار حق، آفتاب حق، قرب قيامت، امام رباني، امام شافعي، حبيب خدا صلي الله عليہ وسلم، ازواج النبي صلي الله عليہ وسلم، رهبر حج وغيره) حضرت سائين ميان عبدالرزاق ڪتابت ڪيا. مفتي محمد سليمان ٻگهيو (فاضل ديوبند) جا به ڪيترائي ڪتاب (ڪاميابيءَ جي ڪنجي، تحفة الطلباء، شرح نفحة اليمن، المدرس حصه اول وغيره) حضرت سائين جي ڪتابت سان پڌرا ٿيا. عبدالحي شڪارپوري جا ڪتاب (ذڪر حسنين رضي الله عنهما، قيامت نامه، تحفة المسلمين، ڪنزالحسين، نقش سليماني، صديق اڪبر رضي الله عنہ) به سندس ڪتابت سان ڇپيا. مولوي حڪيم الاهي بخش اعواڻ جو “جنتي ڪوثر“، مولانا محمد قاسم مشوري جو “معلم الفرائض”، مولوي نثار احمد (دارالهدى ٺيڙهي) جو “سيرت النبي صلي الله عليہ وسلم” (ٻئي ڇاپا)، مولانا محمد اسماعيل عودوي جو “چهل حديث”، مولانا عبداللطيف ڊول جو “شرح اسماء الله الحسنى”، قاضي محمد عثمان ٿريچاڻي واري جي “شمائل ترمذي”، مفتي سعدالله انصاري جو “توب محمدي”، مولانا عبداللطيف ڀٽي جا ڪتاب “مروحة السنة” ۽ “حفظ الايمان”، فقير فتح محمد جو “منير الايمان”، مولانا وفائي جا ڪتاب (الهام الباري ۽ فاروق اعظم رضي الله عنہ)، مولانا محمد جميل خيرپوري جو “الاليق بالقبول”، وڏيري ميان فقير محمد خان پاران ڪيل “نصيحة المسلمين” جو سنڌي ترجمو، محمد بخش ولد ڄام لعل بخش چارڻ جو “خوابنامه مع تعبير وفالنامه” ابوبڪر شبلي جو “مجموعه مولود شريف حضرت امروٽي”، “مقدمة الصلاة” جو هڪ ڇاپو، حڪيم عبدالحق سکر پاران ڇپرايل ۳ طبي جنتريون (1927، 1930، 1935)، حافظ عبدالمجيد مورياڻي جو “خطبة التوحيد”، بشير احمد پيرزاده جو “محي الدين جيلاني”، مولانا ثناءُالله امرتسري جو “اسلام ۽ اهل حديث”، ماستر خان محمد شيخ جي “مدح ٽيهه اکري”، فقير محمد صالح لنجار جو “خطبات اصلاحي”، مولوي عبدالرحمان ڪنڊياروي جو “ڪتاب النڪاح”، مخدوم محمد عثمان نورنگزاده جو “ڪسيرالاحمر” ۽ “مجموعه خطب عثماني”، مولوي عبدالحميد (پنوعاقل) جو “قاعده تجويد القرآن ورساله نماز” ۽ سندس پنهنجو ترجمو ڪيل مشهور ناول “طَالِبُ المَولى” سندس موتيءَ جي داڻن مثل ڪتابت سان شايع ٿيا.
سنڌي ۾ شايع ٿيندڙ ڪيترائي ماهوار رسالا سندس ڪتابت سان شايع ٿيندا هئا (جهڙوڪ معارف القرآن ڪنڊيارو، ترقي، توحيد)
“معارف” فيبروري 1938ع جي ابتداء ۾ رسالي جي تاخير سان شايع ٿيڻ جا ڪارڻ بيان ڪندي لکي ٿو:
“دير جو وڏو سبب اهو ئي آهي جو جامع صاحب مٿي ڏيکاريو آهي (پوسٽ وارن پوسٽ نمبر ڏيڻ ۾ اٽڪاء ڪيو) ازان سواءِ ڪاتب جو به ڪجهه قصور آهي، جنهن رساله لکڻ ۾ ڪجهه دير ڪئي. ائين ڪرڻ ۾ ڪاتب جون مجبوريون هيون، انهيءَ ڪري ناظرين ڪرام کي ضرور انتظار ٿيو هوندو، پر رساله جي جامع کي تمام گهڻي پريشاني ٿي هوندي، تنهنڪري ڪاتب پاڻ تي ٻه روپيا _ڏنڊ رکي جامع صاحب کان معافي ٿو وٺي. هاڻي مهرباني ڪري رسالي جو جامع به معاف فرمائي ۽ ناظرين به معاف فرمائن. ڪاتب عبدالرزاق پيرزاده
نوٽ: جامع مان مراد معارف جو ايڊيٽر مولانا عبدالخالق ڪنڊياروي آهي.
ياد رهي ته حضرت سائين ميان عبدالرزاق پيرزاده جي ڪتابت سان پڌرا ٿيل اهي سڀ ڪتاب راقم الحروف وٽ پنهنجي “قاسميه لائبريري” ۾ محفوظ آهن.
آخر ۾ دعا آهي ته الله تعالى ميان محمد شوڪت علي پيرزاده ۽ سندس ٻانهن ٻيلي مولانا مفتي غلام قادر پيرزاده جي هن محنت کي مقبول ۽ منظور فرمائي، جيڪي ٻئي حضرت سائين ميان عبدالرزاق جي اولاد مان آهن. آباء واجداد جو اثر اولاد تي ٿيندو آهي. “وکان ابوهما صالحا” جا قرآني لفظ انهيءَ تي دلالت ڪن ٿا.
[b]محمد ادريس السنڌي بن مولانا محمد قاسم سومرو[/b]
قاسميه لائبريري، ڪنڊيارو
ضلع نوشهروفيروز